Kwink & de Week Tegen Pesten Laat je zien!

Transcriptie

1 Laat je zien!

2 Colofon Tekst Wouter Siebers (projectleider Kwink) Redactie Gerard van Midden (projectadviseur Kwink) Een aantal keer per jaar verschijnt Kwink &. Deze uitgaves worden samengesteld door de makers van Kwink, vooral aansluitend bij bekende themaweken in het basisonderwijs, zoals de Week Tegen Pesten (september), de Week van de Mediawijsheid (november) en de Week van de Lentekriebels (maart). Dan wordt de algemene doelstelling van de themaweek verbonden met specifieke SEL-doelstellingen. Altijd inhoudelijk onderbouwd en met concrete lessuggesties voor de leerkracht.

3 Inleiding Het centrale thema van de Week Tegen Pesten 2018 is Laat je zien! Het is een nadrukkelijke opdracht aan de leraar. Laat zien wie je bent, laat zien dát je er bent en laat zien dat je beschikbaar bent. Organisator Stichting School en Veiligheid zegt daarover: Werk tijdens de Week Tegen Pesten aan de vertrouwensband met je leerlingen zodat ze weten dat ze bij je terecht kunnen. De makers van Kwink zien de eerste weken van het schooljaar als dé kans om deze vertrouwensband op te bouwen. Groepsdynamica als ultieme mogelijkheid om een veilige sfeer in de klas te creëren en een vertrouwensband met de leerlingen op te bouwen. Meer weten? Lees dan Kwink & de Gouden Weken. In dit katern beschrijven we wat u moet weten over pesten: Wat is pesten? In welke vormen uit pesten zich? En wat zijn de gevolgen? Vervolgens geven we praktische tips om een vertrouwensband met de leerlingen op te bouwen en op te staan als er wordt gepest. 3 8

4 Wat is pesten? In deze Kwink & wordt veelvuldig het woord pesten gebruikt. Daarom is het belangrijk om de definitie van wat pesten is te verhelderen. Een van de meest gebruikte definities van pesten is van Olweus: Een leerling wordt gepest of tot slachtoffer gemaakt wanneer hij of zij bij herhaling wordt onderworpen aan negatieve handelingen van een of meer medeleerlingen. (Goossens, Vermande en van der Meulen, 2012, p.13). Aan deze definitie moeten nog twee kenmerken toegevoegd worden: 1. pesten is intentioneel: het gebeurt altijd expres, nooit onbewust; 2. er is een verschil in macht tussen dader en slachtoffer. Een meer recente en veelgebruikte definitie voor pesten is van Salmivalli (2010): Pesten is een subtype van agressief gedrag, waarbij één of meerdere individuen bij herhaling een betrekkelijk machteloze ander aanvalt, vernedert en of buitensluit. (Goossens, Vermande en van de Meulen, 2012, p.13). Ook bij deze definitie zijn drie basale kenmerken te onderscheiden: 1. er is sprake van intentie; 2. er is sprake van een herhaling over tijd; 3. er is sprake van een machtsverschil. Impulsieve of agressieve reacties op provocaties worden dan ook niet als pesten gezien. Pesten is juist weloverwogen en proactief, zonder dat er sprake is van uitlokking. Vormen van pesten Pesten kent vele vormen en gezichten. Waar bij pesten vaak eerst gedacht wordt aan fysiek pesten (schoppen, slaan) en verbaal pesten (schelden), is er nog een scala aan andere gebieden waarbinnen gepest kan worden. Hieronder een overzicht van de gezichten die pesten kan hebben (Goossens, Vermande en van der Meulen, 2012): fysiek pesten: slaan, schoppen, duwen, knijpen; verbaal pesten: schelden, beledigen, belachelijk maken, dreigen; materiaal pesten: spullen opeisen, afpakken of kapotmaken; relationeel pesten: aantasten van iemands sociale relatie en reputatie; 4 8

5 cyberpesten: met mobiele telefoon en internet; racistisch pesten: schelden of opmerkingen over ras of huidskleur; seksueel pesten: schelden of seksueel getinte opmerkingen of gebaren. Pesten op school vindt meestal plaats als er geen volwassenen in de buurt zijn. Hierdoor bevindt veel pestgedrag zich voor de leraar onder de radar. Het is van groot belang dat leraren bekend zijn met de vormen van pesten en beseffen dat alertheid op pestgedrag van groot belang is om signalen te herkennen en op te vangen. Hoeveel komt pesten voor en wat zijn de gevolgen? Naar het vóórkomen van pesten is veel onderzoek gedaan. De resultaten verschillen echter nogal. Dit komt omdat er op verschillende manieren wordt onderzocht, vooral voor wat betreft de onderzoeksgroep. Zo kun je ervoor kiezen om leerlingen zelf te vragen of ze (weleens) gepest worden, leerlingen te vragen of klasgenoten gepest worden; of de leerkracht of ouders hierop te bevragen. Elke onderzochte groep heeft zo haar eigen resultaten. Uit alle onderzoeken blijkt dat pesten veelvuldig voorkomt. Een internationaal onderzoek (Craig et al., 2009) in 40 landen gaf aan dat 10,7% van de kinderen erkende één of meerdere kinderen te pesten. 12,6% van de kinderen werd twee of drie keer per maand gepest, een kleinere groep (3,6%) gaf aan met grote regelmaat gepest te worden. In dit onderzoek zijn leerlingen over zichzelf bevraagd. In andere onderzoeken variëren de cijfers met enkele procenten meer of minder. Dat pesten een serieus te nemen probleem is, is hoe dan ook duidelijk. 12,6% van de kinderen wordt twee tot drie keer per maand gepest De gevolgen van pesten blijken in het latere leven van een kind ook merkbaar. Zowel voor het slachtoffer als de dader. Het slachtoffer kan bijvoorbeeld in sociale isolatie terechtkomen. Zo wordt het beroofd van het contact met zijn leeftijdgenoten met alle gevolgen van dien. De dader kan afgewezen worden door anderen (groepsgenoten). Dit gevoel van afwijzing kan in een later stadium tot gedragsproblematiek leiden. Wat werkt tegen pesten? Preventiepiramide centraal Wat kan een school of leerkracht doen om pesten te voorkómen? En wat als er toch gepest wordt? De Week Tegen Pesten gaat er vanuit dat preventief werken pesten kan voorkómen of pestsituaties snel kan verkleinen/verhelpen. Het is belangrijk dat het hele schoolteam uniform werkt. De preventiepiramide helpt daarbij. De preventiepiramide is een model van Deklerck (2010). Aan de hand van dit model is het mogelijk om samen na te denken over het inrichten van interventies. De basis van de piramide is de maatschappelijke context. Belangrijk, maar een school heeft er weinig invloed op. De bevordering van het leefklimaat zit in het handelen van de leraar. Vanaf niveau 2 is het mogelijk om specifiek aandacht te hebben om pestsituaties te voorkómen Niveau 2: Algemene preventiemaatregelen Op het tweede niveau moet een school aandacht hebben voor sociaal-emotioneel leren. Het is het niveau waarbinnen alle leerlingen en leerkrachten met een preventieprogramma op het gebied van pesten kunnen samenwerken. Doel: een prettig klimaat binnen de school. Niveau 3: Specifieke preventiemaatregelen Binnen dit niveau kan een anti-pestprotocol vormgegeven worden. Op het moment dat een leerling of een groep leerlingen ondanks de preventieve maatregelen in niveau 2 toch vervalt in pestgedrag, staat in het anti-pestprotocol wat de maatregelen en/of consequenties zijn. Posters Houd het voorkómen van pesten zichtbaar op de agenda. Hoe? Door bijvoorbeeld gebruik te maken van de volgende drie posters. Die kunt u in de teamkamer hangen of in de klassenmap bewaren. 5 8

6 Preventiepiramide 4 Probleemaanpak 3 Specifieke preventie 2 Algemene preventie 1 Bevordering van het leefklimaat 0 Brede, maatschappelijke context (politiek, sociaal, cultureel, ecologisch) (bron; deklerck) 6 8

7 Laat je zien! Vertrouwen in de klas Een praktische handreiking voor in de klassenmap of lerarenkamer. Met welke bril kijk jij naar pesten? Eigen ervaringen en denkbeelden stemmen niet altijd overeen met de werkelijkheid. Wees je bewust van je eigen bril. Oog hebben voor dat wat bijna niet zichtbaar is. Je ziet niet alles, grijpt niet altijd in en krijgt de informatie vaak niet van de leerling zelf. (bron: Atlas & Pepler, 1998) Empathie voor slachtoffer én dader. Zorg dat je de zorgvuldig opgebouwde band intact laat en tegelijkertijd stevig optreedt. Pro-actief handelen. De handen staan voor actief aan de slag (opstaan tegen pesten) en het verbinden van leerlingen (je geeft elkaar een hand bij kennismaken en excuus aanbieden). DO s om een vertrouwensband op te bouwen Geef gerichte complimenten procesgericht. Zo laat je zien dat je ziet wat de leerling doet en hierin geïnteresseerd bent. Blijf het eerste kwartier na schooltijd altijd beschikbaar voor leerlingen. Plan geen afspraken. Rommel nog wat in je lokaal, zodat leerlingen je altijd kunnen aanspreken. Straal vertrouwen uit in je groep. Laat leerlingen eerst zelf situaties oplossen, blijf beschikbaar en laat zien dat je zicht op de situatie houdt. Let vooral op wat er goed gaat in je groep, richt daar je aandacht op. Sta op tegen pesten! Kijk niet weg en laat de klok niet in de weg staan. Beloon eerlijkheid. Ook bij negatief gedrag eerlijkheid positief belonen! 7 8

8 Pestgedrag. Wat te doen? Laat het slachtoffer een dagboek bijhouden en bespreek dat. Zo krijg je inzicht in de belevingswereld van de leerling. Welke rol heb jij? Heb jij zicht op de situatie? buitenstaander Fysiek, verbaal en sociaal pesten worden anders beoordeeld door leraren (Bauman & Del Rio, 2006). Wees bewust dat het een natuurlijke impuls is om sociaal pesten minder streng te veroordelen. De gevolgen hiervan worden vaak onderschat. verdediger Neemt het op voor het slachtoffer. Slachtoffer Pester meeloper Doet mee met de pester. Help het slachtoffer sociaal weerbaarder te worden. stille bondgenoot aanmoediger Help de dader om sociaal vaardiger te worden. onverschillig Zorg voor zicht op de hele situatie. Welke leerlingen hebben invloed op het pesten? Durft niet te helpen. Moedigt het pesten aan. 8 8

9 Pesten structureel aanpakken? Kijk op Meer lessuggesties tijdens deze themaweek? Een goede en krachtige week toegewenst! Nog geen Kwink-abonnement? Probeer Kwink gratis uit. Vraag een proefabonnement aan. Dan kan de hele school een aantal weken gratis met Kwink aan de slag. Ga naar: Tot ziens! Berkenweg LA Amersfoort