Barende vrouwen/kraamvrouwen en/of pasgeborenen met complicaties tijdens respectievelijk vlak na de partus.

Transcriptie

1 Partusassistentie in acute verloskundige situaties 1. Introductie De kraamverzorgende assisteert de verloskundige bij de thuispartus. Indien zich daarbij complicaties voordoen is een goede samenwerking en eenduidige communicatie van extra belang. 2. Doel & resultaat De kraamverzorgende weet wat zij moet doen bij acute verloskundige situaties. De verloskundige wordt optimaal ondersteund. De barende/kraamvrouw en haar partner zijn gezien de situatie optimaal begeleid en ondersteund. 3. Doelgroep/toepassingsgebied Barende vrouwen/kraamvrouwen en/of pasgeborenen met complicaties tijdens respectievelijk vlak na de partus. 4. Verantwoordelijkheden De kraamverzorgende onderneemt actie en anticipeert op risicovolle situaties. De kraamverzorgende blijft bij de barende/kraamvrouw en ondersteunt haar. De kraamverzorgende luistert goed naar de verloskundige en volgt haar instructie op. De kraamverzorgende is niet opgeleid om te reanimeren. 5. Benodigdheden Zorgprotocol Partusassistentie (KCKZ, 2017) ISBARR werkformulier (zie bijlage 1) Zorgprotocol ISBARR (KCKZ, 2017) 6. Werkwijze Complicaties: 1. Uitgezakte navelstreng 2. Schouderdystocie en impressie 3. Fundusexpressie 4. Fluxus 5. Reanimatie van de "natte" pasgeborene 6. Eclampsie 7. Onverwachte stuit Versie: 2.0 Pagina 1 van 8

2 1. Uitgezakte navelstreng Een navelstrenguitzakking is het uitpuilen van de navelstreng in of buiten de vagina, voordat de baby geboren is. Een uitzakking kan voorkomen wanneer de baby niet (helemaal) in het bekken van de vrouw is ingedaald. Soms gebeurt het dat bij het breken van de vliezen. Als de navelstreng uitzakt, moet de baby zo snel mogelijk worden geboren, om te voorkomen dat de bloedtoevoer naar de baby wordt afgesneden. Meestal gebeurt dit via een keizersnede. Totdat de operatie begint, probeert de verloskundige of kraamverzorgende de druk van het lichaam van de baby op de navelstreng te verminderen, door de barende op de zij te laten liggen, blaas te vullen, extra O2 te geven. Dit zorgt ervoor dat de bloedtoevoer door de uitgezakte navelstreng niet wordt afgesneden. Leg kussen onder rechter bil van barende, en laat de zwangere op de linker zij liggen. Of laat de zwangere op handen en knieën zitten. Help zuurstofmasker opzetten; Assisteer eventueel bij inbrengen verblijfskatheter; Deze wordt gevuld met 500 ml zoutoplossing; Zit niet aan de navelstreng, omdat dit er voor kan zorgen dat de bloedvaten gaan samentrekken; Controleer op verzoek van de verloskundige de harttonen van de baby met doptone; Dek kraamvrouw toe om warm te houden. 2. Schouderdystocie en impressie Bij een schouderdystocie is het hoofdje van de baby geboren, maar wil het lichaampje niet volgen. De schouder die aan de voorzijde van het bekken gelegen is, blijft steken ter hoogte van de bekkeningang (boven het schaambeen). Vaak heeft de pasgeborene na een dergelijke partus een gestuwd hoofdje, meestal met kleine bloedinkjes (petechiën) in het gezicht. Het gezichtje oogt blauw. Belangrijk is de ouders hierover gerust te stellen, zo ook eventueel bezoek. Dit kindje zal eerder geel gaan zien door de toegenomen bloedafbraak. Ondersteun de barende bij voorkeur in een verticale houding, omdat dit de kans op een schouderdystocie verkleint; Help de barende op handen en knieën ( all fours ) als de schouders van het het kind niet goed volgen na de geboorte van het hoofd; Maak bij een partus liggend op bed zo mogelijk een dwarsbed; Versie: 2.0 Pagina 2 van 8

3 Zorg dat de vrouw haar benen maximaal wijd en opgetrokken houdt, knieën ongeveer naast de oren, dit geeft maximale ruimte in het bekken (McRoberts positie); Geef impressie; Houd de tijd bij; Bel op advies van de verloskundige een ambulance Zet de deur open voor de ambulance Impressie Impressie is het uitoefenen van kracht boven het schaambeen van de barende. Deze handgreep moet uitgevoerd worden als alle andere maatregelen geen resultaat geven. De verloskundige zorgt ervoor dat de kraamverzorgende geïnstrueerd wordt, na toestemming van de cliënt, voor het geven van impressie: Ga naast de barende staan aan de zijde waar de rug van het kind zich bevindt; Plaats je handen met aaneengesloten vingers en plat op elkaar op de schouder van het kind en duwt in de richting aangegeven door de verloskundige; Impressie geven kan ook in een verticale baringshouding. 3. Fundusexpressie Fundusexpressie is het uitoefenen van kracht op het bovenste deel van de fundus (uitwendige druk op de stuit van de baby) richting de bekkeningang. Op het juiste moment toegepast, kan de geboorte van het kind versneld worden. Het wordt toegepast bij foetale nood of niet vorderende uitdrijving. Je geeft alleen expressie op verzoek van de verloskundige en zij zorgt ervoor dat je geïnstrueerd wordt voor het geven van expressie. (expressie volgens Kristeller) Ga met het gezicht naar het voeteneinde van de barende toe staan (zorg dat je goed kracht kunt uitoefenen); Omvat met beide handen de stuit in de bovenzijde van de baarmoeder, voor de wee begint. Zet eventueel je knie in bed om kracht te kunnen zetten of ga op een krukje staan. Door hoger dan de kraamvrouw te staan kun je meer kracht zetten; Houd de vingers aaneengesloten en plaats ze aan de zijkant van de stuit. De duimen liggen tegen elkaar en wijzen naar voren; Tijdens een wee én met meepersen van de barende wordt het kind in de richting Versie: 2.0 Pagina 3 van 8

4 van de bekkeningang geduwd. 4. Fluxus Bij meer dan een liter bloedverlies bij de kraamvrouw spreken we van een fluxus. Er is een verhoogde kans op een fluxus bij: Fluxus in de voorgeschiedenis Vastzittende placenta Vleesbomen in de uterus Bij stollingsproblemen Afname van de persweeën Expressie Een hele snelle partus Langdurig persen Extreme vermoeidheid Een schouderdystocie Een overrekte uterus (groot kind of gemelli). Bij ruim vloeien zal de verloskundige extra alert zijn en maatregelen nemen: Blaas legen (eventueel via katheteriseren); Baarmoeder laten samentrekken (bijv. door geven van oxytocine (Syntocinon) intramusculair licht masseren van uterus). N.B.: stolsels uitdrukken alleen bij een harde (gecontraheerde) uterus; Kraamvrouw in Trendelenburg neerleggen (kussen weg onder hoofd en neerleggen onder benen/heupen) zo kan er veel bloed naar het hoofd; Geen drinken geven! Dit om te voorkomen dat er meer bloedtoevoer naar de maag is; Letten op verschijnselen van een shock (duizelig, klam, bleek, zweterig); Meten van hoeveelheid bloedverlies (bewaar onderleggers etc.) vang bloed op in po/kom; Pols en bloeddruk (tensie) meten; Blijf de kraamvrouw aanspreken om haar bij kennis te houden; 112 voor ambulance bellen; Pasgeborene aankleden voor vervoer; Voorkom afkoelen bij moeder, geen warmte toevoeren. Assisteer de verloskundige bij het katheteriseren; vang urine op in bekkentje of po; Geef verloskundige voldoende licht; Weeg/meet de onderleggers om bloedverlies te kunnen schatten; Bel 112 voor ambulance (geef duidelijk naam /adresgegevens door) volgens ISBARR methode; maak de doorgang vrij; Zet buitendeur open en maak ruimte; Maak moeder/pasgeborene klaar voor vervoer; Leg de partner uit wat er gebeurt, en wat er gaat gebeuren. Versie: 2.0 Pagina 4 van 8

5 5. Reanimatie van het kind direct na de geboorte, de "natte" pasgeborene 1 Van belang is dat je rustig blijft en goed let op de instructies die je krijgt van de verloskundige.. Zorg dat je als kraamverzorgende: Weet waar de zuurstof staat en dat deze binnen handbereik staat; Dat je warme doeken klaar hebt liggen; Je een mutsje op het hoofdje van de baby aan kan geven; Dat je de tijdstippen bijhoudt. Verschijnselen bij asfyxie (slechte conditie pasgeborene): Huidskleur blauw/wit Ademhaling blijft uit of komt niet goed op gang Hartslag is niet aanwezig of weinig frequent Spierspanning is slap Kind reageert niet of weinig op prikkels. Handelingen verloskundige of eventueel de kraamverzorgende (volgens het EABCschema): Energie sparen Voorkom afkoeling door verdamping Droog de pasgeborene goed af, gebruik warme doeken en een mutsje Leg de pasgeborene bij de moeder om afkoeling te voorkomen Voorkom afkoeling door tocht (doe deuren en ramen dicht). Ademweg vrijmaken Beademen Circulatie Leg de pasgeborene in de juiste houding met het hoofd naar je toe Veeg de mond van de pasgeborene schoon en evt. bij belemmering de luchtpijp uitzuigen (nadeel van uitzuigen is dat het kind stopt met ademhalen en de hartactie daalt) Prikkel de pasgeborene door hem te masseren op de rug, te wrijven, te tikken onder de voetzooltjes Beoordeel de ademhaling na prikkelen Indien onvoldoende/geen ademhaling: start beademing met masker, ballon en omgevingslucht of zuurstof. Begin met 5 beademingen van elk 3 seconden, zodat de longen zich goed kunnen ontplooien. Als de hartfrequentie <60 is zal ook thoraxcompressie (hartmassage) nodig zijn. Tip: gebruik de doptone om de frequentie te meten. Bel 112, zet de telefoon op de speaker en zeg dat het gaat om een reanimatie 1 Zie ook Reanimatie en ondersteuning van de transitie van het kind bij de geboorte. De term Ondersteuning van de transitie is geïntroduceerd om de unieke situatie bij de geboorte te benadrukken. Pasgeborenen hebben zelden reanimatie nodig, maar wel ondersteuning bij de transitie. Versie: 2.0 Pagina 5 van 8

6 van een natte pasgeborene; Neem de tijd van geboorte en start reanimatie op; Zorg voor warme doeken en warme omgeving; Leg aankleedkussen klaar met de kruiken erop; Geef tas met reanimatiespullen aan; Wrijf de pasgeborene goed droog; Geef thoraxcompressie (hartmassage); Geef iemand anders de opdracht om de weg naar voordeur vrij te maken, deur op kier, voldoende licht s nachts; Houd contact met de ouders; Maak opnametas klaar (toiletspullen/ zorgverzekeringsbewijs). Handeling thoraxcompressie Plaats 2 duimen, naast of op elkaar, op het borstbeen (sternum) van de pasgeborene, ter hoogte van 1 vingerbreedte onder de tepellijn; Omvat met de handpalmen en vingers de borstkas en rug; Druk met 2 duimen stevig en gelijkmatig op het borstbeen tot 1/3-1/2 van de diepte van de borstkas; Zorg ervoor dat de borstkas na iedere compressie weer volledig omhoogkomt, maar laat de duimen op het borstbeen; Doe dit 90 maal per minuut (verhouding is 3:1 d.w.z. 3x borstcompressie afwisselen met 1x beademen); De verloskundige geeft het ritme aan, tel hardop: 1,2,3 en blaas 1,2,3,. etc.). 6. (Pre) Eclampsie Pre-eclampsie is een zwangerschapscomplicatie waarbij na de 20e zwangerschapsweek sprake is van een te hoge bloeddruk (zwangerschapshypertensie) en daarbij een abnormale hoeveelheid eiwitverlies in de urine. Door de veel te hoge bloeddruk kan een eclampsie ontstaan. Bij een eclampsie krijgt de barende stuipen, die vergelijkbaar zijn met een epileptische aanval: ze heeft stuiptrekkingen met de armen en benen en ze kan kort bewusteloos raken. De barende observeren op klachten als hoofdpijn, misselijkheid, bandgevoel om de maag, sterretjes zien; Laat de zwangere op de linker zij liggen, en blijf van haar af; Versie: 2.0 Pagina 6 van 8

7 Bij afwezigheid verloskundige dit meteen doorgeven aan haar De verloskundige zal in deze situatie regelmatig de bloeddruk opmeten Taken bij een eclampsie: Bel 112 voor de ambulance; Laat de vrouw geen moment alleen; Voorkom dat ze zich bezeert; Maak de ademweg vrij (verloskundige). 7. Onverwachte stuitligging Bij 2 tot 3% van de zwangerschappen ligt de baby tegen het einde van de zwangerschap in stuitligging: met de billen naar beneden en het hoofd omhoog. Meestal is onduidelijk waarom een kind aan het eind van de zwangerschap nog steeds in stuitligging ligt. Er zijn wel enkele situaties waarin de kans op een stuitligging verhoogd is: o Bij een zwangerschap van een tweeling of meerling; o Als de uterus of het bekken een afwijkende vorm heeft; o Als de placenta of vleesboom voor de uitgang ligt; o Bij aangeboren afwijkingen van het kind. Bij een onvolkomen stuitligging ligt de baby met de benen helemaal omhoog. Bij een volkomen stuitligging ligt de baby in een soort kleermakerszit. Soms kan de baby van buitenaf gedraaid worden, dit heet een versie. Een stuitpartus vindt vanuit veiligheidsoogpunt in principe plaats in het ziekenhuis. Geef op instructie van de verloskundige impressie door met de muis van de hand het hoofdje onder het schaambot door te duwen (als het lijfje en de armen geboren zijn); Zorg voor warme doeken. 7. Verslaglegging Partusverslag in het kraamzorgdossier Nabespreking met de verloskundige en/of nabellen hoe de partus is afgelopen. 8. Bijlagen en/of referenties Bijlage 1 Werkformulier ISBARR in acute situaties Zorgprotocol Partusassistentie (KCKZ, 2017) Zorgprotocol ISBARR (KCKZ, 2017) Kraamzorg Handelingenboek (KCKZ, 2017) Reanimatie en ondersteuning van de transitie van het kind bij de geboorte (Hoofdstuk 8, Nederlandse Reanimatie Raad) Versie: 2.0 Pagina 7 van 8

8 Bijlage 1 Werkformulier ISBARR in acute situaties Bel 112 voor een ambulance Sommige VSV s of ambulanceregio s hebben hun eigen spoednummer voor het oproepen van een ambulance. Informeer jezelf hierover. I S B A R Identificatie Meld je functie en wie je bent Meld de postcode en het huisnummer van de cliënt Meld de geboortedatum en aantal weken zwangerschap van de cliënt Meld op welk telefoonnummer je bent te bereiken. Situatie Meld de situatie Background (achtergrond) Meld de vitale functies: <temperatuur, pols, bloedverlies, urineproductie, andere specifieke controles> Reeds ingezette behandeling: <ondernomen actie benoemen> Indien relevant: medische voorgeschiedenis en andere belangrijke informatie Assessment (beoordeling) Ik denk dat dit het probleem is <vertel het probleem> Geef de hartfrequentie van de pasgeborene Geef de metingen van de controles van moeder: o Cortonen o Pols o Tensie o Temperatuur o Bloedverlies o Klinische indruk OF: Ik weet niet wat het probleem is, maar de cliënt <gaat achteruit/is onstabiel> Recommendation (aanbeveling) Ik wil acuut overdragen Vraag indien nodig om tilassistentie van de brandweer R Repeat (herhaling) Herhaal wat je moet doen Noteer de afspraken op het afsprakenblad in het zorgdossier. Versie: 2.0 Pagina 8 van 8