Ontwikkeling van het jonge kind Inscholing november Dr Veerle Vekeman PAA Vlaams Brabant en Brussel

Transcriptie

1 Ontwikkeling van het jonge kind Inscholing november 2018 Dr Veerle Vekeman PAA Vlaams Brabant en Brussel

2 Hoe pak je het aan?

3 Inscholing Afwijkend Normaal -Vertraagd -Kwaliteit

4 Zelfstudie vooraleer je op stage gaat : Leermodule Ontwikkeling: Van Wiechenonderzoek Focus op gestandaardiseerde uitvoering van de onderzoeksitems

5 TIP Filmmateriaal voor ouders over ontwikkeling Brochures en films

6 Grove motoriek :0-2 m filmpje voor ouders =24s

7 Fijne motoriek

8 Wat is normale ontwikkeling?

9 Groei Ontwikkeling - lengte - gewicht - hoofdomtrek Beoordelen gedragspatronen meten

10 Wat is normale ontwikkeling? Spreiding in de mijlpalen

11 Tip Ken de mijlpalen! Reactie mama van zuigeling 8m De cb-arts vroeg enkel achter vaardigheden die een kind van 8 maanden absoluut nog niet moet kunnen. Dit gaf de indruk dat ze helemaal niet gunstig ontwikkeld. De enige vragen die gesteld werden: -Trekt ze zich recht? Stapt ze al? Zegt ze al woordjes? Mij lijkt het nuttiger om vragen te stellen rond mijlpalen die een kind van die leeftijden zeker behaald moet hebben, in plaats van mama's ongerust te maken. Er werd niet gevraagd of ze al kon rollen, kruipen, zitten...

12 Interactief model ontwikkeling Omgevingsfactorsfactoren - ervaring Genetische factoren - fysisch - psychologisch - training - stimulatie - sociale omgeving Tot 18 m

13

14 VWO : wat? Wat?

15 het schema overzichtelijk gestandaardiseerd genormeerd (P90) tijd en kwaliteit van items van belang interpretatie samen met algemeen K.O. (integreer in KO)

16 Elk consult is een gelegenheid om vragen te stellen over de ontwikkeling! Bevraag prenatale, perinatale, familiale gegevens! Wees alert voor dysmorfieën Ouders kennen wel de grove motoriek het beste, bevraag ook de items van andere domeinen volgens de leeftijd. Oberveer het kind niet alleen op je onderzoekstafel

17 VWO : hoe registreren? oefening GED en mentorstage

18 Registratie leeftijd registratie Gedrag en interactie? Schema openklappen

19 Bij min kijk je naar spreiding (vraagteken),indien nog niet bereikt controleer je op volgend consult

20 Bevestig dat kind goed ontwikkelt, moedig de ouders aan en informeer pro-actief! Uit onderzoek blijkt dat men dikwijls geen min durft te scoren! Leg uit dat sommige kinderen wat meer tijd nemen en zeg aan de ouder dat het volgende keer wordt nagekeken, geef eventueel stimulatietips. Bij alarmsignalen verwijs je dadelijk!

21 Ontwikkeling opvolgen betekent ook oog hebben voor de interactie van het kind met de ouder: Cirkel van veiligheid (35s)

22 Tip: observeer het hechtingspatroon dmv interactie van het kind met de ouder tijdens je consult (veilige hechting onveilige hechting )

23 Noteer als je JOINT ATTENTION ziet Belangrijk voor ontwikkeling van taal en communicatie Rol in vroegdiagnostiek bij ASS Observeer in elk consult Niet opgenomen in Van Wiechenonderzoek

24 Joint attention Kind deelt aandacht tussen een object/gebeurtenis en iemand anders. Je observeert oogcontact, blikwisselingen en gebaren. Voorlopers van joint attention het zoeken van oogcontact, het reageren op de eigen naam en later het brengen van speelgoed naar de ouders, imitatie en (symbolisch) spel ALARMSIGNAAL indien niet aanwezig vanaf 15 m

25

26 Databank met beelden verontrustend voor ASS autismnavigator

27 Wanneer verwijzen? Als de ontwikkeling niet leeftijdsadekwaat is Als de kwaliteit van de beweging niet goed is Bij alarmsignalen

28 Alarmsignalen ontwikkeling Verlies van ontwikkelingsvaardigheid op elke leeftijd Hypotonie (floppy infant) Headlag (vanaf 5w) Hypertonie Asymmetrie in de bewegingen Stereotypie (1-dubbelzijdig vb.gebalde vuistjes) Opsistothonus

29 Alarmsignalen ontwikkeling Continu strabisme /Sunset eyes fenomeen nystagmus 1.35 Geen reactie op geluid Tremor bij spontane bewegingen (vanaf 5w) Bewegingsarmoede (vanaf 5 w) Persisterend strekken of scharen (vanaf 6 m )

30 6 m (59) Benen gebogen of trappelen bij vertikaal zwaaien

31 Alarmsignalen NqY&t=39s

32 VWO : doel?

33 Verhogen van kennis en vaardigheden bij ouders Ingaan op vragen van ouders, geruststellen Bedreigende factoren signaleren = primaire preventie ( Vroeg)tijdig opsporen van ontwikkelingsproblemen- en stoornissen en het ondersteunen van de verwijzing = secundaire preventie

34 Prevalentie van ontwikkelingsstoornissen Noorwegen (consultatiebureaus): Vermoeden van ontwikkelingsvertraging m : tussen 5,7 en 7,0 % vooral grove motoriek -speciale aandacht voor prematuren en jongens

35 Dundee-studie: per 1000 kinderen op voorschoolse leeftijd (4 ½-5 ½ jaar) Globale ontwikkelingsachterstand 16 Motorisch probleem 14 Cerebral Palsy 4 Taal/spraakproblemen 48 Gedragsproblemen 24 Totaal: 106 (10, 6%)

36 nut van vroegtijdige detectie en interventie Sociale/ omgevingsrisicofactoren (sociale isolatie, maternele depressie): verhoging IQ op korte termijn beter schoolresultaat, beter werk, betere sociale aanpassing op lange termijn Biologische risicofactoren (ondervoeding /failure to thrive, ex-prematuren, hypothyroidie, ) winst in emotionele en cognitieve ontwikkeling Globaal positief

37 ernstige handicap: meer wisselende resultaten matige winst in IQ Maar men steeds ziet men een betere familiale aanpassing en verminderde familiale stress! En er zijn steeds nieuwe, therapeutische vooruitzichten voor verschillende metabole ziektes, aandoeningen van het centraal zenuwstelsel,.

38 Tip: Zorg voor een volledig set materiaal: vormenstoof, 6 blokken, ronde vorm, bal, pop 30 m Enkel ronde vorm is nodig

39 TIP Test volgens leeftijd! 90 Percentiel 30 m alleen ronde vorm, andere vormen pas als kind ouder is!

40 30 m 9m 24 m

41 Tip voorzie wat ander speelgoed om baby/kind af te leiden tijdens je KO

42 Uitgangspositie groot dun onderzoekskussen Baby uitgekleed In lente-as tov onderzoeker Hoofd in middellijn om interferentie Assymmetrische Tonische NekReflex te vermijden

43 Grove motoriek verloop patroon met mijlpalen Algemene bewegingen Hoofcontrole 1m 6 m 9m Kruipen Rollen Zitten Staan Lopen 9m m 12m 15 m 18m 24 m

44 Hoe grove motoriek beoordelen? ( kwaliteit ) Kijk telkens naar de beweging: Symmetrisch? Tempo en leeftijdsadekwaat Variatie? Variabiliteit? Soepel? Aanpassingsvermogen?

45 Algemene bewegingen 1. Babyreacties-primitieve reflexen 2. Bewegingsstereotypieën 3. Willekeurig motorisch gedrag of general movements

46 Stereotypieën: niet meer dan 5 % van de tijd

47 3m beweegt armen /benen evenveel + of -

48 3m beweegt armen/benen evenveel + of -

49 (52) Beweegt armen/benen evenveel + of -

50 Schouderdystocie &v=v9pxvqgb0xq&nr=1

51 Hoofdcontrole in buiklig 4w even ophouden 12w tot 45 5 tellen 6m tot tellen 9m goed ophouden in zit 16w ARTS

52 4w heft kin even van onderlaag

53 Tip Gebruik het ontwikkelingsonderzoek Van Wiechen om de ouder aan te moedigen verder actief met het kind bezig te zijn. Ik zie dat Luka (1m) al probeert om zijn hoofd op te richten! Dat is heel goed! Je mag hem gerust af en toe op de buik leggen. Als je tegen hem praat hoort jij je stem en zal hij proberen naar je te kijken. Zo oefent hij zijn nekspieren.

54 Hoofdcontrole van lig naar zit 4weken 8weken 12w 6m 16w ARTS

55 9m (62) Zit op billen met gestrekte benen?

56 9m Zit op billen met gestrekte benen

57 9m rolt zich om 12 m Zit stabiel los

58 Tip 9m (62) zit op billen met gestrekte benen je mag benen bij elkaar brengen en strekken 12m Zit stabiel los geen evenwicht alarmsignaal vanaf 9 m sacrumzit alarmsignaal vanaf 5-6 m

59 12 m Kruipt vooruit buik op de grond (M)

60 15m (66) kruipt vooruit, buik vrij van de grond (M)

61 12m (64) kruipt vooruit, buik op de grond(m): speelgoedje op afstand, tijgeren (sluipen) 15m (66) kruipt vooruit, buik vrij van de grond (M):let op symmetrie

62 15 m kruipt vooruit, buik vrij van de grond

63 Billen schuiven Idiopathische vorm Belangrijkste variant normale grof motorische ontwikkeling Discrepantie tussen fijne motoriek en grove motoriek, zonder neurologische uitval Minderheid kinderen zijn billenschuivers Gaan op normale leeftijd (9 maanden) zitten Bij verticale suspensie: sitting on air, afkeer voor buiklig Vaak familiair Ze lopen later dan kruipende kinderen (18-24 maanden) 50% loopt bij leeftijd 18 maanden

64 Symptomatische vorm in functie van gewrichtsklachten, neurologische pathologie, zintuiglijke problematiek..

65 Tekenen die kunnen wijzen op onvoldoende beheersing van de houdingsmotoriek. Niet graag op de buik liggen Kind heeft moeite met omrollen. Kind komt niet zelf tot zit. Kind vertoont geen romprotaties. Air sitting Kind heeft moeite met evenwicht bewaren. Kind vindt bewegingsspelletjes op schoot niet zo leuk. Poepschuiver Vaak oogcontact met de grond bij poepschuiven. Vaak sterk in fijne motoriek en taalontwikkeling.

66 hu

67 Aan de slag

68 En uiteindelijk stappen Niet langs lopen op 15 m: ->extra consult bij arts op 18 m! ALARMSIGNAAL Niet lopen op 18 m : verwijzen Brede basis bij lopen vanaf 24 m :verwijzen

69 Op de tenen staan, is dat normaal?

70

71 Tiplopen Mogelijks gerelateerd aan ontwikkelingsvertraging (spraak/taal) alsook multipele andere oorzaken (idiopathisch, CP, Duchenne of andere neuromusculaire aandoeningen, spinale pathologie, ). Een verkorte Achillespees kan secundair zijn aan het langdurig op de tenen lopen In principe verdwijnt habitueel tiplopen na de leeftijd van 2 jaar. Continu of meer dan de helft van de tijd op de tenen lopen is suspect voor pathologie verwijzen (ALARMSIGNAAL)

72 30 m schopt tegen bal kind kan even zonder steun op linker en rechter been staan

73 2. Fijne motoriek ( zonder adaptatie/persoonlijkheid en soc.gedrag) 1m 3m 6m 12m Grijpreflex Handen middellijn Verkennen (mond) Ruw grijpen Pincetgreep Anticiperen op afmeting voorwerp 12 m 36m

74 4-5m volle hand 12 m 12m

75 Voorwaarden ontwikkeling fijne motoriek Controle oogbewegingen /normale visus ALARMSIGNAAL -> vanaf 5 w NIET AANKIJKEN ALARMSIGNAAL -> Vanaf 12 w NIET VOLGEN met ogen en hoofd ALARMSIGNAAL-> vanaf 8 m kijkt nog steeds naar eigen handen Oog-hand coördinatie Controle hand-armbewegingen

76 6m (5) Speelt met handen middenvoor : kwaliteit?

77

78 9m(8m) : houdt blokje vast, pakt er nog een in andere hand kwaliteit vast : kwaliteit?

79 12 12m(10) : pakt propje met duim en wijsvinger Kwaliteit? pincetgreep : kwaliteit? :pincetgreep

80 30 m (17)Stapelt 6 blokjes

81 Wat met prematuren en ontwikkelingsonderzoek?

82 Prematuren : frekwent voorkomende problemen Trage, houterige motoriek Onhandige, fijne motoriek Vertraagde taalontwikkeling Cognitieve problemen en leerproblemen Autistiform en ADHD gedrag

83 Interpretatie Van Wiechen bij prematuren(<37w)? we corrigeren voor leeftijd bij grove en fijne motoriek Onderzoek moet geïnterpreteerd worden samen met lichamelijk onderzoek. Tonusregulatie (spierspanningsregulatie) is frekwent probleem Op iedere leeftijd blijven prematuren een hoger risico lopen op ontwikkelings-of gedragsproblemen, ook al lijkt het kind aan de leeftijd van 18 m alles ingehaald te hebben!

84 Etnische afkomst? Zwarte en Indiaanse kinderen vertonen veelal een snellere grofmotorische ontwikkeling dan blanke kinderen

85 3.Taalontwikkeling

86 Leermodule Taalontwikkeling en meertaligheid Workshop Meertaligheid studiedag 7 december

87 Taalaanleg is genetisch bepaald en niet voor elk kind gelijk Kind leert grootste deel van de moedertaal in kritische periode (tot 7 jaar) Nadien gaat het minder vlot en wordt niet hetzelfde niveau bereikt.

88 Taalontwikkeling van 0 tot 12 mmaanden geboorte : huilen. 6 en de 8 w eerste sociale glimlach: 2m comfortgeluidjes: een teken van welbehagen. 2-6 m tateren :gedeelten van tong en mond bewegen, nieuwe klanken zoals rrrrr en gggg. Verschillen in toonhoogte, luidheidvariaties zoals roepen, grommen, krijsen, fluisteren enzovoort, 7 m brabbelen. da-da-da, ma-ma-ma In het begin doen baby s dat nog niet taalspecifiek. Ma-ma-ma is wereldwijd te horen. Pas geleidelijk aan vallen de klanken af die een kind nooit in zijn omgeving hoort spreken, en gebruikt het kind enkel nog klanken die in de moedertaal voorkomen ALARMSIGNAAL : niet brabbelen vanaf 12 m, geen communicatieve gebaren, onvoldoende geluidsbronlocalisatie

89 Taalontwikkeling van 12 m tot 30 maanden 1j: verhalen vol onbegrijpelijke woorden, in de juiste toonzetting ( sociaal brabbelen ), eerste woordjes (éénwoordzinnen), passieve woordenschat >> actieve. 2j: De eerste twee-woordzinnen verschijnen gemiddeld rond de leeftijd van 18 maanden woordenschatexplosie: van 50 naar 600 woorden ALARMSIGNAAL : geen 3 woorden en/of ECHOLALIE vanaf 24 m geen 2 woordzinnen vanaf 30 m

90 Consult 1 m Reageert op toespreken Tip Bij de test ogen fixeren mag je niet praten tegen de baby!

91 Vertraagde taalontwikkeling Sam 27 m Smith Magenis syndroom (genetische deletie) Vertraagde taalontwikkeling, slaapproblemen, voedingsproblemen

92 wijst 6 lichaamsdelen aan bij pop dglossary/#/section/43/gettingstarted

93 Tip voor ouders Vertel aan je baby wat je aan het doen bent vanaf de eerste dag! Vertel aan je baby wat je denkt dat hij zich voelt, ervaart, ziet! Leer je baby luisteren naar geluiden en benoem ze! Stel open vragen (Hoe ga je dat doen, hoe ziet je brandweerauto eruit, welke kleertjes heeft je pop aan..)

94 Gaan we dodoke doen Wat leuk die woordjes!! Nog leuker : de juiste woordjes

95 Consult 4 w Volhouden mama, kijk naar me en praat tegen me, ik kan zo goed oefenen om binnenkort te lachen!

96 Consult 12 m Ik hoorde dat Hanne jullie wel al begrijpt; elk kind volgt zijn tempo in taalontwikkeling. Hanne is volop aan het oefenen en wil van alles vertellen. Je kan dingen aanwijzen, vragen stellen en haar zo aanmoedigen

97 Meertaligheid OPOL :One parent one language Niet altijd mogelijk (papa spreekt thuis Frans met mama, Berbers bij grootouders en Nederlands in kinderopvang) Geen verschillende talen door elkaar in één gesprek. Taalontwikkeling kan vertraagd lijken bij meertaligheid. Beoordeel perceptieve taalontwikkeling en aantal woorden in de verschillende talen.

98 Boekjes lezen voor baby s: pleidooi door Peter Adriaenssens Ouders die zicht beter geïnformeerd voelen doen het ook beter

99 Niet: het is goed om al boekjes te lezen voor je baby Wel: Zou je willen dat je kind later goed kan praten, later veel taal kent, in zijn buik voelt dat het fijn is om bij mama en papa te zitten als we boeken lezen 17.21

100 Indien ouders bezorgd zijn over de ontwikkeling van hun kind is het ook dikwijls terecht!

101 Filmopnames ouders kunnen waardevol zijn.

102 Vragen?