De dynamiek van onze deelidentiteiten Processen en hindernissen in de identiteitsontwikkeling van volwassenen De dag van de psycholoog 2016, BFP-FBP

Transcriptie

1 De dynamiek van onze deelidentiteiten Processen en hindernissen in de identiteitsontwikkeling van volwassenen De dag van de psycholoog 2016, BFP-FBP Árpi Süle

2 Verloop workshop Oefening: Wie ben ik? Theoretisch kader: Identiteit als proces (betekenisgeving, ervaring, relationeel, zelfrealisatie) Wisselwerking tussen identiteitsdelen Film als illustratie Oefening: Identiteitskaart

3 Oefening Wie ben ik? Schrijf +/- 10 woorden op die beschrijven wie je bent, 10 aspecten van je identiteit. Denk aan verschillende domeinen van je leven: familiaal, professioneel, persoonlijk, cultureel, interesses, waarden, maatschappelijke positie, hobby's, Probeer je voornaamste levensdomeinen te betrekken zodat je een zo volledig mogelijke beeld krijgt over jezelf. (Tijdens de workshop kan je het nog verder vervolledigen.)

4 Identiteit De kernaspecten van ons zelf, wie we denken dat we zijn en aan wie anderen ons ook aanzien. Het is steeds meervoudig, verwijzend naar verschillende domeinen van onze leven (vader, psycholoog, Belg,...). Verhaal van de verschillende delen Persoonlijke waarden die verwezenlijkt worden Verbindt met anderen en de wereld We verhouden ons ook ten opzichte onze verschillende identiteitsaspecten, wat mede bepaalt hoe we onszelf en de wereld beleven. Die aspecten van ons zelfbeeld die beschrijven wie we zijn, tot welke groep(en) wij behoren. De sociale omgeving heeft een belangrijke rol in de erkenning ervan omdat het bepaalt ook de wijze waarop anderen zich tegen ons verhouden.

5 Zelfbeeld Identiteit sociale rollen Zelfbeeld: eerder hoe we denken dat we zijn, de kwaliteiten van wie we zijn, onze gemende eigenschappen, de manier waarop we denken vorm te geven aan onszelf (ik ben een strenge vader) Sociale rollen Sociale rollen: een aantal gedragsrichtlijnen en verwachtingspatronen die horen bij de groepen tot welke we behoren en de situaties waarin we ons bevinden. Elke identiteitsaspect is verbonden met meerdere sociale rollen.

6 Identiteit als proces Basis: mensbeeld in CCT - psychische gezondheid betekent een procesmatig functioneren, maw in groei en ontwikkeling zijn. Psychische problemen = stagnaties Het zelf/ de persoon wordt niet gezien als een entiteit maar als een proces. Identiteit bakent bepaalde delen van dit proces af in entiteiten. Het geeft een zekere structuur aan het proces van het zelf maar het is zelf ook in ontwikkeling. (student psycholoog cognitieve gedragstherapeut met een bijkomende opleiding in Mindfullness)

7 Het proces in 4 perspectieven Betekenisgeving Experiëntieel Relationeel Existentieel

8 Betekenisgeving We geven voortdurend betekenis aan de gebeurtenissen in ons leven, terwijl we onze beeld over onszelf, anderen en de wereld ontwikkelen. Elke identiteitsaspect bestaat uit vele verhalen (moeder: bevalling, spelen met poppen als kind, eigen moederband, relatie, ) aan wat wordt betekenis gegeven en op welke manier Het zelfbeeld wordt gecreëerd en aangepast in nieuwe verhalen, de ervaringen worden geïntegreerd in de identiteit (man haat homo s, als groepslid niet, eigen verhaal komt en ontwikkelt zich naar angst voor homo s, kwaad voor wat er gebeurd was) Verschillende identiteitsaspecten voldoende begrijpelijk voor elkaar, coherente verhalen.

9 Ervaringswijze De stroom van ervaringen als resultaat van biologische en psychologische processen (Hoe ipv Wat) De wereld wordt anders ervaren in de verschillende identiteitsaspecten (zelfverzekerd als man, heel onzeker op werk) Verhoudingswijze ten opzichte van verschillende aspecten van zichzelf (fier, kwaad, negeren, samenvallen, zich schamen ) invloed op de ervaringswijze Verbinding met innerlijke kompas

10 Relationeel Verschillende identiteitsaspecten verbinden ons met bepaalde groepen. interactionele patronen, rollen, omgangsvormen met elkaar verhoudingswijze tov anderen Onze identiteit krijgt vorm in de spiegels die we in verschillende relaties en situaties tegenkomen Op authentieke manier invullen van deze rollen echte ontmoetingen Nieuwe vormen (online identiteit, sociale media)

11 Existentieel Zelfrealisatie: Verwezenlijken van de eigen mogelijkheden (waarden, talenten, vaardigheden, kwaliteiten) in het leven in de verschillende identiteitsaspecten Existentiële gegevenheden Persoonlijke waarden, wat men in het leven wil verwezenlijken Keuzes maken op grond van deze waarden, wat we willen zijn Verhoudingswijze tov de wereld, het leven (deel zijn van een groter geheel)

12 Meervoudig Verschillende aspecten (culturele, seksuele, professionele, familiale, ) Horizontale en hiërarchische structuur (Belg, West-Vlaming, Oostendenaar,... ) Geeft structuur aan de manier waarop ik me verbind met de wereld in de verschillende levenssituaties waarin ik me beweeg (mijn kijk op dingen, wat ik denk, hoe ik me voel, hoe ik me verhoud tegen anderen, hoe ik me gedrag,...) Anderzijds de situatie bepaalt ook welke identiteit van me naar boven komt en hoe ik me gedraag (bv. cliënt tegenkomen in de sauna)

13 Identiteit als grens Afbakening: wie ben ik wel en wie niet (bv klinisch psycholoog), wat doe ik, wat niet Verbinding: tot welke groep(en) behoor ik, met wie en op welke manier treed ik in relatie 2 extremen: (vaak allebei aanwezig op verschillende domeinen) veel te soepel: geen afgebakende identiteit (verwarring voor zichzelf, onduidelijkheid voor anderen) veel te rigide: samenvallen met een aspect van je identiteit. Geen openheid voor nieuwe ervaring, geen ontwikkeling Afgrenzing tussen deelaspecten (op werk geen vader, wel vertelt erover)

14 Identiteit als interface tussen persoon en situatie In elke situatie is één (of meerdere) van onze deelidentiteiten meer of minder geactiveerd waarmee we ons verbinden met de wereld. Die bepalen hoe we de wereld ervaren, hoe we ons gedragen, met wie we in contact treden Ook anderen treden met ons in contact volgens onze identiteitsaspect die actief is in die situatie

15 Identiteit als verwachtingspatroon Welke identiteit in een bepaalde situatie aan iemand toegeschreven wordt (door zichzelf of door de ander), bepaalt hoe hij/zij door de andere (en zichzelf) beleefd wordt, hoe zijn/haar gedrag geïnterpreteerd wordt (vrouw met hoofddoek met drie kinderen aan de kassa blijkt kankerlijder) Een beleefde verschil op een bepaalde identiteitsdimensie (tot een andere groep behoren) maakt de kans groot dat dat identiteitsdeel geactiveerd wordt in de interactie Hoe minder kennis en contact met een andere groep, hoe meer vooroordelen en clichés een rol spelen in de interactie.

16 Toekenning van identiteit Hoe iemand zichzelf ziet Hoe anderen iemand zien (waarmee ze hem identificeren) vooroordelen, cultuur (bv. In groepstherapie: homo trouwen met vrouw) Al dan niet bewust zijn van hoe anderen me zien (+ geloven dat ze congruent zijn eigenlijk zijn ze tegen homo s )

17 Markeerpunten in het ontwikkelen van identiteit Soms duidelijke markeerpunten die een verandering van identiteit aangeven (initiatie rituelen, diploma, levensgebeurtenissen,...) Soms geleidelijke verschuiving (man worden) Soms uit zichzelf (zich outen) Soms door anderen/ gemeenschap (legalisatie)

18 Wisselwerking tussen deelaspecten Conflicterend (illegale familie uit Aziatische land, kinderen in Belgische scholen) Elkaar versterkend (ouder en therapeut) Afgesplitst (extreem: dissociatie) Afstemming, congruentie tussen de verschillende stukken: Betekenisgeving, verhalen Ervaringswijze Relaties, interactiepatronen Waarden, doelen

19 Filmfragment Frank in Eigen kweek (seizoen 2/2) Rallywagen (als stuk van zijn identiteit) moet opgeven voor nieuw ontwikkelende identiteitsaspect: vader met uitbreidende familie, man

20 Oefening Identiteitskaart Sta even stil bij je verschillende identiteitsaspecten: Hoe voelt dat deel van je? Wat betekent dat aspect van je identiteit voor jezelf? Welke waarden vertegenwoordigt het in je leven? Wat mis je eventueel hierin? Is die in beweging of heeft hij een verschuiving nodig? Zet ze op papier in onderlinge verhouding met elkaar (Welke delen zijn verwant aan of staan dicht bij elkaar? Tussen welke zijn er spanningen of tegenstellingen?)