Geest, brein en cognitie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Geest, brein en cognitie"

Transcriptie

1 Geest, brein en cognitie Filosofie van de geest en Grondslagen van de cognitiewetenschap Fred Keijzer 1

2 Overzicht: Wat is filosofie en waarom is dit relevant voor cognitiewetenschap en kunstmatige intelligentie? Welke verbanden bestaan er tussen de filosofie van de geest en de cognitiewetenschap? Samenvatting en conclusies 2

3 Wat is filosofie? Gekenmerkt door bepaalde werkwijze of methode Argumentatie en logica Conceptuele verheldering Historische perspectief 3

4 En wat heb je er aan? Voorbeelden Pionieren: het uitproberen van ideeën Grondslagen onderzoek: klopt het allemaal wel? Overzicht: hoe passen alle details in elkaar? Archiveren: is dit al eerder geprobeerd? 4

5 Verbanden tussen filosofie van de geest en cognitiewetenschap Overzicht aan de hand van vier vragen 1 Wat is het domein van de geest? 2 Wat is de relatie tussen lichaam en geest? 3 Wat is de aard van mentale representaties? 4 Wat is de relatie tussen representaties en de wereld? Eerst de filosofie, dan de cognitiewetenschap Nadruk op verschuivingen in de antwoorden 5

6 Vraag 1 Wat is het domein van de geest? Een driedeling van mentale verschijnselen Belevingen Bewustzijnstoestanden, ervaringen, qualia Houdingen: propositionele attitudes Met name oordelen (Ik denk dat X) en verlangens (Ik wil dat Y) Belangrijke eigenschappen: Intentionaliteit en coherentie Handelingen (acties) Dingen die je doet, in plaats van dingen die je overkomen Een externe gebeurtenis met een mentale verklaring 6

7 Wat is cognitie? Niet: belevingen Vooral: mentale houdingen Bepaald(e) de oorspronkelijke agenda van de cognitiewetenschap Kennis en representatie Taal als een centraal domein Los van fysiek gedrag Geen robots maar een intelligente computer Enigszins: handelingen Gedrag als output 7

8 Vraag 2: Wat is de relatie tussen lichaam en geest? Geen ontologisch dualisme, wat dan wel? Behaviorisme: geest is het gedrag Identiteitstheorie: geest is het brein Type-fysicalisme Functionalisme: Mentale toestanden gedefinieerd door causale relaties met input, output en andere mentale toestanden Token-fysicalisme Supervenientie 8

9 Wat is het verband tussen cognitie en computatie? Turing machine functionalisme: Cognitie is computatie ofwel symbool manipulatie Symbolen: semantiek en syntax Mentale representaties zijn de semantische entiteiten die weergegeven worden door proposities in mentale houdingen Syntactisch gestructureerde symbolen Fodor: Door correlatie tussen syntax en semantiek heb je een semantische machine 9

10 Wat is het verband tussen computatie en brein? Functionalisme legitimeerde lange tijd het isoleren van cognitie: Geen ontologisch maar een conceptueel dualisme Bestuderen van de hersenen voegt niets toe Gedrag is het nemen van beslissingen, los van de uitvoering ervan Searle: Chinese kamer gedachtenexperiment Computatie is onvoldoende 10

11 Vraag 3: Wat is de aard van mentale representaties? Er zijn twee belangrijke mogelijkheden: a: Syntactisch gestructureerde symbolen Cognitie blijft in belangrijke mate los van de onderliggende implementatie b: Connectionistische gedistribueerde representaties Implementatie heeft belangrijke repercussies voor de notie van cognitie sub-symbolen en microstructuren 11

12 Wat zijn cognitieve processen? Klassiek symbool manipulatie en/of neurale netwerk processen? Verschillende vormen van computatie Algemeen: loskomen van een conceptueel dualisme Meer aandacht voor de neurowetenschappen Meer aandacht voor leerprocessen Kennis wordt minder talig gedacht 12

13 Vraag 4: Wat is de relatie tussen representaties en de wereld? Hoe krijgt een symbool X betekenis? A: Door causale relaties met andere symbolen (en input en output) B: Covariantietheorie: door een relatie van X met de omgeving Misrepresentatie is onmogelijk C: Teleologisch functionalisme: doordat X een biologische functie vervuld Geld niet voor alle menselijke oordelen 13

14 Hoe realiseer je betekenis binnen een cognitief systeem? Harnad s symbol grounding problem Drie opties: Meer belang voor perceptie en handelen Perceptie is meer dan input Robotica wordt essentieel Meer belang voor het brein Searle: special causal powers? Toch een rol voor belevingen? Beide 14

15 Samenvatting en conclusie Filosofie is relevant voor cognitiewetenschap 1 Wat is cognitie? Denken of handelen? 2 Wat is het verband tussen cognitie en brein? Losjes of hecht? 3 Wat zijn cognitieve processen? Symbool manipulatie of netwerkprocessen? 4 Hoe realiseer je betekenis binnen een cognitief systeem? Met hersenprocessen of robotica? 15

De Syntax-Semantiekredenering van Searle

De Syntax-Semantiekredenering van Searle De Syntax-Semantiekredenering van Searle Seminar AI Eline Spauwen 22 mei 2007 Searles kritiek op Harde KI Inleiding Ik Mijn afstudeeronderzoek: Student-assistentschappen Searles kritiek op KI Filosofie

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I Opgave 2 Denken en bewustzijn 8 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een omschrijving van het begrip bewustzijn 2 argumentatie aan de hand van deze omschrijving of aan Genghis bewustzijn kan

Nadere informatie

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Filosofie en Architecturen voor Cognitie Niels Taatgen

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Filosofie en Architecturen voor Cognitie Niels Taatgen Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Filosofie en Architecturen voor Cognitie Niels Taatgen Inhoud Intelligentie Bewustzijn Gedrag Ziel Geest Mind Beliefs! Dualisme Monisme! Holisme Reductionisme Verklaring

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE n Artificial Intelligence is the science of making machines do things that would require intelligence if done by men Marvin Minsky Sterke

Nadere informatie

Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme

Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme Wouter Bouvy 3079171 October 15, 2006 Abstract Dit artikel behandelt Mental Events van Donald Davidson. In Mental Events beschrijft Davidson

Nadere informatie

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Inleidend College Niels Taatgen

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Inleidend College Niels Taatgen Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Inleidend College Niels Taatgen Inhoud vandaag! Wat is kunstmatige intelligentie?! Vakgebieden die bijdragen aan de AI! Kunnen computers denken?! Hoe denken mensen

Nadere informatie

Inleiding Cognitiefilosofie. 18 april 2018 Elsbeth Brouwer

Inleiding Cognitiefilosofie. 18 april 2018 Elsbeth Brouwer Inleiding Cognitiefilosofie 18 april 2018 Elsbeth Brouwer Wat is (onderdeel van) cognitie? Suggesties in de literatuur: Ziel Geest Kennis Vermogen om kennis te verkrijgen Processen van verwerking van informatie

Nadere informatie

Connectionisme en het Chinese Room argument

Connectionisme en het Chinese Room argument Connectionisme en het Chinese Room argument Bachelorscriptie Paul Klaassen, S891472 Universiteit van Tilburg Faculteit Geesteswetenschappen Departement Filosofie Scriptiebegeleider: dr. M.A.M.M. Meijsing

Nadere informatie

De relevantie van het Symbolic Grounding Problem voor simulatie van menselijke cognitieve ontwikkeling

De relevantie van het Symbolic Grounding Problem voor simulatie van menselijke cognitieve ontwikkeling De relevantie van het Symbolic Grounding Problem voor simulatie van menselijke cognitieve ontwikkeling Jeroen Joukes Afstudeerproject Bachelor Kunstmatige Intelligentie, Universiteit van Amsterdam. Inleiding

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I 4 Beoordelingsmodel Opgave 1 Gevoel en machine 1 Een goed antwoord bevat: Twee aan het ontologisch dualisme ontleende argumenten als ondersteuning van de visie dat een dier volgens Descartes geen pijn

Nadere informatie

Marleen Schippers - 1071319 Bewustzijn en Handelen Eindopdracht 6 februari 2004

Marleen Schippers - 1071319 Bewustzijn en Handelen Eindopdracht 6 februari 2004 Marleen Schippers - 1071319 Bewustzijn en Handelen Eindopdracht 6 februari 2004 Inleiding In dit betoog beschrijf ik mijn visie op het mind-body probleem 1. Ik richt me in het bijzonder op twee aspecten

Nadere informatie

filosofie vwo 2016-II

filosofie vwo 2016-II Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering

Nadere informatie

Mens en machine. Gert-Jan Lokhorst

Mens en machine. Gert-Jan Lokhorst 1 Mens en machine Gert-Jan Lokhorst Centrum voor de Filosofie van de Informatie- en Communicatie Technologie, Faculteit der Wijsbegeerte, Erasmus Universiteit Rotterdam. 25 sept. 2002 2 Vraagstelling Is

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo I

Eindexamen filosofie havo I 4 Beoordelingsmodel Opgave 1 The Matrix 1 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een uitleg waarom Morpheus opvatting tot het materialisme gerekend kan worden 1 het verband tussen materialisme

Nadere informatie

Tot dusverre hebben we telkens een bepaalde opvatting over de geest besproken en ons

Tot dusverre hebben we telkens een bepaalde opvatting over de geest besproken en ons V FUNCTIONALISME 1 De Turing test Tot dusverre hebben we telkens een bepaalde opvatting over de geest besproken en ons onder ander afgevraagd wat voor consequenties die opvatting heeft voor de suggestie

Nadere informatie

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang:

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: filosofie Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 06 Tijdvak 1 Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores. Opgave 3 Hoe is het om een vleermuis te zijn?

Vraag Antwoord Scores. Opgave 3 Hoe is het om een vleermuis te zijn? Opgave 3 Hoe is het om een vleermuis te zijn? 11 maximumscore 2 een uitleg met een citaat uit tekst 7 dat Nagels probleem van de vleermuizen een epistemologisch probleem van andere geesten is: we weten

Nadere informatie

BEWUSTZIJN GEEST BEWUSTE GEEST DENKEN BEWUST-DENKEN

BEWUSTZIJN GEEST BEWUSTE GEEST DENKEN BEWUST-DENKEN BEWUSTZIJN GEEST BEWUSTE GEEST DENKEN BEWUST-DENKEN BEWUSTZIJN BEWUSTZIJN ZELFBEWUST-ZIJN N.B. KANT (APPERCEPTIE) BEWUSTZIJN LEVEND WEZEN BEWUSTZIJN (CREATURE CONSCIOUSNESS) BEWUSTZIJN VAN MENTALE TOESTANDEN

Nadere informatie

recapitulatie 1.1 Voorlopige karakterisering van bewustzijn

recapitulatie 1.1 Voorlopige karakterisering van bewustzijn Grondslagen van de Psychologie college 9 philosophy of mind & cognition 05-03-2009 recapitulatie Wetenschapsfilosofie gaat ofwel over [1] wetenschap in het algemeen, ofwel over [2] een specifieke wetenschap;

Nadere informatie

Taal en Cognitie: Een Black Box Revelation. Esli Struys WOT/WOLEC, 10 mei 2011

Taal en Cognitie: Een Black Box Revelation. Esli Struys WOT/WOLEC, 10 mei 2011 Taal en Cognitie: Een Black Box Revelation Esli Struys WOT/WOLEC, 10 mei 2011 Overzicht Historisch overzicht Chomsky vs Skinner Cognitieve linguïstiek Psycho/neurolinguïstiek Casus Syntaxis en het brein

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO. filosofie

Correctievoorschrift HAVO. filosofie filosofie Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 04 Tijdvak 1 inzenden scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste tien kandidaten per school in het programma Wolf of vul

Nadere informatie

Inleiding. Philosophy of Mind Structuuroverzicht Saartje Peeters. 1. Het reik der geesten Een inventaris van de geest. 1.2.

Inleiding. Philosophy of Mind Structuuroverzicht Saartje Peeters. 1. Het reik der geesten Een inventaris van de geest. 1.2. 1 Philosophy of Mind Structuuroverzicht Saartje Peeters Inleiding 1. Het reik der geesten 1.1. Een inventaris van de geest 1.2. Drie bouwstenen 1.2.1. Experiences 1.2.2. Propositional attitudes 1.2.3.

Nadere informatie

Het lichaam-geest probleem

Het lichaam-geest probleem Het lichaam-geest probleem Wouter Bouvy 3079171 November 5, 2006 Abstract Dit artikel behandelt het lichaam-geest probleem. Het bestaat uit een uitleg over het lichaam-geest probleem, en schrijft deze

Nadere informatie

Materie en geest. Grenzen aan het fysische wereldbeeld. Gerard Nienhuis. Universiteit Leiden. Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018

Materie en geest. Grenzen aan het fysische wereldbeeld. Gerard Nienhuis. Universiteit Leiden. Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018 Materie en geest Grenzen aan het fysische wereldbeeld Gerard Nienhuis Universiteit Leiden Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018 Natuurwetenschap: Natuurwetenschap is basis van wereldbeeld geworden.

Nadere informatie

Examen HAVO. filosofie

Examen HAVO. filosofie filosofie Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 2 juni 9.00 12.00 uur 20 06 Voor dit examen zijn maximaal 31 punten te behalen; het examen bestaat uit 14 vragen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

De Syntax-Semantiekredenering van Searle

De Syntax-Semantiekredenering van Searle De Syntax-Semantiekredenering van Searle Searles kritiek op Harde KI Eerste begeleider: Prof. J-J. Ch. Meyer Tweede begeleider: Dr. M. Lievers Utrecht, mei 2007 Doctoraalscriptie Cognitieve Kunstmatige

Nadere informatie

Kunnen machines denken?

Kunnen machines denken? Rebecca Hendriks 3029700 Leon de Bruin 12.562 woorden 21 augustus 2017 Kunnen machines denken? Intentionaliteit, kunstmatige intelligentie en de Chinese kamer Scriptie ter verkrijging van de graad Master

Nadere informatie

Een geschiedenis van de robotica

Een geschiedenis van de robotica Overzicht Een geschiedenis van de robotica Gert Kootstra, Kunstmatige Intelligentie G.Kootstra@ai.rug.nl http://www.ai.rug.nl/~gert 1. Kunstmatige intelligentie en robotica 2. Complete agent 3. Geschiedenis

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/71600

Nadere informatie

Bachelor Cognition, Language and Communication. uva.nl/ba-cognition-language-communication

Bachelor Cognition, Language and Communication. uva.nl/ba-cognition-language-communication Bachelor 2019-2020 Cognition, Language and Communication uva.nl/ba-cognition-language-communication In de bachelor Cognition, Language and Communication bestudeer je taal en communicatie in relatie tot

Nadere informatie

Bijlagen Bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie. Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding

Bijlagen Bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie. Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding voor Bijlagen Bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van Kunstmatige

Nadere informatie

Woord vooraf Opbouw van deze studie

Woord vooraf Opbouw van deze studie Woord vooraf Opbouw van deze studie XIII XVI DEEL I: PROBLEEMSTELLING 1 HOOFDSTUK I ONTWIKKELING EN STAGNATIE IN DE PSYCHIATRIE 2 Inleiding 2 1. 1 Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg - stand van

Nadere informatie

Examen HAVO. filosofie

Examen HAVO. filosofie filosofie Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 1 juni 9.00 12.00 uur 20 04 Voor dit examen zijn maximaal 48 punten te behalen; het examen bestaat uit 16 vragen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang:

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: filosofie Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 05 Tijdvak 1 Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

College 6: Skills. Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser

College 6: Skills. Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser College 6: Skills Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser Vragen Vragen vorige colleges? Overzicht college Introductie, behaviorisme versus cognitivisme Psychologie & AI Overzicht cursus Hoofdstuk 9 Anderson,

Nadere informatie

What do you see, when you turn on the light? I can t tell you but I know it is mine. Vrij naar Lennon and McCartney

What do you see, when you turn on the light? I can t tell you but I know it is mine. Vrij naar Lennon and McCartney What do you see, when you turn on the light? I can t tell you but I know it is mine. Vrij naar Lennon and McCartney 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 5 Churchland... 6 Centrale vraag... 6

Nadere informatie

Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz

Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz Datum 15-04-2015 Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz Barend van Heusden Marnix Academie Utrecht, 18 maart 2016 Datum 15-04-2015 2 Inleiding Een heel bekende tegenstelling:

Nadere informatie

Samenvatting. Bijlage B

Samenvatting. Bijlage B Bijlage B In dit proefschrift stellen we ons het doel de besluitvorming van agenten en de communicatie tussen deze agenten te beschrijven en te formaliseren opdat de agenten rechtvaardigbare opvattingen

Nadere informatie

Presentatie Michiel. Informaticastage najaar 2004

Presentatie Michiel. Informaticastage najaar 2004 Presentatie Michiel michielborkent@gmail.com Informaticastage najaar 2004 Inhoud presentatie: Wie ben ik? Over mijn stage Informatie over Lisp Wie/wat ben ik? Student Technische Informatica, Universiteit

Nadere informatie

Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes

Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes Paul Churchland Roderik Emmerink Rijksuniversiteit Groningen 21 december 2005 Inhoud 1 Introductie 2 Waarom FP een theorie is 3 Waarom FP wel eens

Nadere informatie

2. Syntaxis en semantiek

2. Syntaxis en semantiek 2. Syntaxis en semantiek In dit hoofdstuk worden de begrippen syntaxis en semantiek behandeld. Verder gaan we in op de fouten die hierin gemaakt kunnen worden en waarom dit in de algoritmiek zo desastreus

Nadere informatie

DUALISME. René Descartes ( )

DUALISME. René Descartes ( ) DUALISME René Descartes (1596-1650) HET CORPUSCULAIRE WERELDBEELD Galileo Galilei (veroordeling 1633 vanwege Dialogen) Descartes - Le Monde (voltooid in 1633) HET CORPUSCULAIRE WERELDBEELD PRIMAIRE QUALITEITEN

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is an author's version which may differ from the publisher's version. For additional information about this

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/113607

Nadere informatie

2. Syntaxis en semantiek

2. Syntaxis en semantiek 2. Syntaxis en semantiek In dit hoofdstuk worden de begrippen syntaxis en semantiek behandeld. Verder gaan we in op de fouten die hierin gemaakt kunnen worden en waarom dit in de algoritmiek zo desastreus

Nadere informatie

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? De Hersenen Oriëntatie, september 2002 Esther Wiersinga-Post Inhoud college de Hersenen historisch overzicht (ideeën vanaf 1800) van de video PAUZE neurofysiologie - opbouw van neuronen - actie potentialen

Nadere informatie

Woord en wereld Een inleiding tot de taalfilosofie

Woord en wereld Een inleiding tot de taalfilosofie Woord en wereld Een inleiding tot de taalfilosofie Filip Buekens Acco Leuven / Den Haag Hoofdstuk I. Freges uitgangspunten 11 I.1 De semantische dimensie van taal 11 I.2 Proposities: Freges kernstellingen

Nadere informatie

robot de mogelijkheid van artificieel leven De groeiende Stefan Jansen M.M.V. Johan Wagemans

robot de mogelijkheid van artificieel leven De groeiende Stefan Jansen M.M.V. Johan Wagemans De groeiende robot de mogelijkheid van artificieel leven Stefan Jansen M.M.V. Johan Wagemans INHOUD Inleiding 9 HOOFDSTUK 1 Onderzoek van een complexe realiteit 15 1.1 Newtons appelen vallen niet overal

Nadere informatie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013 Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE n Artificial Intelligence is the science of making machines do things that would require intelligence if done by men Marvin Minsky Sterke

Nadere informatie

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO-niveau: Wiskunde A of B en Engels.

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO-niveau: Wiskunde A of B en Engels. Opleidingsspecifieke deel OER, 2012-2013 BA Kunstmatige intelligentie Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken

Nadere informatie

PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE

PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE Mastervoorlichting masterweek februari 2016 PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE The search to understand the most complex, sophisticated and powerful information processing device known; The Human Brain - Brain

Nadere informatie

INTENTIONALITEIT. Jan Sleutels

INTENTIONALITEIT. Jan Sleutels Jan Sleutels, Intentionaliteit, te verschijnen in Wijsgerig Perspectief 2000-2001. Laatste wijziging 18.01.2001. Totaal aantal woorden 3879. INTENTIONALITEIT Jan Sleutels De stelling van Brentano Net als

Nadere informatie

1 De tweede gedachte: de mens is een chemisch proces als een ander

1 De tweede gedachte: de mens is een chemisch proces als een ander III MATERIALISME 1 De tweede gedachte: de mens is een chemisch proces als een ander Iemand die veel drinkt gaat zich anders gedragen. Na een hersenbloeding kunnen mensen soms niet meer praten en is hun

Nadere informatie

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op vwo-niveau: Wiskunde A of B, en Engels.

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op vwo-niveau: Wiskunde A of B, en Engels. Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op vwo-niveau:

Nadere informatie

Waarom is artificiële intelligentie niet zo succesvol geweest als we vroeger hoopte?

Waarom is artificiële intelligentie niet zo succesvol geweest als we vroeger hoopte? Intro Waarom is artificiële intelligentie niet zo succesvol geweest als we vroeger hoopte? Verkeerd model van cognitie? Nieuwe visie op cognitie 1) Klein beginnen 2) Geen cognitieve simulatie maar gedrag

Nadere informatie

filosofie havo 2018-I

filosofie havo 2018-I Opgave 2 Online roleplayinggames 10 maximumscore 2 een uitleg dat een avatar in WoW niet kwalitatief identiek is met zichzelf als hij een hoger level bereikt: zijn mogelijkheden/eigenschappen/kwaliteiten

Nadere informatie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is

Nadere informatie

Begrijpend lezen. Cognitieve processen. Cognitieve processen. De ontwikkeling van cognitieve processen en individuele verschillen bij begrijpend lezen

Begrijpend lezen. Cognitieve processen. Cognitieve processen. De ontwikkeling van cognitieve processen en individuele verschillen bij begrijpend lezen De ontwikkeling van cognitieve processen en individuele verschillen bij begrijpend lezen 1. Wat is begrijpend lezen? Anne Helder 2. Wat weten we over de ontwikkeling van begrijpend lezen? 3. Wat weten

Nadere informatie

Workshop neuroblabla

Workshop neuroblabla Workshop neuroblabla De uitspraak de vrije wil bestaat niet, is een voorbeeld van neuroblabla Otto Dellemann, psychiater GGNet het interactieve brein 7 10 11 Geen sprake van belangenverstrengeling inhoudsopgave

Nadere informatie

Semantiek 1 college 10. Jan Koster

Semantiek 1 college 10. Jan Koster Semantiek 1 college 10 Jan Koster 1 Vandaag Vorige keer: conceptuele structuur en semantische decompositie Vandaag: inleiding in de formele semantiek Gebruikt notaties uit formele logica plus de daar gehanteerde

Nadere informatie

Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid

Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid 6 maximumscore 3 een argumentatie dat de opvatting van Kahn niet tot het dualistisch epifenomenalisme kan behoren, omdat daarin bewuste gedachten geen invloed

Nadere informatie

Bijlagen gentie. Bijlage. Bijlage. Bijlage - - vakgebied. Educatie en. Major van. Minor van

Bijlagen gentie. Bijlage. Bijlage. Bijlage - - vakgebied. Educatie en. Major van. Minor van n bacheloropleiding Kunstmatige Intellig gentie 2011-2012 I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van Kunstmatige

Nadere informatie

Filosofie van de geest: WB3027: , blok 2. Overzicht van vandaag. Joel Anderson. Filosofie van de geest (mind) Wijsgerige antropologie

Filosofie van de geest: WB3027: , blok 2. Overzicht van vandaag. Joel Anderson. Filosofie van de geest (mind) Wijsgerige antropologie Filosofie van de geest: WB3027: 2009-10, blok 2 Joel Anderson Hoorcollege #1 (10 nov 2009) Inleiding & overzicht Descartes dualisme & Ryle's kritiek Filosofie lezen Overzicht van vandaag Wat is filosofie

Nadere informatie

A. De wetenschap van psychologie

A. De wetenschap van psychologie A. De wetenschap van psychologie Psychologische wetenschap Psychologie is de studie naar mentale activiteiten en gedrag. Psychologen proberen het mentale leven te begrijpen en gedrag te voorspellen. Alle

Nadere informatie

Inhoud. AI Kaleidoscoop. Doel. Mededelingen. Mededelingen Doel Overzicht - onderwerpen Opgaven Samenvatting. Doel van werkcollege AI Kaleidoscoop

Inhoud. AI Kaleidoscoop. Doel. Mededelingen. Mededelingen Doel Overzicht - onderwerpen Opgaven Samenvatting. Doel van werkcollege AI Kaleidoscoop Inhoud AI Kaleidoscoop Werkcollege 1: AI Overzicht Mededelingen Doel Overzicht - onderwerpen Opgaven Samenvatting Radu Serban serbanr@cs.vu.nl Mededelingen Werkwijze: discussie, oefeningen met onlangs

Nadere informatie

PAGE (Perception, Actions, Goals, Environment)

PAGE (Perception, Actions, Goals, Environment) SAMENVATTING HOORCOLLEGE 17/10/2002 Daniel Kucharski, e-mail Daniel.Kucharski@vub.ac.be Jeroen Schaeken, e-mail Jeroen.Schaeken@vub.ac.be Matti Roloux, e-mail Matti.Roloux@vub.ac.be Sara De Decker, e-mail

Nadere informatie

1. Meervoudige realisatie als argument tegen MBIT

1. Meervoudige realisatie als argument tegen MBIT Grondslagen van de Psychologie college 12 philosophy of mind & cognition 13-03-2009 Functionalisme Deel I recapitulatie Blok II: Philosophy of Mind; We hebben drie typen mentale toestanden; We willen weten

Nadere informatie

Leren Filosoferen. Zevende avond

Leren Filosoferen. Zevende avond Leren Filosoferen Zevende avond Vrije wil? Swaab, Lamme, Dijksterhuis: Wij zijn ons brein Verhalen over bewustzijn en vrije wil onwetenschappelijk Convergentie: gedragsstudies en neurowetenschappen Gedrag

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Kerdiles, G. (2001). Saying It with Pictures: a logical landscape of conceptual graphs Amsterdam: ILLC

Citation for published version (APA): Kerdiles, G. (2001). Saying It with Pictures: a logical landscape of conceptual graphs Amsterdam: ILLC UvA-DARE (Digital Academic Repository) Saying It with Pictures: a logical landscape of conceptual graphs Kerdiles, G. Link to publication Citation for published version (APA): Kerdiles, G. (2001). Saying

Nadere informatie

Mensachtige robots Met de focus op denken

Mensachtige robots Met de focus op denken Mensachtige robots Met de focus op denken Bas Zalmstra 8 juli 2010 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Wat is een mensachtige robot? 4 3 Voorbeelden van mensachtige robots 5 3.1 Fietsende robots...........................

Nadere informatie

Eindtermen centraal examen filosofie havo en vwo 2004 en 2005

Eindtermen centraal examen filosofie havo en vwo 2004 en 2005 OCenW-Regelingen Eindtermen centraal examen Bestemd voor: hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo); voortgezet wetenschappelijk onderwijs (vwo); voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo). Algemeen

Nadere informatie

VAN ZORG NAAR PREVENTIE

VAN ZORG NAAR PREVENTIE VAN ZORG NAAR PREVENTIE Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Legitimatie psychische gezondheidszorg Legitimiteit van de psychische gezondheidszorg

Nadere informatie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2010-2011 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op

Nadere informatie

Samenvatting in het Nederlands

Samenvatting in het Nederlands Samenvatting in het Nederlands De vraag die in dit proefschrift centraal staat, betreft de aard van aspectuele verschillen in het Russisch. Het belangrijkste doel is het aanwijzen van een eigenschap of

Nadere informatie

Perceptuele grounding in de fonetiek.

Perceptuele grounding in de fonetiek. Perceptuele grounding in de fonetiek. Abstract Stijn van Balen 9946667 sbalen@science.uva.nl Er is veel onderzoek gedaan naar methoden en systemen die gegrounde concepten spontaan ontwikkelen. Die concepten

Nadere informatie

Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten

Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten 1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor

Nadere informatie

S I M. BeschouwingsKader

S I M. BeschouwingsKader BeschouwingsKader Over de uitgave van dit document 2 Deze uitgave Het SIC-Raamwerk Dit document is een gevisualiseerde digitale versie van het hoofdstuk "Beschouwingskader" uit de dissertatie "Grondslagen

Nadere informatie

Er is geen grotere rijkdom dan wijsheid, geen grotere armoede dan onwetendheid [..]

Er is geen grotere rijkdom dan wijsheid, geen grotere armoede dan onwetendheid [..] Er is geen grotere rijkdom dan wijsheid, geen grotere armoede dan onwetendheid [..] ~Ali ibn Abi-Talib 2015 Paul L. Jansen Paul Jansen, PhD, MBA Cognitive Scientist Specialist in de relatie tussen Cognitie

Nadere informatie

1. TRADITIONELE LOGICA EN ARGUMENTATIELEER

1. TRADITIONELE LOGICA EN ARGUMENTATIELEER Inhoud Inleidend hoofdstuk 11 1. Logica als studie van de redenering 11 2. Logica als studie van deductieve redeneringen 13 3. Logica als formele logica Het onderscheid tussen redenering en redeneringsvorm

Nadere informatie

Dit voorbeelduittreksel is te gebruiken bij het boek:

Dit voorbeelduittreksel is te gebruiken bij het boek: De Tentamenbank biedt een compleet pakket studiematerialen aan. In dé studentenwinkels van Nederland vind je bijvoorbeeld uitgebreide boekuittreksels, handige schema s, collegeaantekeningen en oefententamens.

Nadere informatie

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel Een theoretisch onderzoek PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus

Nadere informatie

INTENTIONALITEIT EN HET MENSELUK HANDELEN

INTENTIONALITEIT EN HET MENSELUK HANDELEN 195 INTENTIONALITEIT EN HET MENSELUK HANDELEN Johan Veldeman Overtuigingen, verlangens en intenties karakteriseren ons dagelijks begrip van het mentale. Concepten zoals 'geloof en 'verlangen', 'hoop' en

Nadere informatie

Het belangrijkste doel van de studie in hoofdstuk 3 was om onafhankelijke effecten van visuele preview en spellinguitspraak op het leren spellen van

Het belangrijkste doel van de studie in hoofdstuk 3 was om onafhankelijke effecten van visuele preview en spellinguitspraak op het leren spellen van Samenvatting Het is niet eenvoudig om te leren spellen. Om een woord te kunnen spellen moet een ingewikkeld proces worden doorlopen. Als een kind een bepaald woord nooit eerder gelezen of gespeld heeft,

Nadere informatie

kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1 ste graad A- stroom en B-stroom eindtermen en en ontwikkelingsdoelen techniek

kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1 ste graad A- stroom en B-stroom eindtermen en en ontwikkelingsdoelen techniek 1 kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1 ste graad A- stroom en B-stroom eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek 2 Ontwikkelingsdoelen techniek Kleuteronderwijs De kleuters kunnen 2.1

Nadere informatie

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO-niveau: Wiskunde A of B en Engels.

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO-niveau: Wiskunde A of B en Engels. Opleidingsspecifieke deel OER, 2013-2014 BA Kunstmatige intelligentie Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken

Nadere informatie

DEEL I MET EEN SCHONE LEI BEGINNEN

DEEL I MET EEN SCHONE LEI BEGINNEN DEEL I MET EEN SCHONE LEI BEGINNEN HOOFDSTUK 1 ONTWAKEN 15 Doelen en redenen 18 Het probleem benaderen 19 Het zelf als getuige 25 Een misleidende intuïtie weerstaan 26 Een geïntegreerd perspectief 28 Het

Nadere informatie

Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden

Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs 2009-2014 Barend van Heusden Inhoud Wat wilden we bereiken? Wat hebben we bereikt? De context Hoe nu verder? 2 Wat wilden we bereiken?

Nadere informatie

Als je alleen een hamer hebt, zie je overal spijkers w w w. b u r e a u p e e r s. n l

Als je alleen een hamer hebt, zie je overal spijkers w w w. b u r e a u p e e r s. n l Kannerlezing 12 maart 2018 Als je alleen een hamer hebt, zie je overal spijkers w w w. b u r e a u p e e r s. n l Even voorstellen 35 jaar roots in de kinder- en jeugdpsychiatrie 20 jaar als professional

Nadere informatie

Het (on)meetbare brein

Het (on)meetbare brein Het (on)meetbare brein Proost op de wetenschap, SPUI25 Lukas Snoek Universiteit van Amsterdam Even voorstellen... Wie ben ik? Lukas Snoek, promovendus psychologie ("Brein & Cognitie") aan de UvA Interesse

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting De vraag of vrije wil bestaat houdt filosofen al eeuwenlang bezig. Traditioneel staat in deze discussie de relatie tussen vrije wil en determinisme centraal. Als determinisme waar

Nadere informatie

Waarom eliminativisme mij meer aanspreekt dan epifenomenalisme of funktionalisme

Waarom eliminativisme mij meer aanspreekt dan epifenomenalisme of funktionalisme Waarom eliminativisme mij meer aanspreekt dan epifenomenalisme of funktionalisme Ulrich Grün 1 Inleiding De mens ervaart, door introspektie, het bestaan van iets wat je geest kunt noemen. De vraag nu is,

Nadere informatie

Koptekst 08/06/2016. Overheid moet gevaren big-data analyses beperken.

Koptekst 08/06/2016. Overheid moet gevaren big-data analyses beperken. Big Data Dr. Franc Grootjen Artificial Intelligence, Radboud Universiteit f.grootjen@ai.ru.nl Uit het nieuws (NOS, 28 april) Overheid moet gevaren big-data analyses beperken. Het analyseren van grote hoeveelheden

Nadere informatie

Samenvatting Dit proefschrift is een verzameling van zeven onafhankelijke historische en conceptuele studies naar het begrip autisme. In al deze studies gebruik ik autisme als centrale casus om inzicht

Nadere informatie

Kunstfilosofisch Kwartet

Kunstfilosofisch Kwartet Kunstfilosofisch Kwartet dr. Rob van Gerwen Departement Wijsbegeerte Universiteit Utrecht Chassé Breda, februari-maart 2016 Inhoudsopgave Website http://www.phil.uu.nl/~rob/ 1 Kunst 1 1.1 Vooraf.................................................

Nadere informatie

Hersenschimmen. Jan Sleutels

Hersenschimmen. Jan Sleutels Hersenschimmen Jan Sleutels Hersenschimmen 1. De geest heeft een lange geschiedenis 2. Descartes vond de geest uit 3. In 1874 werd de psychologie geboren 4. Volkspsychologie en philosophy of mind 5. Eliminatief

Nadere informatie

Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica

Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica 2004, David Lans Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica 8.1 De Turing test Toen halverwege de 20 e eeuw de computer zijn intrede deed, stelde de Brit Alan Turing (1912-1953) in een wetenschappelijke

Nadere informatie

Zien, doen én verbeelden

Zien, doen én verbeelden Zien, doen én verbeelden Amsterdam, juni 2018 Beste Judea Pearl, Net in de week dat ik jouw zeer interessante The Book of Why. The New Science of Cause and Effect las, verscheen er bij ons in de kranten

Nadere informatie

Referentiële onzekerheid, computermodellen en semantische kindertaalcorpora

Referentiële onzekerheid, computermodellen en semantische kindertaalcorpora Referentiële onzekerheid, computermodellen en semantische kindertaalcorpora Barend Beekhuizen 1, Afsaneh Fazly 2, Aida Nematzadeh 2 & Suzanne Stevenston 2 1 Universiteit Leiden 2 University of Toronto,

Nadere informatie

Essay: Filosofie van de Geest. Auteur: Norbert van Ettinger Studentnummer:

Essay: Filosofie van de Geest. Auteur: Norbert van Ettinger Studentnummer: Essay: Filosofie van de Geest. Auteur: Norbert van Ettinger Studentnummer: 0244236 ELIMINATIVISME, EPIFENOMENALISME OF FUNCTIONALISME? 0 Inleiding 1. Het is een misconceptie om te denken dat het mijn wil

Nadere informatie