Behandelwijzer oncologie

Transcriptie

1 Behandelwijzer oncologie Chemotherapie Wat is chemotherapie? Chemotherapie is de behandeling van kanker met speciale medicijnen, zogenoemde cytostatica. Cytostatica remmen en verstoren het celdelingsproces van kankercellen. Via de bloedbaan kunnen cytostatica kankercellen bijna overal in het lichaam bereiken. Er zijn veel verschillende soorten cytostatica. Sommige remmen de celdeling, andere tasten de kankercel aan op het moment dat deze zich deelt, weer andere beïnvloeden de celdeling al op een eerder tijdstip. Voor het beste resultaat wordt, afhankelijk van het type kanker, vaak een combinatie gebruikt. Bijwerkingen Cytostatica grijpen niet alleen in op kankercellen, maar ook op andere sneldelende cellen zoals beenmergcellen en slijmvliezen in de mond, maag en darm. Dat is ook de reden waarom u last kunt krijgen van bijwerkingen. Elk cytostaticum heeft zijn eigen specifieke bijwerkingen. Achterin deze behandelwijzer vindt u een lijst met bijwerkingen en adviezen die bij uw specifieke behandeling horen. Toedienen Afhankelijk van uw aandoening en de specifieke behandeling krijgt u de medicijnen (chemokuur): via een infuus als tablet via een injectie via het ruggenmerg Uw arts of verpleegkundig specialist bespreekt dit van tevoren met u. Chemotherapie en medicijngebruik Sommige medicijnen beïnvloeden de werking en het effect van chemotherapie. Ook bepaalde medicijnen die zonder recept vrij verkrijgbaar zijn, zogenoemde zelfmedicatie. Sint Janskruid bijvoorbeeld heeft een nadelige invloed op de werking van chemotherapie. Het is daarom belangrijk dat u van tevoren aan uw behandelend arts doorgeeft welke medicijnen u eventueel gebruikt, inclusief de zelfmedicatie. In overleg met uw arts stopt u zo nodig tijdelijk met bepaalde medicijnen en/of middelen.

2 Voedingssupplementen en grapefruitsap Ook bepaalde voedingssupplementen en grapefruitsap kunnen de werking van chemotherapie nadelig beïnvloeden. Overleg vóór gebruik daarom altijd eerst met uw behandelend arts.

3 Behandelwijzer oncologie Bij welke klachten waarschuwt u het ziekenhuis? Waarschuw bij (één van) deze klachten nog dezelfde dag uw arts: koorts boven de 38,5 graden koude rillingen bloed in de ontlasting of urine bloedneus of wondje dat langer dan een half uur bloedt blauwe plekken zonder dat u bent gevallen of zich heeft gestoten hevige menstruatie plotselinge huiduitslag pijn bij het plassen Waarschuw bij (één van) deze klachten na een dag/aantal dagen uw arts: meerdere malen per dag braken, ondanks de medicijnen tegen misselijkheid meerdere malen per dag diarree (vier tot zes keer waterdun) bij obstipatie (verstopping) toename van pijn klachten in de mond als u niet voldoende kunt drinken (minimaal anderhalve liter per dag) Vragen Heeft u vragen of voelt u zich onzeker over bepaalde klachten? Neem dan voor overleg contact op met de Dagbehandeling Oncologie. Dat kan op werkdagen van 8.00 tot uur, telefoon Buiten kantooruren kunt u zo nodig contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp (SEH), telefoon

4 Veilig omgaan met resten cytostatica in uitscheidingsproducten De resten van de cytostatica verlaten het lichaam vooral via de uitscheidingsproducten urine, ontlasting en eventueel braaksel*. En in hele kleine hoeveelheden via zweet, speeksel en sperma. Dit begint direct na de chemokuur, tot maximaal een week erna. Volg in de periode dat er nog resten cytostatica in uw lichaam aanwezig zijn de adviezen hieronder daarom goed op. (Daarna is dit niet langer nodig.) Om spetteren te voorkomen, kunnen ook mannen het beste zittend plassen. Verwijder eventuele gemorste druppels deppend met droog toiletpapier. Spoel het toilet met gesloten deksel twee keer door. Maak het toilet en de badkamer schoon met een allesreiniger; niet met chloor of alcohol. Doe dit net zo vaak als u gewend bent. Verschoon uw bed na afloop van de periode waarin de resten van de cytostatica uw lichaam verlaten. Spoel beddengoed en kleding die in aanraking zijn geweest met uitscheidingsproducten eerst met een voorwasprogramma. Was daarna nog een keer op een gewoon (geschikt) wasprogramma. Gebruikt u een urinaal of toiletstoel? Sluit deze dan goed af en laat deze na gebruik meteen legen. Het is belangrijk dat u niet spettert. Gebruikt u incontinentiemateriaal? Vouw dit dan na gebruik goed dicht zodat de plastic buitenlaag de inhoud afsluit. Doe dit in een vuilniszak of plastic tas. Deze zak of tas kunt u met het gewone huisvuil meegeven. Heeft u een blaaskatheter? Verwissel dan dagelijks de opvangzak. U leegt de zak niet, maar geeft de gevulde zak mee met het huisvuil. Om lekken te voorkomen, kunt u de zak in een dubbele vuilniszak of plastic tas doen. Was uw handen goed na toiletgang en andere momenten waarop u eventueel in aanraking bent geweest met uitscheidingsproducten. *Krijgt u de chemokuur als tablet, capsule of drank? Dan is braaksel alleen tot twee uur na inname risicovol. Daarna niet meer.

5 Behandelwijzer oncologie Handschoenen Zorgverleners die regelmatig met cytostatica in aanraking komen, dragen handschoenen bij uw verzorging. Dit is voor uzelf of mensen uit uw omgeving niet nodig. Wel is het belangrijk dat u aan andere zorgverleners waar u eventueel mee in aanraking komt, doorgeeft dat u behandeld wordt met cytostatica. Zij kunnen hier dan rekening mee houden. Seksualiteit, menstruatie en vruchtbaarheid Vrouwen Seksualiteit Veel patiënten hebben gedurende de behandeling minder zin in seksueel contact. Soms ook lukt vrijen minder goed. Dit wordt veroorzaakt door het ziek zijn en verlies van conditie. Bij vrouwen kan het vrijen pijnlijk zijn door het droger worden van het slijmvlies van de vagina. Een neutraal glijmiddel kan dan helpen. Of er verder altijd een oplossing is, is sterk afhankelijk van de oorzaak. Menstruatie De menstruatie kan door de chemotherapie onregelmatig worden, helemaal verdwijnen of juist heviger worden. Het wegblijven van de menstruatie kan samengaan met overgangsklachten. Het is niet te voorspellen of de menstruatie na de chemotherapie terugkomt. Vruchtbaarheid Bepaalde cytostatica kunnen de vruchtbaarheid aantasten. Hoe groot die kans is, hangt af van het type chemotherapie dat u krijgt. Cytostatica kunnen bij vrouwen de eicellen tijdelijk beschadigen. Om aangeboren afwijkingen te voorkomen, is het daarom belangrijk dat u gedurende de behandelperiode niet zwanger wordt. Vrouwen kunnen verder door chemotherapie vroegtijdig in de overgang raken. De menstruatie blijft dan weg en u kunt last krijgen van overgangsklachten zoals opvliegers en/ of een droge vagina. U bent dan ook niet langer vruchtbaar.

6 Belangrijk: voorkóm een zwangerschap Er is geen enkel bezwaar tegen seksueel contact gedurende de chemotherapie. Wel is het van groot belang dat er geen zwangerschap tot stand komt. Chemotherapie kan namelijk aangeboren afwijkingen veroorzaken. Dit geldt zowel voor mannen als vrouwen. Het is daarom erg belangrijk dat u een geschikt voorbehoedsmiddel gebruikt. Zo is een condoom wel geschikt. Maar de pil is door de chemotherapie onbetrouwbaar. Overleg daarom altijd van tevoren met uw behandelend arts welk voorbehoedsmiddel u het beste kunt gebruiken en voor hoe lang. Mannen Seksualiteit Mannen kunnen door de chemotherapie erectieproblemen krijgen. Afhankelijk van de oorzaak zijn er soms mogelijkheden om het vermogen tot een erectie te herstellen. Vruchtbaarheid Bepaalde cytostatica kunnen de zaadcelvorming tijdelijk of blijvend aantasten. Heeft u (nog) een kinderwens? Dan kunt u van tevoren sperma laten invriezen. Om eventuele aangeboren afwijkingen te voorkomen, is het van groot belang dat er tijdens en tot tenminste een half jaar na de chemotherapie geen zwangerschap tot stand komt. Overleg hoe dan ook altijd eerst met uw arts of verpleegkundig specialist. Hoofdhuidkoeling We bieden in het Gemini Ziekenhuis zogenoemde hoofdhuidkoeling aan. Door koeling van de hoofdhuid tijdens het toedienen van de chemokuur, kan het haar in sommige gevallen behouden worden. Uw behandelend arts of verpleegkundig specialist bespreekt met u of u eventueel in aanmerking komt voor hoofdhuidkoeling. Hoe werkt hoofdhuidkoeling? Door koeling van de hoofdhuid is de doorbloeding van de haarwortels minder en werkt de stofwisseling

7 Behandelwijzer oncologie trager. De haarwortels raken hierdoor minder beschadigd zodat er minder haarverlies optreedt. Patiënten krijgen voor, tijdens en na het toedienen van de chemokuur een koelkap op met daarover een muts met een kinband. Deze kap is verbonden met een koelmachine. De kap wordt tot ongeveer -5 graden gekoeld. De haarwortels koelen daardoor af tot zo n 18 graden. De kap voelt koud aan. Na ongeveer tien minuten went dit en is de kou beter te verdragen. uw arts, verpleegkundig specialist of oncologieverpleegkundige meer uitleg over. Achterin deze behandelwijzer vindt u een lijst met bijwerkingen en adviezen die bij uw specifieke behandeling horen. Resultaat Het resultaat van hoofdhuidkoeling is wisselend. Hoofdhuidkoeling is dan ook geen garantie dat u uw haar (helemaal) behoudt. Heeft u nog vragen? Stel ze dan gerust aan uw oncologieverpleegkundige. Bijwerkingen U kunt last krijgen van bijwerkingen. Welke bijwerkingen precies en de ernst van de bijwerkingen zijn onder andere afhankelijk van het type chemotherapie dat u krijgt én van uw lichamelijke conditie. Dit is dus per persoon verschillend. U krijgt hier van

8 /