heup 112

Transcriptie

1 Voor, tijdens heup en na een nieuwe 112

2 GEZONDHEID Van kunststof, keramiek of metaal. In een gewoon ziekenhuis of in een privékliniek. Er zijn in Nederland veel wegen die naar een nieuwe kunstheup leiden. Wat de beste behandeling is, verschilt per persoon. We zetten de belangrijkste keuzes en tips op een rij. Tekst Heleen Croonen Illustraties Margo Vlamings Foto Jiri Büller Stevige pijn in je bil of lies, vooral in de ochtend bij het opstaan. Traplopen, bukken en hurken gaan steeds moeilijker Nederlanders hebben last van heupartrose, oftewel een versleten heupgewricht. Het beschermende kraakbeen in de heup wordt dunner en de botten gaan pijnlijk tegen elkaar schuren. Vrouwen hebben vaker heupartrose dan mannen, de kans neemt toe met de leeftijd en het komt vaker voor bij mensen met overgewicht. Per jaar plaatsen de orthopeden (orthopedisch chirurgen) nieuwe heupen, in de meeste gevallen vanwege artrose. Is een kunstheup altijd de oplossing? Dat kan, maar hoeft niet. Dit is een keuze die mensen samen met hun chirurg maken volgens Robert Wagenmakers, orthopedisch chirurg in het Amphia Ziekenhuis. Ik zie weleens mensen die nog tien kilometer kunnen wandelen. Dat is veel. Op de röntgenfoto zie je dan vaak dat de heup nog niet zoveel artrose heeft. Dat is te vroeg voor een kunstheup. Voorlopig uitstellen Het plaatsen van een kunstheup is een flinke operatie, waarbij ook wat mis kan gaan. De kunstheup kan op termijn gaan slijten, waardoor vervanging nodig wordt. Het plaatsen van een kunstheup vraagt dus om een zorgvuldige afweging, benadrukt Wagenmakers. Soms is het beter om een operatie voorlopig uit te stellen. Artrose herstelt niet meer, maar je kunt veel doen om de pijn en stijfheid te verminderen. Dat kan op drie manieren. Te beginnen met bewegen. Elke dag een half uur fietsen of zwemmen verstevigt de spieren. Een goed spiercorset beschermt de heup, en geeft minder pijn. Het is in het begin even doorzetten, maar de opstartpijn trekt weg. Heb je pijn als je uitrust na het bewegen, dan heb je te veel gedaan. Uit onderzoek blijkt dat bewegingsprogramma s een kunstheup zelfs kunnen voorkomen vraag daarnaar bij de fysiotherapeut. Overgewicht is een belangrijke oorzaak van artrose. Een kilo gewichtsverlies geeft al een verminderde belasting van de heup van 3 tot 4 kilo. Afvallen helpt dus echt om heupslijtage af te remmen. Vraag hulp om een gezond gewicht te bereiken, bijvoorbeeld bij een diëtist. Ten slotte kan de huisarts een pijnstiller voorschrijven. Doorverwijzing Als dat allemaal niet helpt, dan kan een nieuwe heup de oplossing zijn. De huisarts verwijst je dan door naar de orthopedisch chirurg in het ziekenhuis. Indien de klachten en de artrose voldoende ernstig zijn, kan samen met de orthopedisch chirurg worden besloten een heupprothese te plaatsen. Een nieuwe heup in cijfers heupprothesen worden jaarlijks in Nederland geplaatst. 93 procent van de mensen is na een jaar tevreden over de nieuwe heup; zij hebben minder pijn en kunnen beter bewegen. 69 jaar is de gemiddelde leeftijd waarop mensen een nieuwe heup krijgen; 12 procent van de heupoperaties gebeurt bij een 80-plusser. 6 maanden is de tijd die je zeker moet rekenen voor het herstel van een heupoperatie keer per jaar moet iemand opnieuw onder het mes voor vervanging of herstel van de kunstheup. 1,4 procent is de kans dat je binnen een jaar opnieuw op de operatietafel ligt voor je heup; meestal is dat doordat een heup uit de kom is kost een behandeling voor een nieuwe heup gemiddeld. Is een nieuwe heup iets voor mij? Op deze websites vind je keuzehulpen: en Bron: Landelijke Registratie Orthopedische Implantaten ( en Plus Magazine februari

3 Voor de ingreep Het ziekenhuis waar het onderzoek plaatsvond, hoeft niet automatisch ook het ziekenhuis te zijn waar je je laat opereren. In Nederland doen honderd ziekenhuizen en privéklinieken deze operatie en daar zitten verschillen tussen. Bijvoorbeeld in organisatie om de operatie heen, herstelprogramma s, kwaliteit van de zorg en de mogelijkheden die een ziekenhuis heeft als er wat mis gaat tijdens of na de operatie. Niet elk ziekenhuis voert het traject van afspraak, operatie en nazorg op dezelfde manier uit. Voor een heupoperatie krijg je een aantal controles, bijvoorbeeld bij de anesthesioloog voor de verdoving. Het is handig als alle afspraken op dezelfde dag zijn, zodat je maar één keer naar het ziekenhuis hoeft voor de voorbereiding van de operatie. Van de honderd ziekenhuizen bieden 73 dit aan. Andere extra s waarmee ziekenhuizen zich onderscheiden, zijn programma s voor beweging, zoals een oefenmiddag kruk-lopen. Dat kan een hoop geklungel schelen naderhand. Met speciale snel herstel -programma s ga je in sommige ziekenhuizen binnen twee dagen of zelfs de volgende dag alweer naar huis als je situatie dit toelaat. Goed om even te controleren als je een ziekenhuis uitkiest. Een heupvervanging is een ingreep met risico s. Sommige ziekenhuizen plaatsen minder dan honderd kunstheupen per jaar, en andere meer dan zevenhonderd. Dit zegt niet alles over de kwaliteit, maar het percentage infecties wel. Hoe lager, hoe netter er gewerkt is. Privékliniek Je kunt ook kiezen voor een privékliniek die heupoperaties aanbiedt. Dit wordt ook vergoed. Soms kun je in een privékliniek sneller terecht, en er is vaak een huiselijkere sfeer. Nadeel is dat deze klinieken vaak moeilijker complicaties kunnen behandelen, zoals een botbreuk bij de prothese of een heup die uit de kom gaat. Het kan zijn dat je dan naar een ander ziekenhuis wordt overgebracht. Ook kan niet iedereen in een privékliniek terecht. Ben je bijvoorbeeld te zwaar of heb je bijkomende ziekten, dan moet de operatie vaak in een gewoon ziekenhuis plaatsvinden. CHECKLIST BIJ HET KIEZEN VAN EEN ZIEKENHUIS Vraag bij een ziekenhuis naar de oefenprogramma s bij bewegen en de gemiddelde ligduur van het ziekenhuis. Rapid recovery of Fast track surgery zijn programma s met een korte ligduur én veel aandacht voor bewegen. Ga naar de website Kies je ziekenhuis en kijk bij risicovolle operaties en heupvervanging voor informatie over het aantal operaties en het percentage infecties. Op heup kun je zien of het ziekenhuis alle afspraken op een dag aanbiedt. Vraag aan het ziekenhuis of ze je ook kunnen behandelen als er iets mis gaat. Met name privéklinieken sturen je dan soms door naar een ander ziekenhuis. Niet elk ziekenhuis voert het traject van afspraak, operatie en nazorg hetzelfde uit

4 Tijdens de ingreep De orthopedisch chirurg moet een aantal keuzes maken: hoe zet hij het mes in de heup van de voorkant, zijkant of achterkant? Van welk materiaal is de kunstheup? Gebruikt hij botcement of niet? Eén beste keuze is er niet. Dat hangt af van de heup, leeftijd en omstandigheden van de patiënt. En van de voorkeur van de arts. Geen sneller herstel bij minimale snede Bij de minimale invasieve techniek (oftewel sleutelgatchirurgie ) snijdt de orthopeed de spieren niet los, maar maakt hij slechts een kleine opening. Het idee is dat de patiënt hierdoor sneller herstelt. Onderzoek heeft echter laten zien dat het herstel niet sneller is, maar de kans op complicaties wel groter. Kant van de snede bepaalt je bewegingen Om bij het gewricht te komen, snijdt de orthopedisch chirurg meestal achterlangs onder de bilspier door. Soms snijdt hij via de zijkant of de voorkant. Hier kun je niet zelf in kiezen, maar het is wel belangrijk om te weten. Als je kort na de operatie de verkeerde beweging maakt, kan je heup uit de kom gaan. Keramiek op keramiek kan piepen Het kommetje in het bekken is meestal van plastic, en de heupkop van keramiek, maar heupkoppen van metaal komen ook veel voor. Het materiaal hangt af van jouw situatie en de voorkeur van de orthopedisch chirurg. Een prothese van keramiek op keramiek is heel slijtvast, maar kan gaan piepen bij beweging. Wel of geen cement? Je eigen bot moet na de operatie vastgroeien aan de prothese. Soms wordt de prothese direct vastgezet aan het bot met botcement. Nadeel is dat bij vervanging van de kunstheup het cement er weer uit moet worden gehaald. Het hangt af van je leeftijd, botkwaliteit en de voorkeur van het ziekenhuis of je cement krijgt. Als je ouder dan 70 jaar bent, kiest de orthopedisch chirurg er vaker voor omdat de groei van je eigen bot dan minder snel gaat. Sommige ziekenhuizen kiezen standaard voor cement bij alle patiënten. Het kommetje van de prothese in het bekken (blauw) is meestal van plastic, en de heupkop (rood) van keramiek. Maar heupkoppen van metaal komen ook veel voor. Eén beste keus is er niet; patiënt en arts beslissen samen. Plus Magazine februari

5 Na de ingreep De meeste mensen lopen na zes weken zonder krukken. Het duurt gemiddeld zes maanden voor je helemaal hersteld bent. De kunstheup gaat in de regel zeker tien jaar mee, maar de meeste mensen hebben na vijftien jaar nog steeds een goed functionerende prothese. Het eerste jaar na de operatie moet 1,4 procent van de mensen opnieuw onder het mes, omdat er iets mis is met de heup. De heup is uit de kom, een onderdeel heeft losgelaten van het bot, er zit een infectie in de heup die niet met medicijnen behandeld kan worden of er is een bot of kunstheup gebroken. Je kunt zelf de kans op zo n heroperatie zo klein mogelijk maken. Wagenmakers adviseert om te blijven bewegen. Maar overdrijf niet, want dan loop je risico dat de prothese harder slijt. Vermijd sporten met extreme draaibewegingen, of sporten waarbij je makkelijk kan vallen. De mate van ervaring met de sport speelt hierbij een grote rol. Geoefende skiërs hebben spieren die veel opvangen, volgens Wagenmakers. Als je voor de operatie al veel op de piste stond, zijn je spieren erop ingesteld en kun je er toch mee doorgaan. Dit geldt ook voor sporten als kanoën, langlaufen, schaatsen, yoga en tennis. Hoe slijt een heup door artrose? Zie het in deze video: tip Na de operatie mag je zes weken niet autorijden. Regel vooraf dus vervangend vervoer. tip Oefen bij de fysiotherapeut op de hometrainer het op- en afstappen op de fiets. Ik kan zelfs alweer op de racefiets Positief ertegenaan gaan en zo snel mogelijk weer bewegen, dat is de tip van Herman Strijbosch (70) uit Gieten voor mensen die een nieuwe heup krijgen. Sinds mei 2016 heeft hij een nieuwe heup, en het bevalt goed. Ik had al een aantal jaren pijn in mijn been en wist niet waar het door kwam. Deze pijn werd steeds erger en ik kreeg ook vaak rugpijn. Strijbosch heeft in zijn jonge jaren op redelijk hoog niveau aan wielersport gedaan, en is ook nu nog een sportieve man. De pijn werd echter steeds erger. Toen hij niet meer op de fiets kon stappen, besloot hij dat het genoeg was, en liet hij een kunstheup plaatsen. Het herstel viel niet tegen en ik was direct pijnvrij. Dat was al een hele opluchting, kijkt Strijbosch erop terug. De eerste zes weken na de heupoperatie mag je niet autorijden. Best lastig, want Strijbosch heeft een eigen bedrijf in sportmanagement en is actief als bestuurder van enkele organisaties. Hij loste het op door veel activiteiten vanuit huis te doen. Mensen kwamen naar mij t oe in plaats van andersom. Verder heeft mijn vrouw mij veel geholpen. Inmiddels kan Herman Strijbosch alles weer. Hij zit zelfs weer op de racefiets. Dat gaat weer redelijk. Nu nog conditie opbouwen. Met dank aan orthopedisch chirurg Robert Wagenmakers, Amphia Ziekenhuis in Breda en Oosterhout