GEZONDHEIDSENQUETE 2013

Transcriptie

1 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN

2 Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat 14 B-1050 Brussel sabine.drieskens@wiv-isp.be Depotnummer: D/2015/2505/01 Intern referentienummer PHS Report

3 10. Opname in het ziekenhuis AUTEUR Rana CHARAFEDDINE

4 Gelieve bij het verwijzen naar resultaten van dit hoofdstuk de volgende referentie te gebruiken: Charafeddine R. Opname in het ziekenhuis. In: Drieskens S, Gisle L (ed.). Gezondheidsenquête Rapport 3: Gebruik van gezondheids- en welzijnsdiensten.wiv-isp, Brussel, 2015

5 INHOUDSTAFEL Samenvatting Inleiding Vragen Indicatoren Resultaten Opname in een ziekenhuis Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar Gemiddelde opnameduur van de klassieke ziekenhuisopname Psychiatrische ziekenhuisopname Bespreking Bibliografie Tabellen OPNAME IN HET ZIEKENHUIS Inhoudstafel 487

6

7 SAMENVATTING In 2013 gaf 10% van de bevolking in België een klassieke ziekenhuisopname aan (met minstens één nacht verblijf) in het jaar voorafgaand aan het interview, terwijl 7% van de bevolking een daghospitalisatie meldde. De resultaten van de enquête wijzen erop dat het gemiddeld aantal opnames per 100 personen per jaar gestegen is tot 12 voor klassieke ziekenhuisopnames en tot 10 voor daghospitalisaties. De verhouding klassieke ziekenhuisopname versus daghospitalisatie bedraagt 1,2. De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname is 7 nachten. Van de klassieke ziekenhuisopnames is 12% een opname in een psychiatrische afdeling of in een psychiatrisch ziekenhuis. Vrouwen meldden relatief meer dan mannen een klassieke ziekenhuisopname (respectievelijk 12% en 8%). Dit verschil is vooral belangrijk in de leeftijdsgroep van jaar en kan zonder twijfel verklaard worden door de opnames voor een bevalling. Voor daghospitalisatie zijn de resultaten quasi identiek voor mannen en vrouwen. Het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gelijkaardig bij mannen en vrouwen, en dit zowel voor wat betreft de klassieke ziekenhuisopnames (respectievelijk 11 en 13) als de daghospitalisaties (beide 10). Het percentage personen dat een klassieke ziekenhuisopname meldt, stijgt met de leeftijd: van 6% in de leeftijdsgroep van 0-14 jaar tot 20% in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. Voor wat daghospitalisaties betreft, stijgt de proportie patiënten ook met de leeftijd, tot de leeftijd van 74 jaar (13%) om daarop te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (9%). Zo ook stijgt het gemiddeld aantal opnames voor een klassieke ziekenhuisopname met de leeftijd van gemiddeld 6 opnames in de leeftijdsgroep van 0-14 jaar tot gemiddeld 26 opnames in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. Voor wat daghospitalisaties betreft, stijgt het gemiddeld aantal opnames ook met de leeftijd, tot de leeftijd van 74 jaar (gemiddelde 20 opnames) om daaropvolgend te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (gemiddeld 12 opnames). De frequentie van klassieke ziekenhuisopnames in het jaar voorafgaand aan het interview daalt naarmate het opleidingsniveau stijgt: lager opgeleide personen meldden frequenter een ziekenhuisopname (cijfers tussen 11% en 15%) dan personen met een diploma hoger onderwijs (8%). Daghospitalisaties daarentegen variëren niet in functie van het opleidingsniveau. Klassieke ziekenhuisopnames variëren niet in functie van de urbanisatiegraad. Daarentegen zijn daghospitalisaties populairder bij inwoners van halfstedelijk gebieden (8%) in vergelijking met inwoners van stedelijke gebieden (6%). Het gemiddeld aantal opnames voor beide typen ziekenhuisopnames volgen hetzelfde patroon. Het percentage personen dat een klassieke ziekenhuisopname in het afgelopen jaar meldt en het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames is vergelijkbaar in de drie gewesten. Daarentegen is het percentage personen dat een daghospitalisatie meldt significant hoger in het Vlaams Gewest (8%) dan in het Waals (6%) of het Brussels Gewest (5%). Voor het gemiddeld aantal daghospitalisaties kan enkel een significant verschil teruggevonden worden tussen het Vlaams (11 opnames) en het Brussels Gewest (8 opnames). OPNAME IN HET ZIEKENHUIS Samenvatting 489 Het percentage personen dat een ziekenhuisopname (beide typen) in het afgelopen jaar meldt, is niet op een significante wijze veranderd tussen 2004 en Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gestegen tussen 2004 (12 opnames) en 2008 (15 opnames) om daarop terug te dalen in 2013 (12 opnames). Voor wat daghospitalisaties betreft, is het gemiddeld aantal gestegen tussen 2004 (8 opnames) en 2008 (11 opnames) om daarop in 2013 te stabiliseren (10 opnames).

8

9 1. INLEIDING Ziekenhuizen zijn erkende instellingen met als voornaamste activiteit het verlenen van medische, diagnostische en therapeutische diensten aan gehospitaliseerde patiënten (1). Bejaardentehuizen, rusthuizen, rust- en verzorgingshuizen en psychiatrische verzorgingstehuizen vallen buiten deze omschrijving. In België kunnen ziekenhuizen in twee categorieën worden ingedeeld: algemene ziekenhuizen en psychiatrische ziekenhuizen 1. Algemene ziekenhuizen zijn instellingen die als voornaamste activiteit hebben verzorging aan te bieden aan patiënten opgenomen voor tal van gezondheidsproblemen (cardiologie, pneumologie, gastro-enterologie, endocrinologie ). In België telt men 141 algemene ziekenhuizen, welke algemene ziekenhuizen voor dringende zorg (113 ziekenhuizen), gespecialiseerde ziekenhuizen (20 ziekenhuizen) en geriatrische ziekenhuizen (8 ziekenhuizen) omvatten. Psychiatrische ziekenhuizen zijn instellingen die als voornaamste activiteit hebben verzorging aan te bieden aan patiënten opgenomen voor geestelijke aandoeningen (ernstige depressies, psychotische problemen, verslaving ). In België telt men 68 psychiatrische ziekenhuizen. De ziekenhuissector heeft een belangrijke financiële impact op ons gezondheidssysteem. Het toegekende budget voor de uitbating van ziekenhuizen in de afgelopen jaren vertegenwoordigt meer dan 20% van het budget van de ziekteverzekering. In 2013 bedroeg het Budget Financiële Middelen (BFM) 7,8 miljard euro 2. Daarnaast zijn verschillende budgetten bestemd voor activiteiten uitgevoerd in de ziekenhuizen (honoraria van arts-specialisten, geneesmiddelen verstrekt door de ziekenhuisapotheek, implantaten en nierdialyse). In totaal komt dit neer op ongeveer de helft van het budget voor de zorgverzekering in 2013 (2). Informatie over opnames in een ziekenhuis is belangrijk en dat ook buiten hun rol als financieringsinstrument. Traditioneel geven ziekenhuisgegevens met betrekking tot de reden en de duur van opname van de patiënt een indicatie over het aantal en de aard van de gezondheidsproblemen in de samenleving. Door de daling van de nood aan opname in een ziekenhuis, bewerkstelligd door verbeterde behandelingsmethodes en een betere begeleiding van patiënten, is de aard van de zorgen verstrekt in ziekenhuizen geëvolueerd. In de afgelopen jaren werd een toenemend aantal ingrepen uitgevoerd in hat kader van daghospitalisatie. Een daghospitalisatie is een opname van korte duur waarbij voor de patiënt een kamer en een bed voorzien wordt, maar waarbij de patiënt dezelfde dag van opname terug naar huis mag, en dus niet hoeft te overnachten. Dankzij de medisch-technische vooruitgang is daghospitalisatie mogelijk geworden voor tal van behandelingen. Het gaat hierbij veelal om eenvoudige chirurgische ingrepen die perfect uitgevoerd worden in een ambulatoire setting. Een studie uitgevoerd in het Vlaams Gewest in ziekenhuizen tussen 1997 en 2007 toont een globale stijging van 34% tot 47% van het aandeel van daghospitalisaties in vergelijking met de ziekenhuisopnames (3). Deze trend sluit zich aan bij een internationale trend waarbij daghospitalisatie in vergelijking met een klassieke ziekenhuisopname aan belang wint. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 1. Inleiding 491 In principe is informatie over opnames in een ziekenhuis in België overvloedig aanwezig. Sinds 2008 vormen de Minimale Ziekenhuisgegevens (MZG) de belangrijkste informatiebron aangaande opnames in een ziekenhuis (2). De MZG verzamelt medische gegevens, verpleegkundige gegevens en administratieve gegevens, gegevens over het personeel en gegevens in het kader van de MUG-functie (mobiele urgentie). De globale MZG omvat bestaande Minimale Klinische Gegevens (MKG) en Minimale Het BFM of Budget Financiële Middelen is een belangrijke inkomstenbron voor ziekenhuizen en dekt de kosten voor opname en verblijf van patiënt in een ziekenhuis of in een chirurgisch dagziekenhuis, maar niet voor de erelonen van geneesheren, de technische prestaties of de geneesmiddelen. De FOD Volksgezondheid stelt de BFM voor elk ziekenhuis vast.

10 Verpleegkundige Gegevens (MVG). Naast de MZG registratie, is heel wat informatie omtrent opnames in een ziekenhuis beschikbaar via het RIZIV en de verzekeringsinstellingen Men kan zich dan ook de vraag stellen of het nog wel nuttig is om een module over hospitalisatie in een gezondheidsenquête op te nemen. Net zoals voor de meeste andere modules van medische consumptie geldt hier echter dat de bijdrage van een gezondheidsenquête niet zozeer ligt in het maken van absolute schattingen van indicatoren in verband met opname in het ziekenhuis, dan wel in het bestuderen van deze indicatoren in relatie tot andere informatie. Op die manier kunnen bijvoorbeeld socio-economische verschillen in opname in het ziekenhuis in het licht gesteld worden of de samenhang tussen enerzijds de hospitalisatie en het gebruik van andere gezondheidsvoorzieningen (bijvoorbeeld de huisarts) of de gezondheidstoestand anderzijds. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 1. Inleiding 492

11 2. VRAGEN De vragen in de Gezondheidsenquête 2013 met betrekking tot opname in een ziekenhuis zijn een onderdeel van de mondelinge vragenlijst en zijn voor iedereen (dus van jong tot oud) van toepassing Klassieke ziekenhuisopname Een eerste deel vragen uit deze module zijn vragen over klassieke ziekenhuisopnames. De definitie die daarvoor in de Gezondheidsenquête gehanteerd wordt, is een opname in een ziekenhuis waarbij u hebt moeten overnachten. Het heeft betrekking op alle soorten ziekenhuizen, inbegrepen de opnames voor een bevalling. De eerste 2 vragen van dit onderdeel zijn voor iedereen. HO01 HO02 Werd u de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen waarbij u hebt moeten overnachten? Hoeveel keer? Personen die in het jaar voorafgaand aan het interview opgenomen werden in het ziekenhuis krijgen een aantal bijkomende vragen over deze opnames. Wanneer de persoon meer dan 3 keer werd opgenomen, dan worden enkel vragen gesteld over de laatste 3 opnames. HO03 HO04 HO05 HO06 Wanneer vond deze opname plaats (opnamedatum)? Ging het om een opname in een psychiatrisch ziekenhuis of in een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis? Hoeveel nachten hebt u in het ziekenhuis doorgebracht? Omschrijf de klachten, ziekten of gezondheidsproblemen die aan de basis lagen van deze opname. Het kan hierbij ook om een mentaal of sociaal probleem gaan. 2.2 Daghospitalisatie In een tweede deel van deze module worden vragen gesteld over daghospitalisaties. De operationele definitie die hiervoor in de gezondheidsenquête gehanteerd wordt is een hospitalisatie waarbij u een kamer en bed kreeg, maar nog dezelfde dag naar huis kon. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 2. Vragen Ook hier zijn de eerste 2 vragen voor iedereen. HO07 Werd u de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen voor een daghospitalisatie, d.w.z. een hospitalisatie waarbij u een kamer en bed kreeg, maar nog dezelfde dag naar huis kon? 493 HO08 Hoeveel keer?

12 Personen die in het jaar voorafgaand aan het interview opgenomen werden in het ziekenhuis voor een daghospitalisatie krijgen een aantal bijkomende vragen m.b.t. deze opname(s). Wanneer de persoon meer dan 3 keer werd opgenomen, dan worden enkel vragen gesteld over de laatste 3 opnames. HO09 HO10 Wanneer vond deze opname plaats (opnamedatum)? Omschrijf de klachten, ziekten of gezondheidsproblemen die aan de basis lagen van deze opname. Het kan hierbij ook om een mentaal of sociaal probleem gaan. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 2. Vragen 494

13 3. INDICATOREN 3.1. Klassieke ziekenhuisopnames. Een eerste set indicatoren in deze module heeft betrekking op de klassieke ziekenhuisopnames. HO01_1 Percentage van de bevolking dat in een ziekenhuis werd opgenomen en er moest overnachten (klassieke opname) in de afgelopen 12 maanden. HO02_1 Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per jaar en per 100 personen. Deze indicator wordt opgemaakt o.b.v. vraag HO02 (hoeveel keer). Indien op vraag HO01 (klassieke ziekenhuisopname in de afgelopen 12 maanden) negatief wordt geantwoord, dan wordt de waarde 0 toegekend aan HO02. Na uitsluiting van de ontbrekende antwoorden, wordt het gemiddelde van het geheel genomen en daarna vermenigvuldigd met 100 om dit jaarlijks cijfer per 100 personen weer te geven. HO04_1 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden. Opnames voor een bevalling worden niet opgenomen bij de berekening van deze indicator. HO05_1 De gemiddelde opnameduur (aantal nachten) van de klassieke ziekenhuisopname in de afgelopen 12 maanden. Opnames voor een bevalling worden niet opgenomen bij de berekening van deze indicator 3.2. Daghospitalisaties Een tweede set analoge indicatoren heeft betrekking op de daghospitalisaties. HO07_1 Percentage van de bevolking dat werd opgenomen voor daghospitalisatie in de afgelopen 12 maanden. HO08_1 Het gemiddeld aantal daghospitalisaties per jaar en per 100 personen. Deze indicator wordt op dezelfde manier als HO02_1 opgemaakt, maar dan o.b.v. vragen HO07 (opname voor daghospitalisatie) en HO08 (hoeveel keer). OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 3. Indicatoren 495

14

15 4. RESULTATEN 4.1. OPNAME IN EEN ZIEKENHUIS BELGIË In 2013 rapporteerde 10% van de bevolking een klassieke ziekenhuisopname in het jaar voorafgaand aan het interview; voor daghospitalisatie gaat het om 7%. Analyse volgens leeftijd en geslacht Meer vrouwen (12%) dan mannen (8%) rapporteerden een klassieke ziekenhuisopname, een verschil dat significant is na correctie voor leeftijd. Dergelijk verschil wordt vooral waargenomen in de leeftijdsgroep van jaar, wat uiteraard te maken heeft met opnames i.v.m. een bevalling. Wanneer abstractie wordt gemaakt van vrouwen in de leeftijdsgroep van jaar, dan neemt de prevalentie van een klassieke ziekenhuisopname, zowel voor mannen als voor vrouwen, toe met de leeftijd, om 20% te bereiken bij de personen van 75 jaar en ouder (Figuur 1.1). Daghospitalisaties worden in dezelfde mate door vrouwen en mannen gerapporteerd (telkens 7%). Met uitzondering van het relatief hoge percentage voor mannen in de leeftijdsgroep van jaar, stijgt het percentage mensen dat een daghospitalisatie meldt tot de leeftijd van 74 jaar (13%) om daaropvolgend te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (Figuur 1.2.). Deze leeftijdsverdeling is gelijkaardig bij mannen en vrouwen. Figuur 1 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen was: 1) klassieke ziekenhuisopname en 2) daghospitalisatie, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, ) Klassieke ziekenhuisopname OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 497

16 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 498 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Klassieke ziekenhuisopnames variëren in functie van het opleidingsniveau. Dergelijke opnames worden minder frequent gerapporteerd bij diegenen met een diploma hoger onderwijs (8%) in vergelijking met de lager opgeleiden (percentages tussen 11% en 15%). Dit verschil blijft significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Er kan daarentegen geen samenhang terug gevonden worden tussen het opleidingsniveau en de frequentie van daghospitalisaties. Klassieke ziekenhuisopnames variëren niet in functie van de urbanisatiegraad. Daarentegen worden daghospitalisaties frequenter gerapporteerd bij inwoners van halfstedelijke gebieden (8%) in vergelijking met inwoners van stedelijke gebieden (6%) en dit verschil blijft significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Evolutie over de tijd De proporties voor beide typen van hospitalisatie zijn stabiel gebleven tussen 2004 en 2008, maar de evolutie is verschillend (Figuur 2). De proportie klassieke ziekenhuisopnames steeg van 10% in 2004 tot 11% in 2008 om daaropvolgend terug te dalen tot 10% in Deze verschillen zijn marginaal significant na correctie voor leeftijd en geslacht. De proportie daghospitalisaties bleef stabiel op 7% in 2004, 2008 en 2013.

17 Figuur 2 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen was: 1) klassieke ziekenhuisopname en 2) daghospitalisatie, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, ) Klassieke ziekenhuisopname 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten GEWESTEN Het percentage personen dat een klassieke ziekenhuisopname in het jaar voorafgaand aan het interview rapporteerde, is niet significant verschillend tussen de gewesten (11% in het Vlaams Gewest, 10% in het Brussels Gewest en 9% in het Waals Gewest (Figuur 2.1). Wat betreft de daghospitalisaties liggen de percentages hoger in het Vlaams Gewest (8%) dan in het Brussels (5%) en het Waals Gewest (6%) (Figuur 2.2). Deze verschillen zijn statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht.

18 Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest rapporteerden meer vrouwen (13%) dan mannen (9%) een klassieke ziekenhuisopname, een verschil dat significant is na correctie voor leeftijd. Dergelijk verschil wordt vooral waargenomen in de leeftijdsgroep van jaar, wat uiteraard te maken heeft met opnames i.v.m. een bevalling. Buiten de vrouwen in de leeftijdsgroep van jaar, neemt de prevalentie van een klassieke ziekenhuisopname, zowel voor mannen als voor vrouwen, toe met de leeftijd, om 20% te bereiken bij de personen van 75 jaar en ouder (Figuur 3.1). Daghospitalisaties worden in dezelfde mate door vrouwen (8%) en mannen (9%) gerapporteerd. Met uitzondering van het relatief hoge percentage voor mannen in de leeftijdsgroep van jaar, stijgt het percentage mensen dat een daghospitalisatie meldt tot de leeftijd van 74 jaar (13%) om daaropvolgend te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (8%) (Figuur 3.2.). Deze leeftijdsverdeling is gelijkaardig bij mannen en vrouwen. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Figuur 3 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen was: 1) klassieke ziekenhuisopname en 2) daghospitalisatie, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 1) Klassieke ziekenhuisopname 500

19 2) Daghospitalisatie Klassieke ziekenhuisopnames worden minder frequent gerapporteerd bij diegenen met een diploma hoger onderwijs (8%) in vergelijking met de lager opgeleiden (percentages tussen 12% en 16%). Dit verschil is echter niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Er kan geen samenhang teruggevonden worden tussen het opleidingsniveau en de frequentie van daghospitalisaties. Klassieke ziekenhuisopnames en daghospitalisaties variëren niet significant in functie van de urbanisatiegraad. De proporties van beide typen hospitalisaties bleven stabiel tussen 2004 en 2013 (Figuur 2.1 en 2.2). Brussels Gewest In het Brussels Gewest rapporteerden meer vrouwen (11%) dan mannen (8%) een klassieke ziekenhuisopname, een verschil dat significant is na correctie voor leeftijd. Dergelijk verschil wordt vooral waargenomen in de leeftijdsgroep van jaar, wat uiteraard te maken heeft met opnames i.v.m. een bevalling. Buiten de vrouwen in de leeftijdsgroep van jaar, neemt de prevalentie van een klassieke ziekenhuisopname, zowel voor mannen als voor vrouwen, toe met de leeftijd, om 17% te bereiken bij de personen van 75 jaar en ouder (Figuur 4.1). OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Daghospitalisaties worden in dezelfde mate door vrouwen (5%) en mannen (5%) gerapporteerd. Het percentage mensen dat een daghospitalisatie meldt, stijgt met de leeftijd en dit zowel voor mannen als voor vrouwen (Figuur 4.2.). 501

20 Figuur 4 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen was: 1) klassieke ziekenhuisopname en 2) daghospitalisatie, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Brussels Gewest 1) Klassieke ziekenhuisopname OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 2) Daghospitalisatie 502 Klassieke ziekenhuisopnames in het Brussels Gewest worden minder frequent gerapporteerd bij diegenen met een diploma hoger onderwijs (8%) in vergelijking met de lager opgeleiden (percentages tussen 10% en 14%). Enkel het verschil tussen de percentages bij de laagst opgeleiden en deze bij de hoogst opgeleiden is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Voor daghospitalisaties kan een verschil in percentages terug gevonden worden tussen de hoogst opgeleiden (4%) en diegenen met een diploma lager secundair (8%). Dit verschil is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. De proportie klassieke ziekenhuisopnames alsook de proportie daghospitalisaties zijn niet op een significante wijze veranderd tussen 2004 en 2013 (Figuur 2).

21 Waals Gewest In het Waals Gewest en dit in tegenstelling tot de twee andere gewesten rapporteerden vrouwen (8%) niet significant meer dan mannen (10%) een klassieke ziekenhuisopname en dit na correctie voor leeftijd. Het onderscheid man-vrouw blijft echter opmerkelijk voor de leeftijdsgroep van jaar, wat uiteraard te maken heeft met opnames i.v.m. een bevalling. Buiten de vrouwen in de leeftijdsgroep van jaar, neemt de prevalentie van een klassieke ziekenhuisopname, zowel voor mannen als voor vrouwen, toe met de leeftijd, om 20% te bereiken bij de personen van 75 jaar en ouder (Figuur 5.1). Vrouwen (5%) rapporteerden even vaak een daghospitalisatie dan mannen (6%). De proportie personen die een daghospitalisatie meldden, stijgt met de leeftijd tot de leeftijd van 74 jaar (13%) om daaropvolgend te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (9%). De verdeling volgens leeftijd is gelijkaardig bij mannen en vrouwen (Figuur 5.2). Figuur 5 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen was: 1) klassieke ziekenhuisopname en 2) daghospitalisatie, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Waals Gewest 1) Klassieke ziekenhuisopname OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 503

22 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 504 Een klassieke ziekenhuisopname noch daghospitalisatie varieert significant in functie van het opleidingsniveau. Na correctie voor leeftijd en geslacht, wordt een klassieke ziekenhuisopname frequenter gemeld bij inwoners van stedelijke (11%) en halfstedelijke gebieden (10%) in vergelijking met inwoners van landelijke gebieden (8%). Daghospitalisatie daarentegen varieert niet in functie van de urbanisatiegraad. Voor beide typen hospitalisaties zijn de cijfers niet significant gewijzigd tussen 2004 en 2013 (Figuur 2) GEMIDDELD AANTAL ZIEKENHUISOPNAMES PER 100 PERSONEN PER JAAR BELGIË Per 100 personen in de bevolking noteren we gemiddeld per jaar 12 klassieke ziekenhuisopnames en 10 daghospitalisaties. De ratio klassieke ziekenhuisopname versus daghospitalisatie bedraagt 1,2. Analyse volgens leeftijd en geslacht Het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gelijkaardig voor vrouwen en mannen en dit zowel voor wat betreft de klassieke ziekenhuisopname (11 opnames tegen 13) als wat daghospitalisatie betreft (10 opnames in beide gevallen). Steeds kan een belangrijk verschil tussen mannen en vrouwen vastgesteld worden in de leeftijdsgroep van jaar, een verschil dat ongetwijfeld te maken heeft met opnames voor een bevalling. Buiten de vrouwen van jaar, stijgt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames met de leeftijd en dit zowel bij mannen als bij vrouwen, om uiteindelijk (gemiddeld) 26 opnames per 100 personen te bedragen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (Figuur 6.1). Het gemiddeld aantal daghospitalisaties stijgt met de leeftijd tot 74 jaar (20 opnames) om daaropvolgend weer te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (12 opnames). Deze verdeling volgens leeftijd is gelijkaardig bij mannen en vrouwen (Figuur 6.2).

23 Figuur 6 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar in de bevolking voor 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, ) Klassieke ziekenhuisopname 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 505 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames daalt naarmate het opleidingsniveau stijgt. Het verschil tussen de hoogst opgeleiden (8 opnames) en de lager opgeleiden (tussen 13 en 19 opnames) is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Daarentegen blijken er, na correctie voor leeftijd en geslacht, geen significante verschillen te zijn in het gemiddeld aantal daghospitalisaties in functie van het opleidingsniveau. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames varieert niet in functie van de urbanisatiegraad. Daarentegen is het gemiddeld aantal daghospitalisaties hoger bij inwoners van halfstedelijke gebieden

24 (12 opnames) in vergelijking met inwoners van landelijke gebieden (8 opnames) en dit verschil is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Evolutie over de tijd Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gestegen tussen 2004 (12 opnames) en 2008 (15 opnames), om daarop te dalen in 2013 (12 opnames). Alleen het verschil tussen 2008 en 2013 is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Voor wat daghospitalisaties betreft, is het gemiddelde ook gestegen tussen 2004 (8 opnames) en 2008 (11 opnames) om daaropvolgend te stabiliseren in 2013 (10 opnames). Het verschil tussen 2004 en 2008 is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 7 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar in de bevolking voor 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, ) Klassieke ziekenhuisopname OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 2) Daghospitalisatie 506

25 GEWESTEN Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames varieert niet significant in functie van het gewest. Voor wat betreft daghospitalisatie, is het gemiddeld aantal opnames hoger in het Vlaams Gewest (11 opnames) in vergelijking met het Brussels Gewest (8 opnames) en dit verschil is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Vlaams Gewest Per 100 inwoners wonend in het Vlaams Gewest wordt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames geschat op 13 en het gemiddeld aantal daghospitalisaties op 11. Het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gelijkaardig bij mannen en vrouwen en dit zowel voor wat betreft de klassieke ziekenhuisopnames als wat betreft de daghospitalisaties. Wel wordt steeds een verschil tussen mannen en vrouwen vastgesteld in de leeftijdsgroep van jaar, een verschil dat zonder twijfel te maken heeft met opnames voor een bevalling. Buiten de vrouwen van jaar, stijgt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames met de leeftijd en dit zowel bij mannen als bij vrouwen, om uiteindelijk (gemiddeld) 27 opnames per 100 personen te bedragen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (Figuur 8.1). Het gemiddeld aantal daghospitalisaties stijgt met de leeftijd tot 74 jaar (20 opnames) om daaropvolgend weer te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (10 opnames). Deze verdeling volgens leeftijd is gelijkaardig bij mannen en vrouwen (Figuur 8.2). Opmerkelijk is tevens de relatief hoge cijfers voor jonge mannen van jaar. Figuur 8 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar in de bevolking voor 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 1) Klassieke ziekenhuisopname OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 507

26 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames is het laagst bij diegenen met een diploma hoger onderwijs (9 opnames) in vergelijking met de lager opgeleiden (tussen 14 en 22 opnames). Enkel het verschil tussen diegenen met een diploma hoger onderwijs en diegenen met een diploma hoger secundair is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Daarentegen blijken er, na correctie voor leeftijd en geslacht, geen significante verschillen te zijn in het gemiddeld aantal daghospitalisaties in functie van het opleidingsniveau. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames varieert niet in functie van de urbanisatiegraad. Daarentegen is het gemiddeld aantal daghospitalisaties hoger bij inwoners van halfstedelijke gebieden (13 opnames) in vergelijking met inwoners van stedelijke gebieden (9 opnames) en dit verschil is marginaal significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gestegen tussen 2004 (13 opnames) en 2008 (16 opnames), om daaropvolgend te dalen in 2013 (13 opnames). Het verschil tussen 2008 en 2013 is marginaal significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Voor wat daghospitalisatie betreft, is er geen significante evolutie merkbaar tussen 2004 en 2013 in het gemiddeld aantal opnames. 508 Brussels Gewest Per 100 inwoners wonend in het Brussels Gewest, wordt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames geschat op 12 en het gemiddeld aantal daghospitalisaties op 8. Het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gelijkaardig bij mannen en vrouwen en dit zowel voor wat betreft de klassieke ziekenhuisopnames als wat betreft de daghospitalisaties. Wel wordt steeds een verschil tussen mannen en vrouwen vastgesteld in de leeftijdsgroep van jaar, een verschil dat zonder twijfel te maken heeft met opnames voor een bevalling. In het Brussels Gewest wordt tevens een hoger gemiddeld aantal opnames vastgesteld bij mannen in de leeftijdsgroep van jaar in vergelijking met vrouwen van dezelfde leeftijdsgroep, maar dit verschil moet echter met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden gezien de grote betrouwbaarheidsintervallen. Buiten de vrouwen van jaar, stijgt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames vanaf de leeftijd van jaar bij mannen en vanaf 55 jaar bij vrouwen (Figuur 9.1.) Voor wat daghospitalisaties betreft, kan geen duidelijk patroon volgens leeftijdsgroepen bij mannen, noch bij vrouwen worden vastgesteld (Figuur 9.2).

27 Figuur 9 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar in de bevolking voor 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Brussels Gewest 1) Klassieke ziekenhuisopnames 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 509 Het gemiddeld aantal opnames voor beide typen hospitalisaties varieert niet significant in functie van het opleidingsniveau. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is niet significant gewijzigd tussen 2004 en Het gemiddeld aantal daghospitalisatie is gestegen tussen 2004 (7 opnames) en 2008 (10 opnames) om daaropvolgend te dalen in 2013 (8 opnames). Enkel het verschil tussen 2004 en 2008 is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht.

28 Waals Gewest Per 100 inwoners wonend in het Waals Gewest, wordt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames geschat op 11 en het gemiddeld aantal daghospitalisaties op 9. Het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar is gelijkaardig bij mannen en vrouwen en dit zowel voor wat betreft de klassieke ziekenhuisopnames als wat betreft de daghospitalisaties. Wel wordt steeds een verschil tussen mannen en vrouwen vastgesteld in de leeftijdsgroep van jaar, een verschil dat zonder twijfel te maken heeft met opnames voor een bevalling. Buiten de vrouwen van jaar, stijgt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames met de leeftijd en dit zowel bij mannen als bij vrouwen, om uiteindelijk (gemiddeld) 24 opnames per 100 personen te bedragen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (Figuur 10.1). Het gemiddeld aantal daghospitalisaties stijgt bij mannen tot de leeftijd van 74 jaar (24 opnames) om daaropvolgend weer te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder (14 opnames). Bij vrouwen stijgt het gemiddeld aantal daghospitalisaties ook met de leeftijd, met uitzondering van een sterke toename in de leeftijdsgroep van jaar (Figuur 10.2). OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames is het laagst bij diegenen met een diploma hoger onderwijs (8 opnames) in vergelijking met de lager opgeleiden (tussen 11 en 17 opnames). Enkel het verschil tussen diegenen met een diploma hoger onderwijs en diegenen met een diploma hoger secundair is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Daarentegen blijken er, na correctie voor leeftijd en geslacht, geen significante verschillen te zijn in het gemiddeld aantal daghospitalisaties in functie van het opleidingsniveau. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames is het hoogst bij inwoners van stedelijke gebieden (12 opnames) in vergelijking met inwoners van landelijke gebieden (8 opnames) en dit verschil is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Daarentegen varieert het gemiddeld aantal daghospitalisaties niet in functie van het urbanisatieniveau. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames is toegenomen tussen 2004 en 2008 (van 11 tot 13 opnames), om vervolgens af te nemen in 2013 (11 opnames). Alleen het verschil tussen 2008 en 2013 is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Voor de daghospitalisaties is het gemiddeld aantal niet significant veranderd tussen 2004 en

29 Figuur 10 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar in de bevolking voor 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Waals Gewest 1) Klassieke ziekenhuisopname 2) Daghospitalisatie OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 511

30 4.3 GEMIDDELDE OPNAMEDUUR VAN DE KLASSIEKE ZIEKENHUISOPNAME Deze indicator werd berekend zonder de opnames voor een bevalling in rekening te nemen BELGIË De gemiddelde opnameduur van een klassieke ziekenhuisopname wordt in 2013 geschat op 7 nachten. Analyse volgens leeftijd en geslacht De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname is gelijkaardig bij mannen en vrouwen. In algemene termen stijgt de opnameduur met de leeftijd, gaande van 3 dagen voor de leeftijdsgroep van 0-14 jaar tot 13 dagen voor de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. De verdeling volgens leeftijd is vergelijkbaar bij vrouwen en mannen (Figuur 11). Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname varieert niet significant in functie van het opleidingsniveau of de urbanisatiegraad. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Figuur 11 Gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname (in aantal nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, Evolutie over de tijd De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname lijkt over te tijd te verminderen van 9 nachten in 2004 tot 7 nachten in 2008 en 2013 (Figuur 12), maar dit verschil is niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht.

31 Figuur 12 Gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname (in aantal nachten), volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, GEWESTEN De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname is het hoogst in het Brussels Gewest (10 nachten) in vergelijking met het Vlaams (7 nachten) en het Waals Gewest (8 nachten). Enkel het verschil met het Vlaams Gewest is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Gezien deze indicator enkel gebaseerd is op basis van personen die effectief gehospitaliseerd waren (klassieke ziekenhuisopname) en niet op basis van de totale bevolking, zijn de betrouwbaarheidsintervallen relatief groot en de cijfers minder precies. In deze context moeten de resultaten op gewestelijk niveau met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Vlaams Gewest De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname is gelijkaardig bij mannen en vrouwen. In algemene termen stijgt de opnameduur met de leeftijd, gaande van 3 nachten voor de leeftijdsgroep van 0-14 jaar tot 14 nachten voor de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. De verdeling volgens leeftijd is vergelijkbaar bij vrouwen en mannen (Figuur 13). OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname varieert niet significant in functie van het opleidingsniveau of de urbanisatiegraad. 513 De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname is niet significant gewijzigd tussen 2004 en 2013.

32 Figuur 13 Gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname (in aantal nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Brussels Gewest De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname is gelijkaardig bij mannen en vrouwen. In algemene termen stijgt de opnameduur met de leeftijd, gaande van 3 nachten voor de leeftijdsgroep van 0-14 jaar tot 18 nachten voor de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. De verdeling volgens leeftijd is vergelijkbaar bij vrouwen en mannen (Figuur 14). De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname is hoger bij gehospitaliseerde personen met een diploma hoger secundair (16 nachten) in vergelijking met gehospitaliseerde personen met een diploma hoger onderwijs (8 nachten). Dit verschil is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname is niet significant gewijzigd tussen 2004 en

33 Figuur 14 Gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname (in aantal nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Brussels Gewest Waals Gewest De gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname is gelijkaardig bij mannen en vrouwen. In algemene termen stijgt de opnameduur met de leeftijd, gaande van 3 nachten voor de leeftijdsgroep van 0-14 jaar tot 11 nachten voor de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. De verdeling volgens leeftijd en geslacht is moeilijk te interpreteren gezien de grote betrouwbaarheidsintervallen (Figuur 15). De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname is het hoogst bij gehospitaliseerde personen zonder diploma of met een diploma lager onderwijs (13 nachten) in vergelijking met de hoogst opgeleiden (5 nachten). Dit verschil is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname is lager bij inwoners van stedelijke en halfstedelijke gebieden (6 nachten) in vergelijking met inwoners van landelijke gebieden (10 nachten) en deze verschillen zijn statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. De gemiddelde duur van een ziekenhuisopname is niet significant gewijzigd tussen 2004 en OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 515

34 Figuur 15 Gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname (in aantal nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Waals Gewest OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten PSYCHIATRISCHE ZIEKENHUISOPNAME Deze indicator beschrijft het percentage gerapporteerde ziekenhuisopnames in een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis of in een psychiatrisch ziekenhuis. Als in de tekst gesproken wordt over psychiatrische opname dan heeft dit betrekking op deze twee typen instellingen. Deze indicator werd berekend zonder de opnames voor een bevalling in rekening te nemen BELGIË Van de gerapporteerde klassieke ziekenhuisopnames vindt 14% in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis plaats. Dit cijfer is een graadmeter voor het aandeel van de psychiatrische ziekenhuiszorg in relatie tot de algemene ziekenhuisopnames (met uitzondering van opnames voor een bevalling). Analyse volgens leeftijd en geslacht Er is geen noemenswaardig verschil tussen mannen en vrouwen voor wat de proportie van een psychiatrische ziekenhuisopname betreft. In de leeftijdsgroep van jaar is de proportie van een psychiatrische opname hoger dan in de andere leeftijdsgroepen. Een psychiatrische ziekenhuisopname wordt bij vrouwen van jaar proportioneel belangrijker. Hier is voorzichtigheid geboden wat de interpretatie van de cijfers betreft gezien het beperkt aantal gevallen en de grote betrouwbaarheidsintervallen.

35 Figuur 16 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Het aandeel van psychiatrische opnames in de klassieke ziekenhuisopnames verschilt niet in functie van het opleidingsniveau en de urbanisatiegraad. Evolutie over de tijd Het aandeel van psychiatrische opnames in de klassieke ziekenhuisopnames is gestegen over de tijd, van 4% in 2004, 7% in 2008 tot uiteindelijk 12% in 2013 (Figuur 17). Het verschil tussen 2004 e 2013 is statistisch significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Deze stijging moet met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden, gezien in de vragenlijst in 2004 twee vragen rond dit thema waren opgenomen, terwijl in 2008 en 2013 slechts één vraag hieromtrent werd gebruikt GEWESTEN Het aandeel van psychiatrische opnames in de klassieke ziekenhuisopnames is 13% in het Vlaams Gewest, 8% in het Brussels Gewest en 10% in het Waals Gewest. Deze verschillen zijn echter niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten 517

36 Figuur 17 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, 2013 OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 4. Resultaten Het aandeel van psychiatrische opnames in de klassieke ziekenhuisopnames per gewest, worden niet geanalyseerd volgens leeftijd en geslacht of volgens sociodemografische achtergrondskenmerken gezien het beperkt aantal gevallen, maar de resultaten zijn wel opgenomen in de tabellen op het einde van dit hoofdstuk. 518

37 5. BESPREKING Het gezondheidssysteem in België, zoals alle gezondheidssystemen in de andere landen van de Europese Unie, wordt heden ten dag geconfronteerd met meerdere uitdagingen 3. Eerst en vooral is het opvangen van een verouderende bevolking één van de belangrijkste zorgen voor het ziekenhuisbeleid. Bovendien heeft de technische en de medische vooruitgang zeker bijgedragen tot een verbetering van de kwaliteit van zorgen, maar ook tot bijkomende uitgaven. Daarnaast dient ook ingegaan te worden op de toegenomen maatschappelijke behoefte aan een zorgaanbod in termen van kwaliteit, maar ook in termen van toegankelijkheid of reactiviteit. In deze context, zijn de regeringen in vele Europese landen, waaronder België, daarom onlangs gestart met een hervorming van hun gezondheidssysteem. Deze hervormingen - zelfs als ze niet in alle landen dezelfde zijn - bevatten een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Een belangrijk gemeenschappelijk punt is de verschuiving naar ambulante zorgen. Technologische ontwikkelingen in de medische sector hebben veranderingen toegelaten in de hospitalisatie van patiënten en in alternatieven voor een volledige hospitalisatie. Daghospitalisatie is een van de diensten die ontwikkeld is in deze context en heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de introductie van de ambulante zorg. Een andere dienst is thuishospitalisatie erop gericht ziekenhuiszorg te leveren bij de patiënt thuis. Thuishospitalisatie is een nieuw concept in België dat zich nog in de verkennende fase bevindt. Het is in deze context belangrijk te melden dat, hoewel de huidige trend erin bestaat klassieke ziekenhuisopnames te vervangen door daghospitalisaties, de beslissing om een patiënt in een ambulante omgeving of een ziekenhuisomgeving te behandelen, beïnvloed wordt door drie factoren: medische factoren, administratieve factoren en socio-demografische en socio-economische factoren (3). Onze resultaten laten zien dat klassieke ziekenhuisopnames toenemen met de leeftijd, terwijl daghospitalisaties toenemen tot de leeftijdsgroep van jaar om daaropvolgend te dalen in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. Dit kan verklaard worden door erop te wijzen dat daghospitalisatie vooral gericht is op jongere en relatief gezonde patiënten met een grotere autonomie, een sneller herstel, een lager risico van co-morbiditeit en die op meer thuishulp (meestal de partner) kunnen rekenen. In dezelfde zin tonen onze resultaten aan dat lager geschoolden vaker hun toevlucht nemen tot een klassieke ziekenhuisopname, terwijl er geen verschillen konden worden vastgesteld tussen het opleidingsniveau en het gebruik van daghospitalisatie. Dit lijkt gepaard te gaan met de vaststelling dat in algemene termen de gezondheidstoestand van de lager opgeleide bevolking minder goed is. Het opleidingsniveau wordt hier gebruikt als proxy voor de socio-economische status van de deelnemers aan de enquête. Een andere mogelijke verklaring zou zijn dat de ondersteuning na een ziekenhuisopname minder evident zou zijn voor personen uit achtergestelde sociale milieus, waardoor ze minder snel het ziekenhuis zouden kunnen verlaten, zodat meer geopteerd wordt voor een klassieke ziekenhuisopname. Bovendien zouden lager opgeleide patiënten het moeilijker hebben om, op hun eentje, de voorgeschreven behandeling in ambulante zorgverlening te volgen (4). OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 5. Bespreking 519 Er zijn verschillende argumenten voor ambulante zorg. Wat daghospitalisatie betreft, worden de totale kosten voor de patiënt lager in vergelijking met een klassieke ziekenhuisopname, zelfs als deze zeer kort is. Dit komt omdat voor daghospitalisatie geen remgeld betaald moet worden voor het verblijf noch ereloonsupplementen betaald moeten worden (4). Een ander voordeel van daghospitalisatie is de vermindering van het risico op nosocomiale infecties en een vermindering van psychosociale stress die met een traditionele ziekenhuisopname gepaard gaat, wat vooral belangrijk is bij kinderen. Naast de voordelen voor de patiënten, is het belangrijkste argument voor ambulante zorg haar belang in het kader van de rationalisatie van de ziekenhuissector, omdat de kosten die gepaard gaan met daghospitalisatie in het algemeen lager zijn dan bij een klassieke ziekenhuisopname. Dit argument is alleen relevant als de alternatieve ziekenhuisopnames de klassieke ziekenhuisopnames vervangen. Het federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) is, op vraag van het RIZIV en de christelijke en socialistische mutualiteiten, dieper op deze problematiek ingegaan (3). Uit hun onderzoek blijkt dat de 3

38 uitgaven voor daghospitalisatie stegen tussen , maar ook dat de verhoogde uitgaven voor daghospitalisatie niet werden gecompenseerd door lagere kosten voor traditionele ziekenhuisopnames. In tegenstelling met wat kon worden verwacht, stegen de uitgaven voor traditionele ziekenhuisopnames in dezelfde periode. De stijging van de uitgaven kan vooral door een prijseffect worden verklaard. Qua volume, rapporteert het KCE rapport een kleine daling van 0,7% van het gecombineerd totaal aantal klassieke ziekenhuisopnames en daghospitalisaties tussen 2003 en Het aantal daghospitalisaties steeg in deze periode met 53%. Parallel hiermee, daalde het aantal dagen klassieke ziekenhuisopname met 7,4%, een daling die volledig teruggebracht kan worden tot een vermindering van de gemiddelde verblijfsduur van de gehospitaliseerde patiënten. OPNAME IN HET ZIEKENHUIS 5. Bespreking 520 De spectaculaire stijging van daghospitalisaties wordt niet weerspiegeld in de resultaten van de Gezondheidsenquête. In feite geven onze resultaten aan dat het gemiddeld aantal daghospitalisaties gestegen is tussen 2004 en 2008 om daaropvolgend stabiel te blijven in Dit kan te wijten zijn aan de aard van de enquêteresulaten. In een recente studie werd de validiteit van indicatoren aangaande medische consumptie in de Gezondheidsenquête 2008 (die zelfgerapporteerd zijn) onderzocht via een vergelijking met objectieve gegevens aangaande terugbetalingen in het kader van de ziekteverzekering. De resultaten laten zien dat zelfgerapporteerde gegevens omtrent de klassieke ziekenhuisopname in de enquête een vrij hoge validiteit hebben (95% overeenstemming tussen de enquêtegegevens en de gegevens van de ziekteverzekering, in 2% is er sprake van onderrapportering, in 3% van de overrapportering), maar dit is minder het geval voor wat betreft daghospitalisatie (90% komt overeen, 8% is onderrapportering, 2% is overrapportering). Het kan dus zijn dat het verschil tussen de huidige trends aangaande daghospitalisatie en de resultaten van de gezondheidsenquête te wijten is aan onderrapportering. Een mogelijke verklaring voor deze onderrapportering kan zijn dat voor sommige interventies er onduidelijkheid bestaat of het gaat om daghospitalisaties of niet. Zo kunnen bijvoorbeeld een nierdialyse of het toedienen van geneesmiddelen in het kader van een chemotherapie niet als daghospitalisatie worden beschouwd door sommige respondenten. Gezien we de opname in een ziekenhuis bestuderen in het kader van een bevolkingsonderzoek, moet er ook aandacht besteed worden aan het feit dat zo n enquête geen rekening houdt met ziekenhuisopnames van personen die overleden zijn in de periode van de gegevensverzameling. Hoe korter het overleven na een verblijf in een ziekenhuis, hoe kleiner de kans dat een hiertoe uitgenodigde persoon aan de enquête zal deelnemen. Dit draagt niet enkel bij tot het onderschatten van het aantal opnames in een ziekenhuis, maar heeft ook een impact op de resultaten, gezien hospitalisaties vanwege zeer ernstige redenen minder in de analyse worden meegenomen. Het zijn net dit soort hospitalisaties die zwaar op het budget wegen. Zoals ander onderzoek reeds heeft aangetoond, zijn uitgaven voor gezondheid het hoogst in de maand voorafgaand aan het overlijden. Deze vaststelling is vooral belangrijk met betrekking tot klassieke ziekenhuisopnames. Dit gezegd zijnde, stellen we toch een afname vast van de ratio klassieke ziekenhuisopnames versus daghospitalisaties per 100 personen en per jaar. Zo evolueert deze ratio van 1,5 in 2004 tot 1,3 in 2008 en 1,2 in Dit geeft aan dat in de loop van de tijd de daghospitalisaties zijn toegenomen ten opzichte van klassieke ziekenhuisopnames, een trend die de actuele situatie in België weerspiegelt.