John Dagevos (Telos/UvT) Tilburg, 27 november Heilige huisjes in de knel

Transcriptie

1 John Dagevos (Telos/UvT) Tilburg, 27 november 2013 Heilige huisjes in de knel

2 Eeuwenlang waren religieuze gebouwen de spil waar het leven in stad of dorp om draaide, ankerpunten in het dagelijks leven, bronnen van herinnering. Onze dorpen en steden kunnen niet zonder de torens van onze kerken. Het zijn eigenlijk altijd al voorlopers geweest van onze musea, proto-musea, die in een notendop de geschiedenis van een plaats vertellen. De lotgevallen van een kerk zeggen veel over de geschiedenis van een plek. Als de kerken niet meer worden gebruikt en bezocht verliezen we een groot deel van ons geheugen en van onze cultuur. [ ] Ze hebben een sfeer en warmte die ons even in een andere wereld brengt, oproept tot hogere gedachten. Zonder de religieuze gebouwen en hun verhalen verliest de provincie Noord- Brabant een belangrijk deel van haar identiteit. Uit Wies van Leeuwen (2012), de 100 mooiste kerken van Brabant.

3 De feiten op een rij In de komende 10 jaar: Zal ongeveer de helft van de 528 christelijke kerken haar poorten sluiten. Hieronder 100 rijksmonumenten Voor de katholieke kerken ligt dit percentage nog hoger: 2/3 van de kerken in de bisdommen Breda en Den Bosch zullen worden gesloten. Zal naar verwachting 10 tot 20 protestantse kerken gesloten worden. Forse versnelling van aantal sluitingen: tussen 1970 en 2008 landelijk 900 sluitingen In komende 10 jaar 1200 sluitingen Prognose wellicht nog te positief: van voor de economische crisis De vraag is wat te doen met de vrijkomende ruimtes: slopen of (tijdelijk of definitief) herbestemmen of?????

4 Redenen voor sluiting Financieel faillissement: minder inkomsten door afnemende kerkopbrengsten + hogere onderhoudskosten. Pastoraalfaillissement: kerken beschikken over steeds minder, maar wel grijzer wordende vrijwilligers om de kerken draaiende te houden.

5 Afwegingen vanuit RK Kerk voor sluiting: leefbaarheid speelt geen rol Pastorale vitaliteit: is er voldoende gekwalificeerd personeel Monumentale waarde Herbestembaarheid & verkoopbaarheid Staat van onderhoud Leefbaarheid wijken en dorpen speelt geen rol!!

6 Kerksluiting bedreiging voor sociaal kapitaal op lokaal niveau? Kerksluiting roept veel emoties en weerstand op Kerk wordt gezien als een identiteitsdrager + bron lokaal sociaal kapitaal Kerkelijk actieve mensen geven vaker en meer aan goede doelen Zijn vaker aangesloten bij ideele organisaties en doen meer aan vrijwilligerswerk

7 Vrijwilligerswerk naar kerkelijke betrokkenheid Aandeel Regelmatig Vrijwilligerswerk Enig Vrijwilligerswerk Seculier vrijwilligerswerk Buitenkerkelijken 60% Nominaal 1 Katholiek 10% Kerks 2 Katholiek 8% Nominaal PKN 5% Kerks PKN 8% Overig 9% Hele bevolking 100% Bron: SCP, Nominaal: minder dan 1 keer per maand 2. Kerks: gaan vaker

8 Het antwoord: we weten het niet! Betekent kerksluiting dat sociale activiteiten ook daadwerkelijk stoppen of dat ze vanuit een andere locatie worden voortgezet? Gemeenten weinig oog voor de maatschappelijke activiteiten vanuit kerken en dus voor het maatschappelijk rendement. Het zijn in ogen gemeenten gebedshuizen. Paradox tussen herbestemmingsmogelijkheden en grootte van de gemeenschap en verwachte impact op leefbaarheid.

9 Kerksluiting bedreiging voor cultureel erfgoed? Veel kerken behoren tot ons cultureel erfgoed. Sloop betekent vernietiging van erfgoedwaarden. In de tijd steeds vaker gezocht naar mogelijkheden voor herbestemming. In Brabant relatief vaak gesloopt. Katholieke kerken worden vaker gesloopt dan protestantse. Monumenten blijven vaker in gebruik. Zijn echter moeilijker te herbestemmen. Economische waarde daalt, sloop uitgesloten + dure onderhoudsmaatregelen noodzakelijk

10 Sloop of herbestemming? Periode % 90% 80% 70% 60% 50% 40% onbekend sloop herbestemming 30% 20% 10% 0% Bisdom Haarlem Bisdom Rotterdam Bisdom Utrecht Bisdom Groningen Bisdom Breda Bisdom Den Bosch Bisdom Roermond

11 Kerksluiting en economie: beperkte, vooral generieke invloed Sluiting zou negatieve impact kunnen hebben op attractiewaarde voor de toerist (moet zeker niet overdreven worden) Schraler vestigingsklimaat voor mensen en bedrijven

12 Herbestemming biedt kansen

13

14

15

16

17

18 Economische stagnatie Bevolkingskrimp De wereld is veranderd. Keuzes noodzakelijk!! Bezuinigingen: minder geld voor cultureel erfgoed Haperende economische waardecreatiemotor: oude ontwikkel model werkt niet meer. Waardedaling vastgoed Diverser aanbod erfgoed: meer concurrentie om kleinere budgetten Decentralisatie van bestuur Ook op andere terreinen sprake van leegstand:, kantoren, bedrijventerreinen, agrarisch

19 Behoefte aan een nieuwe sturingsfilosofie Top down planning heeft zijn tijd gehad. De bewuste burger eist zijn plek op aan de onderhandelingstafel. Maak gebruik van de energie in de energieke samenleving Organiseer een zoektocht naar meekoppelende belangen en Etten Leur, 12 november 2013 John Dagevos