Vragen en antwoorden Valquiz Thuiswon en d e ou der en

Transcriptie

1 1 Vragen en antwoorden Valquiz Thuiswon en d e ou der en Deel I: Feit of fabel 1. Vallen hoort bij het ouder worden, je kan hier niets aan doen. FOUT Er kunnen verschillende maatregelen ondernomen worden om het risico op een val te verminderen. Valincidenten zijn geen automatisch gevolg van ouder worden. Men kan verschillende maatregelen nemen om het risco op een val te verkleinen. Doorheen deze valquiz zullen we jullie verschillende tips aanbieden. 2. Hoe meer je beweegt, hoe meer kans je hebt om te vallen. FOUT Door te bewegen krijg je sterkere spieren, neemt je conditie toe en zal je evenwicht verbeteren. Het risico op een val zal dalen op 3 ouderen valt minstens één keer per jaar. JUIST. Één op drie 65-plussers valt minimum 1 maal per jaar. Uit incidentiecijfers blijkt dat 24 tot 40% van de thuiswonende 65-plussers minstens eenmaal per jaar valt, waarvan 21 tot 45% herhaaldelijk. 4. Het risico op vallen stijgt met de leeftijd. JUIST. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans dat je valt. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op chronische aandoeningen en/of een vermindering van de mobiliteit. Hierdoor zal het risico op een val ook groter worden. 5. Calcium (kalk) zorgt voor stevige botten. JUIST. Calcium versterkt de botten en verbetert het evenwicht. Stevige botten zijn nodig om het risico op breuken te beperken. Bij het ouder worden zullen onze botten echter brozer worden. Dit is vooral het gevolg van een verlies aan calcium. Calcium versterkt de botten en de spieren en verbetert de stabiliteit. Vooral zuivelproducten zijn een bron van calcium, maar ook andere producten kunnen calcium bevatten. Zo vind je calcium onder meer terug in vis, broccoli, boerenkool, rapen, rammenas, radijsjes, abrikozen, appels, dadels, kiwi en pruimen. Het is heel belangrijk om voldoende voeding of drank te eten en te drinken die rijk is aan calcium. Daarnaast is ook een voldoende inname van vitamine D onontbeerlijk. Bij 75-plussers zien we echter vaak zowel een tekort aan calcium als een tekort aan vitamine D. De arts zal daarom meestal aanraden om zowel calcium als vitamine D bij te nemen.

2 2 6. Twee maal per week een halfuurtje intensief gaan sporten is beter dan elke dag een half uurtje te bewegen. FOUT. Hoe ouder je wordt, hoe minder evident het wordt om intensief sport te beoefenen. Zoek daarom een beweegactiviteit die aangepast is aan je eigen kunnen. Voor 65- plussers wordt aanbevolen om minstens 150 minuten per week aan matige intensiteit te bewegen OF om minstens 75 minuten per week aan hoge intensiteit te sporten. Daarnaast is het ook belangrijk dat ouderen hun spierkracht, evenwicht en lenigheid 2-3x per week trainen. 7. Door het drinken van alcohol ga je trager reageren. JUIST. Door alcohol reageer je trager. Alcohol verdooft je hersenen. Hoe meer je drinkt, hoe trager je zal reageren. Drink maximum 10 standaardglazen alcohol per week. 8. Een val heeft meestal geen grote gevolgen. FOUT. Een val kan ernstige lichamelijke en psychosociale gevolgen met zich meebrengen. Een val heeft vaak fysieke gevolgen. De meest voorkomende kleine letsels zijn weefselbeschadiging (open huidwonde) (8-72%) en distorsie (3 18%). Meer ernstige letsels zijn hoofdtrauma (1-4%) en fracturen (2-16%), waaronder heupfracturen (2-5%) Op psychosociaal vlak kan een valincident aanleiding geven tot valangst (3-85%), waardoor ouderen activiteiten vermijden (38%), hun sociale interactie (17-26%), zelfvertrouwen (40%) en kwaliteit van leven afneemt.

3 3 Ook de financiële gevolgen zijn vaak niet te onderschatten. Doorgaans is na een valincident een spoedopname (30-57%), een ziekenhuisopname (8-39%) of een bezoek aan de huisarts (21%) onvermijdelijk. 9. Ik moet mijn huisarts niet verwittigen na een val als ik geen letsel heb. FOUT Het is aangeraden om de huisarts in te lichten over je val, ook als je geen letsel hebt. De huisarts kan helpen om de oorzaak van het valincident te achterhalen, de nodige preventieve maatregelen treffen en kan tips geven om een val in de toekomst te vermijden. 10. Bewegen is goed voor je botten. JUIST. Door te bewegen krijg je sterkere botten. Beweging zorgt ervoor dat de botten belast worden. Deze belasting is nodig om het bot sterker te maken en zo in de toekomst meer belasting aan te kunnen. 11. Als je rechtkomt uit bed, blijf je best eerst een paar minuten zitten voor je gaat rechtstaan. JUIST. Filmpje tonen: Rik onderuit Als je duizelig bent wanneer je opstaat uit een bed of zetel, dan komt dit doordat je bloeddruk zich niet snel genoeg aanpast. Je ervaart als het ware een bloeddrukval. Daardoor krijgen je hersenen minder zuurstof en kan je wel vallen. Hoe kan je dit voorkomen? Ga op de rand van het bed, stoel of zetel zitten vooraleer je opstaat. Beweeg zachtjes met je benen (bv. knieën heffen) tot je hoofd niet meer draait. Adem een aantal keren diep in en uit. Plaats vervolgens je beide voeten lichtjes gespreid naast elkaar. Zet ze plat op de grond onder je knieën. Steun met je handen op je knieën en sta langzaam recht. 12. Enkel melkproducten zijn een bron van calcium (kalk). FOUT. Ook andere producten kunnen calcium bevatten. (zie foto) Een gezonde voeding is belangrijk om je spieren en beenderen sterk te houden: Eet voldoende voeding die rijk is aan calcium en vitamine D zoals vis, melkproducten, broccoli, boerenkool, rapen, rammenas, radijsjes, abrikoos, appel, dadels, kiwi, pruimen. De inname van extra calcium en vitamine D kan je met jouw huisarts bespreken. Wees matig met alcohol. Hoe ouder je wordt, hoe gevoeliger je immers bent voor de negatieve gevolgen van alcohol. Drink daarom maximum 10 standaardglazen alcohol per week. Rook niet, want roken verhoogt het risico op broze botten. 13. Ik blijf beter zitten in mijn zetel, zo heb ik minder kans om te vallen. FOUT.

4 4 Hoe minder je beweegt, hoe sterker je spierkracht, evenwicht en mobiliteit daalt. Een verminderde spierkracht, evenwicht en mobiliteit, vergroot net de kans op een val. Valangst kan variëren van een gezonde bekommernis over het vermijden van een risico in de omgeving (bv. een bevroren, gladde ondergrond), tot een verlammende bekommernis die ertoe kan leiden dat een persoon bepaalde activiteiten niet meer zal uitvoeren die hij/zij eigenlijk nog kan. Vooral bij verlammende valangst kunnen ouderen zo angstig zijn om te vallen dat ze minder gaan bewegen waardoor spierkracht, evenwicht en mobiliteit afneemt. Hierdoor verhoogt de kans op een val en het oplopen van een fractuur na een val. 14. Dagelijkse taken zoals tuinieren, schoonmaken, boodschappen doen, zijn geen beweegactiviteiten. FOUT. Blijven bewegen is heel belangrijk. Het Vlaams Instituut Gezond Leven hanteert hiervoor de beweegnorm: Zit niet te lang stil en probeer het grootste deel van elke dag licht intensief te bewegen via dagelijkse activiteiten zoals schoonmaken, boodschappen doen, spelen met de kleinkinderen, de trap nemen Probeer dagelijks een stukje matig intensief te bewegen zoals tuinieren, een wandeling maken. Probeer ook wekelijks aan hoge intensiteit te bewegen door te gaan zwemmen of een stevige fietstocht te maken. 15. Vallen wordt enkel veroorzaakt door een onveilige omgeving FOUT Een veilige omgeving is van groot belang, maar het is ook belangrijk om je veilig te gedragen. Wees alert tijdens het bewegen en uitvoeren van activiteiten en zorg voor je veiligheid door de meegegeven tips en aandachtspunten goed te onthouden en toe te passen. Naast een veilige omgeving en veilig gedrag spelen ook andere risicofactoren een belangrijke rol, zoals veilig schoeisel, een goed zicht,

5 5 Even bewegen 1

6 6 DEEL II: Kies het juiste antwoord 1. Wat is de veiligste keuze voor in de badkamer? A Een bad. B Een douche. C Een bad met een badzitje. B Een douche is in vele gevallen het veiligste, maar dit is niet altijd haalbaar. Bij iedere oudere wordt daarom best gekeken wat de meest geschikte oplossing is. Je kan hiervoor beroep doen op een ergotherapeut of inlichtingen vragen bij je ziekenfonds of diensten voor gezinszorg. In veel gevallen is een douche de veiligste optie om valincidenten te vermijden. Het is echter moeilijk om voor iedereen een douche aan te raden. In principe is het aan te raden dat bij iedere individuele oudere wordt bekeken wat voor hem/haar het meest haalbaar is. Indien een douche volgens een ergotherapeut de beste optie blijkt te zijn, zorg er dan voor dat er antislipmatten in of aan de douche liggen. In de douche is ook het gebruik van handgrepen aanbevolen! Je kan ook een badzitje of een badplank installeren. Een badzit is handig als je moeilijk kan gaan zitten op de badbodem en terug rechtkomen. De badplank wordt dwars over het bad op de twee badranden geplaatst en is voorzien van zijklemmen die maken dat de plank niet kan verschuiven. Zo kan je makkelijker in en uit het bad stappen of zittend douchen in bad. Daarnaast installeer je best ook een handgreep op de muur. Neem zeker de juiste maten van je bad, alvorens een badplank aan te kopen! 2. Je telefoon staat op een tafel naast de zetel. Het stopcontact bevindt zich echter aan de overkant van de kamer. Wat doe je met het snoer dat los op de vloer ligt? A Ik verplaats de telefoon zodat deze dichter bij het stopcontact staat. B Ik leg een tapijtje over het snoer zodat ik er zeker niet over val. C Ik kleef mijn snoer vast aan de vloer met tape en leg er een tapijt over. A Probeer je woning veilig in te richten. Zorg ervoor dat er geen snoeren los over de grond liggen. Probeer je woning veilig in te richten. Zorg ervoor dat er geen snoeren los op de vloer liggen waar je mogelijks over kan struikelen. Plaats je meubelen op een goede manier, zodat er voldoende open ruimte is om ertussen te wandelen en geen losliggende draden te bespeuren zijn. Als er echt geen andere oplossing is, kan je eventueel het snoer vastkleven aan de vloer. Leg er geen tapijt over, want daarover kan je ook gemakkelijk struikelen!

7 7 3. Welke stelling is juist? A Ik ga 1 keer per 3 jaar naar de oogarts, zodat ik een voldoende aangepaste bril draag. B Ik zorg voor voldoende verlichting, zo is het niet echt nodig dat mijn bril voldoende is aangepast. C Ik ga regelmatig naar de oogarts én zorg er bovendien voor dat er voldoende verlichting in huis aanwezig is. C Voldoende verlichting en een aangepaste bril zijn noodzakelijk om niet te vallen. Goed zien is noodzakelijk om niet te vallen. Ga regelmatig naar de oogarts, ook al denk je dat je nog arendsogen hebt. Duid ook telkens aan op je kalender wanneer je opnieuw een afspraak moet maken. Laat je brilglazen aanpassen indien nodig. En ook al ken je het huis uit je duimpje, doe altijd het licht aan. Je kan altijd struikelen over iets dat je liet rondslingeren of iets dat omviel. Het is belangrijk dat er overal evenveel en voldoende licht is, zodat je duidelijk ziet waar je gaat en staat. 4. Met welke schoen is je kans om te vallen het kleinste? A B C C Je draagt best gesloten schoenen met een brede en lage hak. (+ tonen filmpje Leen ligt er ) Heel wat valincidenten kunnen voorkomen worden door goede schoenen te dragen. Je vermijdt dus best slippers of schoenen die onvoldoende gesloten zijn. Kies voor schoenen die de hele voet omsluiten met een stevige, platte zool met reliëf. De schoen heeft best geen hak ofwel een hak van maximaal 2,5 cm hoog. Probeer ook schoenen te nemen die sluiten met velcro of veters. Draag pantoffels die je voeten goed omsluiten, geen 'instekers' dus! Loop nooit op kousen of nylons. Zorg ervoor dat de schoenen niet versleten zijn. De kinesitherapeut, ergotherapeut, arts of verpleegkundige kan altijd advies verlenen over veilig schoeisel. Als je last hebt van specifieke voetproblemen, kan je terecht bij de huisarts, podoloog of orthopedisch chirurg. 5. Het heeft gevroren en het pad buiten is spekglad. Wat doe je? A Ik vraag aan iemand om zout op het pad te strooien en begeef me nadien voorzichtig op het pad. B Ik stap heel voorzichtig op het pad. C Ik stap zoals gewoonlijk op het pad, zo glad zal het wel niet zijn.

8 8 A Vraag aan je buur, familie of vrienden om zout op het pad te strooien. Zo loop je geen risico om te vallen of iets te breken! 6. Welke foto is het veiligste? A B C C Kies voor een stevige trapladder met een handvat waaraan je je kan vasthouden. 7. Welke stelling is fout? A Kalmeer- of slaapmiddelen maken je duizelig. B Medicijnen die je zonder voorschrift kan verkrijgen of medicijnen op basis van kruiden (vb. valeriaan) maken je niet duizelig. C Medicijnen moet je op het juiste tijdstip innemen. B Sommige medicijnen kunnen je slaperig, suf of draaierig maken. Ook van kruiden of medicijnen die niet op voorschrift te verkrijgen zijn kan je deze bijwerkingen krijgen. Ze kunnen je evenwicht verstoren, reacties verminderen en spieren slap maken. Als je wat ouder wordt, krijg je ook meer last van die bijwerkingen. Let daarom goed op dat je je medicijnen inneemt zoals het werd voorgeschreven. En als je toch last krijgt van bijwerkingen, contacteer dan je dokter. 8. Vanaf hoeveel medicijnen stijgt het risico op vallen? A Vanaf twee medicijnen B Vanaf vier medicijnen C Vanaf zes medicijnen B Vanaf 4 medicijnen kan het risico op een val toenemen. Bespreek dit met je arts. (+ filmpje tonen Nora gaat neer ) Vanaf 4 medicijnen wordt het risico op valincidenten groot. Hoe meer geneesmiddelen je inneemt, hoe groter het risico is om te vallen. Er kan een onderlinge interactie ontstaan die een verhoogd risico op valincidenten met zich

9 9 meebrengt. Vooral de grote hoeveelheden geneesmiddelen, het gebruik van risicovolle geneesmiddelen, waaronder slaap- en kalmeringsmiddelen en het gebruik van verkeerde combinaties geneesmiddelen kunnen leiden tot valpartijen. Voorbeelden van risicovolle geneesmiddelen zijn o.a. slaap- en kalmeringsmiddelen, antidepressiva en antipsychotica. Het is belangrijk om steeds correct je geneesmiddelen in te nemen. Indien je nevenwerkingen ervaart, signaleer dit dan zeker aan de verpleegkundige of je arts.

10 10 Even bewegen 2

11 11 Deel III: Veilig in en rond het huis 1. Er zullen een aantal foto s worden getoond die een of meer risicofactoren voor een val bevatten. Geef aan welke risicofactoren in volgende foto s worden uitgebeeld. Hoe kan men de situatie verbeteren? Foto A Rechtstaan tijdens het wassen kan duizeligheid en vermoeidheid veroorzaken. Plaats daarom een aangepaste stoel voor de lavabo. Foto B Reinig dagelijks je brilglazen. Een goed zicht is een belangrijke factor bij de preventie van valincidenten. Foto C Je kiest best voor een schoen die de hele voet omsluit en een stevige, platte zool met reliëf heeft. De hak mag niet te hoog zijn en de schoen moet een goed sluitingsmechanisme hebben (velcro of veters). Foto D Een verhoogd toilet, met zithoogte tussen 46 en 50 cm vergemakkelijkt het gaan zitten en rechtstaan Installeer een handgreep aan de muur om het gaan zitten en rechtstaan te vergemakkelijken. Als er geen handgreep is, kan je een stoel of krukje naast het toilet plaatsen als extra opduwvlak. Leg geen mat voor het toilet. Deze kan verschuiven en zo een val uitlokken. Indien je toch een mat wil leggen, kies dan voor een antislipmat. Zorg ervoor dat de wastafel in het toilet voldoende hoog is.

12 12 Foto E staat. Foto F Onderhoud het tuinpad, verwijder mos, overgroeiend groen, sneeuw, bladeren,... Zorg dat het tuinpad voldoende verlicht is. Kies voor een goed bereikbare brievenbus die niet te laag. Laat geen spullen rondslingeren op de trap (schoenen, boeken,...). Kleef een fluostrip op de eerste en de laatste trede. Zorg voor goed verlichting, zowel onder- als bovenaan de trappen. Vermijd traplopers. Indien deze er toch liggen, zorg dat ze stevig bevestigd zijn en ze geen omkrullende randen hebben. Kleef eventueel een antisliplaag op de treden. Zorg liefst voor een trapleuning aan beide zijden van de trap als de trapbreedte dit toelaat. Leg geen mat onderaan de trap. Deze kan schuiven en een val uitlokken. Als je toch een mat wil leggen, kies dan voor een antislipmat. 2. Hoe kan je meer bewegen elke dag? Geef 3 voorbeelden. Neem de trap in plaats van de lift Verricht huishoudelijke taken (vb. stofzuigen) Tuinier Ga fietsen/wandelen/zwemmen Parkeer je auto iets verder Speel met de kleinkinderen Neem een hond Gebruik de fiets of ga te voet voor korte afstanden 3. Wat kan een val uitlokken in de tuin? Geef 3 voorbeelden. Bladeren en mos op het tuinpad Drempels en opstapjes Losliggende tegels Rondslingerend tuingereedschap

13 13 4. In volgende foto zie je een aantal risicofactoren voor een val. Benoem deze. Slippers Bureaustoel Openstaande kast Losliggend snoer Mat

14 14 Even bewegen 3

15 15 DEEL IV: Hulpmiddelen 1. Plaats de hulpmiddelen in de juiste ruimte (Toilet, slaapkamer of badkamer) Toilet: Toiletwandbeugel Toiletverhoger Slaapkamer: Zelfoprichter Toiletstoel Badkamer: Handgreep Antislipmat Badopstap 2. Op volgende foto s worden een aantal hulpmiddelen afgebeeld. Geef aan om welk hulpmiddel het gaat en hoe je het moet gebruiken Foto A Met dit hulpmiddel kan je al zittend in een ligbad douchen. Het is vooral geschikt voor personen die moeilijkheden hebben bij het in en uit bad stappen. Ga op de badplank zitten en zwaai je benen over de rand. Voor steun kan je gebruik maken van de handgreep op de badplank of je kan een extra handgreep op de muur monteren. Zorg er wel voor dat de plank de juiste maat heeft voor het bad. Foto B Als je moeilijkheden hebt om uit bed te geraken omdat het te laag bij de grond staat, kan je gebruik maken van dit hulpmiddel om het bed te verhogen. Je moet deze bedverhogers onder alle poten van het bed plaatsen. Foto C Voorover buigen om uw voeten te kunnen wassen verhoogt het risico op een val. Door middel van dit hulpmiddel kan je uw voeten wassen terwijl je zit zonder dat u zich hiervoor moet bukken.

16 16 Foto D Veel ouderen vallen terwijl zij zich bukken om een voorwerp dat gevallen is op te rapen. Met dit hulpmiddel kan je het voorwerp oprapen zonder dat u zich hiervoor moet bukken. Foto E Plaats deze stoel in de douche zodat u zich op een veilige manier kan wassen.

17 17 Even bewegen 4

18 18 DEEL V: Zoek de fout 1. Volgende foto s tonen een verkeerd gebruik van een hulpmiddel. Zoek de fout. Foto A De handvaten staan te hoog ingesteld. Om de juiste hoogte te bepalen laat je je armen afhangen en stel je de handvaten in op hoogte van de polsen. Foto B Zorg ervoor dat de poten naar buiten gericht staan en het handvat naar achteren. Als de poten naar binnen gericht zijn, kan je hierover struikelen. Foto C Het doel van de badplank is dat je gemakkelijk in en uit het bad geraakt. Je moet er echter wel steeds voor zorgen dat het handvat aan de muurzijde wordt geplaatst. Zoniet zal dit het uit bad komen juist bemoeilijken. 2. Welke foto is juist? Geef ook aan waarom. Foto A Foto B Deze rollator biedt de mogelijkheid om tijdens het wandelen even te gaan zitten wanneer u zich moe voelt. Zorg er echter altijd voor dat de remmen opstaan, anders kan de rollator verschuiven bij het gaan zitten en zo een val uitlokken.

19 19 Foto B Foto B Zorg er steeds voor dat de wielen vast staan voor je gaat zitten. De stoel kan anders wegrollen terwijl je gaat zitten, wat een val kan veroorzaken.

20 20 DEEL VI: Woordzoeker De spelbegeleider tekent de woordzoeker op het bord. De deelnemers zoeken samen naar de zes verborgen woorden. G E Z D A N S E N R E F H I T B K A U S W V E U B O V R S J A T E W B K O A P O N K W N R B A R L P D P A T W R T S L W E I A N T I S L I P L A Z S G L C U L M E V E U I O Z H A F N S T G I J K E T E Woorden: WANDELEN DANSEN ANTISLIP EVENWICHT BRIL - VAL

21 21 DEEL VII: Hoe kom je weer recht na een val? De spelbegeleider gaat hierbij op de grond liggen en de deelnemers zeggen hoe hij/zij op een juiste manier terug kan gaan rechtstaan. Door op de foto te klikken kan men nog een filmpje afspelen.

22 22 Bij wie kunnen de thuiswonende ouderen terecht? Het is raadzaam om in de volgende gevallen je huisarts te raadplegen: Na een val Bij aanhoudende duizeligheid of loop- en/of evenwichtsproblemen De huisarts zal nagaan of je een verhoogde kans hebt om te vallen, en welke risicofactoren hierin een rol spelen. Zo nodig verwijst hij/zij je door naar een andere gezondheidswerker, zoals een kinesitherapeut, ergotherapeut of thuisverpleegkundige. Voor woningaanpassingen kan een ergotherapeut je verder helpen. Vraag meer informatie bij je huisarts of surf naar om een ergotherapeut in je buurt te vinden. Voor hulpmiddelen kan een ergotherapeut je verder helpen of kan je zelf naar een thuiszorgwinkel ( stappen. Je kan de meeste hulpmiddelen huren of zelf aankopen. Vraag steeds informatie over de terugbetalingsmogelijkheden. Voor de meeste hulpmiddelen krijgt u namelijk een deel van de prijs terugbestaald door uw mutualiteit.

23 23 Bronnen voor het opstellen van deze vragen en antwoorden - Opgesteld op basis van de Valquiz Logo Schelde-Dender Milisen K., Leysens G., Vanaken D., Poels J., Vlaeyen E., Janssens E., Dejaeger E., Gielen E., Bautmans I., Balligand E., Adriaenssens J., Cambier D., Goemaere S., De Coninck L., Vandierendonck S., De Meester F., Van Acker R., Hamblok T., & Couneson B. (2017). Vlaamse richtlijn Valpreventie bij thuiswonende ouderen., Leuven & Antwerpen. - Ziekenzorg CM: Folder Laat je niet vallen - Foto s logo Brugge-Oostende - Foto s thuiszorgwinkel Vivantia Leuven