Instrumenten ter verbetering van de kwaliteit van het praktijkleren

Transcriptie

1 Samenwerking tussen MBO & werkgevers in de modesector Instrumenten ter verbetering van de kwaliteit van het praktijkleren Eindversie ten behoeve van IO2 en IO3 Uitgave van Revalento Contact persoon: Roger van de Winkel Maart

2 Inhoud Inleiding...3 Inhoud Praktijkovereenkomst...4 Tips voor praktijkopleider...5 Loopbaancompetenties en hun ontwikkeling Ontwerpregels voor succesvol werkplekleren...8 Reglement erkenning leerbedrijven SBB Model profiel Praktijkopleider WISH BPV protocol Sectorale aanvullingen erkenningsregeling leerbedrijven (bijlage behorende bij instrument 5)

3 Inleiding E&E FASHION - Education - Employment Partnership for ivet in the fashion sector is een tweejarig ( ) Europees project dat er op gericht is om een Europese leer- en trainingstoolkit te ontwikkelen om de implementatie van het praktijkleren in alle stadia van het MBO te ondersteunen. Bovendien wil het project de implementatie van kwaliteitsborgingsmechanismen voor praktijkleren in het (V)MBO in de mode sector ondersteunen met specifieke aandacht voor de koppelingen tussen opleidingen op voorbereidend en middelbaar niveau. Dit document is het uiteindelijke resultaat van de tweede fase van het project: de richtlijnen voor het, in samenwerking met de werkgevers die deze werkplekken aanbieden, verbeteren van de bestaande praktijkleer methodes. Dit boekje bevat een aantal instrumenten dat bruikbaar kan zijn voor de verbetering van het onderdeel praktijkleren van uw onderwijsaanbod. Dit boekje is een bijlage bij de ontwikkelde Quick scan en richtlijnen. Het bevat een aantal adviezen, formats en suggesties als een bron van inspiratie voor verbetering op die aandachtsgebieden waarop de feedback op de Quick scan ruimte voor verbetering biedt. 3

4 Instrument 1 Inhoud Praktijkovereenkomst De praktijkovereenkomst bevat onder meer de volgende informatie: Contactgegevens van de student, de school en het leerbedrijf Naam en niveau van de opleiding Stage of leerbaan Begin- en einddatum Aantal praktijkuren en de verdeling daarvan over de studiejaren Naam van de praktijkopleider De werkprocessen en competenties die aan de orde moeten komen De wijze van beoordeling Voorwaarden voor voortijdige ontbinding van de overeenkomst 4

5 Instrument 2 Tips voor praktijkopleider Voorbereiding Nodig de student uit op uw bedrijf Vraag naar zijn persoonlijke gegevens: naam en adres, kopie legitimatiebewijs, kleding- en schoenmaat voor werkkleding Informeer de student over het salaris of de stagevergoeding, reiskosten en andere vergoedingen Informeer de student over het aantal vakantie- of ADV-dagen Maak de arbeids- of stageovereenkomst Zorg ervoor dat noodzakelijke apparatuur, instrumenten, wachtwoorden en dergelijke op de eerste werkdag beschikbaar zijn Informeer uw collega s over de komst van de nieuwe medewerker Agenda eerste dag De arbeids- of stageovereenkomst De beroepspraktijkvormingsovereenkomst (BPVO) Details over het salaris of de stagevergoeding, reiskosten en andere vergoedingen Het aantal vakantie- of ADV-dagen, maar ook uren voor dokter en tandarts Werktijden: maak afspraken over begintijden en over te laat komen Ziek- en betermeldingsprocedures Huisregels en veiligheidsregels Afspraken over werkkleding, werkschoenen, haardracht, piercings, enzovoorts Afspraken over het gebruik van een smartphone Het doel, de inhoud en de geplande datum van het functioneringsgesprek Wat de student de komende periode verwacht en wat u van hem verwacht Met welke vragen de student bij wie terecht kan Programma eerste werkdag Zorg dat u er iets eerder bent om de student te ontvangen Geef een uitgebreide rondleiding Stel de nieuwe medewerker voor aan uw collega s Wissel de werkzaamheden af Pak zaken die niet goed lopen direct aan Vraag de student aan het einde van de dag wat hij van zijn eerste werkdag vond Hoe motiveer ik de student? Leer de student persoonlijk kennen Houd onervaren studenten extra in de gaten Bied de student geleidelijk aan meer uitdagingen aan Geef af en toe een schouderklopje Geef zelf altijd het goede voorbeeld Corrigeer ongewenst gedrag meteen Neem tijdig contact op met de school of de adviseur praktijkleren van SBB als u twijfelt over de voortgang van de student Administratie 5

6 Instrument 3 Loopbaancompetenties en hun ontwikkeling Loopbaancompetenties kunnen worden verdeeld in 5 vaardigheden c.q. 5 loopbaanvragen: 1. Reflecteren op eigen capaciteiten: Wat kan ik? Bewustzijn van eigen kennis, vaardigheden, houding en gedrag maar ook naar eventuele tekorten daarin met oog op loopbaanontwikkeling 2. Reflecteren op eigen motieven: Wat wil ik? Bewustzijn van eigen waarden en voorkeuren wat werk betreft 3. Exploreren van werk: Waar kan ik dat doen? Zoeken van baankansen en de betere match tussen beroepen en het eigen professionele profiel 4. Netwerken: Wie kan me helpen? Ontwikkelen en onderhouden van een relatienetwerk en die relaties ook inzetten voor de ontwikkeling van eigen loopbaan 5. Loopbaansturing: Hoe doe ik dat? Beïnvloeding van het eigen leren en werken door doelen te stellen en activiteiten plannen om ze te bereiken. Net als andere competenties ontwikkelen loopbaancompetenties zich gradueel De ontwikkeling van kennis kan worden weergegeven in 5 niveaus a. Herkennen en benoemen b. Voorbeelden geven en omschrijven in eigen woorden c. Beschrijven voor anderen d. Er een gefundeerde mening over hebben e. Uitleggen hoe het werkt en zich onderscheidt De ontwikkeling van inzicht en begrip volgt in de regel deze lijn: a. Ontwikkeling van een idee of gevoel b. Filteren van verschillende aspecten, afbakenen en definiëren waar het om gaat c. Focus d. Inzicht en begrip De ontwikkeling van zelfbewustzijn (van kennis en vaardigheden) heeft meerdere dimensies met eigen schalen. - Van klein naar groot - Van simpel naar complex - Van concreet naar abstract - Van globaal naar meer gedetailleerd 6

7 - Van het bekende/verleden richting (nieuwsgierig naar) het onbekende/nieuwe/toekomstige - Van zwart-wit naar meer genuanceerd - Van een persoonlijke opvatting naar gebruik van meerdere bronnen. Met de combinatie van deze verschillende aspecten en niveaus ontstaat het volgende referentiekader voor ontwikkeling van loopbaancompetenties: Niveau Competentie Capaciteiten reflectie Motieven reflectie Werk exploratie Netwerken Loopbaan sturingl Elementair niveau Basisniveau Gevorderd niveau Een globaal idee over eigen karakter, kennis en vaardigheden. Een globaal idee over eigen voorkeuren in eenvoudige termen. Een globaal idee van soorten beroepen en sectoren, hun inhoud en context Informatie delen met met familie en vrienden. Uiten van ideeen over de eigen toekomst Eigen voorkeuren en kwaliteiten kunnen afzetten tegen functieeisenarbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden. Zelfbeoordeling met scores op een variatie aan professionele kwaliteiten, inclusief een beeld van eigen sterke en zwakke kanten. Zelfbeoordeling met scores op een variatie aan voorkeuren in beroepsactiviteiten en -niveaus, arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden Sectoren en beroepen kunnen onderscheiden op hun eigenschappen, inclusief de (mis)match met het eigen profiel (plussen en minnen) Delen van zelfbeeld en ambities met een bredere groep. Zoeken van bevestiging of correctie. Vragen om informatie en ondersteuning Onderscheid kunnen maken tussen gegevenheden en beïnvloedbare factoren. Bewustzijn van eigen invloed op omstandigheden en (loopbaan)ontwikkeling Volledig en valide profiel van persoonlijkheid, houding en gedrag, kennis en vaardigheden, fysieke en mentale belastbaarheid, specifieke vakkennis, inclusief de (verdere) ontwikkeling ervan. Helder en onderbouwd beeld van eigen waarden en voorkeuren, inclusief de zekerheid erover en het gewicht ervan. Helder zich op eigen mogelijkheden. Weten wat voor werk en goed past bij het eigen profiel en kunnen onderbouwen van die betere match. Goed beeld van het eigen netwerk. Kunnen gebruiken en onderhouden van het eigen netwerk (wie, waarom, hoe?) Ook gebrui, kunnen maken van andermans netwerk Helder en volledig portfolio. In staat zijn zichzelf in een Elevator pitch te presenteren. Helder beeld van eigen invloed op eigen loopbaanontwikkeling. Nico van den Berg 7

8 Instrument 4 11 Ontwerpregels voor succesvol werkplekleren Als docent in het vmbo, mbo of hbo weet je hoe belangrijk werkplekleren is binnen het curriculum van beroepsonderwijs. Oefenen is nu eenmaal nodig. Het curriculum van een vmbo- of mbo-opleiding bestaat dan ook voor zo n 40 tot 60% uit werkplekleren. Gesneden koek zou je zeggen. Toch is de inrichting van werkplekleren nog vaak een worsteling. Interventies vanuit de school gaan al snel ten koste van de authenticiteit van het leren op de werkplek. Maar dat betekent niet dat je de kwaliteit van werkplekleren binnen jouw opleiding aan het toeval hoeft over te laten! Na literatuuronderzoek rondom werkplekleren zijn namelijk 11 ontwerpregels op een rij gezet waar jij en je team direct mee aan de slag kunnen. Veel weet je al, maar laat je inspireren door het heldere overzicht, en zoek samen naar oplossingen die binnen jullie situatie passen. 1) Ontwerp samen met het werkveld Werkplekleren vraagt om co-makership tussen de opleiding en de werkplekken. Trek dus vanaf het begin samen op. Stem in zowel de voorbereidings-, uitvoerings- en evaluatiefase steeds met elkaar af: wie doet wat, wanneer en waarom? Zorg voor frequent contact en uitwisseling, zodat er een goede verbinding ontstaat tussen werkplekleren en andere onderdelen van het onderwijs. 2) Leer een gezamenlijke taal spreken Het is belangrijk dat zowel school als bedrijf de conceptuele frames rondom werkplekleren goed begrijpen. Anders gezegd: verdiep je samen in het jargon rondom werkplekleren.. Het begrip `theorie is bijvoorbeeld niet zomaar hetzelfde als schoolse kennis. Op de werkplek wordt met theorie eerder de praktijktheorie, kennis van het werkproces of een werkprotocol bedoeld. 3) Bereid studenten bewust voor Een programma binnen het curriculum dat studenten voorbereidt op werkplekleren versterkt bij studenten de inzet, motivatie en het geloof in eigen kunnen. Zulke kansen wil je niet laten liggen! Zo n voorbereidingsprogramma ontwikkel je vanuit co-makership uiteraard: opgezet door opleiding én het werkveld. 4) Vervaag de grenzen tussen opleiding en werkplek De omstandigheden op de werkplek zijn niet altijd optimaal voor leren. In zulke gevallen kan een hybride leerwerkplek uitkomst bieden. Op zo n plek vervaagt de grenslijn tussen opleiding en bedrijf. Hier vindt bij uitstek co-makership plaats en is de communicatie tussen opleiding en werkplek optimaal. Dit vergroot het leerpotentieel van de werkplek en versterkt de positie van de werkplekbegeleider. 5) Bied de student begeleiding bij professionele groei Begeleid studenten niet alleen in het simpelweg uitoefenen van de taak, maar ook in het zich professioneel bewegen op de werkplek. Zo kan de student verschillende leerervaringen opdoen. Supported participation is een belangrijk kenmerk van effectief werkplekleren. Dit vraagt om zoeken naar een balans tussen (on)zekerheid, autonomie, taakvariatie en reflectie bij de student. 8

9 6) Bied de student variatie in werkplekken Niet alleen verschillende leerervaringen helpen de student bij zijn of haar leerproces. Ook meerdere leerwerkplekken vergroten het succes van werkplekleren. Hoe meer verschillende werkplekken, hoe groter en breder het handelingsrepertoire en het persoonlijke denkkader van de student. 7) Bied de student ruimte voor fouten en repetitie Maak waar nodig gebruik van simulaties om de praktijk in kleine of grote mate na te bootsen. Hierdoor ontstaat extra ruimte om te leren en experimenteren. Oefenen in de praktijk brengt soms te grote fysieke of economische risico s met zich mee. Simulatie biedt dan een uitkomst. Ook handig voor het oefenen van hele specifieke technische handelingen. 8) Bied de student ruimte om de cultuur te proeven Zorg ervoor dat de student actief en volwaardig kan deelnemen aan de werkgemeenschap. Begeleiders en collega s vervullen een cruciale rol waar het gaat om kennismaken met de beroepscultuur. De student ontwikkelt geen gevoel voor beroepsidentiteit als hij of zij bij wijze van spreken alleen mag printen of koffiezetten. 9) Ondersteun de werkbegeleider De rol van de werkbegeleiders is belangrijk voor het succes van werkplekleren. Deze rol is echter complex. Beschouw de werkbegeleider daarom als mede-opleider en zorg voor steun vanuit het bedrijf of de instelling voor de werkplekbegeleider. Laat hem of haar er niet alleen voor staan! 10) Organiseer reflectie en feedback Een leven lang leren vraagt om het vermogen te kunnen reflecteren. Reflectie door de student op het eigen handelen is daarom een belangrijk element van expertiseontwikkeling. Stimuleer daarom zelfbeoordeling in het ontwerp van werkplekleren. Tip: peerfeedback is een handig hulpmiddel. 11) Borg de kwaliteit van werkplekleren Ontwerp een passende beoordelingssystematiek bij het werkplekleren met aandacht voor zowel formatieve als summatieve aspecten. Investeer in de professionalisering van de beoordelaars. Bron: Kenniscentrum Kwaliteit van Leren, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in samenwerking met het NRO,

10 Instrument 5 Reglement erkenning leerbedrijven SBB Vastgesteld door het Algemeen Bestuur van SBB op 30 juni 2017 en gepubliceerd in de Staatscourant op 12 juli Artikel 1. Begripsbepalingen In dit reglement wordt verstaan onder: 1. SBB: het bestuur van de samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven zoals bedoeld in artikel van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). 2. Leerbedrijf: het bedrijf dat of de organisatie die op grond van dit reglement bevoegd is om de beroepspraktijkvorming te verzorgen. 3. Praktijkopleider: een door het leerbedrijf aangewezen persoon, die belast is met de begeleiding van de onderwijsdeelnemer binnen het leerbedrijf. 4. Reglement: reglement erkenning leerbedrijven opgesteld ingevolge artikel lid 1 van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) 5. Onderwijsdeelnemer: VMBO-leerling of MBO-student 6. Onderwijsinstelling: school voor VMBO of MBO Artikel 2. Doel Uitsluitend bedrijven en organisaties in binnen- en buitenland die voldoen aan de bepalingen in dit reglement en die door SBB als zodanig zijn erkend, zijn bevoegd om op te treden als leerbedrijf 1. Artikel 3. Verzoek tot erkenning 1. Met inachtneming van de bepalingen in dit reglement wordt een erkenning afgegeven op verzoek van het bedrijf of de organisatie die de beroepspraktijkvorming wil verzorgen. Onderwijsinstellingen, onderwijsdeelnemers of andere betrokkenen kunnen met instemming van het leerbedrijf een voordracht voor erkenning indienen. 2. De aanvraag heeft betrekking op één of meerdere kwalificaties of delen daarvan. 3. Een aanvraag wordt in behandeling genomen indien dit een eerste aanvraag betreft of indien na ongunstige beoordeling van een eerdere aanvraag en de nieuwe aanvraag ten minste zes maanden verstreken zijn. Artikel 4. Beoordeling van het verzoek 1. SBB verleent de erkenning indien naar haar oordeel aan de in artikel 5 genoemde voorwaarden is voldaan. 2. Onverminderd het bepaalde in lid 1 kan SBB op grond van zwaarwegende redenen besluiten om de erkenning niet te verlenen. 3. Aan de beoordeling van de aanvraag is het bedrijf of de organisatie verplicht zijn medewerking te verlenen. Artikel 5. Voorwaarden voor erkenning Het bedrijf of de organisatie wordt geacht: 1. een goede leerplaats en werkzaamheden te bieden die behoren tot de werkprocessen van het beroep waarvoor de onderwijsdeelnemer wordt opgeleid. Voor iedere onderwijsdeelnemer is een relevante leerplaats in sociaal veilige omstandigheden beschikbaar 2 ; 2. voldoende en deskundige begeleiding te bieden gericht op de onderwijsdeelnemer. Het leerbedrijf 1 SBB kan de toetsing van buitenlandse bedrijven op de geschiktheid als leerbedrijf overlaten aan buitenlandse partnerorganisaties. Deze partnerorganisaties dienen te beschikken over een goede systematiek voor het erkennen van leerbedrijven en SBB kan aantonen dat deze systematiek dekkend is voor de wettelijke erkenningseisen. 2 Voorwaardelijk voor de erkenning is dat de leerplaats aantoonbaar voldoet aan de wettelijke eisen voor veiligheid 10

11 benoemt en faciliteert een deskundige praktijkopleider 3. Het profiel voor praktijkopleider wordt hierbij als maatstaf genomen (instrument 6); 3. bereid te zijn tot samenwerking met de onderwijsinstelling en SBB en verstrekt daartoe de benodigde informatie; 4. akkoord te gaan met de vermelding van de bedrijfsgegevens in het openbare register leerbedrijven. Er kan sprake zijn van een onderbouwd verzoek tot uitzondering van vermelding in het openbaar register in het kader van de veiligheid van medewerkers van het leerbedrijf en/of de onderwijsdeelnemer. Hierbij worden de adresgegevens niet vermeld. De beoordeling om deze uitzondering toe te passen ligt bij SBB. De eisen die aan een leerplaats en aan de begeleiding worden gesteld kunnen afhankelijk zijn van de bijzondere eisen per kwalificatie waarvoor de erkenning wordt verleend (bijlage 1). Artikel 5a. Aanvullende voorwaarden collectieve leerbedrijven 1. Een collectief leerbedrijf is een samenwerking in het kader van opleiden van individuele leerbedrijven. 2. Het collectieve leerbedrijf voorziet in bpv-werkzaamheden op de eigen locatie wanneer individuele leerbedrijven aantoonbare belemmerde toegang bieden tot bpv-werkzaamheden onder invloed van wet- en regelgeving of veiligheid en/of wanneer bepaalde variatie in werkzaamheden onvoldoende voorkomt in de werkelijke beroepspraktijk van het individuele leerbedrijf. 3. Een collectief leerbedrijf moet voldoen aan de voorwaarden voor erkenning als leerbedrijf zoals vermeld in artikel 5 lid 1 tot en met lid 4 van het reglement erkenning leerbedrijven. 4. De erkenning van een collectief leerbedrijf mag niet leiden tot oneerlijke concurrentie met reguliere erkende leerbedrijven. 5. De leerbedrijven die gebruik maken van een collectief leerbedrijf hebben in alle gevallen de status van erkend leerbedrijf op basis van het reglement erkenning leerbedrijven Artikel 6. Verlenen van de erkenning 1. Uiterlijk tien werkdagen na dagtekening van het verzoek als bedoeld in artikel 3 lid 1 beslist SBB over de verlening van de erkenning en maakt dit aan het bedrijf of de organisatie bekend. Overschrijding van deze termijn is in uitzonderlijke gevallen toegestaan en dient in de beslissing te worden gemotiveerd. 2. De erkenning wordt verleend voor één of meerdere kwalificaties of delen daarvan. 3. De erkenning wordt verleend op vestigings- en/of afdelingsniveau. 4. Van de beslissing als bedoeld in het eerste lid wordt het bedrijf of de organisatie schriftelijk binnen 20 werkdagen na dagtekening van het verzoek tot erkenning in kennis gesteld. Indien de erkenning niet wordt verleend worden de redenen vermeld. 5. De erkenning is geldig voor een periode van 4 jaar. Artikel 7. Verlengen van de erkenning 1. De verlenging van de erkenning kan door herbeoordeling van SBB binnen het verstrijken van de periode van 4 jaar 2. Van de beslissing over het verlengen wordt het leerbedrijf door SBB in kennis gesteld. Indien de verlenging geweigerd wordt, wordt het leerbedrijf schriftelijk onder opgave van redenen van deze beslissing op de hoogte gebracht. 3. SBB is bevoegd om tussentijds, voordat de in artikel 6 lid 5 bedoelde periode is verstreken, de erkenning te verlengen met een periode van 4 jaar. De periode van verlenging gaat in vanaf de dagtekening van het besluit tot verlenging. Artikel 8. Intrekken van de erkenning 1. SBB kan besluiten tot intrekking van de erkenning, indien naar haar oordeel: 3 De praktijkopleider wordt ook wel aangeduid als o.a. leermeester, werkbegeleider of stage- opleider. De praktijkopleider kan bepaalde taken in goede afstemming ook delegeren aan een collega praktijkopleider of werkbegeleider met de juiste competenties. Ook in cluster van leerbedrijven of samenwerkingsverband. De eindverantwoordelijkheid voor de begeleiding en opleiding in de beroepspraktijk blijft bij de praktijkopleider. 11

12 a. niet langer wordt voldaan aan de voorwaarden zoals genoemd in artikel 3 en 5, die aan het besluit tot erkenning ten grondslag hebben gelegen; b. omstandigheden optreden waardoor de persoonlijke belangen van een onderwijsdeelnemer worden geschaad, waaronder in elk geval maar niet uitsluitend begrepen: omstandigheden waarbij sprake is van (seksuele) intimidatie, discriminatie, agressie en/of geweld en omstandigheden waarbij arbeid -, gezondheid -, milieu en veiligheidsrisico s optreden. c. andere zwaar wegende omstandigheden optreden, waaronder in elk geval maar niet uitsluitend begrepen: maatregelen in het leerbedrijf door een toezichthoudende instantie 4 op het leerbedrijf, waardoor de erkenning in redelijkheid niet kan worden gehandhaafd. 2. Van intrekking van de erkenning wordt het leerbedrijf schriftelijk onder opgave van redenen door SBB op de hoogte gebracht. Artikel 9. Dienstverlening Het leerbedrijf ontvangt ondersteuning van SBB bij het vervullen van de rol als leerbedrijf. Ondersteuning is gericht op het verhogen van de kwaliteit van de leeromgeving en van het praktijkleren. Artikel 10. Bezwaar Indien de erkenning geweigerd, ingetrokken of niet verlengd wordt kan het bedrijf of de organisatie tegen de beslissing als bedoeld in de artikelen 6 lid 1, 7 lid 2 en 8 lid 1 binnen 6 weken na dagtekening van de beslissing bezwaar maken bij SBB. Op de bezwaarprocedure is de Algemene wet bestuursrecht van toepassing (hoofdstuk 6) Artikel 11. Onvoorziene omstandigheden In alle gevallen waarin dit reglement niet voorziet beslist SBB. Artikel 12. Inwerkingtreding Dit reglement treedt in werking met ingang van 1 augustus Artikel 13. Wijzigingen Wijzigingen in het reglement worden vastgesteld door het bestuur van SBB. 4 Toezichthoudende organisatie op het leerbedrijf, zoals de arbeidsinspectie of milieudienst. 12

13 Instrument 6 Model profiel Praktijkopleider De praktijkopleider werkt in een (leer)bedrijf dat door SBB is erkend. Hij leidt de onderwijsdeelnemer(stagiair) in de praktijk op. Hij is het aanspreekpunt voor de stagiair en maakt hem wegwijs in de dagelijkse praktijk. De praktijkopleider leidt de stagiair op en organiseert zijn leeractiviteiten. Hij zorgt daarbij voor een zo goed mogelijke leeromgeving. De stagiair krijgt een werkplek waar zoveel mogelijk (dagelijkse) praktijksituaties voorkomen die hij ook zal tegenkomen in het beroep waarvoor hij wordt opgeleid. De praktijkopleider heeft een begeleidende en opleidende rol. Hij heeft aandacht voor de stagiair en stuurt hem (bij) als dat nodig is. De praktijkopleider brengt vakkennis over en stimuleert de stagiair om zich verantwoordelijk te voelen voor zijn leerproces en zijn functioneren als medewerker. Hij motiveert de stagiair en stemt de begeleiding op hem af. Ook let de praktijkopleider op de concrete voortgang van het leerproces van de stagiair. Verantwoordelijkheidsgevoel, organisatietalent en het gevoel om met mensen te werken zijn onmisbaar voor een praktijkopleider. Naast het contact met de stagiair onderhoudt de praktijkopleider contact met de praktijkbegeleider (de begeleider van de stagiair vanuit de opleiding/school) en de opleidingsadviseur van SBB. De opleidingsadviseur van SBB adviseert de praktijkopleider over zijn rol tijdens de stageperiode. Verder is de opleidingsadviseur klankbord voor de praktijkopleider als het gaat om de invulling van zijn rol. Ook helpt de opleidingsadviseur de praktijkopleider bij het promoten van het opleiden in de praktijk en het stagebeleid in zijn bedrijf. Overzicht kerntaken en werkprocessen 1. Organiseert het leerproces van de deelnemer in de praktijk 1.1 Voert met de deelnemer het selectiegesprek 1.2 Maakt een inwerkprogramma 1.3 Stelt de beginsituatie en leerbehoefte van de deelnemer vast 1.4 Bepaalt in overleg met de deelnemer de leeractiviteiten 1.5 Stelt een praktijkleerplan op 1.6 Onderhoudt contacten met de praktijkbegeleider en de opleidingsadviseur 2. Leidt de deelnemer op in de praktijk 2.1 Leidt de deelnemer op de werkvloer op 2.2 Bewaakt en stuurt het leerproces van de deelnemer 2.3 Voert begeleidings- of voortgangsgesprekken met de deelnemer 2.4 Beoordeelt de voortgang in het leerproces van de deelnemer 2.5 Evalueert de BPV-periode 13

14 Voor de praktijkopleider zijn de volgende competenties van belang: Aansturen Stemt zijn manier van opleiden af op de taakvolwassenheid en leerstijl van de deelnemer Houdt in de gaten of de deelnemer functioneert volgens de gemaakte afspraken en geeft duidelijke instructies als de deelnemer niet aan de verwachting (dreigt) te voldoen Begeleiden Stimuleert en coacht de deelnemer Geeft de deelnemer heldere en constructieve feedback Motiveert de deelnemer door hem in meer of mindere mate sociaal-emotioneel te ondersteunen Beslissen en activiteiten initiëren Beslist of de deelnemer voortgang boekt in zijn leerproces Bepaalt op welke gebieden de deelnemer zich moet ontwikkelen Instructies en procedures volgen Werkt bij het beoordelen van de voortgang van de deelnemer met toetsinstrumenten en volgens bijbehorende procedures, zodat de deelnemer een objectieve en valide beoordeling krijgt Leren Evalueert de BPV-periode om verbeterpunten te signaleren en om die punten te verbeteren Op de behoeften en verwachtingen van de klant richten Vraagt de deelnemer wat hij wil leren tijdens de beroepspraktijkvorming en haakt daar op in Plannen en organiseren Maakt in een gesprek helder welke leerdoelen behaald moeten worden Plant leeractiviteiten van de deelnemer Volgt de voortgang van het leerproces Besluit wanneer hij moet ingrijpen in het leerproces 14

15 Samenwerken en overleggen Toont interesse in de deelnemer door te luisteren, vragen te stellen en de deelnemer te observeren Bespreekt, na eventuele raadpleging van anderen, zijn observaties met de deelnemer Stimuleert de deelnemer mee te denken over de verdere invulling van zijn leerproces Luistert naar adviezen van de praktijkbegeleider en opleidingsadviseur en geeft aan wat hij met de adviezen doet Vakdeskundigheid toepassen Legt uit hoe zaken werken, doet dit voor of laat de deelnemer nadenken over vakspecialistische zaken Gebruikt zijn vakkennis om de deelnemer te beoordelen Bekijkt informatie van het opleidingsinstituut, de wensen van de deelnemer en de mogelijkheden binnen het leerbedrijf om na te gaan op welke manier de leerdoelen behaald kunnen worden Observeert de deelnemer aan de hand van de beoordelingscriteria en geeft een waardering aan deze observaties. 15

16 Instrument 7 WISH Beknopte toelichting WISH is een aanpak voor het stellen en realiseren van doelen waarbij eerst denken, dan doen centraal staat. WISH kan worden gebruikt om leerlingen/stagiairs te helpen hun (leer-)wensen om te zetten in realistische doelen én om hen te helpen doelgericht met het realiseren van die doelen aan de slag te gaan. Vanuit de begeleiding ligt het accent op het bespreken van de (leer-)wensen van leerlingen, hen helpen die wensen om te zetten in doelen, en hen in beweging te brengen om doelgericht aan de slag te gaan. Zijn ze aan de slag, dan is het zaak om vinger aan de pols te houden om koers te houden. WISH kent 4 stappen. Stap 1. Het bespreken van de (leer-)wensen. Bij deze (leer-)wensen kan van alles naar voren komen. Het kan bijvoorbeeld over persoonlijke doelen gaan zoals meer zelfvertrouwen krijgen of net zo goed willen zijn als de collega s in het leerbedrijf. De vraag is dan, wat betekent dat concreet: welk doel stel je je dan om deze wensen te realiseren? In het kader van beroepsopleidingen spreekt het vanzelf dat die doelen bij de opleiding moeten passen én goed te verbinden moeten zijn met het werk wat in leerbedrijven kan worden gedaan. Stap 2. Het zich inbeelden van de eindsituatie. Bij deze stap denken leerlingen zich in dat ze met succes hun doel hebben bereikt. Door dat te doen krijgen ze een beter beeld van de situatie die ze willen bereiken, ook omdat u het beeld wat ze daarvan hebben kunt aanvullen. Door zich succes voor te stellen krijgen ze energie en wordt de motivatie sterker om met het nog niet bereikte doel aan de slag te gaan. Stap 3. Struikelblokken. Waar zet je die energie dan voor in? Dat is in feite de vraag die bij deze derde stap centraal staat. In de WISH aanpak wordt die energie vooral gericht op die dingen die het voor een leerling lastig maken om hun doel te bereiken. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om verlegenheid of onzekerheid waardoor ze niet goed durven nieuwe dingen aan te pakken, telefoonangst, bepaalde noodzakelijke vaardigheden niet beheersen, geen vragen durven stellen etc. Stap 4. Handelingsintenties Om leren richting te geven is het belangrijk dat leerlingen niet bij die struikelblokken blijven staan, daar niet in blijven hangen. Daarom richt de vierde stap zich op het formuleren van handelingsintenties: het bedenken van concreet gedrag wat je gaat doen als jouw belangrijkste struikelblok zich daadwerkelijk voordoet. Wat doe je als de verlegenheid of onzekerheid toeslaat? Welke stap ga je dan zetten om dat te verminderen? Wat doe je als je merkt dat jouw kennis te kort schiet? Wat doe je als je tijdens de uitvoering van je werk merkt dat je iets niet weet en daardoor het werk niet goed kunt doen? Door daar vooraf over na te denken én te bedenken wat je dan gaat doen, wordt de kans groter dat leerlingen dat gedrag ook echt laten zien. De intentie van WISH is om leerlingen gaandeweg te leren betere leerders te worden en meer verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor de kwaliteit waarmee zij leren. 16

17 Een en ander kan worden samengevat in het volgende model: Voor een uitgebreide beschrijven van WISH verwijzen wij naar: Klarus, R. & van Vlokhoven, H. (2014) : WISH. Zelfregulatie als hefboom voor competentieontwikkeling. Dit handboek (16 Euro) is te bestellen bij de Hogeschool Arnhem Nijmegen via Jeanette.Dusschooten@han.nl of

18 Instrument 8 BPV protocol 18

19 Bijlage 1 Sectorale aanvullingen erkenningsregeling leerbedrijven (bijlage behorende bij instrument 5) Onderwijs en bedrijfsleven in de besturen van de kenniscentra hebben voor 1 augustus 2015 voor leerbedrijven sectorale aanvullingen vastgesteld. Deze aanvullende bepalingen zijn door het bestuur van SBB overgenomen bij de vaststelling van het erkenningsreglement voor leerbedrijven van SBB en geactualiseerd op 30 juni De volgende sectorale aanvullingen voor leerbedrijven zijn van toepassing: Sectorale aanvullingen voor erkenning m.b.t. voldoende en deskundige begeleiding* (Artikel 5. Lid 2.) Sector Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Handel Voedsel, Groen en Gastvrijheid Voedsel, groen en gastvrijheid Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Aanvulling De praktijkopleider heeft aantoonbaar (diploma, certificaat of ervaring) de deskundigheid en/of het vakinhoudelijk niveau dat minimaal gelijkwaardig is aan de opleiding van de deelnemer.* Praktijkopleiders dienen hun begeleidings- en beoordelingscompetenties (mede) te hebben verworven, of alsnog binnen een afgesproken termijn te verwerven door het volgen van een ten behoeve van de sector ontwikkelde en verzorgde training.* Iedere leermeester moet de leermeestercursus gevolgd hebben. Elke opgeleide leermeester moet verplicht iedere twee jaar de nascholing volgen. Op elke bouwplaats of werkplek met een of meer onderwijsdeelnemers moet een leermeester aanwezig zijn. Een leermeester begeleidt maximaal drie onderwijsdeelnemers.* Aantoonbaar voldoende en deskundige begeleiding te bieden gericht op de onderwijsdeelnemer door een gecertificeerde praktijkopleider. Het competentieprofiel voor praktijkopleider wordt hierbij als maatstaf genomen.* De praktijkopleider heeft aantoonbaar (diploma, certificaat of ervaring) de deskundigheid en/of het vakinhoudelijk niveau dat minimaal gelijkwaardig is aan de opleiding van de deelnemer.* Het leerbedrijf heeft een Leermeester, Mentor, Praktijkbegeleider (LMP) in dienst die aantoonbaar beschikt over competenties die ten minste gelijkwaardig zijn aan die waarvoor de onderwijsdeelnemer wordt opgeleid en minimaal 1 jaar ervaring heeft met de inhoud van de kwalificatie waarvoor de onderwijsdeelnemer wordt opgeleid. Voor de sector Horeca en Bakkerij hebben praktijkopleiders een diploma nodig.* De praktijkopleider dient in het bezit te zijn van een erkend diploma of bewijsstuk dat tenminste gelijkwaardig is aan het niveau en de inhoud van de eindtermen en/of kerntaken (met bijbehorende competenties) waarvoor wordt opgeleid en in het bezit te zijn van een erkend diploma, certificaat of bewijsstuk om de onderwijsvaardigheid aan te tonen.* De praktijkopleider heeft aantoonbaar (diploma, certificaat of ervaring) de deskundigheid en/of het vakinhoudelijk niveau dat minimaal gelijkwaardig is aan de opleiding van de deelnemer.* Tabel 1. Overzicht sectorale, aanvullende voorwaarden voldoende en deskundige begeleiding Sectorale aanvullingen m.b.t aanvullende (wettelijke) eisen Zakelijke dienstverlening en veiligheid Praktijkopleiders dienen hun begeleidings- en beoordelingscompetenties (mede) te hebben verworven, of alsnog binnen een afgesproken termijn te verwerven door het volgen van een ten behoeve van de sector ontwikkelde en verzorgde training. Het leerbedrijf is bevoegd beveiligings- en/of recherchewerkzaamheden uit te oefenen overeenkomstig het bepaalde in of bij de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus, de gelijknamige regeling en/ of andere relevante wet en regelgeving.* Tabel 2. Overzicht sectorale voorwaarden aanvullende (wettelijke) eisen *SBB beheert de lijst met de relevante crebo s per sectorale aanvulling 19