Workshop: Familiegericht werken. SOFA-model

Transcriptie

1 Workshop: Familiegericht werken SOFA-model In de zorg staat de zorgvrager centraal, maar ook de familie is betrokken partij als iemand wordt opgenomen in het WZC. Om de zorg goed te laten verlopen, is het van belang dat je ook de familie niet uit het oog verliest. Ze zijn immers partner in de zorg. Het betrekken van familie in de zorg draagt bij tot een cliëntgerichte zorg. Een goede cliëntgerichte zorg, draagt dan weer bij tot een goede familiegerichte zorg. Je kan dit zien als een driehoeksverhouding: zorgvrager, familie, hulpverlener, hebben elkaar nodig. Zorgvrager Familie Hulpverlener Het SOFA-model Er zijn 4 rollen die mantelzorgers vervullen in het samenspel met beroepskrachten in de zorg. De mantelzorger is: 1. Expert/ervaringsdeskundige: mantelzorgers zijn expert of ervaringsdeskundige. Zij weten veel over de wensen en behoeften van de zorgvrager. Ze kennen hem immers al jaren. 2. Partner in de zorg/collega: mantelzorgers zijn daarnaast te beschouwen als partner in de zorg of als een soort collega. Ze kunnen (zorg)taken uitvoeren die bijdragen tot de zorg van de zorgvrager. 3. Cliënt/hulpvrager: mantelzorgers kunnen echter zelf ook een hulpbehoefte hebben, vooral wanneer ze overbelast (dreigen te) raken. Ze zullen echter deze behoefte vaak wegcijferen voor de behoeften van hun naaste.

2 4. Persoonlijke relatie: mantelzorgers zijn echter in eerste instantie echtgeno(o)t(e), kind, familielid, vriend of buur, oftewel de originele persoonlijke relatie. Belangrijk is om deze rol als hulpverlener te erkennen en zoveel mogelijk voorop te laten staan. Deze dreigt vaak verloren te gaan in een zorgrelatie. Elke rol van de mantelzorger (=figuur 1) is gekoppeld aan een andere actie (=figuur 2) van de hulpverlener. Deze rollen en acties wisselen elkaar af. Je kan ze niet scheiden van elkaar. Ze lopen in elkaar over. De hulpverleners moeten proberen om de situatie rond de ZV en de mantelzorger zo goed mogelijk in te schatten en hun handelen hierop af te stemmen. Aan de basis van alle acties van de hulpverlener ligt een heldere en open communicatie. Die communicatie is een voorwaarde om het samenspel te bevorderen. Figuur 1: Vier rollen mantelzorgers Figuur 2: Vier Acties hulpverleners Expert/ Ervaringsdeskundige Afstemmen persoonlijke relatie Faciliteren Cliënt/ Partner in Hulpvrager de zorg Ondersteunen Samenwerken

3 De beginletters van deze acties vormen samen het woord SOFA: Samenwerken, Ondersteunen, Faciliteren, Afstemmen. De SOFA is een metafoor om dit samenspel met mantelzorger aan te tonen. Zo kan de hulpverlener tijd maken voor de mantelzorger door samen eens op de sofa te gaan zitten om te overleggen of eens te informeren hoe het met de mantelzorger gaat. Ze kunnen de mantelzorgers ook attent maken om eens even te gaan zitten en bij te tanken. Tot slot staat het ook symbool om als mantelzorger samen met de zorgvrager hier tijd in door te brengen om gewoon gezellig bij elkaar te zijn. Acties van de hulpverlener Samenwerken met mantelzorgers - Betrekken bij het invullen en uitvoeren van het zorg(leef)plan van de zorgvrager (wat?, wanneer?, waarom?). - Betrekken bij het evalueren van de zorg en de ondersteuning die geboden wordt aan de zorgvrager = inspraak hebben in de zorg. - Aanleren van vaardigheden zodat de mantelzorger de zorgvrager kan helpen (bv hef- en tiltechnieken, op toilet helpen, hoe ZV ondersteunen tijdens activiteiten). o Niet verplichten om taken over te nemen: MAAR wél aanbod én kans geven! Laat hen weten dat dit mag. - Geven van mondelinge en schriftelijke informatie over de zorgvrager, de werking,.. Regelmatig informatie doorgeven vinden MZ héél belangrijk. - Bereikbaar zijn als hulpverlener voor mantelzorgers zodat ze vragen kunnen stellen wanneer nodig. Laat je zien op de afdeling! - Vaste contactpersoon voor mantelzorgers aanduiden zodat er iemand is die altijd op de hoogte is en uitleg kan geven indien nodig (én doorgeven aan de mantelzorger wie deze contactpersoon is). - Mantelzorgers mee laten helpen bij het uitvoeren van de zorg en andere zaken (bv activiteiten bijwonen met ZV, maaltijdbegeleiding, overnemen/begeleiden activiteiten: spreek kwaliteiten van een MZ aan!, individueel zorgaanbod creëren).

4 o verwantendagen organiseren: dag waarop verwanten van de zorgvrager tuin, terras, afdeling, opknappen en zelf de inrichting mogen kiezen. - Erkenning krijgen voor hun grenzen (niet iedereen kan en wil bijvoorbeeld persoonlijk zorg geven). Ondersteunen van mantelzorgers - Draagkracht en draaglast van mantelzorger bewaken en bespreken. - Aangeven dat je het gevoel hebt dat mantelzorger (bijna) overbelast is. - Geven van tips aan de mantelzorger om de zorg te kunnen volhouden. o Eventueel infomomenten in huis organiseren waar mantelzorgers nood aan hebben bv vrijheidsbeperkende middelen, maaltijdbegeleiding, dementie, en hen dit ook zelf laten ervaren. - Organiseren van activiteiten rond de dag van de mantelzorger (23 juni). - Regelmatig vragen hoe het met de mantelzorger gaat. - Verwijzen naar voorzieningen voor mantelzorgondersteuning (bv familiegroepen Vlaams Alzheimerliga). - Bejegening van de mantelzorger (= op een respect- en kwaliteitsvolle wijze communiceren waarbij de mantelzorger zich écht gehoord en begrepen voelt). - Waardering uiten over de inzet van de mantelzorger: zie dit niet als een evidentie! - Als mantelzorger niet aanwezig kan zijn, toch betrekken: bv af en toe foto s doormailen zodat ze zien dat het goed gaat met de zorgvrager; nieuwsbrief; Faciliteren van relatie tussen zorgvrager en mantelzorgers - De zorgvrager en de mantelzorger samen privacy geven én gunnen - Respecteren van gewoontes die de zorgvrager en de mantelzorger samen hebben o Openhuis creëren waar bv. mantelzorger zelf ook zaken uit een kast kan/mag nemen of mogelijkheid bieden om zelf koffie te zetten, - Respecteren en creëren van momenten van samen zijn (voorbeelden: doekast/koffer met materialen, broodresten uit keuken beschikbaar stellen zodat ze deze tijdens een wandeling aan vogels/vissen kunnen geven, tijdens dans/muziekactiviteit mantelzorger betrekken om band (terug) te versterken met zorgvrager, tips geven op bezoekmoment op te vullen). - Doetuin: plaats die toegankelijk is en waar men graag naartoe gaat. Afstemmen met mantelzorgers - Vragen van informatie aan de mantelzorgers over de zorgvrager, hulp die men wenst,..: blijf dit doen!! Basis om cliënt- en vraaggericht te kunnen werken! - Verwachtingen die mantelzorgers hebben: bespreken en afstemmen

5 o Afstemmen waar ze écht nood aan hebben, in plaats van altijd uit te gaan van een vast activiteitenaanbod. - Regelmatig overleg o Naast informele contacten, las ook enkele formele momenten in bij opname, na enkele weken, na enkele maanden om te kijken hoe alles ervaren wordt. - Klachten van mantelzorgers/situaties die moeilijk lopen, bespreekbaar maken en zoeken naar oplossingen. - Raad vragen aan de mantelzorger over de zorg van de ZV, omgang met ZV. - Huisbezoeken voor opname van ZV door dienst animatie zodat je zorgvrager en zijn omgeving leert kennen in hun context. Het positieve effect van investeren in mantelzorg Het bovenstaande blijkt dat investeren in mantelzorg dus van belang is en dit zowel in de visie, het beleid als in de praktijk. Deze investering kost tijd, maar rendeert op langere termijn. Als het samenspel goed verloopt tussen beroepskrachten en mantelzorgers heeft dit positief effect op: - De zorgvrager/bewoner: mantelzorgers helpen bij de zorg en nemen de zorgvrager mee naar huis of doen leuke dingen samen in het WZC. Dit heeft een positieve uitstraling op de zorgvrager én op de sfeer en gezelligheid thuis of in het woonzorgcentrum. - De mantelzorger: deze voelt zich gekend, erkend en ondersteund door de zorgorganisatie en zorgverleners. Hierdoor vergroot de betrokkenheid en dit heeft weer een positieve invloed op de sfeer en gezelligheid. - Beroepskrachten: krijgen meer tijd vrij voor de bewoners omdat de mantelzorgers zich meer betrokken voelen en bepaalde taken overnemen. Door de goede samenwerking, krijgen de medewerkers meer waardering van de mantelzorgers en verloopt de samenwerking beter. De communicatie verloopt vlotter. - Organisatie: er zijn signalen dat investeren in mantelzorg zichzelf terugverdient, bijvoorbeeld omdat medewerkers minder tijd kwijt zijn aan klachten en conflicten met familie. Daardoor hebben hulpverleners meer tijd voor de bewoners. De tevredenheid van de medewerkers kan daarmee vergroten. Bibliografie - Handleiding Mantelzorgspel Vilans - Samenspel met mantelzorger: Actiz en expertisecentrum informele zorg -