Onderzoek door het Openbaar Ministerie Informatiefolder voor de medewerker

Transcriptie

1 Informatie folder Onderzoek door het Openbaar Ministerie Informatiefolder voor de medewerker

2 Pagina 2 van 16

3 Onderzoek door het Openbaar Ministerie Informatiefolder voor de medewerker Landelijke versie, februari 2015 Datum , tekst bewerkt voor landelijke verspreiding Kenmerk Status Ter informatie Beheerder Midden Auteurs OV-Kenniscentrum, steller Paul Vogel Pagina 3 van 16

4 Pagina 4 van 16

5 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Wie is wie bij het onderzoek? 4 3 Waarom doet het Openbaar Ministerie onderzoek? 4 4 Wie doet onderzoek? 4 5 Ik word gevraagd te getuigen, wat nu? 4 6 Ik word gevraagd als getuige-deskundige, wat nu? 4 7 Ik was getuige maar word nu verdacht, wat nu? 4 8 Ik word verdacht, wat nu? 4 9 Het OM wil middelen in beslag nemen, wat nu? 4 10 Ik ben slachtoffer van agressie, geweld of bedreiging, wat nu? 4 11 Ik ben betrokken bij een ernstige aanrijding, wat nu? 4 12 Zijn er afspraken met de politie? 4 13 Tip 4 Pagina 5 van 16

6 1 Inleiding Het kan voorkomen dat het Openbaar Ministerie onderzoek verricht naar aanleiding van een incident waarbij ook de Brandweer betrokken is geweest. Dit heeft al een aantal keren plaatsgevonden en zal in de toekomst waarschijnlijk vaker voorkomen. Voor de medewerkers van de Brandweer is het van belang om te weten: waarom wordt er onderzoek verricht? welke rechten en plichten heeft de medewerker? op welke wijze kan ondersteuning worden verleend? Deze informatiefolder geeft hierin duidelijkheid. Deze folder kan samen gelezen worden met de regionale BOT/TCO procedure. Pagina 6 van 16

7 2 Wie is wie bij het onderzoek? Advocaat Getuige Verleent juridische bijstand. Een verdachte van een strafbaar feit kan zich laten bijstaan door een advocaat. Hij is daartoe niet verplicht. Iedereen heeft het recht de hulp van een advocaat in te roepen. Verklaart onder ede wat hij van een zaak weet. Doet iemand dat op basis van een specifieke deskundigheid, bijvoorbeeld als brandonderzoeker, dan heet hij getuige-deskundige. Hulpofficier van justitie Een politieman/vrouw met een speciale opleiding en speciale bevoegdheden. De HOvJ is een verlengstuk van het Openbaar Ministerie. Officier van justitie Onderzoeksleider Openbaar Ministerie Medewerker van het Openbaar Ministerie die het gezag over het opsporingsonderzoek door de politie heeft. De officier kan als enige beslissen over het vervolgen van een verdachte. Politiefunctionaris die de leiding over het onderzoek Onderdeel van het Ministerie van Justitie, dat is belast met de leiding over de opsporing en vervolging van strafbare feiten. Rechter Rechter-commissaris Verdachte Een functionaris die door de regering is benoemd om recht te spreken. De rechter van de rechtbank die in ernstige of ingewikkelde strafzaken het voorbereidende onderzoek leidt. Hij kan ook getuigen en deskundigen horen. Iemand over wie aanwijzingen bestaan dat hij mogelijk een strafbaar feit heeft gepleegd. Een verdachte wordt pas dader genoemd, nadat hij is veroordeeld. Pagina 7 van 16

8 3 Waarom doet het Openbaar Ministerie onderzoek? Het Openbaar Ministerie (OM) beschrijft haar taak vaak met de term waarheidsvinding. Als het OM na een incident onderzoek doet, dan is het doel meestal om te achterhalen of er strafbare feiten zijn gepleegd. Zo zal onderzoek na een brandinzet (waarbij getuigen van de brandweer worden gehoord) vaak tot doel hebben om te achterhalen of er brandstichting is geweest. De vragen die over het brandweeroptreden worden gesteld, zijn dan geen beoordeling van het brandweeroptreden, maar dienen om een feitenrelaas te kunnen maken voor het onderzoek naar strafbare feiten (zoals brandstichting). De brandweer is hier getuige. Het kan ook voorkomen dat medewerkers worden gehoord als verdachte. Deze situatie kan bijvoorbeeld ontstaan indien een brandweervoertuig is betrokken bij een ernstig verkeersongeluk. 4 Wie doet onderzoek? Het onderzoek van het OM staat onder leiding van de officier van justitie. Indien de officier van justitie tijdens het onderzoek toestemming nodig om bepaalde onderzoeksmiddelen in te zetten, dan vraagt hij deze toestemming bij de rechter-commissaris. Het daadwerkelijke onderzoek wordt uitgevoerd door politierechercheurs. Wanneer er een team van politierechercheurs onderzoek verricht dan staat dit team onder leiding van de onderzoeksleider. De onderzoeksleider is vaak ook hulp officier van justitie. 5 Ik word gevraagd te getuigen, wat nu? Het verzoek van de politie om een getuigenverklaring af te leggen, kan zowel in de warme situatie als in de koude situatie plaatsvinden. Voor de overzichtelijkheid wordt dit hoofdstuk verdeeld is 3 delen: 1. Wat te doen in de warme situatie 2. Wat te doen in de koude situatie 3. Rechten en plichten Pagina 8 van 16

9 Wat te doen in de warme situatie Het kan voorkomen dat de politie al tijdens het incident wil beginnen met haar onderzoek. De incidentlocatie wordt dan Plaats Delict (PD). Doel van de politie is vaak vooral om bewijsmateriaal (voor bijv. brandstichting) veilig te stellen. De brandweer heeft als taak om herontsteken te voorkomen en zal dus controles moeten uitvoeren. Op de plaats incident zullen hierover goede afspraken gemaakt moeten worden tussen de politie (OVD-P) en de leidinggevenden van de brandweer. Wanneer de politie al op de plaats incident begint met het stellen van vragen aan u dan: o Verwijst u de politiefunctionaris voor een verklaring naar de bevelvoerder of (H)OVD. o Geeft u (als de politiefunctionaris hierom vraagt), alleen uw naam en adres 1. o Legt u, bij voorkeur, geen verklaring af, zie opmerking hieronder. o Informeert u uw leidinggevende, als u wel een verklaring hebt afgegeven. Opmerking. De reden dat u bij voorkeur op de plaats incident geen verklaring aflegt is omdat u direct na een emotioneel zware inzet en op de plaats incident zelf, waarschijnlijk minder weloverwogen een verklaring zult afleggen. Op een later moment en in een rustige omgeving zal u beter een weloverwogen verklaring kunnen afleggen. Wat te doen in de koude situatie De officier van justitie kan besluiten dat zij brandweermensen als getuige wil horen. Dit kunnen zowel repressieve als niet repressieve brandweermensen zijn. Standaard zal de officier van justitie dit verzoek richten aan de directie. U wordt dan via uw leidinggevende op de hoogte gebracht van dit verzoek. Samen met uw leidinggevende bespreekt u het verzoek waarbij onder andere volgende punten aan de orde komen: o Plaats en tijdstip van het getuigenverhoor o Aanwezigheid van derden 2 bij het verhoor o Ondersteuning van de Brandweer o Eventuele kostenvergoeding In uitzonderingsgevallen (wanneer uw naam bekend is bij de officier van justitie) kan het voorkomen dat u rechtstreeks wordt benaderd. Ook in dat geval neemt u contact op met uw leidinggevende zodat u met hem de hierboven genoemde zaken kunt bespreken. 1 U kunt hier (i.p.v. uw privéadres) het adres van de brandweer opgeven 2 Bij een verhoor als getuige kan het OM derden (als ondersteuning van de getuige) toelaten maar het OM is hiertoe niet verplicht. De CvD of sectordirecteur zal hierover afspraken maken met de officier van justitie Pagina 9 van 16

10 Rechten en Plichten Wanneer u wordt gevraagd te getuigen heeft u de volgende rechten en plichten: o Het afleggen van een getuigenverklaring op verzoek van de officier van justitie (vertegenwoordiger van het OM en belast met opsporing) is vrijwillig o Het afleggen van een getuigenverklaring op verzoek van de rechter-commissaris (vertegenwoordiger van de rechtelijke macht en belast met rechtspraak) is verplicht o U bent verplicht vragen tijdens een getuigenverhoor naar waarheid te beantwoorden o U heeft verschoningsrecht, dit betekent: U bent niet verplicht vragen te beantwoorden vanwege uw familierelatie met de verdachte U bent niet verplicht vragen te beantwoorden als u daarmee uzelf zou belasten Belangrijk is om u als getuige bij de feiten te houden. Laat u tijdens het getuigenverhoor niet verleiden tot aannames en gissingen. 6 Ik word gevraagd als getuige-deskundige, wat nu? De officier van justitie kan besluiten dat zij brandweermensen als getuige-deskundige wil horen. Dit kunnen zowel repressieve als niet repressieve brandweermensen zijn. Standaard zal de officier van justitie dit verzoek richten aan de directie. U wordt dan via uw leidinggevende op de hoogte gebracht van dit verzoek. Samen met uw leidinggevende bespreekt u het verzoek waarbij onder andere volgende punten aan de orde komen: o Plaats en tijdstip van het getuigenverhoor o Aanwezigheid van derden 3 bij het verhoor o Ondersteuning van de Brandweer o Eventuele kostenvergoeding In uitzonderingsgevallen (wanneer uw naam bekend is bij de officier van justitie) kan het voorkomen dat u rechtstreeks wordt benaderd. Ook in dat geval neemt u contact op met uw leidinggevende zodat u met hem de hierboven genoemde zaken kunt bespreken. 3 Bij een verhoor als getuige kan het OM derden (als ondersteuning van de getuige) toelaten maar het OM is hiertoe niet verplicht. De CvD of sectordirecteur zal hierover afspraken maken met de officier van justitie Pagina 10 van 16

11 Rechten en Plichten Wanneer u wordt gevraagd te getuigen heeft u de volgende rechten en plichten: o Het afleggen van een getuigenverklaring op verzoek van de officier van justitie (vertegenwoordiger van het OM en belast met opsporing) is vrijwillig o Het afleggen van een getuigenverklaring op verzoek van de rechter-commissaris (vertegenwoordiger van de rechtelijke macht en belast met rechtspraak) is verplicht o U bent verplicht vragen tijdens een getuigenverhoor naar waarheid te beantwoorden o U heeft verschoningsrecht, dit betekent: U bent niet verplicht vragen te beantwoorden vanwege uw familierelatie met de verdachte U bent niet verplicht vragen te beantwoorden als u daarmee uzelf zou belasten Belangrijk is om u als getuige bij de feiten te houden. Laat u tijdens het getuigenverhoor niet verleiden tot aannames en gissingen. 7 Ik was getuige maar word nu verdacht, wat nu? Het kan voorkomen dat je verhoord wordt als getuige maar dat tijdens dit verhoor er een omslag plaatsvindt naar verdachte. In dat geval moet: o De officier van justitie dit melden o De officier van justitie je wijzen op de volgende rechten o Zwijgrecht o Het recht op juridische bijstand, een advocaat Als dit niet gebeurd is het verkregen bewijs onrechtmatig en (over het algemeen) niet geldig bij een rechtszaak. Zie verder hoofdstuk 8. 8 Ik word verdacht, wat nu? Als het openbaar ministerie je verdenkt van een strafbaar feit, dan heeft zij verregaande mogelijkheden. De politie kan je als verdachte aanhouden en op het politiebureau gedurende 6 uur vasthouden (de uren tussen 24:00 en 09:00 tellen niet mee). In het kader van het onderzoek zal de officier van justitie je willen verhoren. Hierbij gelden de volgende belangrijke wettelijke spelregels: o De officier van justitie moet voor het verhoor cautie geven. Dit betekent dat zij aangeeft dat je verhoord wordt als verdachte en dat je het recht hebt om te zwijgen. Bewijsmateriaal verkregen uit een verhoor zonder dat cautie is gegeven, is voor het OM in een rechtszaak (meestal) niet bruikbaar. Pagina 11 van 16

12 o De officier van justitie moet je wijzen op het recht op juridische bijstand van een advocaat. 9 Het OM wil middelen in beslag nemen, wat nu? In het kader van het onderzoek, is het OM bevoegd om middelen van de brandweer in beslag te nemen. Welke middelen in beslag mogen worden genomen en wie hiertoe opdracht mag geven, hangt af van de verdenking en of het heterdaad is. Wat te doen in de warme situatie? In de warme situatie neemt u via de operationele lijn contact op met de commandant van dienst. De commandant van dienst zal (eventueel na overleg met de betrokken sectordirecteuren) afspraken maken met het Openbaar Ministerie over het moment en de tijdsduur van inbeslagname. Wanneer de middelen daadwerkelijk in beslag worden genomen dient de brandweer een bewijs van ontvangst te ontvangen. Wat te doen in de koude situatie? In de koude situatie neemt u contact op met: uw sectordirecteur (tijdens kantoortijden en via de hiërarchische lijn ) de commandant van dienst (buiten kantoortijden en direct of via de alarmcentrale). De sectordirecteur of commandant van dienst zal (eventueel na overleg met de betrokken sectordirecteuren) afspraken maken met het Openbaar Ministerie over het moment en de tijdsduur van inbeslagname. Wanneer de middelen daadwerkelijk in beslag worden genomen dient de brandweer een bewijs van ontvangst te ontvangen. 10 Ik ben slachtoffer van agressie, geweld of bedreiging, wat nu? In het geval dat u slachtoffer bent van agressie, geweld of bedreiging dient u altijd uw leidinggevende te informeren. Uw leidinggevende zal samen met u bespreken op welke wijze de brandweer u kan ondersteunen bij de verwerking (BOT) en het doen van aangifte hiervan. Pagina 12 van 16

13 Voor dit laatste geldt: Zowel u als uw afdelingshoofd kan aangifte van het incident doen. U kunt met uw leidinggevende bespreken wat uw voorkeur geniet en op welke wijze u hierbij ondersteunt wilt worden. Tijdens de aangifte is het noodzakelijk om uw naam op te geven maar dient u niet uw eigen adres op te geven. Geef hier altijd het adres van de brandweer op. Op deze wijze wordt voorkomen dat naast uw naam ook uw adres in het dossier komt te staan. Ook is het van belang om tijdens de aangifte te benoemen dat het incident plaatsvond tijdens de uitoefening van een publieke functie. Deze meldingen krijgen bij het OM voorrang tijdens de opsporing. 11 Ik ben betrokken bij een ernstige aanrijding, wat nu? Het betrokken raken bij een ernstige aanrijding kan zowel in de warme als koude situatie plaatsvinden. Wat te doen in de warme situatie? Indien u tijdens een uitruk betrokken bent bij een ernstige aanrijding dan neemt u via de mobilofoon contact op met de meldkamer. De meldkamer zal dan zorg dragen voor eenheden om de oorspronkelijke uitruk af te handelen en eenheden om het ongeval af te handelen. Daarnaast zal de meldkamer een piketofficier alarmeren die naar de ongevallocatie komt. Deze officier heeft tot taak u te ondersteunen tijdens de afhandeling van het ongeval en de contacten met de politie. Indien gewenst kan deze officier tevens het BOT 4 inschakelen. Het is goed om je te realiseren dat de politie je in eerste instantie zal beschouwen als verdachte. Daarom gelden de volgende richtlijnen: o Geef op de plaats incident uw naam en adres o Leg op de plaats incident geen verklaring af. o Neem voldoende tijd (minimaal enkele uren) om uw (eerste) emoties te verwerken o Stel voor het afleggen van de verklaring een voor uzelf een feitenrelaas op. o Neem contact op met de afdeling Personeel zodat zij u een kopie van de relevante documenten (zoals een bewijs van gevolgde rijvaardigheidstranig(en) en de aanwijzing als brandweerchauffeur) kunnen toesturen. o Maak (samen met uw ondersteunende officier) een afspraak met de politie voor het afleggen van een verklaring op een later tijdstip o Maak bij het afleggen van de verklaring gebruik van een advocaat. 4 Wanneer bij het ongeval collega s gewond zijn geraakt dient in het BOT traject ook de ondersteunde officier begeleid te worden. Pagina 13 van 16

14 Wat te doen in de koude situatie? Als u tijdens een dienstreis betrokken raakt bij een ernstig verkeersongeval, dan neemt u telefonisch contact op met uw afdelingshoofd. Met uw afdelingshoofd overlegt u over de wijze van ondersteuning door de brandweer. Het is goed om je te realiseren dat de politie je in eerste instantie zal beschouwen als verdachte. Daarom gelden de volgende richtlijnen: o Geef op de plaats incident uw naam en adres o Leg op de plaats incident geen verklaring af. o Neem voldoende tijd (minimaal enkele uren) om uw (eerste) emoties te verwerken o Stel voor het afleggen van de verklaring een voor uzelf een feitenrelaas op. o Neem (indien voor u van toepassing) contact op met de afdeling Personeel zodat zij u een kopie van de relevante documenten (zoals een bewijs van gevolgde rijvaardigheidstranig(en) en de aanwijzing als brandweerchauffeur) kunnen toesturen. o Maak (samen met uw ondersteunende officier) een afspraak met de politie voor het afleggen van een verklaring op een later tijdstip o Maak bij het afleggen van de verklaring gebruik van een advocaat. 12 Zijn er afspraken met de politie? Er zijn geen afspraken vastgelegd. De reden hiervoor is dat verschillende zaken een verschillende aanpak vragen en er nu maatwerk mogelijk is. 13 Tip Wanneer je bij een incident of zaak betrokken bent waarvan je denkt dat er een onderzoek zou kunnen volgen; Maak alvast (voor jezelf) een goed verslag. Het op een rijtje zetten van de feiten helpt je indien er daadwerkelijk onderzoek wordt gedaan. Pagina 14 van 16

15 Pagina 15 van 16

16 Pagina 16 van 16