Van raakbaarheid naar veerkracht: Reflecties vanuit het verpleegkundig onderwijs

Transcriptie

1 Van raakbaarheid naar veerkracht: Reflecties vanuit het verpleegkundig onderwijs Workshop ICURO Joke Lemiengre Nancy Cannaerts Lectoren Ethiek UC Leuven-Limburg

2 1. Emotionele geraaktheid morele geraaktheid 2. Morele geraaktheid professionele verantwoordelijkheid 3. Professionele verantwoordelijkheid veerkracht

3 Wat raakt je? Fragment: Verdwaald in het geheugenpaleis Wat raakt je? Uit: Verdwaald in het geheugenpaleis

4 Een eerste beweging: van emotionele geraaktheid naar morele sensitiviteit

5 Emoties zijn all around

6 Emoties weten iets Emoties vertroebelen ons denken, maken je partijdig en onredelijk. (Kant, Descartes) Wat je met je beredenerende verstand niet kan achterhalen, wordt door de emotie aan je getoond (Martha Nussbaum, 1998)

7 Morele geraaktheid Uit: Werckmeister Hármoniák - Béla Tarr

8 Er is een verschil tussen stoom afblazen en het reflecteren over de betekenis van emoties Gillam L et al. The role of emotions in health care professional ethics teaching. Journal of Medical Ethics 2013; 0: 1-5

9

10 Wat vertelt onderzoek ons hierover? Vormen we studenten tot raakbare zorgverleners We proberen het wel af en toe, maar we weten niet of we het op de juiste wijze doen en daar voelen we ons onzeker bij er zijn hindernissen die dit in de weg staan

11 Hoe doen we dat als opleider? En soms vraag ik dan echt: hoe zou jij reageren moesten ze uw grootmoeder zo behandelen? Ja ik zeg, uw meest geliefde, of als het niet komt, dan zeg ik, nu moet ge u inbeelden dat ge in dat bed ligt. En echt inbeelden en we gaan u zo behandelen. Ik vraag dat ze vertellen over positieve en negatieve ervaringen, of over de dingen die ze mee naar huis nemen, waar ze s nachts van wakker liggen. Kunt ge daar iets meer over vertellen? Ik probeer het op die manier wat open te trekken.

12 Hindernissen want ge hebt veel studenten die niet over gevoelens kunnen praten, he, laat staan bij mij, die ze twee, drie keer gezien hebben. ja, en dan ook als ge een beetje krap in tijd zit, ja, als ik de pot ga opengooien, ja, ge kunt dat ook niet zomaar, en sommige gesprekken kunt ge ook niet zomaar als ik denk van, ja sorry, maar ik moet nu eigenlijk verder Voorwaarden

13 Hindernissen dat is niet voor iedereen zo een evidentie om dat aan te raken, voor elke lector. Ik denk dat sommigen daar toch wel bang voor hebben, omdat ge u op glad ijs begeeft. Daarmee bedoel ik, dat ge soms nooit weet wat er bij die student soms los wordt gemaakt. Ik kan me voorstellen dat niet elke lector dan zo happig is om daar diep op in te gaan. Voorwaarden

14 Hindernissen Thaught curriculum (Gallagher, 2006, Monteverdi, 2014) Voorwaarden

15 Hoe ervaren studenten dit? Studenten voelen zich aangesproken in hun morele sensitiviteit. Hierdoor Worden studenten bewust van de complexiteit van de situatie Maar ervaren ze onzekerheid en twijfel En kunnen ze er geen weg mee Gevolg: moreel residu, morele eeltvorming, sentimentaliteit, geen veerkracht (Nolan, 2002; Durgahee, 1997, Monteverdi, 2014)

16 Een tweede beweging: van morele geraaktheid naar professionele verantwoordelijkheid

17 Vanuit morele geraaktheid worden we geroepen om verantwoordelijkheid in de zorg op te nemen

18 Verantwoordelijkheid Professionele verantwoordelijkheid Beroepsmatige verantwoordelijkheid Functionele verantwoordelijkheid Persoonlijke verantwoordelijkheid (Van Dartel & de Witte, 2014)

19 Kern van professionaliteit In een individuele situatie tot een afgewogen oordeel komen over de vraag hoe je die verschillende verantwoordelijkheden die in deze situatie op je af komen kan verenigen Dat vraagt dat we als lector die verschillende verantwoordelijkheden aanspreken en vormen ook de persoonlijke verantwoordelijkheid

20

21 Taakgericht Oplossingsgericht Sturend Beheersen Controle Reflectie achteraf Geen verantwoordelijkheid voelen Onzekerheid en moreel residu Geen kans om betekenis te geven aan emoties

22 Ja, dat was een situatie met een verpleegkundige en dat was een buitenlandse. En die had de student laten verstaan dat ze racistisch was terwijl dat eigenlijk helemaal niet zo was. Het was die avond heel hectisch. Ik heb die student dan eerst haar verhaal laten doen en dan ben ik de volgende dag eens gaan kijken. Een mailtje naar de hoofdverpleegkundige gestuurd en die had direct geantwoord en die verpleegkundige, die vroeg ik dan: hoe vond gij dat? En die zei dan, ja dat is uit de hand gelopen. Dat was zo geëxplodeerd. Uiteindelijk is dan afgesproken met de hoofdverpleegkundige dat ze niet meer moesten samenwerken. Maar ja, de student die heeft daar een slecht gevoel aan overgehouden, dat is niet 100% uitgeklaard geweest, en die vond dat geen fijne stage.

23 Een derde beweging: Van professionele verantwoordelijkheid naar veerkracht

24 Wat is veerkracht?

25 Nood aan zorg voor veerkracht!

26 Stelling Regels bieden veiligheid om onze verantwoordelijkheid op te nemen

27 Project Regelarme Zorg NL Eindrapport Regelarme Zorg Stichting Philadelphia Zorg

28

29 Inzet project Doorbreken bureaucratie Inzetten op professionele verantwoordelijkheid Verbeteren relatie tussen zorgvrager en zorgverlener

30 Outcome project Medewerkers & leidinggevenden ervaren méér vrijheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen Cliënten ervaren meer aandacht, tijd en inspraak Verwanten ervaren meer levensgeluk bij de cliënt Medewerkers voelen zich meer verantwoordelijk voor de gang van zaken binnen de organisatie

31 Van lantaarnpalen naar kampvuren

32 Ervaringen van studenten Kaders zijn verhelderend.? Kaders zijn volgens hen wegwijzers zijn in deze complexiteit een lexicon zijn om de complexiteit te benoemen hun stress reduceren een hulp zijn om niet louter vanuit persoonlijke waarden te handelen

33 Maar ook verblindend? hoorcolleges over ethische theorieën zijn saai, geen betrokkenheid tot de abstract conceptuele kaders (Nasrabadi, 2009; Numminen, van der Arend & Leino-Kilpi, 2009) discrepantie tussen de aangeboden kaders en dat wat ze in de praktijk zien (Numminen, van der Arend & Leino-Kilpi, 2009) ze ervaren dat ze eerder als formule gebruikt worden en als verantwoording achteraf (Parsons, 2001)

34

35 Tot slot Hoe zou je als opleider Raakbaarheid Professionaliteit Veerkracht aan elkaar verbinden?

36 Ervaringsgericht leren LIC light stimul supervisie Ervaringen verbinden met kaders: Vb. Joan Tronto Vb. Korthagen 5 vragen

37 Dankjewel!