T o e l i c h t i n g b i j h e t o n d e r z o e k. Elsevier s De beste ziekenhuizen Gebruikte methode om te komen tot een 2 1/127

Transcriptie

1 a T o e l i c h t i n g b i j h e t o n d e r z o e k Elsevier s De beste ziekenhuizen 2012 Gebruikte methode om te komen tot een samengestelde score op effectiviteit, veiligheid, dienstverlening en wachttijden en tot scores op patiëntervaringen, zorgzwaarte en financiële positie per ziekenhuis Versie 3.0, 30 oktober /127

2 1 Samenvatting SiRM ondersteunt het weekblad Elsevier bij het onderzoek De beste ziekenhuizen 2012 naar de prestatie-indicatoren en andere publiek beschikbare gegevens over Nederlandse ziekenhuizen. Voor het onderzoek zijn prestatie-indicatoren geselecteerd, zowel zorginhoudelijke indicatoren als gegevens over wachttijden, gegevens over de financiële toestand van een ziekenhuis en over de ervaringen van patiënten (CQ-index). De ziekenhuizen en specialisten zijn zelf betrokken geweest bij de ontwikkeling van de zorginhoudelijke indicatoren die bijvoorbeeld ook gebruikt worden door de Inspectie voor de Gezondheidszorg ten behoeve van het toezicht en door verzekeraars voor de inkoop van ziekenhuiszorg. De zorginhoudelijke indicatoren zijn ingedeeld naar de domeinen effectiviteit, veiligheid en dienstverlening. Samen met de wachtlijsten bepalen de scores op die drie domeinen de positie in het Elsevier-onderzoek De beste ziekenhuizen. We hebben 385 van de 823 beschikbare indicatoren uit de basisset en de veiligheidsset van de IGZ, en de wettelijk verplichte indicatorsets Zichtbare Zorg geselecteerd. In de selectie is een groot deel uit de ziekenhuisbrede indicatorsets meegenomen en een groot deel van de indicatoren voor acute zorg die door alle ziekenhuizen wordt geleverd. Uit indicatorsets voor aandoeningspecifieke electieve zorg zijn alleen de indicatoren geselecteerd die iets zeggen over de kwaliteit van het gehele ziekenhuis, en niet enkel over één specifieke aandoening. Er zijn geen indicatoren geselecteerd waarvoor een casemixcorrectie noodzakelijk is en ontbreekt. In dit onderzoek worden verschillende indicatoren gecombineerd tot samengestelde indicatoren. De indicatoren worden eerst geschaald naar een uniforme schaal (z-score) en worden daarna gewogen bij elkaar opgeteld. De gewichten zijn samen met Elsevier vastgesteld. De verhouding in gewicht tussen structuur-, proces- en uitkomstindicatoren is vastgesteld op 1:1,5:2. Ziekenhuizen die gegevens niet hebben aangeleverd, krijgen de laagst gescoorde waarde. 76 ziekenhuizen hebben SiRM updates van hun waarden gestuurd. De score van een ziekenhuis wordt uitgedrukt in één tot vier bolletjes. De bolletjes bevatten geen waardeoordeel van SiRM of Elsevier, maar geven aan hoe het ziekenhuis scoort op de geselecteerde indicatoren vergeleken met het gemiddelde in Nederland. De uitslag kwalificeert ziekenhuizen dus niet als slecht of goed in absolute zin. Voor indicatoren waarbij toeval een rol speelt, houden we rekening met de statistische betrouwbaarheid. De score van een ziekenhuis en het betrouwbaarheidsinterval bepalen 2 2/127

3 dan samen het aantal bolletjes van een ziekenhuis. Op die indicatoren kunnen ziekenhuizen ook halve bolletjes scoren. Vergelijking van de wachttijden is alleen gedaan voor specialismen en behandelingen die alle ziekenhuizen aanbieden. Voor de financiële toestand is een combinatie van vijf indicatoren, gevuld met gegevens uit de enkelvoudige jaarrekeningen, gebruikt. De jaarverslagen zijn door SiRM verzameld en geanalyseerd. Er is in 2011 een nieuwe CQI uitvraag geweest voor de CQI Ziekenhuisopname. De indicatoren uit de CQI ziekenhuisopname zijn verwerkt in de ziekenhuisbrede scores. Hierbij is eenzelfde methode toegepast als bij de indicatoren van Zichtbare Zorg en de IGZ. Naast de vergelijking van ziekenhuisbrede kwaliteit, is tevens gekeken naar patiëntervaringen van ziekenhuizen voor Mammacarcinoom. 2 3/127

4 Inhoud 1 Samenvatting Inleiding Zorginhoudelijke indicatoren Selectie van zorginhoudelijke indicatoren Definities en bronnen van de indicatoren Schoningsuitvraag Selectie ziekenhuizen Eerste selectie van de indicatoren Types medisch inhoudelijke indicatoren Selectie van indicatoren op basis van categorie-indeling Domeinen veiligheid, effectiviteit en dienstverlening Bronnen van geselecteerde indicatoren Betrouwbaarheid van de geselecteerde zorginhoudelijke indicatoren Berekenen van samengestelde zorginhoudelijke indicatoren Gebruik van uniforme schaal Samengestelde indicatorwaarde Gewichten per categorie indicatoren Betrouwbaarheidsinterval Wachtlijstgegevens Selectie van wachtlijstgegevens Berekenen van samengestelde indicator wachtlijstgegevens Consumer Quality Index Berekenen thema scores voor Elsevier Financiële gegevens Bron voor financiële gegevens Selectie van financiële gegevens Berekenen van samengestelde indicator financiële gegevens Zorgzwaarte Selectie van indicatoren zorgzwaarte Berekenen van samengestelde indicator zorgzwaarte /127

5 9 Specifieke aandoeningen CQI gegevens voor specifieke aandoeningen Resultaten CQI- Mammacarcinoom Appendix A Ziekenhuizen opgenomen in Elsevier...58 Appendix B Geselecteerde indicatoren Appendix C Rekenregels indicatoren Appendix D Rekenregels per categorie Appendix E Corrigeren uitbijters Appendix I Wijzigingen schoningsuitvraag Appendix J Wijzigingen verantwoordingsdocument /127

6 2 Inleiding SiRM ondersteunt Elsevier bij haar onderzoek naar de prestatie-indicatoren van Nederlandse ziekenhuizen. Dit document beschrijft de twee stappen die genomen zijn om tot de scores te komen die door Elsevier zijn gebruikt; (1) de selectie van indicatoren en (2) de berekening van een score per ziekenhuis. Voor het onderzoek zijn publiek beschikbare indicatoren geselecteerd, zowel zorginhoudelijke indicatoren als gegevens over wachttijden, de financiële toestand van een ziekenhuis en de ervaringen van patiënten. De ziekenhuizen en specialisten zijn zelf betrokken geweest bij het vaststellen van de zorginhoudelijke indicatoren die bijvoorbeeld ook gebruikt worden door de Inspectie voor de gezondheidszorg voor haar toezicht en door verzekeraars voor de inkoop van ziekenhuiszorg. Voor het onderzoek naar de ziekenhuisbrede kwaliteit van de Nederlandse ziekenhuizen zoekt Elsevier naar een zo representatief mogelijk beeld van het gehele ziekenhuis. Daarom hebben we geen zorginhoudelijke indicatoren meegenomen waarvoor zorgzwaartecorrectie nodig is. Bij het onderzoek naar de kwaliteit van de Nederlandse ziekenhuizen voor Mammacarcinoom, zijn alleen CQI-gegevens opgenomen. Op deze wijze worden alleen patiëntervaringen meegenomen in het berekenen van de score voor Mammacarcinoom. In dit onderzoek worden verschillende indicatoren gecombineerd tot samengestelde indicatoren 1. De indicatoren worden eerst omgeschaald naar een uniforme schaal en worden daarna gewogen bij elkaar opgeteld. De gewichten zijn samen met Elsevier vastgesteld. De score van een ziekenhuis wordt uitgedrukt in één tot vier bolletjes. De bolletjes bevatten geen waardeoordeel van SiRM, maar geven aan hoe het ziekenhuis scoort op de geselecteerde indicatoren vergeleken met het gemiddelde in Nederland. Voor indicatoren waarbij toeval een rol speelt, houden we rekening met de statistische betrouwbaarheid. De score van een ziekenhuis en het betrouwbaarheidsinterval bepalen 1 Nardo, M. et al. (2005), Handbook on Constructing Composite Indicators: Methodology and User Guide, OECD Statistics Working Papers, 2005/3, OECD Publishing. Jacobs, R., P. Smith, M. Goddard (2004) Measuring performance: An examination of composite performance indicators, The University of York Center for health economics CHE technical paper series 29. We passen hier de stappen toe die in Nardo et al. zijn beschreven. 2 6/127

7 dan samen het aantal bolletjes van een ziekenhuis. Op die indicatoren kunnen ziekenhuizen ook halve bolletjes scoren. In dit document beschrijven we de selectie van de indicatoren voor beide delen van het onderzoek en de stappen waarmee ze zijn verwerkt tot samengestelde indicatoren per soort indicator: 1. Zorginhoudelijke indicatoren, ingedeeld naar drie domeinen: a. veiligheid b. effectiviteit en c. dienstverlening. 2. Wachtlijstgegevens. 3. CQI gegevens 4. Financiële gegevens. 5. Zorgzwaarte. De scores op veiligheid en effectiviteit zijn gebundeld in een score voor medische zorg. De scores op wachttijden en dienstverlening in een score op patiëntgerichtheid. De scores voor medische zorg en patiëntgerichtheid bepalen samen weer de totaalscore (Figuur 1). De scores op de financiële gegevens, de CQI en zorgzwaarte worden apart beschouwd. 2 7/127

8 Figuur 1 De totaalscore wordt bepaald op basis van scores op effectiviteit, veiligheid, dienstverlening en wachttijden In hoofdstuk 3 worden de ziekenhuizen waarvoor scores zijn uitgerekend besproken. In hoofdstuk 4 tot en met 8 wordt de indicatorenselectie en berekening van de ziekenhuisbrede score op kwaliteit beschreven. Hierbij wordt achtereenvolgens ingegaan op de geselecteerde zorginhoudelijke indicatoren, wachttijdgegevens, de berekening van de themascores, de CQI gegevens van de Nederlandse ziekenhuizen en de financiële gegevens. Hoofdstuk 9 beschrijft de proxy die gebruikt is voor de bepaling van de zorgzwaarte. In hoofdstuk 10 wordt de indicatorenselectie en berekening van de aandoeningspecifieke scores per ziekenhuis uitgelegd. Dit jaar is dat Mammacarcinoom. 2 8/127

9 3 Selectie ziekenhuizen Voor het Elsevier onderzoek zijn alle Nederlandse ziekenhuizen geselecteerd. ZBC s zijn buiten beschouwing gelaten. Een aantal ziekenhuizen heeft zowel bij de IGZ als bij Zichtbare Zorg voor afzonderlijke locaties gegevens aangeleverd. Deze ziekenhuizen zijn apart opgenomen in het Elsevier onderzoek. Dit betreft de volgende ziekenhuizen: 1. Gelre ziekenhuizen, locatie Apeldoorn 2. Gelre ziekenhuizen, locatie Zutphen 3. Ziekenhuisgroep Twente, locatie Hengelo 4. Ziekenhuisgroep Twente, locatie Almelo 5. Ommelander Zorg Groep, locatie Delfzicht 6. Ommelander Zorg Groep, locatie Lucas 7. Zorggroep Leveste Middenveld, locatie Scheper Ziekenhuis 8. Zorggroep Leveste Middenveld, locatie Ziekenhuis Bethesda Daarnaast heeft het Erasmus MC voor drie locaties bij Zichtbare Zorg indicatoren aangeleverd. Bij de IGZ basisset en veiligheidsset heeft het Erasmus MC echter voor slechts één locatie aangeleverd. Daarom is ervoor gekozen voor dit ziekenhuis de gegevens samen te voegen. Dit houdt in dat voor indicatoren de gemiddelde waarde of de maximum waarde wordt behouden, afhankelijk van de indicator. In totaal zijn 93 ziekenhuizen opgenomen in de Elsevier Ranglijst. Alle 93 ziekenhuisnamen zijn terug te vinden in appendix A. 4 Zorginhoudelijke indicatoren 4.1 Selectie van zorginh oudelijke indicatore n We hebben een selectie gemaakt uit publiek beschikbare indicatoren die door het veld zelf zijn gedefinieerd. We onderscheiden indicatorsets voor ziekenhuisbrede aspecten van kwaliteit en aandoeningspecifieke indicatorsets (Figuur 2). Indicatoren uit ziekenhuisbrede sets worden vrijwel allemaal meegenomen in dit onderzoek. 2 9/127

10 Van de aandoeningspecifieke sets, nemen we acute zorg voor het grootste deel mee. Uit indicatorsets voor electieve aandoeningen hebben we indicatoren geselecteerd die iets zeggen over het gehele ziekenhuis. Figuur 2 Schematische weergave van selectie van indicatoren uit diverse bronnen D e fini ti es en bro nn en v an d e in di c at o r en De gebruikte indicatoren zijn door het veld zelf vastgesteld. Zowel ziekenhuizen als medisch specialisten waren nauw betrokken bij de ontwikkeling en selectie van de indicatoren die wij hier ook gebruikt hebben. Die komen uit vier verzamelingen: De basisset die de IGZ gebruikt bij het toezicht op ziekenhuizen; De veiligheidsset waarmee de IGZ het veilig werken in ziekenhuizen monitort; en De wettelijk verplichte indicatorsets van Zichtbare zorg, die door zorgaanbieders, -inkopers en gebruikers is vastgesteld om de transparantie op de zorgmarkt te bevorderen. De CQI vragenlijst Ziekenhuisopname, waarin naar algemene pat Basisset. De IGZ hanteert een basisset voor kwaliteitsindicatoren die zij vaststelt in overleg met de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), de 2 10/127

11 Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Orde van Medisch specialisten (Orde). De uitgangspunten voor de basisset zijn 2 : Een prestatie-indicator geeft een signaal over de kwaliteit van de zorg op grond waarvan de inspectie kan besluiten nader onderzoek te verrichten. Ziekenhuizen maken de gegevens zelf openbaar. Naast externe verantwoording is ook het stimuleren van interne kwaliteitsverbetering een doel. Registratielast moet beperkt blijven. De basisset van de IGZ is een ontwikkelingsmodel. De stichting Dutch Hospital Data (DHD) verzamelt de indicatoren bij de ziekenhuizen en plaatst ze op de website DHD heeft de gegevens in een handzaam formaat ter beschikking gesteld. De indicatorset van 2011 is nagenoeg gelijk aan de indicatorset van Wijzigingen hebben vooral plaats gevonden op het gebied van herformulering van bestaande vragen en de toevoeging van een aantal nieuwe. 3 Hierdoor is gebruik gemaakt van nagenoeg dezelfde set IGZ-indicatoren als de voorgaande editie van De beste ziekenhuizen. Veiligheidsindicatoren. De set met veiligheidsindicatoren wordt gebruikt om de voortgang van het programma Voorkom schade, werk veilig te monitoren. Dat programma is opgezet door het Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging (LEVV), de NFU, de NVZ, de Orde en Verpleging en Verzorging Nederland (V&VN). De veiligheidsindicatoren meten de prestaties van ziekenhuizen op 10 thema s 4. Ook deze indicatoren zijn beschikbaar gesteld door DHD. Deze set is gelijk aan de set van Zichtbare Zorg. In het Zichtbare Zorg programma worden indicatoren gedefinieerd met zorgaanbieders en zorggebruikers samen. De volgende partijen vormen de stuurgroep: de Consumentenbond, de IGZ, de NFU, de Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie (NPCF), de NVZ, de Orde, V&VN en Zorgverzekeraars Nederland (ZN). Bij de ontwikkeling van de indicatoren spelen medisch specialisten ook een belangrijke rol 5. Alle indicatorsets van Zichtbare Zorg bevatten indicatoren voor electieve zorg. 2 Prestatie-indicatoren ziekenhuizen. Basisset 2009, IGZ, Utrecht Zie: IGZ basisset kwaliteitsindicatoren 2012, pp Ziekenhuizen boeken voortgang met implementatie veiligheidsmanagementsysteem Risicobeheersing en toepassing veiligheid op de werkvloer moeten beter, IGZ, Den Haag, juli /127

12 Voor het meetjaar 2011 zijn ziekenhuizen verplicht om voor 29 indicatorsets gegevens aan te leveren als onderdeel van het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording. Daarnaast heeft Zichtbare Zorg 14 aanvullende indicatorsets opgesteld, waarvoor gegevensaanlevering niet wettelijk verplicht is. Deze worden dus niet meegenomen binnen het Elsevier onderzoek. Zichtbare Zorg heeft de indicatoren voor verslagjaar 2011 in een Excel bestand aangeleverd. Consumer Quality Index (CQI). Dit jaar zijn voor het eerst CQI indicatoren meegenomen binnen de totaalscore van de ziekenhuizen. Hiervoor is gebruik gemaakt van de CQIgegevens van de CQI-set Ziekenhuisopname Schoni ngsu itvraag Vanuit de gedachte dat er bij de administratie en registratie van indicatoren fouten kunnen plaatsvinden, zijn de ziekenhuizen in de gelegenheid gesteld foutief ingevulde waarden te corrigeren. Hiertoe is naar de ziekenhuizen een document opgestuurd met daarin de voor het desbetreffende ziekenhuis relevante indicatoren waarvoor de ingevulde waarden mogelijk afwijkend zijn. Deze zijn als volgt berekend: 1. Waarden die 3* de standaardafwijking boven het gemiddelde liggen (waar nodig gecorrigeerd voor de grootte van het ziekenhuis). 2. Ja/nee vragen waarbij >90% van de ziekenhuizen nee antwoord en het desbetreffende ziekenhuis ja. 3. Ja/nee vragen waarbij >90% van de ziekenhuizen ja antwoord en het desbetreffende ziekenhuis nee. Daarnaast is ook een overzicht meegestuurd waarop werd aangegeven welke indicatorsets voor minder dan 80% ingevuld waren. Ziekenhuizen mochten naast de toegestuurde indicatoren ook andere waarden wijzigen. De toegestuurde en doorgevoerde wijzigingen zijn allen goedgekeurd door de Raad van Bestuur van de betreffende ziekenhuizen. In totaal hebben 76 ziekenhuizen gereageerd, waarvan 70 ook daadwerkelijk wijzigingen hebben toegezonden. In totaal zijn 819 wijzigingen verwerkt, waarvan 192 relevant voor Elsevier beste ziekenhuizen In Appendix I zijn de gewijzigde waarden opgenomen. 2 12/127

13 4.1.3 Ee rs te sele c tie v a n de indi c a toren In totaal zijn er 823 indicatoren, die bestaan uit 3575 subvragen. De Zichtbare Zorg sets bestaan uit 2959 subvragen die in totaal 637 indicatoren vormen. Bij de IGZ indicatoren worden 597 vragen gesteld, die samen 167 indicatoren vormen. De CQI indicatoren bestaat uit 19 indicatoren, waarvan 9 schaalscores en 10 losse items. In totaal zijn 385 indicatoren van de 823 (48%) geselecteerd voor het onderzoek. Dit betreft in totaal 855 van de 3575 subvragen. In 2010 waren er 476 indicatoren, waarvan 38% van was geselecteerd. Dit wordt dit grotendeels verklaard door de toename van het aantal indicatorsets die ziekenhuizen verplicht aan Zichtbare Zorg moeten aanleveren. Voor de selectie worden dezelfde regels gebruikt als vorig jaar. Hoewel de telling dus niet overeenkomt, heeft dit geen gevolgen voor de analyse en de selectie van de indicatoren. In totaal 385 van de 823 indicatoren geven een indicatie van de kwaliteit van het gehele ziekenhuis. Deze zijn afkomstig van 45 van de 49 beschikbare indicatorsets. De geselecteerde indicatoren komen uit de volgende indicatorsets ( 2 13/127

14 Figuur 3, Tabel 1): 14 indicatorsets voor ziekenhuisbrede aspecten. Dit zijn sets die een ziekenhuisbreed aspect van de zorg meten zoals het percentage doorligwonden, het percentage ondervoede patiënten, en de behandeling van pijn na een operatie. Deze sets zijn alleen afkomstig van de IGZ en de CQI. In totaal zijn 45 van de 89 indicatoren uit deze sets meegenomen. (Dit betreft 134 van de 208 subvragen). o Al de 9 indicatorsets uit het veiligheidsprogramma van de IGZ zijn ziekenhuisbrede indicatoren. Hiervan zijn 11 van de 25 indicatoren meegenomen, met 35 van de 109 subvragen. o Bij vermijdbare sterfte is de vraag of instellingen die dossieronderzoek naar vermijdbare zorggerelateerde schade gebruiken dit dossieronderzoek ook gebruiken voor verbeteracties niet meegenomen. 3 indicatorsets voor acute zorg. Vrijwel ieder ziekenhuis biedt deze acute zorg en patiënten hebben nauwelijks keuze voor acute zorg. In totaal zijn 15 van de 26 indicatoren uit deze indicatorsets meegenomen in het onderzoek. o Een deel van de indicatoren uit de set Hart en Vaten van de IGZ zijn indicatoren voor acute zorg. Dit zijn indicatoren met betrekking tot acuut myocardinfarct en een cerebro-vasculair incident. Van de 15 indicatoren met 36 subvragen zijn 11 indicatoren met 11 subvragen geselecteerd. o Bij Hart en vaten (onderdeel risicovolle interventies) is het aantal operaties dit jaar wederom meegenomen. Voor deze indicator is een minimum norm uitgebracht door de Nederlandse Vereniging van Heelkunde 6. De indicator wordt omgevormd tot een indicator die aangeeft of het ziekenhuis meer of minder operaties uitvoert dan de gehanteerde norm. De gestelde norm voor risicovolle interventies (AAA=Aneurysma van de Aorta Abdominalis) is vastgesteld op 20 operaties op jaarbasis per ziekenhuis. o Een deel van de indicatoren uit de set Operatief proces van de IGZ zijn indicatoren voor acute zorg. Hierbij gaat het om indicatoren omtrent de behandeling van een heupfractuur. Van de 8 indicatoren met 18 subvragen zijn 4 indicatoren met 6 subvragen geselecteerd. 6 op 13 september /127

15 o o Een deel van de indicatoren van de set Infectieziekten van de IGZ zijn indicatoren voor acute zorg Hierbij gaat het om indicatoren met betrekking tot de behandeling van Pneunomie. Van de 3 indicatoren met 10 subvragen zijn 3 indicatoren met 5 subvragen geselecteerd. Een deel van de indicatoren binnen deze 3 sets wordt meegenomen als zijnde indicatoren voor electieve zorg. Deze indicatoren vallen namelijk niet onder acute zorg 28 indicatorsets voor electieve zorg. Hieruit is een selectie van 325 indicatoren gemaakt. Er zijn totaal 708 indicatoren voor aandoeningspecifieke electieve zorg. Deze selectie hangt af van de beschikbaarheid van indicatoren en van de categorie activiteiten waarover ze informatie geven. In de volgende paragraaf wordt nader ingegaan op die selectie. 2 15/127

16 Figuur 3 - Beschikbare en geselecteerde indicatoren per soort indicatorset [aantallen] Totaal 823 Acuut 26 Electief 89 Ziekenhuisbreed 708 Geselecteerd 385 Acuut 15 Electief 45 Ziekenhuisbreed 325 Tabel 1 Gebruikte indicatorsets ingedeeld naar soort Soort indicatorset Indicatorset Bron Geselecteerde indicatoren Acuut Hart en vaten IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Infectieziekten IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Operatief proces IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Electief Maag, darm en lever IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Oncologie IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Baarmoederhalsafwijkingen ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Benigne Prostaat Hyperplasie ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Blaascarcinoom ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Carpaletunnelsyndroom ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Verloskunde IGZ Geen enkele indicator geselecteerd Cataract ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Chirurgische behandeling van lage ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd rug Chronische hernia en stenose belemmering ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Coeliakie ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Constitutioneel Eczeem ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Dementie ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd 2 16/127

17 Soort indicatorset Indicatorset Bron Geselecteerde indicatoren IBD ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd In opzet curatieve behandeling ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd prostaatcarcinoom Liesbreukoperaties ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Longcarcinoom ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Maagcarcinoom ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Mammacarcinoom ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Meniscus en voorste kruisband ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Migraine ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Nierstenen ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Operatieve ingrepen bij ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd stressincontinentie Osteoporose bij de vrouw ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Parkinson ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Psoriasis ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Cystic Fibrosis* ZiZO Geen enkele indicator geselecteerd Reumatoïde Artritis ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd HIV/ADIS* ZiZO Geen enkele indicator geselecteerd Varices ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Ziekten van Adenoïd en Tonsillen ZiZO Een aantal indicatoren is geselecteerd Maligne Lymfoom: Diffuus ZiZO Geen enkele indicator geselecteerd grootcellig B-cel lymfoom (DLBCL)** Ziekenhuisbreed Ziekenhuisopname CQI Alle indicatoren zijn geselecteerd Algemeen kwaliteitsbeleid IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Intensive care IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Kwetsbare groepen IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Verpleegkundige zorg IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd High Risk Medicatie IGZ Alle indicatoren zijn geselecteerd Medicatieverificatie bij opname en VMS IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd ontslag Voorkomen nierinsufficiëntie IGZ VMS Alle indicatoren zijn geselecteerd Sepsis IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd Surveillance postoperatieve VMS IGZ Een aantal indicatoren is geselecteerd wondinfecties Vermijdbare sterfte en schade VMS IGZ Alle indicatoren zijn geselecteerd Verwisseling van/bij patiënten IGZ Alle indicatoren zijn geselecteerd Ziekenhuissterfte VMS IGZ Alle indicatoren zijn geselecteerd Vitaal bedreigde patiënten IGZ Alle indicatoren zijn geselecteerd Deze indicatorsets zijn niet geselecteerd omdat deze aandoening niet in ieder ziekenhuis behandeld worden **Deze indicatorset is niet geselecteerd, omdat de Nederlandse Vereniging van Haematologie per brief ziekenhuizen haar standpunt kenbaar heeft gemaakt dat het invullen van de indicatorset Maligne Lymfoom niet zinvol is. Hierdoor hebben ziekenhuizen ervan afgezien deze indicatorset in te vullen, wat een vergelijking tussen ziekenhuizen voor deze set niet zinvol maakt. 2 17/127

18 4.1.4 Ty pes m edis ch inhou d e lij k e in di c ato re n De selectie uit de sets met electieve indicatoren is gebaseerd op een onderverdeling van indicatoren in types en categorieën. Indicatoren kunnen worden ingedeeld in drie types 7 : Structuurindicatoren beschrijven of de zorgaanbieder bepaalde voorzieningen heeft getroffen in de organisatie, bijvoorbeeld of folders over een bepaalde ziekte aanwezig zijn. Procesindicatoren volgen een serie gebeurtenissen tijdens een onderzoek en/of behandeling van een patiënt, bijvoorbeeld hoeveel patiënten binnen een bepaalde tijd de juiste medicijnen krijgen toegediend. Uitkomstindicatoren meten uitkomsten van de zorg zoals bijvoorbeeld het percentage doorligwonden. De 385 beschikbare indicatoren bestaan voor 88% uit structuur-, 8% uit proces- en 4% uit uitkomstindicatoren (Figuur 4). Verreweg de meeste indicatoren zijn dus structuurindicatoren. Ten opzichte van verslagjaar 2010 bevat verslagjaar 2011 fors meer structuur indicatoren (88% t.o.v. 67%). Dit is onder ander het gevolg van een grote wisseling van de verplichte indicatorsets van Zichtbare Zorg, waarin relatief veel structuurindicatoren zijn opgenomen. Daarnaast is de set uitgebreid van 22 naar 29 verplichte indicatorsets Evenals in 2010 zijn voor het merendeel structuurindicatoren geselecteerd en slechts een beperkt aantal uitkomstindicatoren. Er zijn weinig uitkomstindicatoren beschikbaar die iets zeggen over de ziekenhuisbrede kwaliteit. Het merendeel van de aandoening specifieke uitkomstindicatoren richt zich op uitkomsten op maatschapniveau. 7 Donabedian, A. (1966). Evaluating the Quality of Medical Care. Milbank Memorial Fund Quarterly: Health and Society 44(3; pt. 2): /127

19 Figuur 4- Verdeling van beschikbare en geselecteerde indicatoren over type [aandeel] 7% 8% 4% 21% 72% 88% Uitkomst Proces Structuur Beschikbaar Geselecteerd Binnen deze types hebben we een verfijning aangebracht in categorieën (Tabel 2). Dit jaar is de categorie service toegevoegd. Deze categorie is toegevoegd omdat een aantal van de indicatoren die gebruikt zijn uit de CQI-set Ziekenhuisopname niet binnen de bestaande categorieën konden worden ingedeeld. Iedere categorie van indicatoren zoomt in op een bepaald onderdeel van de ziekenhuisorganisatie. We hebben alle indicatoren in categorieën ingedeeld (Figuur 5). Bij de berekening van de samengestelde zorginhoudelijke indicatoren gebruiken we een weging per categorie. Deze categorieën worden eerst gebruikt voor de selectie van indicatoren uit indicatorsets voor electieve aandoeningen. In de volgende paragraaf bespreken we hoe we tot de selectie van de indicatoren zijn gekomen. Tabel 2- Gehanteerde indeling in categorieën van indicatoren Type/Categorie Structuur Administratie Registratie Behandeltraject Communicatie uitslagen Indicatoren geven inzicht in of een ziekenhuis de administratieve processen op orde heeft. deelname aan een (landelijk) registratiesysteem, bijvoorbeeld voor complicaties en/of infecties. hoe het ziekenhuis het behandeltraject van patiënten inricht, bijvoorbeeld met altijd een vaste arts, alle onderzoeken op één dag. hoe uitslagen van onderzoeken en diagnoses aan de patiënt bekend worden gemaakt 2 19/127

20 Type/Categorie Behandelfaciliteiten Informatievoorziening Protocollen Aantal artsen Service Proces Realisatie processen Aantal behandelingen Wachttijden Uitkomst Uitkomsten Indicatoren geven inzicht in welke faciliteiten er bij het ziekenhuis aanwezig zijn voor behandelingen of processen, zoals het IC niveau, ICT apparatuur hoe de informatievoorziening naar de patiënt is geregeld, zoals informatie over een aandoening op de website of met folders. of met bepaalde protocollen voor een bepaalde aandoening gewerkt wordt en/of een procesbeschrijving aanwezig is. hoeveel artsen er werkzaam zijn bij het ziekenhuis op specifieke gebieden. Hoe de patiënt de dienstverlening ervaart, bijvoorbeeld hoe het pijnbeleid van het ziekenhuis is beoordeeld door de patiënt bij hoeveel patiënten bepaalde processen worden toegepast bijvoorbeeld aandeel van patiënten met trombolyse met behandeling binnen 1 uur. hoeveel specifieke behandelingen jaarlijks door de artsen van het ziekenhuis worden uitgevoerd. de wachttijden voor bepaalde behandelingen bij het ziekenhuis. wat de medisch inhoudelijke uitkomsten van een bepaalde behandeling of van de verpleging in het ziekenhuis is, bijvoorbeeld het percentage doorligwonden of het percentage ondervoede patiënten. 2 20/127

21 Figuur 5 Beschikbare en afgevallen indicatoren per categorie [aantallen] Beschikbaar Geselecteerd Se le c tie v a n in di c at o r e n op b asi s van ca t egorie-i ndelin g Hierboven is de selectie van ziekenhuisbrede en acute indicatorsets behandeld. Voor indicatoren uit de 34 indicatorsets voor electieve aandoeningen is per categorie beoordeeld of ze iets zeggen over de ziekenhuisbrede kwaliteit. Dit leidt tot de volgende beslissingen waardoor er uiteindelijk in totaal 385 indicatoren zijn geselecteerd: Van de structuurindicatoren valt 1 categorie indicatoren af. Binnen deze categorie, aantal artsen, is geen enkele indicator geselecteerd omdat het te sterk gekoppeld is aan de schaal van een ziekenhuis. De volgende categorieën van structuurindicatoren worden wel meegenomen: o Binnen de categorieën administratie en registratie is een deel van de indicatoren meegenomen, om dubbeltelling met de acute en ziekenhuisbrede indicatoren te voorkomen. Hierdoor zijn in totaal 37 indicatoren binnen deze categorieën geselecteerd. Binnen 17 sets zijn indicatoren voor administratie en registratie geselecteerd o Binnen de categorie behandeltraject zijn 169 van de 281 indicatoren geselecteerd. Hierbij zijn bijvoorbeeld indicatoren die vragen naar de specialismen die bij een specifieke behandeling betrokken zijn niet 2 21/127

22 geselecteerd. Binnen 27 sets zijn indicatoren voor behandeltraject geselecteerd. o Binnen de categorie faciliteiten zijn 5 van de 73 indicatoren geselecteerd. De score op indicatoren binnen de categorie faciliteiten hebben veelal betrekking op de omvang van een ziekenhuis. Om een vertekend beeld te voorkomen worden deze indicatoren niet meegenomen. De 4 sets waarbinnen indicatoren in de categorie faciliteiten zijn geselecteerd, zijn: Carpaletunnelsyndroom, Intensive care, Kwetsbare groepen en Maag, darm en lever. o Binnen de categorie informatievoorziening worden 59 van de 73 indicatoren meegenomen. De geselecteerde indicatoren hebben betrekking op welke informatie aan de patiënt wordt gegeven en op welke manier informatie toegankelijk is. De indicatoren die niet geselecteerd zijn indicatoren die veelal subjectief beoordeeld moeten worden. Indicatoren binnen de categorie informatievoorziening is in 25 indicatorsets beschikbaar. o Binnen de categorie protocollen worden 64 van de 98 indicatoren meegenomen. Indicatoren die vragen naar de beschikbaarheid van een multidisciplinair overleg zijn geselecteerd. Indicatoren die vervolgens vragen naar de beschikbare specialismen binnen het MDO zijn niet geselecteerd omdat een waardeoordeel nodig is. Voor 24 indicatorsets zijn indicatoren over protocollen beschikbaar. o De categorie service is alleen beschikbaar binnen de CQI. In totaal zijn binnen deze categorie 7 indicatoren beschikbaar. Bij de procesindicatoren zijn indicatoren beschikbaar voor zowel de categorie processen als de categorie aantal behandelingen. In totaal zijn 31 indicatoren binnen 10 indicatorensets meegenomen binnen deze 2 categorieën. Wachttijdgegevens worden gebaseerd op andere data. o Voor de indicatoren met betrekking tot het aantal behandelingen is nagegaan of een ziekenhuis voldoende behandeling uitvoert. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van minimale volumenormen per behandeling, die zijn vastgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH), de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVvU), de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVvC) of de IGZ. o Het aantal behandelingen wordt verzameld voor 32 aandoeningen. Deze indicatoren zijn heel specifiek voor een behandeling. Idealiter geven we hier punten als het aantal behandelingen boven een minimumnorm uitkomt. Voor 6 indicatoren bij vijf aandoeningen zijn dergelijke 2 22/127

23 veldnormen opgesteld. Voor deze indicatoren bepalen we of een ziekenhuis voldoende behandelingen uitvoert. In tabel 3 is een overzicht gegeven van de indicatoren waarvoor een norm beschikbaar is. Tabel 3.. Overzicht van de beschikbare indicatoren icatoren met aantallen behandelingen met bijbehorende volumenormen Verrichting Volumenorm Bron Verwijderen van de alvleesklier 20 NVvH/ IGZ Verwijderen van de darm (darmkanker) 50 NVvH Verwijderen van de blaas (blaascarcinoom) 10 NVU Aneurysma buikslagaderoperatie 20 IGZ Aantal PCI's uitgevoerd in het verslagjaar Voor ICD centra: 600 of op de witte lijst van de NVvC NVvC NVvC Totaal aantal pacemakers, met of zonder ICD functie 120 Waarvan pacemakers met ICD functie 60 van de 120 Waarvan biventriculaire pacemakers met ICD functie 20 van de 60 Danwel opname op de witte lijst na visitatie o Indicatoren in de categorie processen bij aandoeningspecifieke aandoeningen die gericht zijn op de activiteiten van de specialisten voor een specifieke behandeling zijn niet geselecteerd. Bovendien is hier vaak een zorgzwaartecorrectie nodig. Die correctie wordt nog niet door ZiZo of de IGZ uitgevoerd. En er zijn onvoldoende gegevens om zelf te corrigeren voor zorgzwaarte. Een voorbeeld van een dergelijke indicator: Het percentage patiënten met een niet-spierinvasieve tumor, waarbij na TUR een eenmalige spoeling met een cytostaticum binnen 24 uur werd gegeven o In totaal zijn 22 van de 146 indicatoren binnen de categorie processen geselecteerd. Deze zijn beschikbaar binnen de volgende 10 indicatorsets: Algemeen kwaliteitsbeleid, Cataract, Hart en vaten, Infectieziekten, Mammacarcinoom, Oncologie, Operatief proces, Vermijdbare sterfte en schade, Verpleegkundige zorg en Verwisseling van/bij patiënten. In totaal zijn 14 uitkomstindicatoren meegenomen. 40 van de 54 beschikbare uitkomstindicatoren zijn niet meegenomen. Dit heeft twee oorzaken: o er kan geen zorgzwaartecorrectie toegepast worden, wat voor het gebruik van deze indicatoren noodzakelijk is 2 23/127

24 o de indicatoren geven geen indicatie van de ziekenhuisbrede kwaliteit van zorg. In appendix B is een lijst terug te vinden met alle geselecteerde indicatoren met bijbehorende subvragen D o m ein en vei lig he id, effe c tivi te it en di ens tv e rleni ng Ziekenhuizen krijgen een score per domein. De drie domeinen die we hier gebruiken, definieert Zichtbare Zorg als volgt 8 : Veiligheid: het vermijden van veiligheidsrisico s en fouten die schade kunnen toebrengen aan patiënten en medewerkers. Effectiviteit: het leveren van nauwkeurige en juiste zorg gebaseerd op wetenschappelijke kennis. Patiëntgerichtheid: het respecteren van de unieke noden, wensen en waarden van de patiënt. Dit domein wordt hier verder dienstverlening genoemd. ZiZo heeft een deel van de indicatoren al ingedeeld in een domein 9. Wij hebben de overige indicatoren van ZiZo en de IGZ ook in deze domeinen ingedeeld 10. De meeste geselecteerde indicatoren vallen onder dienstverlening aan de patiënt (48%). Daarna volgen effectiviteit en veiligheid met respectievelijk 20% en 32% van de geselecteerde zorginhoudelijke indicatoren (Figuur 6). 8 Zichtbare Zorg hanteert ook nog de domeinen doelmatigheid (vermijden van zorg die niet bijdraagt aan de vraagstelling van de patiënt en die niet redelijkerwijs kosteneffectief is) en gelijkheid (leveren van gelijke zorg aan alle patiëntengroepen ongeacht achtergrondkenmerken). Het blijkt echter dat geen enkele indicator ingedeeld wordt in deze twee domeinen. Daarom laten wij deze domeinen buiten beschouwing. Zie Daarnaast is er het domein tijdigheid (het leveren van zorg op de juiste tijd, verhinderen van wachttijden voor patiënten en medewerkers). Indicatoren in dit domein zijn hier ingedeeld bij effectiviteit of dienstverlening. 9 Het is niet duidelijk waarom er een aparte categorie klantpreferentievragen is. Deze vragen hebben vaak ook het domein effectiviteit (bijvoorbeeld vragen over het aantal patiënten per arts) 10 Een klein deel van de geselecteerde indicatoren is niet eenduidig aan één domein toe te delen. Wij hebben dan een hoofddomein gekozen, dat hier wordt gebruikt. 2 24/127

25 Figuur 6- Verdeling van beschikbare en geselecteerde indicatoren over domein [aandeel] 34% 32% 45% 21% 20% 48% Veiligheid Effectiviteit Dienstverlening Beschikbaar Geselecteerd Bronnen van geselectee rde in di c a toren Hoewel in totaal 77% van de indicatoren afkomstig zijn uit de Zichtbare Zorg set, leunen we meer op de indicatoren uit de IGZ basisset om de ziekenhuisbrede kwaliteit te meten. Bij de Zichtbare Zorg set zijn relatief veel aandoeningspecifieke indicatoren meegenomen die niet zijn geselecteerd om de ziekenhuisbrede kwaliteit te meten. In totaal 71% van de geselecteerde indicatoren is afkomstig uit de Zichtbare Zorg sets. 21% van de geselecteerde indicatoren komt uit de IGZ basisset, 3% uit de IGZ veiligheidsset en 5% uit de CQI. 2 25/127

26 Figuur 7 Bronnen van geselecteerde en beschikbare indicatoren 2% 19% 21% 2% 5% 3% 77% 72% IGZ IGZ VMS CQI Zichtbare Zorg Beschikbaar Geselecteerd Be trou w b aa rh ei d v an d e gesele c te er d e zo rgi n hou de lij k e indica to ren Zichtbare Zorg geeft voor al haar indicatoren inzicht in de validiteit, vergelijkbaarheid en betrouwbaarheid met zogeheten vlaggen. Rode vlag: de indicator kan niet gebruikt worden om inzicht te geven in kwaliteitsverschillen tussen ziekenhuizen. Oranje vlag: de gegevens dienen met enige voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd. Groene vlag de indicator is betrouwbaar. Deze vlaggen worden gegeven voor zowel eigenschappen van een indicator als voor eigenschappen van een gemeten indicatorwaarde bij een bepaald ziekenhuis 11. Alle vlaggen zijn bepaald op ziekenhuisniveau. Deze vlaggensystematiek heeft geen impact op de hier 11 Zie voor een uitgebreide beschrijving de rapporten aangehaald in voetnoot /127

27 gebruikte indicatoren. Toch beschrijven we hier kort de systematiek omdat betrouwbaarheid van de registratie erg belangrijk is voor goed meting van kwaliteitsindicatoren. En dit een grotere rol zal spelen als er meer indicatoren beschikbaar komen. Zowel Zichtbare Zorg als IGZ dienen er aan te werken dat de indicatoren gebaseerd zij op betrouwbare registraties. Vlaggen bij een indicator De vlaggen voor validiteit en vergelijkbaarheid hangen af van de definitie van de indicator. Ze geven informatie over de validiteit: of een indicator meet wat hij moet meten; en over de vergelijkbaarheid van indicatoren: in hoeverre gegevens tussen de jaren en tussen instellingen met elkaar te vergelijken zijn. Voor validiteit zijn geen rode vlaggen gegeven. Van de indicatoren die geselecteerd zijn heeft van de indicatoren met een vlag 76% een groene vlag en 24% een oranje vlag gekregen. Voor vergelijkbaarheid heeft 97% van de indicatoren met een vlag een groene vlag gekregen en 3% een oranje vlag. De vlaggen voor betrouwbaarheid kunnen verschillen per ziekenhuis. Zichtbare Zorg beoordeelt twee soorten betrouwbaarheid: de betrouwbaarheid van het registratieproces: is de indicator betrouwbaar geregistreerd door het ziekenhuis? de statistische betrouwbaarheid: zijn er voldoende waarnemingen per ziekenhuis om statistisch betrouwbare resultaten te krijgen? De statistische betrouwbaarheid nemen we expliciet mee in dit onderzoek. Dat doen we ook voor de indicatoren van de IGZ (zie het volgende hoofdstuk). Van de geselecteerde indicatoren heeft 1 indicator een vlag voor betrouwbaarheid gekregen. Dit is de groene vlag. Betrouwbaarheid van het registratieproces is niet voor alle indicatoren relevant. De registratie van structuurindicatoren (vooral ja/nee vragen) is relatief eenvoudig. Deze vlaggen zijn vooral voor proces- en uitkomstindicatoren relevant. Zichtbare Zorg verzamelt de vlaggen van alle ziekenhuizen. Die vlaggen worden vervolgens gebundeld in één vlag voor de indicator: rood als meer dan 25% van de ziekenhuizen een rode vlag heeft; 2 27/127

28 oranje als tussen de 25% en 75% van de ziekenhuizen een groene vlag heeft; en groen als meer dan 75% van de ziekenhuizen een groene vlag heeft. Zichtbare Zorg maakt niet bekend welke vlaggen ziekenhuizen hebben gescoord. 4.2 Berekenen van samengestelde zo rginhoud elijke indicatore n Op basis van de geselecteerde indicatoren krijgen ziekenhuizen tussen de één en vier bolletjes om de door de indicatoren gemeten kwaliteit in vergelijking met andere ziekenhuizen per domein (effectiviteit, veiligheid en patiëntgerichtheid) aan te duiden. Het aantal bolletjes voor een ziekenhuis hangt af van de samengestelde score, het betrouwbaarheidsinterval daarvan en van het gemiddelde en de standaarddeviatie van de samengestelde scores van alle ziekenhuizen 12. Om de samengestelde score per domein te berekenen, herschalen we de indicatorwaardes naar een uniforme schaal en verwijderen we onwaarschijnlijke indicatorwaardes. De herschaalde indicatorwaardes worden vervolgens gewogen bij elkaar opgeteld tot de samengestelde indicatorwaarde per ziekenhuis. Het betrouwbaarheidsinterval van de samengestelde indicatorwaarde wordt met een computersimulatie bepaald. In onderstaande paragrafen leggen we uit hoe we komen tot een uniforme schaal per indicatoren hoe de betrouwbaarheidsintervallen rondom indicatoren die gevoelig zijn voor toeval worden bepaald Geb ruik v an u ni forme schaal Voor ieder ziekenhuis j, worden de waardes voor indicator i omgeschaald naar een uniforme schaal zodat ze later bij elkaar opgeteld kunnen worden 13. We gebruiken hiervoor de z-score: 12 Deze methode is vergelijkbaar met die van het Centrum voor Klantervaring Zorg (Handboek CQI metingen: richtlijnen en voorschriften voor metingen met een CQI meetinstrument Deel 3: Rapportage, Versie 2.0 november 2008 en de Agency for Health care Research and Quality in de VS. 2 28/127

29 Vergelijking 1 z-score, =, Hierin is, de gemeten waarde van de indicator i voor ziekenhuis j. De gemiddeldes en standaarddeviaties voor de indicator i worden bepaald voor alle ziekenhuizen. Alle indicatoren hebben hiermee een gemiddelde waarde van 0 en een standaarddeviatie van 1 (zie verder voor betrouwbaarheidsinterval). Alle structuurindicatoren - bijna driekwart van de indicatoren - moeten eerst worden geherdefinieerd voordat ze kunnen worden omgeschaald. Bovendien zijn de gegevens aangepast voor onwaarschijnlijke waardes en voor niet aangeleverde waardes voordat de z-score is berekend H e rd e f i ni t i e v a n i ndic at o re n De geselecteerde indicatoren hebben verschillende meetniveaus: Nominaal meetniveau indicatoren met ja/nee vragen of vragen waarvoor twee of meer antwoorden mogelijk zijn. Voorbeelden zijn neemt het ziekenhuis deel aan complicatieregistratie (ja/nee), en zo ja, welk soort (eigen/lokaal/landelijk). Ratio meetniveau indicatoren die in berekeningen kunnen worden gebruikt waaronder: o Percentage: teller/noemer vragen zoals het percentage patiënten dat decubitus heeft. o Tijd: vragen over het aantal weken of dagen wachttijd voor een bepaalde behandeling. o Waarde: vragen uitgedrukt in een getal zoals de gemiddelde opnameduur. Indicatoren met meetniveau ratio kunnen direct worden uitgedrukt in een z-score. 13 Zie Jacobs et al 2004, Nardo 2005 en Freudenberg, M. (2003), Composite Indicators of Country Performance: A Critical Assessment, OECD Science, Technology and Industry Working Papers, 2003/16, OECD Publishing. 2 29/127

30 Indicatoren met meetniveau nominaal worden per categorie samengevoegd in één indicator met meetniveau ratio. Dit zijn de acht categorieën van de structuurvariabelen 14. De nominale indicatoren leveren zeven ratio-indicatoren op. Voor de categorie aantal artsen zijn namelijk geen indicatoren geselecteerd en wordt dus geen samengevoegde indicator bepaald. Het bepalen van de zeven ratio-indicatoren doen we op twee manieren: Door simpelweg het aantal malen ja te tellen en te delen door het aantal nominale vragen per categorie. Zo zijn er bijvoorbeeld 15 indicatoren in de categorie administratie. Die leveren één indicator op met score tussen 1/15 en 15/ Deze indicatorwaarde voor een ziekenhuis wordt vervolgens uitgedrukt in een z-score. Door punten toe te kennen als er in klasses is geantwoord. Nul voor de minst waardevolle optie en steeds een half punt extra voor de volgende optie. Bijvoorbeeld bij aanwezigheid van bepaalde disciplines, 0 voor niet aanwezig, 0,5 voor op indicatie aanwezig en, 1 voor aanwezig. Zie appendix C voor de puntentoekenning die bij dergelijke vragen afhangt van de specifieke vraag A a np a s s e n v a n on w a a r s c h i j nlij k e w aa r d e s Onwaarschijnlijke waardes vallen buiten het verwachte bereik van de indicator. Deze waardes beïnvloeden de omschaling naar een z-score omdat zij het gemiddelde naar boven of naar beneden trekken. Hoewel ziekenhuizen zowel bij de IGZ als bij ZiZo de kans krijgen om hun data te schonen op onwaarschijnlijke waardes zijn er nog steeds uitbijters in de dataset. Dit jaar hebben ziekenhuizen de kans gekregen aanpassingen aan SiRM te leveren. Zeventig ziekenhuizen hebben aanpassingen gemeld die allemaal zijn goedgekeurd door de Raad van Bestuur van het desbetreffende ziekenhuis. Zie Bijlage I voor de aanpassingen. Als een ziekenhuis meer dan 3 keer de standaardafwijking van het gemiddelde afwijkt, krijgt die een waarde gelijk aan het gemiddelde plus 3 keer de standaard afwijking. Dit is voor 47 indicatorwaardes bij 32 ziekenhuizen gedaan. In 2011 (meetjaar 2010) zijn bij 23 ziekenhuizen correcties uitgevoerd voor onwaarschijnlijke waarden. We zien dus dat het 14 Zie hierboven voor een beschrijving van de categorieën administratie, registratie, behandeltraject, communicatie uitslagen, behandelfaciliteiten, informatievoorziening, aantal artsen en protocollen. 15 Binnen een categorie bestaan sommige indicatoren uit meerdere vragen. Deze worden eerst samengevoegd tot een indicator alvorens de totaalscore te bepalen. Bij registratie liggen onder de 15 indicatoren 137 subvragen ten grondslag. De rekenregels hiervoor staan in appendix C. 2 30/127

31 aantal correcties is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. In appendix D is weergegeven welke indicatoren dit betreft en welke waardes als onwaarschijnlijk zijn gedefinieerd. Door deze waardes aan te passen daalt de spreiding op de indicator. Het ziekenhuis met de uitbijter krijgt steeds dezelfde z-score toebedeeld omdat het ziekenhuis nog steeds de minimum of maximum waarde binnen de set toebedeeld krijgt Niet aang e l e v e rd e i ndic at o re n e n t r a nsp a r a nties c o r e We berekenen voor ieder ziekenhuis een transparantiescore. Dit is het percentage van de indicatoren dat een ziekenhuis heeft aangeleverd. Ziekenhuizen hebben tussen de 90% en 99,7% van alle indicatorwaarden aangeleverd of aangegeven dat de indicator niet van toepassing is. Ruim de helft van de ziekenhuizen heeft meer dan 95% van de informatie aangeleverd (Figuur 8). De transparantiescores zijn dit jaar hoger dan andere jaren. Dit komt doordat dit jaar beter onderscheid is gemaakt tussen waarden die onterecht niet aangeleverd zijn en waarden die niet van toepassing zijn. De codering van de waarden in de bestanden van de IGZ en ZiZO laten hierover nog steeds veel onduidelijkheid bestaan. Na navraag bij beide dataleveranciers, konden we dit onderscheid alsnog maken. Figuur 8 Transparantiescore ziekenhuizen [percentage niet aangeleverde indicatoren] 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Ziekenhuizen krijgen, bij indicatoren met het meetniveau ratio, voor niet aangeleverde indicatoren de slechtste waarde uit de dataset. Zodoende zit er een straf op het niet aanleveren van indicatorwaardes. Hiervoor wordt voor elke indicator het minimum (bij 2 31/127

32 indicatoren waar een hogere score beter is) en het maximum (bij indicatoren waar een lagere score beter is) berekend. Indicatoren die niet van toepassing zijn voor ziekenhuizen worden niet meegenomen in de analyse. Het percentage indicatoren dat niet van toepassing is varieert tussen de 20% en 44% per ziekenhuis. De score voor ziekenhuizen wordt dan bepaald over de indicatoren die wel van toepassing zijn. Ziekenhuizen worden dus niet gestraft voor het niet aanleveren van indicatoren die niet voor hen van toepassing zijn. De z-waarde voor een indicator wordt pas na deze aanpassingen berekend voor alle ziekenhuizen. We zien een sterke wijziging in het aantal indicatoren per ziekenhuis dat niet is aangeleverd en dat niet van toepassing is. Doordat de databestanden van de IGZ en Zichtbare Zorg onduidelijk coderen welke indicatoren niet van toepassing zijn voor een ziekenhuis, is dit onderscheid lastig te maken. Door navraag bij beide instanties is het dit jaar mogelijk geweest dit onderscheid wel te maken. Dit heeft tot gevolg dat aanzienlijk meer indicatoren zijn aangemerkt als niet van toepassing, waar ze vorig jaar als niet aangeleverd werden beschouwd. Dit beïnvloedt de score van de ziekenhuizen positief. Deze indicatoren worden nu niet meegenomen in de berekening, waar voorgaande jaren de minimumscore werd toegekend. Ook is de transparantiescore hierdoor verbeterd, omdat ook bij deze berekening de indicatoren die niet van toepassing zijn buiten beschouwing worden gelaten Same ng estelde indicatorw aa r de Voor ieder ziekenhuis wordt de samengestelde indicatorwaarde getrapt berekend. Eerst worden alle indicatoren uitgedrukt op een uniforme schaal. Voor variabelen met een nominaal meetniveau, wordt een indicatorwaarde per categorie, per domein bepaald. Vervolgens is de overkoepelende samengestelde indicatorwaarde gelijk aan het gewogen gemiddelde van de indicatorwaardes per domein. De gewichten zijn samen met Elsevier vastgesteld. Ontbrekende waardes verlagen de mogelijke samengestelde indicatorwaarde van een ziekenhuis. Indicatoren die niet van toepassing zijn worden niet meegenomen in de berekening, ziekenhuizen krijgen hier dus geen strafpunten voor. 2 32/127