Disclosure ouderen met SOLK. Herstel-belemmerende factoren bij. Dorine van Driel. SeniorBeter praktijk voor ouderen met psychische klachten.

Transcriptie

1 Herstel-belemmerende factoren bij Disclosure ouderen met SOLK (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Dorine van Driel Klinisch psycholoog SeniorBeter praktijk voor ouderen met psychische klachten. - Sponsoring of onderzoeksgeld - Honorarium of andere (financiële vergoeding) - Aandeelhouder - Andere relatie, namelijk: Ouderen SOLK Somatisch Onvoldoende Verklaarde Klachten = verzamelnaam zowel voor somatische als psychiatrische setting gebruikt. SOLK Somatisch Onvoldoende Verklaarde Klachten Definitie: lichamelijke klacht die langer dan enkele weken duurt en waar bij adequaat medisch onderzoek geen somatische aandoening gevonden wordt die de klacht voldoende verklaart (Handboek 2017, Tak en van Geelen). 1

2 Oefening Huidig perspectief van de behandelaar m.b.t. een moeilijke SOLK patient. Stap 1: neem moeilijkste SOLK patient in gedachten. Oefening Stap 2 Teken het beeld/symbool dat de moeilijkste SOLK patient nu bij u oproept. De zoektocht van oorzaak naar herstel-belemmerende factoren Een lastig gesprek! Hoezo lastig? Grote tegenstellingen tussen patiënt en behandelaar op het gebied van: Verwachtingen van het gesprek Pat: Behandelaar gaat vertellen wat er aan de hand is en wat er aan gedaan kan worden Behandelaar: Ik heb een moeilijke boodschap, ik vertel iets wat de pat. niet wil + horen. Doel van het gesprek Patient: Een oplossing of op z n minst een verwijzing naar medisch specialist of scan Behandelaar: De vraag aan de patiënt om de zoektocht oorzaak te stoppen en te spreken over herstelbelemmerende factoren. 2

3 Relatiedefinitie Perspectief pat; Onder / boven. Behandelaar als deskundige die het voor het zeggen heeft. Perspectief behandelaar Samen. Samen komen tot probleemdefinitie, pat. als deskundige. Switch Hoe de switch te maken? 1) Aandacht voor betrekkingsnivo 2) Inhoudelijke switch van oorzaak naar herstel-belemmerende factoren. Belangrijk! Betrekkingsnivo gaat BOVEN het inhoudsnivo 1. Betrekkingsnivo De manier waarop behandelaar en patiënt met elkaar omgaan. Behandelaar creëert in de werkrelatie een situatie waarin pat zijn klachten, doelen en wensen boven tafel krijgt. Serieus nemen van de patiënt Patient wil continuïteit van zorg (Hanssen et al, 2016) Behoefte patient ligt in relationele sfeer; warmte en betrokkenheid (Hanssen et al., 2016) Tijdscontingent in plaats van klachtcontingent Switch Hoe de switch te maken? 1) Boodschap op betrekkingsnivo 2) Inhoudelijke switch van oorzaak naar herstel-belemmerende factoren. 3

4 2.Inhoudelijke boodschap De dokter kan nu niets vinden, dat wil niet zeggen dat de klacht er niet is. U wordt naar huis gestuurd met de boodschap; `U moet ermee leren leven`. Helaas staat nergens in de boeken; `hoe dan? Een moeilijk opdracht terwijl het zoveel heeft voor uw dagelijks leven. Zullen we daar eens naar kijken? Gevolgenmodel Een manier waarop cognitief gedragstherapeuten een overzichtelijke samenhang maken van de herstelbelemmerende factoren (=casusconceptualisatie= holistische theorie) Rood et al.2011; Speckens et al., 2004) Gevolgenmodel Lichamelijke klachten Herstel-belemmerende factoren Ideeën over de klacht Emotionele Gedragsmatige Lichamelijke Sociale Herstelbelemmerende factor n=63 Prevalence (n,%) 1. Ongunstige lichamelijke factoren of leefstijl 63 (100) 2.Vermijdingsgedrag 58 (92.1) Herstelbelemmerende factor n=63 Prevalence (n%) 3.Disfunctionele interacties met naasten 54 (85.7) 4. Overmatige bezorgdheid en catastroferen 40 (63.5) 5. Te hoge eisen stellen aan zichzelf 40 (63.5) 6. Overmatig zorggebruik 33 (52.4) 7. Verstoorde relaties met zorgverleners 30 (47.6) 8. Preoccupatie met klachten 25 (39.7) 13. Moeite met ervaren en interpreteren van emoties en lichaamsprocessen 14 (22.2) 14. Schaamte en gevoel van falen 8 (12.7) 15.Frustratie en moedeloosheid 3 (4.8) 16. Ervaren van onvoldoende erkenning voor lijden 2 (3.2) 9. Somatische fixatie 25 (39.7) 10. Moeite met hulpvragen 25 (39.7) 11.Gebrek aan acceptatie van klachten 19 (30.2) 12. Problemen met rol-functioneren 15 (23.8) 4

5 (ZCL-plus) waar ik mee bezig ben, te blijven doen. waar ik mee bezig ben, goed te doen. waar ik mee bezig ben, af te maken. in mijn leven plaatsgevonden.* zelfs als ziekte erger wordt.* niet een beetje in sterke mate helemaal (ZCL-plus) van Driel, D., Hanssen, D., Hilderink, P., Naarding, P., Lucassen, P., Rosmalen, J. & Voshaar, R. O. (2016). Illness Cognitions in Later Life: Development and Validation of the Extended Illness Cognition Questionnaire (ICQ-Plus). Psychological Assessment, 28, 9, * Items afkomstig uit de oorspronkelijke ZCL Evers, A.W., Kraaimaat, F.W., van Lankveld, W., Jongen, P.J.H., & Bijlsma, J.W.G. (2001). Beyond unfavorable thinking: The Illness Cognition Questionnaire for chronic diseases. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69, Acceptance 1, 8, 15, 22, 27, 30, 31 Helplessness 2, 9, 16, 24, 28 Disease benefits 3, 10, 17, 23, 29 Perseverance 4, 11, 18, 25 Illness Anxiety 5, 12, 19, 26, 32 Avoidance 6, 13, 20 Catastrophizing 7, 14, 21 Multidisciplinaire aanpak Herstel-belemmerende factoren geven aanknopingspunten voor behandeling/ verbetering. Multidisciplinaire aanpak met een rol voor onder meer arts, psychosomatisch therapeut/pmt en psycholoog met CGT denkkader. Ziekte cognities Personal meaning given to somatic complaint (Hagger & Orbell, 2003) Kwaliteit van leven wordt bepaald door de manier waarop mensen denken over hun klachten ( Evers et al, 2001). De beïnvloeding van mal-adaptieve (ziekte) cognities is werkveld van cognitieve gedragstherapie Ziektecognities/ ideeën over de klacht Aan de hand van 21 interviews werden 134 cognities geïnventariseerd. 134 cognities verdeeld over bestaande categorieën ICQ (62) en others (72) Na consensus expertgroep resulteerde dit in 26 nieuwe items bovenop 18 van de ICQ. 230 mensen MUS (n=93) en MES (n=137) vulden de lijst in. Factoranalyse toont 32 cognities verdeeld over 7 categorieën Ziekte cognitielijst-plus ZiekteCognitieLijst-plus 1. Ik heb met mijn ziekte leren leven.* 2. Mijn ziekte weerhoudt me ervan om te doen wat ik graag zou willen doen.* 3. Mijn ziekte heeft me geholpen te realiseren wat belangrijk is in het leven.* 4. Ondanks mijn ziekte span ik me tot het uiterste in om de activiteiten 5. Ik vind dat anderen beslissen over mijn ziekte. 6. Extra rust nemen leidt tot vermindering van de klachten. 7. Ik maak me zorgen over hoe het met de ziekte in de toekomst gaat. 8. Ik kan goed met mijn ziekte omgaan.* 9. Door mijn ziekte mis ik de dingen die ik het liefst doe.* 10. Mijn ziekte heeft me geleerd meer van het moment te genieten.* 11. Ondanks mijn ziekte span ik me tot het uiterste in om de activiteiten 12. Ik ben bang dat de dokter iets over het hoofd ziet. 13. Door drukte te ontlopen verminderen mijn klachten. 14. Ik verwacht dat mijn ziekte zal verergeren. 15. Ik kan mijn ziekte goed accepteren.* 16. Mijn ziekte beperkt me in alle dingen die belangrijk voor me zijn.* 17. Door mijn ziekte ben ik mijn leven meer gaan waarderen.* 18. Ondanks mijn ziekte span ik me tot het uiterste in om de activiteiten 19. Ik ben bang dat ik een ernstige ziekte onder de leden heb. 20. Afleiding helpt mij om met mijn ziekte om te gaan. 21. Ik verwacht dat ik door mijn ziekte afhankelijk wordt. 22. Ik kan de problemen die de ziekte met zich meebrengt, aan.* 23. Ik heb een heleboel geleerd van mijn ziekte.* 24. Door mijn ziekte voel ik me vaak hulpeloos.* 25. Ondanks mijn ziekte doe ik de dingen liever zelf dan dat ik hulp vraag. 26. Door mijn ziekte kijk ik anders naar mijzelf. 27. Ik heb de beperkingen van mijn ziekte leren aanvaarden.* 28. Mijn ziekte geeft me soms het gevoel nutteloos te zijn.* 29. Achteraf gezien hebben er door mijn ziekte ook positieve veranderingen 30. Ik denk dat ik de problemen van de ziekte aankan, 31. Ik vind dat anderen in mijn omgeving mijn ziekte begrijpen. 32. Het lucht mij op om over mijn ziekte te praten. Scoring van de ZiektecognitieLijst-plus ZCL-plus Kan op 2 manieren gebruikt worden: 1) Voor de cognitief gedragstherapeut om de ziektecognities te inventariseren en interventies erop aan te sluiten. 2) Voor de dokter, om de inhoud van het gesprek te verschuiven van de klacht naar de betekenis van de klacht ZCL-plus; MUS en MES vergeleken op baseline MUS n=83 MES n=137 Leeftijd Sexe vrouw <.001 Helplessness Acceptance Illness anxiety

6 Natuurlijk beloop cognities: Gehele sample (MUS en MES) Helplessness > Acceptance > In beloop geen verschil tussen MUS en MES. Interventies Dus actieve behandeling gericht op het veranderen van cognities is nodig (van Driel et al. 2007; Videler et al., 2017) Hoe? Cognitieve interventies? Gedragsexperimenten? Gedragsmodificatie? MBCT? Behandeldoelen Gericht op: kwaliteit van leven verminderen angst verminderen depressie niet gericht op klachtreductie Verder: kleine, haalbare doelen smart geformuleerd onderbiedend! Setting -specialistische GGZ; omgaan met (on)verklaarde lichamelijke klachten m.b.v. cognitieve gedragstherapie. (D van Driel) -0-de lijnsinterventie; Van Aandacht naar Inzicht. Leven met lichamelijke klachten (Oude Voshaar, OPUS-onderzoek, 2015). Interesse melden: -zelfhulpprogramma in 1ste lijn; Ehealth: Grip op pijn. LUMC (dr R van de Vaart) Geschiktheid E-Health bij ouderen in de specialistische zorg 23% staat open voor e-health behandeling Echter groep heeft problemen met digitale vaardigheden. gebrek aan operating vaardigheden (keyboard en knoppen) -problemen met icbt programma. Terug naar de opdracht Ga met de aandacht terug naar de moeilijke SOLK patiënt. Teken het beeld/symbool dat de moeilijkste SOLK patient nu bij u oproept. 6

7 Boodschap om mee te nemen naar huis Inzicht in herstel-belemmerende factoren biedt aanknopingspunten voor behandeling. De behandeling van de herstel-belemmerende factoren vraagt een multidisciplinair aanpak waar CGT een onderdeel van uit maakt. De ZCL-plus helpt om de mal-adaptieve cognities op te sporen. Mal-adaptieve cognities moeten actief worden bewerkt. 7