Overzicht hulpmiddelen Jouw Omgeving

Transcriptie

1 donderdag 9 april 2015 Overzicht hulpmiddelen Jouw Omgeving Dit document bevat een overzicht van alle hulpmiddelen zoals deze zijn opgenomen in de bibliotheek van Jouw Omgeving en welke worden ontsloten middels het onderdeel Werkplan. Een toelichting op het werken met de bibliotheek is te vinden op Laatste update: donderdag 9 april 2015

2 Interactieve hulpmiddelen Stoplicht Het Stoplicht is een stemmingsregistratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het meten van boze of drukke buien. Het doel van deze registratie is dat de jongere deze buien en de aanleiding hiervoor leert herkennen. Een tweede doel is dat de jongere, door op vaste tijden het stoplicht in te vullen, in gaat zien dat zijn/haar stemming niet altijd slecht is. Doordat de jongere gedurende langere tijd regelmatig zijn/haar stemming meet worden patronen zichtbaar en kunnen oorzaken, (on)gewenste gevolgen en oplossingen worden gekoppeld aan de buien. Het is een hulpmiddel om de jongere en zijn omgeving te activeren om de buien te voorkomen of op te lossen, vanuit de ontdekte patronen. Het Stoplicht is op maat in te stellen: de jongere vult samen met zijn behandelaar (met behulp van voorbeelden) de betekenis van de kleuren rood, oranje en groen in en wat er tot deze gevoelens kan leiden. Vervolgens wordt aangegeven wat de jongere zelf en wat anderen kunnen doen om hem/haar van rood of oranje weer naar groen te krijgen. Het is dus ook een hulpmiddel om de jongere en zijn omgeving (nieuwe) probleemoplossingsvaardigheden te leren gebruiken. Verder wordt door de jongere aangegeven wanneer de bui was (datum, dagdeel) en hoe lang dit duurde. De ingevulde stoplichten worden schematisch weergegeven in een grafiek, er kan ook een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde antwoorden. Daarnaast kan er een poster worden uitgedraaid met een schematische weergave van het ingestelde stoplicht. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij stemmingsmetingen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Thermometer De Thermometer is een stemmingsregistratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het meten van bange, boze of sombere gevoelens. Het doel van deze registratie is dat de jongere zijn/haar bange, boze of sombere gevoelens en de aanleiding hiervoor leert herkennen. Een tweede doel is dat de jongere, door op vaste tijden de Thermometer in te vullen, in gaat ziet zijn/haar gevoel niet altijd negatief is. Doordat de jongere gedurende langere tijd regelmatig zijn/haar gevoel meet worden patronen zichtbaar en kunnen oorzaken, (on)gewenste gevolgen en oplossingen worden gekoppeld aan het gevoel. Het is een hulpmiddel om de jongere te activeren. De Thermometer is op maat in te stellen: de jongere vult samen met zijn behandelaar (met behulp van voorbeelden) de betekenis van de waarden

3 op de schaal (1-9) in. Vervolgens geeft de jongere door het invullen van zijn eerstehulpkaart aan wat hij/zij kan doen als hij/zij voorbij het omslagpunt komt. Elke keer dat de jongere registreert dat zijn/haar gevoel voorbij het omslagpunt komt wordt deze eerstehulpkaart getoond. Het is dus ook een hulpmiddel om de jongere (nieuwe) probleemoplossingsvaardigheden te leren gebruiken. Verder wordt door de jongere aangegeven wanneer hij/zij bang, boos of somber was (datum, dagdeel) en hoe lang dit duurde. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde thermometermomenten en er kan een poster worden uitgedraaid met een schematische weergave van de antwoorden van de jongere. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij stemmingsmetingen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. 3G schema Het GGG-schema is een gedragsregistratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het meten van gebeurtenissen, gedrag en het gevolg hiervan. Het doel van deze registratie is dat de jongere leert dat zijn/haar gedachten en gevoel zeer bepalend zijn voor de manier waarop hij/zij op gebeurtenissen reageert. Doordat de jongere zijn/haar gedragingen en de gevolgen hiervan registreert worden disfunctionele gedragspatronen zichtbaar. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij gedrags- en gevoelsregistratie wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. De jongere omschrijft een gebeurtenis en wat hij/zij toen dacht of voelde, zijn/haar gedrag en de gevolgen hiervan. Vervolgens formuleert de jongere (samen met de hulpverlener) welke gedachten hij/zij in plaats van de storende gedachten zou kunnen hebben bij de omschreven gebeurtenis, dit worden helpende gedachten genoemd. Ook wordt geformuleerd welk gedrag de jongere zou hebben getoond naar aanleiding van de helpende gedachten. Zo worden functionele denk- en gedragspatronen zichtbaar gemaakt voor de jongere. Het is dus een hulpmiddel om de jongere (nieuwe) probleemoplossingsvaardigheden te leren gebruiken, door middel van het herstellen van denkfouten en gedrags- en emotieregulatie. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde GGG-schema s. 5g schema Het GGGGG-schema is een gedrags- en gevoelsregistratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het meten van gebeurtenissen, gedachten, gevoelens, gedrag en het gevolg hiervan. Het doel van deze registratie is dat de jongere leert dat zijn/haar gedachten en gevoel zeer bepalend zijn voor de manier waarop hij/zij op gebeurtenissen reageert. Doordat de jongere deze (storende) gedachten en gevoelens en de daaruit volgende gedragingen en

4 gevolgen registreert worden disfunctionele patronen zichtbaar. Vervolgens formuleert de jongere (samen met de hulpverlener) welke gedachten of gevoelens hij/zij in plaats van de disfunctionele gedachten had kunnen hebben bij de omschreven gebeurtenis, dit worden helpende gedachten genoemd. Ook wordt geformuleerd welk gedrag hij had kunnen tonen vanuit deze helpende gedachten en welke gevolgen dit gedrag zou kunnen hebben gehad bij de omschreven gebeurtenis. Zo worden functionele gedachte- en handelingspatronen zichtbaar gemaakt voor de jongere. Het is dus een hulpmiddel om de cognities van de jongere bloot te leggen en zijn/haar bewustwording van deze cognitieve en gedragsmatige processen te activeren. Het is ook een hulpmiddel om de jongere (nieuwe) probleemoplossingsvaardigheden te leren gebruiken, door middel van het herstellen van denkfouten en gedrags- en emotieregulatie. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde GGGGG-schema s en er kan een poster worden uitgedraaid met een schematische weergave van de antwoorden van de jongere. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij gedrags- en gevoelsregistratie wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Vragenlijst Stel een vragenlijst op met zelfgekozen vragen. De Vragenlijst kan meerdere keren worden ingevuld. De invulhistorie wordt overzichtelijk weergegeven. Activiteitenplanner De Activiteitenplanner is een visueel ondersteunend hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het plannen van de vrije tijd van de jongere. Het doel van deze weergave is dat de jongere zijn/haar tijd leert indelen en een overzicht krijgt van zijn/haar dagindeling. Doordat de jongere pictogrammen kan gebruiken om de activiteiten te verduidelijken naast de linguïstische omschrijving, is de planner zeer overzichtelijk. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij planning en andere op taal gerichte werkvormen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. De Activiteitenplanner is per vijf minuten in te vullen door de jongere (samen met zijn behandelaar). De jongere geeft de begin- en eindtijd aan van de activiteit en kan de activiteiten verduidelijken door pictogrammen te kiezen uit een lijst. Niet alleen opties voor vrije tijdsbesteding, maar ook huishoudelijke taken en aan school gerelateerde activiteiten staan in de lijst. Het is dus ook een hulpmiddel om de jongere te leren tijd te besteden aan het nakomen van zijn/haar verantwoordelijkheden naast ontspanning. Meerdere activiteiten kunnen ingevoerd worden per dag, vervolgens wordt er een overzicht gegeven van de ingevulde planning met de vraag of dit klopt. Nadat de jongere akkoord is gegaan met de invulling kan een

5 overzicht worden opgevraagd van de ingevulde Activiteitenplanner per dag en er kan een poster worden uitgedraaid met een schematische weergave van de planning van de jongere. Sociale netwerkkaart De Sociale Netwerkkaart is een visueel registratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het in kaart brengen van het sociale netwerk van de jongere. Het doel van deze registratie is dat de jongere de belangrijke personen in zijn/haar netwerk leert plaatsen in het juiste kwadrant en dat hij/zij inziet dat deze personen een bron van steun kunnen zijn voor hem/haar. Een tweede doel is om weer te geven hoe het gewenste sociale netwerk van de jongere eruit zou zien. Het is een hulpmiddel om de jongere bewust te maken van de steunbronnen in zijn/haar directe omgeving en om de jongere te activeren hier zelf gebruik van te maken wanneer dat nodig is. De Sociale Netwerkkaart is ingedeeld in vier kwadranten waar de jongere zich doorgaans het meest in begeeft: Gezin & Familie, Hulpverleners, Samenleving, School & Werk. Personen uit deze kwadranten worden door de jongere (samen met zijn behandelaar) naar een plek gesleept op de kaart. De jongere zelf staat in het middelpunt van de kaart, hij/zij positioneert de personen op de kaart zodat deze personen relatief dichtbij of veraf van hem/haar staan. Dit indiceert de band die de jongere met deze persoon heeft. Vervolgens geeft de jongere op een andere Sociale Netwerkkaart aan hoe zijn/haar netwerk er idealiter uit zou zien. Hierdoor krijgt de jongere een duidelijk beeld van welke personen in zijn/haar omgeving meer of minder betrokken kunnen worden in zijn/haar leven. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde Sociale Netwerkkaarten, zo kan de jongere zien hoe zijn/haar netwerk en gewenste netwerk verandert of stabiel blijft naarmate de tijd verstrijkt. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij registratie werkvormen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Smileys Smileys is een visueel gericht stemmingsregistratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het meten van bange, boze, blije of verdrietige gevoelens. Het doel van deze registratie is dat de jongere zijn/haar bange, boze, blije of verdrietige gevoelens en de aanleiding hiervoor leert herkennen en benoemen. Ook leert de jongere deze emoties beter te herkennen in de mimiek van anderen. Het herkennen van deze emoties is een voorwaarde voor verdere behandeling en het aanleren van probleemoplossingsstrategieën. De jongere selecteert (samen met zijn behandelaar) de smiley die hoort bij zijn/haar gevoel en hoe sterk dat gevoel was. De jongere geeft ook aan

6 waarom hij/zij dit voelde en wat hij/zij vervolgens heeft gedaan. Het is dus een hulpmiddel om de jongere inzicht te bieden in het proces van oorzaak en gevolg rond de ervaren emoties. Verder wordt door de jongere aangegeven wanneer hij/zij bang, boos, blij of verdrietig was (datum, dagdeel) en hoe lang dit duurde. Doordat de jongere gedurende langere tijd regelmatig zijn/haar gevoel meet worden patronen zichtbaar en kunnen oorzaken en (on)gewenste gevolgen worden gekoppeld aan het gevoel. De ingevulde smileys worden schematisch weergegeven in een grafiek, er kan ook een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde antwoorden behorende bij de smileys. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij stemmingsmetingen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Ontspanningsoefeningen De Ontspanningsoefeningen zijn probleemoplossingsstrategieën die je kunt inzetten voor het verminderen van negatieve gevoelens, zoals angst, boosheid en verdriet. Het doel van deze oefeningen is dat de jongere zijn/ haar bange, boze of verdrietige gevoelens leert omkeren naar iets positiefs, namelijk ontspanning. Het is een hulpmiddel om de jongere te activeren en hem/haar een gevoel van controle over het eigen gevoel en lichaam te geven. De oefeningen zijn geschikt voor kinderen en jongeren van 8 tot 18 jaar. De Ontspanningsoefeningen zijn onderverdeeld in 6 thema s, elk gericht op een andere zintuiglijke ervaringen; ruiken, proeven, horen, kijken, spieren (ont)spannen en ademhalen. Elk thema begint met een audiobestand met een meditatieoefening, gebaseerd op Mindfulness principes. De jongere wordt zo getraind om aandacht te hebben voor zintuiglijke ervaringen en om deze ervaringen te accepteren door middel van een open, nieuwsgierige houding. De jongere leert zich zo ook concentreren op de zintuigelijke waarneming, waardoor hij/zij zichzelf afleidt van negatieve gevoelens. Deze afleidingstechniek is ook erg geschikt om terugval van negatieve gevoelens te voorkomen, het heeft dus een positief effect op zowel de korte als de lange termijn. Na het doen van de oefening wordt de jongere gevraagd wat hij/zij in zichzelf opmerkte tijdens de oefening. De jongere geeft aan wanneer hij/zij de oefening deed en hoe relaxed hij/zij zich voelde naderhand. Deze relaxatie meting van alle ingevulde oefeningen wordt schematisch weergegeven in een grafiek, er kan ook een overzicht opgevraagd worden van de ingevulde antwoorden. De oefeningen moeten herhaaldelijk worden gedaan om een lange termijn effect teweeg te brengen. Trukendoos De Trukendoos is een verzamelplek voor handige trucs die de jongere kan inzetten voor het verminderen van negatieve gevoelens, zoals angst,

7 boosheid en verdriet. Het doel van de Trukendoos is dat de jongere een centrale plek heeft waar hij/zij snel en gemakkelijk technieken kan vinden om zijn negatieve gevoelens of disfunctioneel gedrag om te keren naar iets positiefs, zoals ontspanning of functioneel gedrag. De jongere leert zo steeds beter hoe hij/zij om kan gaan met problemen en staat steeds flexibeler in het leven. Verder is het de bedoeling dat de jongere leert om zichzelf te belonen voor gewenste gedachten of gedrag en om aardiger te zijn voor zichzelf. De Trukendoos bestaat doorgaans uit vier soorten trucs: Ontspanningsoefeningen (simpele korte relaxatie technieken), Helpende Gedachten (positieve en geruststellende gedachten), Complimenten (het belonen van de inspanningen van de jongere) en Oplossingen (probleemoplossingsstrategieën die de jongere leert tijdens de behandeling). De jongere kan de vier categorieën in de Trukendoos aanvullen met zelfbedachte trucs. Probleem oplossen Probleem Oplossen is een probleemoplossingshulpmiddel dat je kunt inzetten voor het aanleren van probleemoplossingsvaardigheden. Het doel van dit hulpmiddel is dat de jongere zijn/haar problemen leert herkennen en benoemen en vervolgens leert om na te denken over mogelijke oplossingen voor de problemen. Ook leert de jongere deze oplossingen in de praktijk te toetsen om zo de best passende oplossing te vinden. De jongere bedenkt zelf (samen met de behandelaar) door middel van brainstormen meerdere probleemoplossingsstrategieën, gebaseerd op de principes uit het hulpverleningstraject, zoals de Helpende Gedachten uit het GGG-schema. Een tool die hier goed bij gebruikt kan worden is de Trukendoos, de jongere kan hier zijn probleemoplossingsstrategieën in verzamelen en gemakkelijk en snel zien welke opties hij/zij al heeft bedacht. De jongere formuleert welke oplossingen er toegepast kunnen worden op zijn/haar probleem en maakt een plan waarin heel concreet wordt opgeschreven wat de jongere gaat doen. Naderhand wordt samen met de hulpverlener geëvalueerd of de oplossing een positief resultaat heeft opgeleverd. Het is dus een hulpmiddel om de jongere te activeren om zijn/ haar problemen te overdenken en passende oplossingen te vinden. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde oplossingen per aangegeven probleem. Het gebruiken van deze vorm van visuele ondersteuning bij stemmingsmetingen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Denkfouten Denkfouten is een cognitieve herstructureringshulpmiddel dat je kunt inzetten voor het omzetten van negatieve automatische gedachten naar

8 constructieve gedachten. Het doel van dit hulpmiddel is dat de jongere zijn/ haar foute gedachten leert herkennen en vervolgens leert om deze te veranderen. Met behulp van het GGG-schema leert de jongere de negatieve gevolgen van zijn/haar denkfouten en de positieve gevolgen van helpende gedachten. Er zijn 7 denkfouten die kunnen worden onderscheiden: (1) Alles-of-niets-denken, (2) Het negatieve filter, (3) Onjuiste conclusies trekken gedachte lezen, (4) Onjuiste conclusies trekken de toekomst voorspellen, (5) Onjuiste conclusies trekken emoties tot feiten maken, (6) Denken in termen van moeten en niet moeten, en (7) Personaliseren. Door deze denkfouten te koppelen aan gebeurtenissen en gedrag wordt de jongere geactiveerd om zijn/haar gedachten te veranderen. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde Denkfout-GGG-schema s en de herstructureerde-ggg-schema s en er kan een poster worden uitgedraaid met een schematische weergave hiervan. Het gebruiken van visuele ondersteuning bij stemmingsmetingen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Angstladder De Angstladder is een stemmingsregistratie hulpmiddel dat je kunt inzetten voor het hiërarchisch weergeven van angstige situaties. Het doel van deze hiërarchie is dat de cliënt zijn/haar angsten leert ordenen en opsplitsen in delen die behapbaar genoeg zijn om aan te durven pakken. Doordat de cliënt zijn/haar angsten zeer concreet formuleert worden de stappen in de ladder exposure oefeningen waar de cliënt mee kan oefenen. De Angstladder is dus een hulpmiddel om de cliënt te activeren tot het aandurven van deze exposure oefeningen. Door deze exposure oefeningen te volbrengen leert de cliënt dat het angstige gevoel in enge situaties uiteindelijk vermindert en dat dit steeds makkelijker wordt naarmate hij/zij meer oefent. De Angstladder wordt op maat ingesteld: de cliënt vult samen met zijn behandelaar (met behulp van voorbeelden uit de Angst en Actieschaal) de betekenis van alle stappen van de ladder in op hiërarchische volgorde. Er worden veel voorbeelden gegeven, om de cliënt wat handvatten te geven bij het invullen. Vervolgens kan de cliënt aangeven met welke stap hij/zij wil oefenen. De cliënt vult samen met de behandelaar een plan van aanpak in, waarin wordt omschreven wat de cliënt precies gaat doen, wanneer en met wie. Het is dus ook een hulpmiddel om de cliënt te laten oefenen met (nieuwe) probleemoplossingsvaardigheden. Nadat de exposure oefening is gedaan door de cliënt vult hij/zij in hoe het ging, hoe hij/zij zich voelde aan het begin en aan het eind van de oefening, en hoe tevreden hij/zij is met de uitkomst. Er kan een overzicht worden opgevraagd van de ingevulde antwoorden. Het gebruiken van deze vorm van visuele ondersteuning bij

9 stemmingsmetingen wordt aangeraden door het NJI bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en/of depressieve of angstproblematiek. Documenten en afbeeldingen Uitleg over ADD voor ouders Folder (pdf) voor ouders met uitleg over ADD. Uitgave van Balans, de oudervereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen in leren en/of gedrag. Uitleg over Autisme voor ouders Folder (pdf) voor ouders met uitleg over Autisme. Uitgave van de NVA, Nederlandse Vereniging voor Autisme. Uitleg over PDD-NOS voor ouders Folder (pdf) voor ouders met uitleg over PDD-NOS. Uitgave van Balans, de oudervereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen in leren en/of gedrag. Uitleg ADHD voor ouders Folder (pdf) voor ouders met uitleg over ADHD. Uitgave van Balans, de oudervereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen in leren en/of gedrag. 11 mindfulness oefeningen Een set mindfulness oefeningen voorzien van een MP3-audiobestand. Websites Balansbabbels.nl: uitleg over ADHD Beschrijving van ADHD voor kinderen. Balansbabbels.nl is de kinderversie van balansdigitaal.nl, de website van oudervereniging Balans, voor ouders van kinderen met leer- en/of gedragsstoornissen. Brainwiki.nl: uitleg over ADHD Beschrijving van ADHD en ADD voor jongeren, afkomstig van brainwiki.nl. Uitleg over autisme voor jongeren Beschrijving van autisme voor jongeren, afkomstig van brainwiki.nl. Autismeboek.nl AutismeBoek is onderdeel van de Nederlandse Vereniging voor Autisme. Op deze website staan boeken, films, brochures enz., waarvan de NVA vindt dat ze de moeite waard zijn om te lezen of te bekijken.

10 Autisme.nl: Nederlandse Vereniging voor Autisme Website van de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) voor mensen met autisme, en hun omgeving. Balansdigitaal.nl: oudervereniging Balans Website van Balans, de landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag, waaronder ADHD, dyslexie, het Syndroom van Asperger en PDD-NOS. Brainwiki.nl: uitleg over Trauma Beschrijving van trauma voor jongeren, afkomstig van brainwiki.nl. Video s Wat is ADHD? ADHD'ers staan bekend als stuiterballen die niet stil kunnen zitten. Maar bij iedere ADHD'er uit deze aandoening zich op een andere manier. Dit filmpje legt op een leuke en eenvoudige manier uit wat ADHD / ADD is. Leven met ADD Een filmpje voor jongeren. Michiel heeft ADD. Hij vertelt over de positieve kanten van ADD. Maar ook over de dingen waar hij tegen aanloopt. Leven met Asperger Ivo praat over het hebben van Asperger. Ivo heeft Asperger en vertelt hierover. Hij zegt wat hij leuk vindt en wat moeilijk is. Zijn ouders vertellen ook stukjes. Bijvoorbeeld over het kiezen van een school voor Ivo. Uitleg over autisme Dit filmpje laat zien wat autisme is en welke vormen van autisme er allemaal zijn. Daarnaast geeft het filmpje tips over het omgaan met iemand die een vorm van autisme heeft. Het filmpje is afkomstig van brainwiki.nl. Leven met PDD-NOS Lisette vertelt over het leven met PDD-NOS. PDD-NOS is een vorm van autisme. Lisette woont op zichzelf met een beetje hulp en gaat naar school. Ze legt de moeilijke dingen uit en ook de leuke dingen. Het filmpje is afkomstig van brainwiki.nl een website met informatie over psychische problemen