Openbare ruimte: Het decor van Heerlen

Transcriptie

1 Kwaliteitsplan Integraal Beheer Openbare Ruimte Openbare ruimte: Het decor van Heerlen Gemeente Heerlen 1

2 Kwaliteitplan Integraal Beheer Openbare Ruimte Gemeente Heerlen Maart 2011 In opdracht van: Jan Morsink, afdelingshoofd, Afdeling Beheer en Onderhoud Auteur: Nancy Ockeloen, Beleidsmedewerker, Afdeling Beheer en Onderhoud In samenwerking met: Projectgroep IBOR 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Het kader Introductie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) Meten is weten Communicatie Financiën

4 1 Inleiding Als gemeente willen wij de burgers een omgeving bieden waarin zij zich thuis voelen. Het op peil houden van de kwaliteit van de openbare ruimte is hiervoor een basisvoorwaarde. Daarmee valt en staat immers de aantrekkelijkheid van onze stad. Om deze kwaliteit te kunnen blijven waarborgen, hebben wij in dit Kwaliteitsplan de beeldkwaliteit van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte opnieuw vastgelegd, omdat wij zijn overgestapt op de landelijke normering. De gedachte hierachter is dat wij burgers, ondernemers, de politiek en de interne organisatie op een heldere manier duidelijk kunnen blijven maken wat zij van de gemeente kunnen verwachten en welke keuzes daarbij gemaakt zijn. Leeswijzer In hoofdstuk 2 geven wij het kader van dit Kwaliteitsplan aan, waarna wij in hoofdstuk 3 verder induiken op de systematiek en de geformuleerde kwaliteitsnormen voor de openbare ruimte. In hoofdstuk 4 laten wij zien hoe wij deze kwaliteit monitoren en in hoofdstuk 5 beschrijven wij hoe wij communiceren over de kwaliteit van de openbare ruimte. De financiële onderbouwing van de kwaliteitniveaus van het beheer en onderhoud treft u vervolgens aan in hoofdstuk 6, waarna wij in hoofdstuk 7 afsluiten met een doorkijk naar de toekomst! 4

5 2 Het kader Om bij te dragen aan het versterken van de woon- en leefomgeving zoals beoogd in het Bestuurlijk Programma Herstructurering, hebben wij in dit kwaliteitsplan een vertaalslag gemaakt naar de onderhoudkwaliteit van de openbare ruimte voor de bestuursperiode In dit kwaliteitsplan staat dus aangegeven, waaraan de onderhoudskwaliteit (verhardingen, groen, straatmeubilair en reiniging) moet voldoen. Het is daarmee het uitvoeringskader van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. In onderstaand model zijn de relaties weergegeven, waarbij ter verduidelijking een beperkt deel van de (beleids)plannen cursief weergegeven. Strategisch overall beleid MBP/stadsvisie strategisch beleid Groenstructuurplan Centrumvisie Operationeel beleid Beleidsplan openbare verlichting.. Schouwplan IBOR Aan de hand van dit plan meten we de kwaliteit van de openbare ruimte Beleidsvisie IBOR Onderhoudsplannen Veegplan Groenbestek 1 Handboek Openbare Ruimte De kwaliteit van het ontwerp van de inrichting van de openbare ruimte en de gebruikte materialen stellen eisen aan het onderhoud en andersom. Afstemming vindt plaats in het Handboek Openbare Ruimte. Figuur 2. Schematische weergave van het beleidskader 5

6 3 Introductie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) De systematiek van het Kwaliteitsplan openbare ruimte is in 2004 geïntroduceerd in onze gemeente door vaststelling van de Beleidsvisie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) In dit kwaliteitsplan stappen wij over op de kwaliteitsnormering van de CROW die nu landelijk als basis dient. Ook hier zijn de kwaliteitsniveaus van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte gekoppeld aan een reeks van foto s, die in aflopende mate de kwaliteit van de openbare ruimte weergeven. De kwaliteitsniveaus zijn hierbij aangeduid met letters. In de tabel treft u een classificatie aanduiding aan van deze niveaus die variëren van A+ (hoog) tot D (laag). Voorheen was dit A t/m E. Meubilair-afvalbak-deuken en gaten (RAW Hoofdcodes / ) A+ A B C D De afvalbak is niet beschadigd als gevolg van deuken of gaten. deuken en gaten 0 % per stuk De afvalbak is licht beschadigd als gevolg van deuken of gaten. deuken en gaten 2 % per stuk Figuur 1: Voorbeeld van een beeldmaatlat De afvalbak is in enige mate beschadigd als gevolg van deuken of gaten. deuken en gaten 5 % per stuk De afvalbak is aanzienlijk beschadigd als gevolg van deuken of gaten. deuken en gaten 10 % per stuk De afvalbak is zwaar beschadigd als gevolg van deuken of gaten. deuken en gaten > 10 % per stuk Om maatwerk te kunnen leveren, maken wij een onderscheid tussen de verschillend functies van de openbare ruimte. Daarom zijn de volgende gebiedstypologieën vastgesteld: - Centrum - Woonbuurten - Industriële- en thematische bedrijventerreinen - Hoofdinfrastructuur Zo stellen we hoge eisen aan het centrum en minder hoge eisen aan landschappelijk waardevolle gebieden. Daarnaast onderscheiden we de beheercategorieën: - Verhardingen - Groen - Reiniging - Verkeersmeubilair. Code Waardering A+ Zeer goed Omschrijving Nagenoeg ongeschonden A Goed Mooi en comfortabel B Voldoende Functioneel C D Matig Te slecht Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder Kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijkheid of sociale onveiligheid Niet alle onderdelen hebben immers dezelfde impact op de beleving van het straatbeeld. In het centrum volstaan wij met een basiskwaliteit van wegen, maar is reiniging een heel belangrijk aspect. De nieuw voorgestelde niveaus (zie tabel 2) komen naar onze inschatting overeen met de huidige situatie. Onze verwachting is dan ook dat onze inwoners er buiten niets tot nauwelijks iets van zullen merken. 6

7 BEHEERCATEGORIE Centrumgebieden Verhardingen B B B C B B Reiniging A B B B B B Verkeersmeubilair A B B B B B Groen A+ B B C C B Overig straatmeubilair A B n.v.t. C B B Tabel 2: De beeldkwaliteitsniveaus van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte Woongebieden Centrum De gebiedstypologie centrum omvat het centrum van Heerlen, Hoensbroek en in de toekomst wordt voorgesteld om het centrum van Heerlerheide toe te voegen. De centra kenmerken zich door een hoge gebruiksdruk en een verkeersaantrekkende werking. Het is belangrijk dat de centra aantrekkelijk zijn: Het zijn immers de visitekaartjes van onze stad. Daarom lopen de kwaliteitsniveaus uiteen van A+ t/m B. Bij verhardingen is voor niveau B gekozen, omdat de financiële middelen ontoereikend zijn om kwaliteitsniveau A te garanderen. Ook tijdens de (bewoners)schouwen blijkt dat dit geen afbreuk doet aan de kwaliteitsbeleving van het centrum. Hoofdinfrastructuur Landschappelijk waardevolle gebieden Bedrijventerreinen industrie Thematische bedrijventerreinen Woongebieden Wij vinden het belangrijk dat de woongebieden er verzorgd uitzien. Dit denken wij te bereiken door een goede basiskwaliteit van het beheer en onderhoud zoals dit past bij de woonfunctie. Daarom is voor de woongebieden gekozen voor kwaliteit B. Hoofdinfrastructuur De gebiedstypologie hoofdinfrastructuur bevat de hoofdwegen die de verbindingszones vormen naar de stad en die de wijken onderling verbinden. Net als bij de woongebieden vinden wij het belangrijk dat deze gebieden er verzorgd uitzien en dat de functies gewaarborgd zijn. Daarom kiezen wij voor niveau B. Landschappelijk waardevolle gebieden In de gebiedstypologie landschappelijk waardevolle gebieden zijn locaties opgenomen waar de nadruk ligt op natuur en recreatie. Om zoveel mogelijk rekening te houden met de natuurwaarde van de gebieden is het beheer en onderhoud extensief, zodat de functionaliteit van deze gebieden behouden blijft. Omdat het beeld dus minder strak hoeft te zijn, liggen de kwaliteitsniveaus tussen B en C. Industriële bedrijventerreinen Bij industriële bedrijventerreinen moet gedacht worden aan bedrijventerreinen waar verschillende bedrijfsmatige (industriële) activiteiten plaatsvinden, zoals de Beitel en de Kissel. De representatieve functie van industriële bedrijventerreinen is beperkt. Wel is een zekere netheid belangrijk en moeten de gebruiksfuncties gegarandeerd zijn. Daarom is gekozen voor kwaliteitsniveau B, met uitzondering van groen. Hier geldt niveau C. Thematische bedrijventerreinen Bij thematische bedrijventerreinen moet u denken aan de woon- en de autoboulevard. Vanwege de bezoekersfunctie van de thematische bedrijventerreinen, moeten deze er verzorgd en netjes uitzien. Om de basiskwaliteit te garanderen hebben wij gekozen voor kwaliteitsniveau B. 7

8 4 Meten is weten IBOR-schouw Om te meten of wij voldoen aan de vastgestelde kwaliteitsnormen schouwen wij de openbare ruimte met de IBOR-schouw. De schouwlocaties zijn hierbij willekeurig geselecteerd. Op deze locaties schouwen wij de beeldkwaliteit in een straal van 50 meter. Hierbij maken wij een onderscheid tussen de kwaliteits- en de seizoensschouw. De kwaliteitschouw vindt in alle gebiedstypologieën plaats en in deze schouw worden alle elementen geschouwd. De seizoenschouw meet alleen die elementen die meer veranderen door het jaar heen (bijvoorbeeld onkruidgroei) en vindt naast de kwaliteitschouw 2 keer per jaar plaats in de woon- en centrumgebieden. Daarnaast meten wij ook de eerste indruk van de openbare ruimte en drukken dit eveneens uit van A+ tot D. Als de eerste indruk afwijkt van hetgeen wij objectief meten, dan gaan wij na waar dit mogelijk aan kan liggen. We hebben het dan over de zogenaamde zijlijnaspecten, zoals verloederd particulier eigendom, de inrichting van de openbare ruimte en het gedrag van burgers, maar ook incidentele knelpunten in het beheer en onderhoud. Zijlijnaspecten Particulier eigendom Uit schouwen blijkt dat de staat van particulier eigendom een grote invloed kan hebben op de beleving van de buurt. U kunt denken aan dichtgetimmerde panden. Maar ook aan bedrijfsmuren van aangrenzende bebouwing van woningbouwverenigingen en bedrijven, die bespoten zijn met graffiti. In het Stedelijk Plan Schoonhouden dat in 2011 wordt vastgesteld, wordt een nadere aanpak uitgewerkt. Inrichting openbare ruimte Uit schouwresultaten blijkt dat de inrichting van de openbare ruimte van grote invloed kan zijn op de kwaliteitsbeleving. Denk hierbij bijvoorbeeld aan open straten met veel groen versus nauwe straatjes met een verouderde inrichting. Bij knelpunten gaan wij na of wij wat aan de inrichting kunnen veranderen. Vaak gaat dit samen met grootschalige infrastructurele werken, zoals rioolrenovatie: Het is dan een goede gelegenheid om ook de rest van de straat op de schop te nemen. Gedrag van inwoners Het gedrag van inwoners kan het straatbeeld negatief beïnvloeden, denk aan het voorkomen van zwerfvuil en hondenpoep. Maar ook aan het afsnijden van paadjes door het groen. Om dit gedrag te veranderen, ontwikkelen wij eveneens binnen het Stedelijk Plan Schoonhouden een aanpak, waarbij wij de participatie van onze inwoners proberen te verhogen. Implementatie hiervan verloopt o.a. via de buurtteams Schoon, Heel en Veilig. Knelpunten in het beheer en Onderhoud Het kan voorkomen dat bijna alles voldoet aan de door ons gestelde kwaliteitsniveaus, maar dat het beeld buiten toch anders is. De ervaring leert dat knelpunten in het beheer en onderhoud van invloed zijn op het totale straatbeeld. Met andere woorden: De ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Uit een enquête met het Heerlens Internet Panel (2009) blijkt dat vooral reinigings- en groenaspecten een grote impact hebben op de beleving van het straatbeeld. Het blijft zaak om hier allert op te zijn en gepaste maatregelen te nemen. 8

9 5 Communicatie De gemeentelijke organisatie Om de politiek en de interne gemeentelijke organisatie te informeren over de kwaliteit van de openbare ruimte rapporteren maken wij jaarlijks een rapportage over de schouwuitkomsten. Als er aanleiding is informeren wij ook tussentijds over de kwaliteitsniveaus van de openbare ruimte. Zo kan het gemeentebestuur tijdig bijsturen als dat nodig mocht zijn. De bewoners De uitkomsten van de schouwen communiceren wij naar de buurteams Schoon Heel en Veilig. Hierin werken gemeente, buurtorganisaties, politie en de woningbouw aan het oplossen van ergernissen, overlast en problemen die van invloed zijn op een hele, schone en veilige leefomgeving. Wat vinden onze inwoners van het beheer en onderhoud? Belevingsonderzoek Beheer en Onderhoud Om meer inzicht te krijgen in de mening van de Heerlenaren over het beheer en onderhoud, meten wij deze eens in de 2 jaar met het Heerlens Internet Panel en de Parkstadmonitor. Bij het Heerlens Internet Panel vragen wij bewoners te kiezen welk kwaliteitsbeeld A+ t/m D het beste bij hun directe woonomgeving past. De uitkomsten worden vergeleken met de uitkomsten van de IBOR-schouw. Hierdoor krijgen wij de openbare ruimte steeds beter in beeld. Het Burgeronderzoek Het Burgeronderzoek is een schriftelijke enquête, waarin Heerlenaren over tal van onderwerpen die betrekking hebben op onze stad en haar leefbaarheid, waaronder de openbare ruimte. Het onderzoek vindt eens in de twee jaar plaats en in 2009 hebben hier 3888 Heerlenaren aan deelgenomen. Servicetelefoon openbare ruimte Voor directe vragen en klachten over het beheer en onderhoud kunnen mensen terecht bij de servicetelefoon openbare ruimte. Op dit moment zijn wij aan het onderzoeken hoe wij de managementinformatie uit dit systeem eveneens kunnen koppelen aan het belevingsonderzoek en aan onze ibor-schouwen. Zo krijgen wij steeds beter in beeld welke zaken voor burgers daarin het meeste belangrijk zijn. De ondernemers Een deel van de bedrijventerreinen wordt geschouwd in samenwerking met BTM-Parkstad. Bij deze schouwen gaan ook vertegenwoordigers van bedrijven mee. De uitkomsten van de schouwen worden gepubliceerd op de website van BTM-Parkstad. 9

10 6 Financiën Om inzicht te krijgen of onze begroting toereikend is om de voorgestelde kwaliteitsniveaus te halen, hebben wij Bureau Cibor een nieuw kostenmodel laten ontwikkelen. Het kostenmodel rekent per kwaliteitsniveau uit wat landelijk de gemiddelde eenheidsprijs zou zijn. De uitkomsten van het model worden vervolgens vergeleken met de middelen die wij in 2010 ter beschikking hebben voor ons beheer en onderhoud. Hierdoor kunnen wij een redelijke inschatting maken of wij met de begrote middelen gaan uitkomen. In onderstaande tabel treft u de uitkomsten aan, waarna een toelichting per onderdeel volgt. Beheercategorie begroting 2010 Model Verschil Percentage afwijking Verharding , , ,22 1,8 % Reiniging , , ,30 16,1% Verkeersmeubilair , ,20 0,80 0% Groen , , ,35 1,7% Overig 20% straatmeubilair , , ,94 Openbare 2% verlichting , , ,82 Totaal: , , ,61 2,9 % * Bij het opstellen van het plan is uitgegaan van de Begroting De gemeentelijke ombuigingen zijn in deze begroting meegenomen en het budget wijkt niet substantieel af van de begroting van 2011, waarin areaalwijzigingen en krimpgelden zijn meegenomen. Verhardingen Uit bovenstaande tabel blijkt dat wij met onze uitgaven dicht in de buurt komen van de landelijke benchmarkgegevens. Dit kwam overeen met de financiële analyse van het Wegenbeheerplan , waarop dit onderhoudsbudget is gebaseerd. Door de strenge vorstperiode is er echter ernstige schade ontstaan aan het wegoppervlak. Daarom bereiden wij in de Nota Wegverhardingen een nieuwe onderhoudstrategie voor om in ieder geval de veiligheid en de functionaliteit van verhardingen te kunnen blijven garanderen. Verwachting is dat deze nota medio 2011 wordt vastgesteld. Reiniging Als wij onze begroting vergelijken met het model dan zien wij dat onze kosten circa 16 procent lager uitvallen dan wat landelijk gemiddeld is. Op basis van voorgaande jaren verwachten wij echter dat wij met het budget van de begroting van 2010 de kwaliteitsniveaus kunnen halen, omdat wij ondermeer met stichtingen, zoals der Sjtiel, Schoon GMS gericht inzetten op gebieden waar de vervuilingsgraad hoog is. Verkeersmeubilair Het model gaf ons onvoldoende handvatten om onze uitgaven aan verkeersmeubilair te vergelijken met de landelijke benchmarking. In het model zijn namelijk niet alle onderdelen meegenomen, wat wij in Heerlen onder verkeersmeubilair verstaan. Niettemin verwachten wij op basis van onze ervaring dat het budget voldoende is. Groen Als wij onze begroting vergelijken met het model, dan zien wij dat wij heel dicht in de buurt komen van de landelijke benchmarkgegevens waarop het model is gebaseerd. Wel is het aantal onderhoudsbeurten krap gecalculeerd ten opzichte van voorgaande jaren: In 2010 hebben wij hiermee de kwaliteitsniveus gehaald, maar waren de weersomstandigheden relatief gunstig. De ervaring moet leren of wij ook in de toekomst aan de kwaliteitseisen kunnen voldoen. 10

11 Straatmeubilair Op grond van onze ervaring van afgelopen jaren met de IBOR-systematiek en de modeluitkomsten kunnen wij met redelijke zekerheid zeggen dat wij voldoende financiële middelen hebben om de kwaliteitsniveaus te halen. Het geraamde budget is het model ligt ook 20 procent hoger dan wat in de begroting staat aangegeven, maar gezien de relatief kleine bedragen en de veelvoud wat onder straatmeubilair wordt verstaan achten wij deze marge toelaatbaar. Openbare verlichting Zoals u kunt zien in de tabel, verwachten wij dat het beschikbare budget toereikend is om de openbare verlichting op het gewenste kwaliteitsniveau te onderhouden. De begroting en het model lopen immers nagenoeg parallel. In deze kosten zijn niet de structurele vervangingen van armaturen en masten opgenomen. Voor de komende periode t/m 2017 is een gemiddeld bedrag van ,00 in de begroting vastgelegd aan de hand van een financiële analyse gebaseerd op de leeftijd van de armaturen en de lichtmasten. 11

12 7 Doorkijk Op de langere termijn willen wij meer resultaat gericht gaan beheren. Dat wil zeggen dat niet de frequentie, maar het beeld bepalend wordt voor de te nemen onderhoudsmaatregelen. Wij verwachten dat dit leidt tot een beter straatbeeld door het jaar heen. En dat wij onze middelen nog efficiënter kunnen inzetten. Vooralsnog zijn wij op beperkte schaal begonnen met het bestrijden van onkruid op de verhardingen en het ledigen van afvalbakken. Hierbij hebben wij met de aannemer afgesproken dat zij verantwoordelijk zijn voor het beeld buiten. Deze afspraken zijn vastgelegd in de vorm van beeldbestekken waarbij de gemeente periodiek controleert of wordt voldaan aan deze afspraken. Verder gebruiken wij deze systematiek ook voor het monitoren van de straatcontainers en de directe omgeving in een straal van 5 meter. Doel hiervan is om meer inzicht te krijgen in de staat van vervuiling van en rondom de containers. Op termijn is het de bedoeling dat de schouwen worden gebruikt om na te gaan of er aan het afgesproken kwaliteitsniveau (service level agreement) wordt voldaan. In de toekomst onderzoeken wij na of wij op soortgelijke wijze ook andere specifieke objecten uitgebreider monitoren en of wij meer onderhoud gaan uitvoeren op beeld in plaats van op frequentie. Kortom, de IBOR-systematiek biedt veel handvatten om ons beheer en onderhoud steeds beter af te stemmen! 12