Een goede voorbereiding is het halve werk. Erik Vegt Nucleair geneeskundige Antoni van Leeuwenhoek AVL symposium 2014

Transcriptie

1 Een goede voorbereiding is het halve werk Erik Vegt Nucleair geneeskundige Antoni van Leeuwenhoek AVL symposium 2014

2 1. Werking van FDG PET en PET/CT 2. Nut van FDG PET 3. Voorbereiding van patiënten voor FDG PET 4.FDG PET van de blaas

3 Bron zendt röntgenstralen uit Stralen worden deels tegengehouden door de patiënt Doorgekomen straling wordt gemeten op gevoelige plaat -> schaduwbeeld Röntgenbuis Detector

4 Injectie van radioactieve stof (radiofarmacon) Verdeling van radiofarmacon over het lichaam Detectie van radioactiviteit vanuit de patiënt Informatie over de functie van organen detector

5 Beeldvorming van orgaanfunctie en ziekten m.b.v. radioactieve stoffen (scintigrafie) Behandeling met radioactieve isotopen

6 CT PET Tegenhouden van straling (verzwakking): Vorm / anatomie Verdeling van tracer: Werking / functie

7 PET geeft nauwelijks anatomische info CT geeft nauwelijks functionele info PET/CT: combinatie van beelden: Verbeterde localisatie van afwijkingen Beter begrip van beelden

8 Glucose analogon (radioactief suiker) Opgenomen via glucosetransporters Weerspiegelt brandstofverbruik van de cellen

9 Hoge opname van FDG Sommige organen Tumoren Ontsteking / infectie Uitscheiding via urine

10 Waarom eten tumoren veel suiker? Ze groeien snel Ze gaan niet efficiënt om met hun energie Dus Ze hebben veel brandstof nodig Hoge expressie van glucosetransporters Hoge opname van glucose

11 1. Werking van FDG PET en PET/CT 2.Nut van FDG PET 3. Voorbereiding van patiënten voor FDG PET 4.FDG PET van de blaas

12 Opsporen van kanker en uitzaaiingen Stadiëring > welke therapie? prognose? Gerichte biopsie Bepalen van respons op therapie > personalised medicine Bij geen respons: stop zware behandeling of probeer iets anders Bij goede respons: ga door met behandeling, of stop eerder bij volledige respons Karakteriseren van tumoren Bv. agressiviteit, receptorexpressie > personalised medicine

13 Karakteriseren van longnodi FDG-negatief:afwachten FDG-positief: biopsie Stadiëring van longkanker met FDG-PET in vergelijking met CT PET is beter in opsporen uitzaaiingen (lymfeklieren en andere organen) Hogere sensitiviteit en specificiteit Netto-effect van PET: 37% afname van onnodige mediastinoscopieën 20% afname van onnodige thoracotomieën Kosteneffectief: besparing van $ per gered levensjaar

14 Respons van tumoren op chemo of radiotherapie celdood afbraak van resten littekenvorming Functionele veranderingen: snel (dagen tot weken) Anatomische veranderingen: traag (weken tot maanden)

15 Behandeling Verwijdering blaas en bekkenklieren of Bestraling Neoadjuvante chemotherapie Bij grote tumoren en/of kliermetastasen Palliatieve chemotherapie bij afstandsmetastasen > Stadiëring is heel belangrijk

16 Studie naar impact van PET/CT op therapie (n=96) Vergeleken met contrast CT thorax abdomen PET: hogere stadiëring in 20%, bevestigd met biopsie Grote verandering in beleid (chirurgie, neoadjuvante chemo of palliatief) in 18 % 14% door extra metastasen ( upstaging ) 4% door extra primaire tumoren Mertens e.a. 2013

17 Studie 1 (n=40) Gemiddelde overleving PET positief: 14 mnd PET negatief: 32 mnd Studie 2 (n=96) Gemiddelde overleving PET positief: 16 mnd PET negatief: 50 mnd

18

19 Wat heeft deze patiënt? Sarcoidose (een ontstekingsziekte) Witte bloedcellen gebruiken ook veel suiker

20 1. Werking van FDG PET en PET/CT 2. Nut van FDG PET 3.Voorbereiding van patiënten voor FDG PET 4.FDG PET van de blaas

21 Ruim voor de scan: 6 uur nuchter Geen zware inspanning Vanaf 2 uur voor FDG 1 L water drinken Ongeveer 1 uur voor de scan: Intraveneuze injectie van FDG 60 min rusten: ontspannen, niet bewegen, niet praten In halfdonkere, goed verwarmde kamer > verdeling van FDG over het lichaam en opname in organen Scan min stil liggen

22 Voorbereiding: 6 uur nuchter Geen zware inspanning Na injectie van FDG 60 min rusten in halfdonkere kamer Effect van insuline (patiënt niet nuchter) Effect van inspanning (voor of na FDG injectie)

23 Hoog bloedsuiker Competitie van gewoon suiker met FDG Lagere opname van FDG in hersenen en tumoren Slechtere stadiëring Kwantificatie en responsbepaling onbetrouwbaar 6,9 mmol/l 18,9 mmol/l Bloedglucosespiegel

24 Zorg dat bloedsuikerspiegel goed is ingesteld: < 10 mmol/l, maar liefst < 7 mmol/l Maar: geen insuline spuiten vlak voor de scan! Standaardvoorbereiding bij diabetici: Licht ontbijt Bij patiënten met insuline: lagere dosis Orale medicatie mag ingenomen worden, behalve metformine Minimaal 4 uur nuchter

25 Uitscheiding FDG via de urine Artefacten rond de blaas PET slecht beoordeelbaar rond de blaas Veel straling op organen rond de blaas Goede prehydratie > minder kans op deze nadelen

26 Borstkanker en activatie van bruin vet

27

28 Risicofactoren voor activatie bruin vet: Koude Slanke lichaamsbouw Vrouwelijk geslacht Recente chemotherapie Spanning / sympathische activatie Voorbereiding ter voorkoming bruin vet: Warme wachtkamer en rustkamer Medicamenteus: bètablokker

29 Nadelen van FDG opname in spieren en bruin vet: Tumoren worden slechter zichtbaar (lagere sensitiviteit) Spier of bruin vet kan voor tumor worden aangezien (lagere specificiteit) Kwantificatie en responsbepaling wordt minder betrouwbaar of onmogelijk Dus zorg dat patiënt nuchter is! Ook stop glucose infuus en sondevoeding Drinken is toegestaan, maar alleen water of koffie/thee zonder melk/suiker

30 1. Werking van FDG PET en PET/CT 2. Nut van FDG PET 3. Voorbereiding van patiënten voor FDG PET 4.FDG PET van de blaas

31 31 Hoge FDG concentratie in de urine

32 Protocol: Na normale PET scan toediening van diureticum (furosemide) Instructie patiënt: extra drinken (ca. 0,5 L) en regelmatig plassen, tot 15 min voor de scan Twee uur na furosemide PET scan blaasregio

33 Mogelijk van nut bij: Detectie van tumorrest / recidief (ongeveer verdubbeling sensitiviteit) Responsevaluatie primaire tumor Detectie van lymfekliermetastasen Anjos 2007, Mertens 2012, Yang 2012

34 FDG PET/CT: combinatie van functie (suikerverbruik > PET) en vorm (anatomie > CT) FDG PET is goed in het opsporen van allerlei tumoren (en ontstekingen) goed in vroege responsbepaling vaak ook kosten effectief Goede voorbereiding van de patiënt is essentieel voor accuraat vinden van tumoren / metastasen kwantificatie (responsbepaling!) beeldvorming van de blaas

35 Vragen?