Oefenexamen II vwo De Republiek in een tijd van vorsten,

Transcriptie

1 Oefenexamen II vwo 1 Het gewest Holland werd in de zestiende eeuw een sterk verstedelijkt gebied. Leg uit: a. waarom de moedernegotie voor het voortbestaan van dit verstedelijkte gebied absoluut noodzakelijk was. b. waarom de moedernegotie de verstedelijking verder versterkte. a. de inwoners moesten gevoed worden. In Holland kon van nature niet voldoende voedsel worden verbouwd. De moedernegotie zorgde voor de toevoer van voldoende voedsel. b. doordat er voldoende voedsel was, kon de bevolking groeien. De steden groeiden daardoor. Bovendien zorgde de moedernegotie voor het ontstaan van een handelscentrum in met name Amsterdam. Andere steden in Holland profiteerden daar ook van. De verstedelijking nam toe. 2 Sommige historici typeren de politiek van de Habsburgse vorsten (zoals Karel V en Filips II) als modern, beredeneerd vanuit die tijd. De motieven achter de opstand typeren zij juist weer als conservatief, eveneens beredeneerd vanuit die tijd. Geef voor beide typeringen een argumentatie. Het beleid van de Habsburgers is nieuw, omdat centralisatie een nieuw verschijnsel was. In de Middeleeuwen was er in Europa sprake geweest van een sterk particularisme. De Opstand wilde dit particularisme juist in stand houden, wat dus ouderwets/conservatief is. Bron 1 In De Tachtigjarige Oorlog van S. Groenveld en H.L.Ph. Leeuwenburg staat het volgende fragment over de Raad van State: Het meeste aanzien van de drie had ongetwijfeld de Raad van State, door zijn taken én door de status van zijn leden. In alle grote en voornaamste zaken van de Nederlanden moest hij advies uitbrengen; dat wilde zeggen: in internationale kwesties en diplomatie, in oorlog en vrede en binnen de Lage Landen in alle aangelegenheden van kerkelijke, financiële en bestuurlijke aard. De Raad hield zich, met andere woorden, bezig met de bepaling van het beleid van de centrale overheid. De leden ervan werden in de eerste plaats uit de adel gerekruteerd: tien edelen namen er in 1531 in plaats naast twee geestelijken. Maar weldra deden ook juristen hun intrede, tot woede van de adellijke heren. Zo telde de Raad in 1555 zeven edelen naast vijf rechtsgeleerden. Bovendien waren de leden van de Raad verdeeld in permanent en niet-permanent aanwezig. De eersten namen in feite de besluiten, maar de tweeden werden voor die besluiten mede verantwoordelijk geacht. Het aantal permanente leden was gering en meestal niet van adellijke afkomst. Gebruik bron 1. 3 Welke oorzaak voor het ontstaan van de Opstand kun je afleiden uit deze bron? Leg je antwoord uit, verwijs daarbij naar een passage uit de bron. De centralisatiepolitiek die mede vorm kreeg in de Raad van State. Bovendien nam daar de macht van de adel af ten opzichte van de geschoolde juristen. Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

2 Bron 2 Gebruik bron 2. 4 Hieronder staan vier gebeurtenissen uit de Opstand: a. De Pacificatie van Gent b. De Unie van Atrecht c. De Unie van Utrecht d. Opstellen van de Acte van Verlatinghe Leg uit naar aanleiding van welke gebeurtenis deze prent is gemaakt. Verwijs in je uitleg naar twee verschillende beeldelementen, waarmee je de keuze motiveert. De prent is gemaakt naar aanleiding van de Pacificatie van Gent. Alle Nederlandse gewesten gaan zich samen verzetten tegen de militaire overheersing door de Spanjaarden. Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

3 Bron 3 De waarde van de export uit de Nederlandse gewesten. Gebruik bron 3. 5 Leg uit waarom deze kaart de situatie niet kan weergeven van na 1585, maar waarschijnlijk voor Voor 1585 was Antwerpen de belangrijkste handelsstad, wat te zien is op de kaart. Na 1585 nam Amsterdam deze positie over, als gevolg van de val van Antwerpen. 6 Het Twaalfjarig Bestand is van grote invloed geweest op verschillende gebeurtenissen en ontwikkelingen in de Republiek. Daarvan twee voorbeelden: 1. Hugo de Groot werd verzocht om de publicatie van Mare Liberum uit te stellen tot na de sluiting van het bestand. 2. De discussie over voortzetting dan wel beëindiging van het Bestand werd verbonden aan een religieus conflict in de Republiek. Leg het verband tussen het Bestand en de twee voorbeelden afzonderlijk uit. 1.Iin Mare Liberum werd gepleit voor vrije zeeën, wat Spanje kon opvatten als een bedreiging. Zij beheersten met name in Azie veel zeestraten en wilden dat natuurlijk niet opgeven. 2. Het conflict tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt kreeg een religieuze lading. Maurits was orthodox, Van Oldenbarnevelt vrijzinnig. Hij werd door Maurits vanwege het religieuze conflict gearresteerd en op die wijze politiek buitenspel gezet. 7 Het opheffen van het Edict van Nantes was van invloed op: - de sociaal-economische situatie in de Republiek; - het buitenlandse beleid van Willem III. Toon aan op welke wijze de invloed op beide zaken duidelijk wordt. Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

4 - door het opheffen van het Edict van Nantes kwam er een grote groep vluchtelingen (Hugenoten) naar de Republiek. Zij vormden een belangrijke groep werknemers voor de bedrijven in met name Amsterdam. - Willem III versterkt zijn coalitiepolitiek tegen Frankrijk, in 1688 breekt de tweede Coalitieoorlog uit. Bron 4 In 1619 werd de remonstrantse predikant Paschier de Feyne ondervraagt. Hij beschrijft dit in datzelfde jaar in een verslag. Hieruit een passage: Daarna las de voorzitter de Akte van Stilstand voor, waarin ik moest beloven mij voortaan direct of indirect van alle kerkelijke werkzaamheden te zullen onthouden et cetera. Hetgeen ik ook weigerde te ondertekenen, waarop de voorzitter zei: Aangezien u deze akte niet wilt ondertekenen, zijn de Heren Staten vastbesloten u het verblijf in het land, en in alle overige rechtsgebieden van dien, te verbieden. Ik zei: Het land is niet opgegraven, wat wilt u daarmee zeggen, vroeg de voorzitter. Daarmee wil ik zeggen, zei ik, dat ik er wel weer kan terugkeren. Ik zie dat de dingen wel weer kunnen terugkeren naar de plek waar ze thuis horen. Waarop een van de synodale broeders zei: Men zal u dan wel een rood hemdje aantrekken (daarmee wordt bedoeld dat hij dan mishandeld/geslagen zal worden). Gebruik bron 4. 8 Stel, je voert met een klasgenoot een discussie over het tolerante klimaat in de Republiek. Leg uit: a. met behulp van een concreet persoon waaruit de tolerantie op het gebied van cultuur/wetenschap blijkt. b. met welke politieke reden je deze tolerantie kunt verklaren. c. dat uit de bron weliswaar geen tolerant klimaat spreekt, maar dat deze situatie door ontwikkelingen op dat moment te verklaren valt. d. waarom deze bron wel betrouwbaar is voor gebruik naar een onderzoek naar de tolerantie in de Republiek, maar niet representatief is. a. bijvoorbeeld Spinoza b. het ontbreken van een sterk centraal gezag c. Iemand wordt vervolgd om zijn religieuze opvattingen, maar dit speelt zich af nadat bij de Synode van Dordrecht werd besloten dat de predikanten van de remonstranten werden verbannen. d. De bron is betrouwbaar omdat hij is geschreven door een tijdgenoot/betrokken persoon, maar is niet representatief omdat het slechts gaat om één voorbeeld. Hieruit kun je geen algemene conclusies trekken over het tolerante klimaat in de Republiek. 9 In de zomer van 1672 werden veel staatsgezinde regenten afgezet en opgejaagd door prinsgezinde regenten. Leg uit naar aanleiding van welke gebeurtenis zich deze situatie voordeed en welk politiek motief daar achter lag. Het Rampjaar was de aanleiding. De staatsgezinde regenten kregen de schuld van deze situatie. Het was niet gelukt om Frankrijk en Engeland tegen elkaar uit te spelen, zoals de Witt had geprobeerd. De twee landen hadden elkaar juist gevonden en de Republiek aangevallen. 10 Aan het einde van de zeventiende eeuw was het regelmatig onrustig in de Hollandse steden. Een voorbeeld daarvan is het aansprekersoproer, waarbij Amsterdammers de straat op gingen om te protesteren tegen het invoeren van belasting op begrafenissen. De belastingdruk in het gewest Holland was al zo groot. Geef twee algemene redenen waarom de belastingdruk aan het einde van de zeventiende eeuw in Holland zo hoog was. Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 4 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

5 1. Het gewest Holland had grote schulden als gevolg van de verschillende oorlogen. Deze schulden moesten met belastinginkomsten worden afgelost. 2. De economie van de Republiek ging achteruit. In deze verslechterde situatie merkten de mensen het nog meer wanneer de belastingen omhoog gingen. Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 5 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011