Samenvatting Geschiedenis ontdekkers en hervormers hoofdstuk 1

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis ontdekkers en hervormers hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 2937 woorden 12 december keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1.1 Er gingen stemmen op tegen de katholieke kerk vanwege de rijkdom en corruptie in de kerk. Leiders gaven baantjes aan vrienden en familie en de monniken die een gelofte van armoede hadden afgelegd, leefden zeer luxe. De kritiek nam toen vooral op de aflaten, waarbij mensen een brief moesten kopen om vergeven te worden voor hun zonden. De mensen die kritiek hadden op het geloof en de leiding van de kerk werden ketters genoemd. Vooral Maarten Luther kreeg veel aanhang. Hij wilde de kerk hervormen. Ook Johannes Calvijn was een belangrijke protestant. Hij wilde dat de mensen weer eenvoudig leven gingen leiden. Door dit kritiek kwam er veel onrust en uiteindelijk ook strijd tussen de verschillende geloofsgroepen. Uiteindelijk zorgde dit voor het einde van de eenheid binnen de kerk 1.2 Karel v hield zich niet aan z n woord en voerde zonder overleg belastingen in. Bovendien verminderde hij de macht van de gewesten door centralisatie in te voeren. Vanaf dat moment verloren de gewesten veel macht. De Calvinisten kregen door deze belastingen en ook het strenge vervolgen van de zogenaamde ketters, steeds meer aanhangers. Zij predikten hun geloof in hagenpreken om vervolging te voorkomen. Toen Filips!! zijn vader opvolgde als koning werden de hervormers nog strenger vervolgd. Om de opkomende protestanten nog harder te kunnen aanpakken liet Filips de paus de aartsbisdommen, of kerkprovincies herindelen. Hierdoor groeide echter de weerstand tegen Filips en de kerk en kreeg het Calvinisme steeds meer aanhang. 1.3 Door de vele oorlogen die Spanje voerde moest Karel veel geld vrijmaken voor het betalen van z n soldaten. Hiervoor verhoogde hij de belastingen in de Nederlanden en dit zorgde ervoor dat de economische situatie hier, ernstig verslechterde. De mensen waren werkeloos en hadden honger. Aangezien de Kerk geen belasting hoefde te betalen en dus steeds rijker werden, begonnen de burgers zicht te ergeren aan deze Katholieke kerk. Ook het steeds heviger vervolgend van de protestanten bracht veel weerstand en de aanhang van Calvijn groeide gestaag. In 1566 brk de Beeldenstorm uit waarbij vele kerken en kloosters werden vernield door de protestanten. Om de opstandelingen te straffen stuurde Filllips de hertog van Alva met een leger naar de Nederlanden. Vele calvinisten en edelen vluchtten het land uit. Onder hen was Willem van Oranje. Hij kwam 2 jaar later terug met een leeger om Alva te verdrijven. Dit lukte niet, maar de opstand was een feit. Steeds meer mensen sloten zich aan bij de Pagina 1 van 6

2 opstand, waaronder de naar zee gevluchte watergeuzen, maar ook steden die de poorten voor de Spanjaarden sloten. Na jaren vechten vermoordde Balthazar Gerards de beoogde nieuwe vorst van Nederland, Willem van Oranje. Aangezien de gewesten geen nieuwe vorst konden vinden, besloten ze in 1588 zelf het land te gaan regeren. De nieuwe naam werd de Republiek der Verenigde Nederlanden. In 1609 werd een wapenstilstand met de Spanjaarden gesloten. Dit bestand hield 12 jaar stand, waarna de strijd weer verder ging onder nieuwe stadshouder en zoon van Willem van Oranje, Maurits. In 1648 waren beide partijen de strijd zat en sloten ze de vrede van Münster. 1.4 De Nederlandse kooplieden waren de belangrijkste vervoerders van bulkgoederen in Euopa geworden in de 16e eeuw. Nadat Antwerpen in handen van Spanje viel, vluchtten veel handelaren naar het noorden en gingen hier verder met hun werk. Zij namen dus ook een handelscontacten en ervaring mee en steden als Amsterdam, Middelburg en Rotterdam floteerden hieronder. Daarbij werd de handel dankzij deze immigranten uitgebreid naar het noorden van Europa en het Middellandse Zeegebied. Ook de handel in luxeproducten verschoof hierdoor naar het noorden. Ondertussen probeerde Filips II, inmiddels ook koning van Portugal, de handel met de Nederlanders te boycotten. Dit was lastig, want hierdoor kwam er in Spanje een graan tekort. De strijd verhevigde, want de Nederlanders lieten zich op zee ook gelden. Ze knokten terug. Door de Spaanse maatregel was er in de Nederlanden een schaarste aan zout en suiker. Men besloot geen tussenhandelaars meer te gebruiken en zelf naar de handelscontacten op zoek te gaan buiten Europa. Zij haalden suiker uit Zuid- Amerika en gingen ook de handel aan met het westen van Afrika. Vele specerijen haalden ze uit Azië. Hier stichtten ze voorcompagnieën die uiteindelijk gingen samenwerken in de VOC. Karel V Hij was aan het begin van de 16e eeuw: koning van Spanje, keizer van Duitsland & aartshertog van Duitsland. Door een erfenis en veroveringen kreeg Karel V ook de Nederlandse gewesten in bezit. Omdat hij niet overal tegelijk kon zijn, stelde hij voor elk gewest een plaatsvervanger of stadshouder aan. Bovendien benoemde hij voor alle gewesten tezamen een landvoogd. Die regelde het bestuur als Karel V in een ander deel van zijn rijk verbleef. De Nederlanden waren welvarend. De inkomsten uit de steden leverden hem veel belastinggeld op. Toen Karel V vorst werd van de Nederlanden (1515), beloofde hij de oude rechten van steden en gewesten te handhaven. Een van de rechten was dat hij alleen met toestemming van de steden en gewesten de belasting mocht verhogen. Maar Karel V voerde veel dure oorlogen tegen de Turken en de Fransen. Om dit te kunnen betalen, begon hij de belastingen in de Nederlanden te verhogen, zonder toestemming van de bestuurders van de steden en gewesten. Wie weigerde te betalen, werd gestraft. Dit leidde tot onvrede in het land. Karel V kreeg steeds vaker ruzie over het verhogen van de belastingen. Daarom probeerde hij de macht van de gewesten te verkleinen. Hij wilde het bestuur cetraliseren en koos Brussel uit als bestuurscentrum. Veel edelen die in het bestuur zaten, werden vervangen door trouwe ambtenaren. Dit zorgde voor onrust onder de edelen die hun macht begonnen te verliezen. Ook onder de burgers in de steden groeide de onvrede. Zij verzetten zich tegen de belastingverhogingen. Daarnaast ergerden zij zich aan de katholieke kerk. Die was rijk, maar hoefde geen belastingen te betalen. De ideeën van Calvijn spraken burgers meer aan. Kooplieden vonden zijn opvattingen over hard werken en paarzaam leven aantrekkelijk. Dat vergrootte hun kans op succes in zaken.maar de katholieke kerk verbood calvinistische kerkdiensten. Daarom preekten de calvinistische geestelijken in de openlucht. Door hun preken en uit onvrede groeide het aantal calvinisten. De katholieke Pagina 2 van 6

3 kerk was bang voor de invloed van de calvinisme in de Nederlanden. Karel V, die zelf overtuigd katholiek was, steund ede kerk in haar strijd tegen de ketters. Hij nam strenge maatregelen tegen tegenstanders van de kerk. Zijn zoon Filips II, die Karel V in 1555 als vorst over de Nederlanden opvolgde, ga de inquisitie opdracht de calvinisten nog strenger te vervolgen. Veel ketters werdem door deze kerkelijke rechtbank ter dood veroordeeld. Hun bezittingen werden in beslag genomen. Maar deze harde aanpak had weinig succes. Integendeel, het verzet tegen de aanpak van de kerk en de koning nam juist toe. Filips II wilde niet alleen vervolging van het calvinisme, maar ook meer invloed op de katholieke kerk in zijn rijk. De aartsbisdommen of kerkprovincies waarvan de Nederlanden deel uitmaakten, lagen echter gedeeltelijk in Duitse en Franse gebieden. De paus had de steun van de koning hard nodig en zorgde voor een herindeling van de kerkprovincies. De edelen in de Nederlanden reageerden boos op deze herindeling. Filips II had die achter hun rus om met de paus geregeld. Daardoor was zijn macht in de Nederlanden gegroeid. Voortaan bepaalde Filips II welke bisschoppen en andere hoge geestelijken werden aangesteld. Zonen van edelen konden deze winstgevende banen niet meer krijgen. Ook de calvinisten waren tegen de herindeling. Zij waren bang dat de koning zijn kerkelijke macht zou misbruiken en ketters nog harder zou straffen. Door de kerkelijke herindeling groeide de onvrede onder de edelen en de calvinisten. Kritiek op de kerk Rond 1500 was geloof erg belangrijk. Maar in de 16e eeuw ontstond er kritiek in de katholieke kerk. Veel mensen vonden dat priesters en monniken zich meer met geld en macht dan met geloof bezighielden. De leiders van de kerk werden ervan beschuldigd de baantjes in de kerk onder familieleden en vrienden te verdelen. Toen kwamen er mensen die kritiek gingen geven. Wat hield deze kritiek in? Men vond dat priesters en monniken zich meer met geld en macht dan met geloof bezighielden. Er was corruptie, de leiding gaf baantjes aan familie en vrienden. Misbruik maken van je positie. Personen die kritiek gaven: beroemde geleerden als Disiderius Erasmus en Thomas More (schreven over de corruptie in de kerk) en Savonarola. Waarom deze mensen kritiek durfden te geven? Zolang zij het gezag van de paus en de bisschappen niet aanvielen, werden zij met rust gelaten. Wie dat wel deed en kritiek had, werd een ketter genoemd. Ketter= iemand met andere ideeën over het katholieke geloof. Zij werden als een gevaar voor de eenheid van de kerk gezien en streng vervolgd. Toch leidde hun vervolging niet tot meer gezag van de kerkelijke leiders. Integendeel, door de uitvinding van de boekdrukkunst werden afwijkende ideeën over het geloof juist veel sneller verspreid. Aflaatbrieven: een brief waarin met vergeving vor zijn zonden kreeg en later in de hemel kon komen. Voordeel voor de kerk van deze aflaatbrieven: er kwam veel inkomsten binnen. Maarten Luther Aan het begin van de 16e eeuw had de paus veel geld nodig voor de bouw van de Sint-Pieterskerk in Rome. Hij probeerde dat geld bijeen te krijgen door de verkoop van aflaten. Wie een aflaatbrief kocht, kreeg vergeving van zijn zonden en kwam later in de hemel. De verkoop van aflaatbrieven was een groot succes. De Duitse monnik Maarten Luther leverde kritiek op deze praktijken. In de bijbel had hij gelezen dat gelovigen op een andere manier in de hemel konden komen. Hij wilde de katholieke kerk hervormen. Zijn kritiek op de kerk vatte hij samen in 95 stellingen. Die spijkerde hij op de deur van de kerk in Wittenberg. Luther moest zich voor zijn kritiek tegenover keizer Karel V verantwoorden. Toen hij vasthield aan zijn Pagina 3 van 6

4 ideeën, werd hij door de paus uit de katholieke kerk gezet. Maar Luther kreeg wel volgelingen. Zijn leer wordt het Lutheranisme genoemd. Met Luther begon de hervorming. Luther en zijn aanhangers werden vanwege hun ideeën vervolgd. Zij schreven een brief aan de keizer. Daarin verdedigden zij de Hervorming en protesteerden zij tegen de onderdrukking van hun geloof. Daarin ontstond het woord protestanten. Johannes Calvijn Behalve Luther kwamen er ook andere hervormers. Van hen is vooral Johannes Calvijn belangrijk. Hij was het op veel punten met Luther eens, maar het calvinisme was strenger. Zo vond Calvijn dat er in kerken geen versieringen mochten zijn. Volgens hem ging ook maar een klein deel van de gelovigen naar de hemel. Calvijn zei dat de mensen eenvoudig moesten leven. En Engeland hervormde koning Hendrik VIII de kerk. Anglisaanse kerk Naam van een kerk van Engeland, na de hervormingen van Hendrik VIII (8ste ). Het was een Engelse kerk met aan de hoofd een koning. De koning van Engeland richtte die kerk op vanwege een conflict met de paus, waarna hij uit de kerk werd gezet, omdat hij van zijn eerste vrouw scheidde. Zij schonk hem namelijk geen zoon, wel 6 dochers. De paus ging hier niet mee akkoord en Hendrik VIII brak met de katholeke kerk. De paus reageerde op de nieuwe Anglisaanse kerk: was hier op tegen, maar kon er weinig tegen doen. Er was wel wat verzet in het land zelf, maar als de katholieken zich bij de situatie zouden neerleggen zouden ze met rust gelaten worden. Hendrik VIII hervormde de kerk en bepaalde aan welke regels de gelovigen zich moesten houden. De koning benoemde zichzelf tot het hoofd van de Engelse Anglicaanse kerk. De Hervorming zorgde in grote delen van Europa voor onrust en strijd. Sommige vorsten sloten zich bij de Hervorming aan. Anderen bleven trouw aan de katholieke kerk en de paus. Door de hervormers werd de eenheid van de kerk verbroken. Naast de katholieke kerk waren er vanaf de 16e eeuw allerlei protestantse kerken ontstaan. Centralisatie Het besturen van het rijk vanuit 1 plaats. Karel V kreeg steeds vaker ruzie over het verhogen van de belastingen. Daarom probeerde hij de macht van de gewesten te verkleinen. Hij wilde het bestuur cetraliseren en koos Brussel uit als bestuurscentrum. Veel edelen die in het bestuur zaten, werden vervangen door trouwe ambtenaren. Dit zorgde voor onrust onder de edelen die hun macht begonnen te verliezen. Ook onder de burgers in de steden groeide de onvrede. Zij verzetten zich tegen de belastingverhogingen. Daarnaast ergerden zij zich aan de katholieke kerk. Die was rijk, maar hoefde geen belastingen te betalen. Beeldenstorm De aanval van de protestanten op de Katholieke kerken en kloosters in 1566, waarin de beelden in deze gebouwen vernietigd worden. De onvrede onder het volk nam toe door het verhogen van de balastingen. Het volk begon zich te irriteren aan de rijkdommen van de kerk. Binnen de kerk waren er ook mensen die zich ergerden aan het gedrag van de geestelijkheid. Onder hen waren Maarten Luther en Johannes Calvijn. Zij kwamen met een nieuwe kijk op het geloof en kregen veel aanhangers. De katholieke kerk was hier op tegen en liet de zogenaamde ketters opvolgens. Deze vervolgingen zorgden ervoordat het volk nog ontevredener werd met als gevolg de Pagina 4 van 6

5 Beeldenstorm in Tijdens de Beeldenstorm gingen mensen van kerk tot klooster binnen de Nederlanden om daar de beelden en de anderen versieringen van de kerken en kloosters kapot te maken. Deze storm woedde door de gewesten en zorgdde er voor dat Filips 11 woedend werd en de hertog van Alva naar de Nederlanden stuurde om orde op zaken te stellen en de opstandelingen streng te straffen. Veel calvinisten en edelen vluchten naar het buitenland. Na 2 jaar kwam een van de edelen, Willem van Oranje, met een leger terug en dit was het begin van de 80-jarige oorlog. VOC -Verenigde Oost-Indische Compagnie Voordeel van VOC samen sta je sterk. De voorcompagnieën konden dan elkaar beschermen en met elkaar een front vormen tegen de concurrentie. Hoe lang VOC heeft bestaan 197 jaar dat de tochten duur waren, dus ze zochten mensen die een klein deel van eht schip wilden kopen zodat ze uiteindelijk in de winst of verlies mochten delen waar ze heen vaarden. Voorcompangnieën nieuwe ondernemingen voor de handel in Azië. Willem van Oranje Nationaliteit: Duits geboorteplaats: Dillenburg geboortejaar: 1533 Hoe Willem van Oranje komt aan zijn naam (Oranje), van het gebied Orange die hij geërfd hed van een familielid. Willem is opgevoed aan het hof van Karel V en door Filips II benoemd tot stadshouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Toch werd hij zijn belangrijkste tegenstander. Waarom ging hij zich verzetten tegen de koning? Hij vond dat de rechten van de adel behouden moesten blijven en hij was tegen de kettervervolgingen. Vogelvrij: dat iedereen je mag vermoorden. De moordenaar zal niet woorden vervolgd. Door de jaren heen is er veel strijd geweest tussen de Staten-Generaal en de stadshouder. De relatie tussen hun was heel goed. Ze wilden hem vorst maken van de Nederlanden. De Staten-Generaal hoopten daarmme te bereiken dat de rechten van de gewesten en steden gerespecteerd zouden worden en het protestantse geloof bevorderd en beschermd zou worden. Hij was degene die de aanzet maakte voor de Nederlanden om zich écht te verzetten om het onafhankelijk te maken. De ideeën van Willem van Oranje Positieve gevolgen: democratie stromingen konden zich ontwikkelen. Een deel van de Nederlanden werd uit de greep van Spanje losgerukt. Nieuwe voorrechten en vrijheden. Men mocht denken wat ze wilden. Het volk, de adel en de burgers werden de steunpilaren van een vrij land. Negatiever gevolgen: het katholieke geloof werd verboden. De bezittingen van kerken en kloosters werden eigendom van de staat. Nova zembla Nova Zembla ligt boven Rusland. Willem Barentz die met bemanning via de noordroute naar Azië probeert te komen. Hij strandt op Nova Zembra en moet daar zien te overleven tot de winter voorbij is. Uiteindelijk komen niet alle bemanningsleden terug. Barentz overleeft de terugtocht niet. De expeditie komt niet in Pagina 5 van 6

6 Azië en moet ongedane zakenterug. Chronologie Om de gebeurtenissen uit het verleden een plaats te kunnen geven, moet je de geschiedenis in periodes of tijdvakken verdelen. Als je de naam van het tijdvak noemt, weten mensen wanneer de gebeurtenis ongeveer heeft plaatsgevonden. De onderwerpen in dit geschiedeinisboek volgend elkaar op in de tijd. Dat noemen we chronologie. Op de tijdbalk van een hoofdstuk kun je zien met welke tijdvak je bezig bent. Aflaatbrieven- Sint-Pieterskerk Aan het begin van de 16e eeuw had de paus veel geld nodig voor de bouw van de Sint-Pieterskerk in Rome. Hij probeerde dat geld bijeen te krijgen door de verkoop van aflaten. Wie een aflaatbrief kocht, kreeg vergeving van zijn zonden en kwam later in de hemel. De verkoop van aflaatbrieven was een groot succes. De Duitse monnik Maarten Luther leverde kritiek op deze praktijken. In de bijbel had hij gelezen dat gelovigen op een andere manier in de hemel konden komen. Hij wilde de katholieke kerk hervormen. Zijn kritiek op de kerk vatte hij samen in 95 stellingen. Die spijkerde hij op de deur van de kerk in Wittenberg. Luther moest zich voor zijn kritiek tegenover keizer Karel V verantwoorden. Toen hij vasthield aan zijn ideeën, werd hij door de paus uit de katholieke kerk gezet. Maar Luther kreeg wel volgelingen. Zijn leer wordt het Lutheranisme genoemd. Met Luther begon de hervorming. Aflaatbrieven: een brief waarin met vergeving vor zijn zonden kreeg en later in de hemel kon komen. Voordeel voor de kerk van deze aflaatbrieven: er kwam veel inkomsten binnen. Pagina 6 van 6