Feitenkaart Discriminatiemeldingen Midden- en West-Brabant

Transcriptie

1 Feitenkaart Discriminatiemeldingen Midden- en West-Brabant

2 Inhoud Inleiding... 2 Meldingen van discriminatie... 3 Aard van de discriminatie... 4 Discriminatiegrond... 6 Maatschappelijk terrein... 9 Herkomst van de melders Werkwijze en beoordeling van de meldingen Geografische spreiding van meldingen Bijlagen

3 Inleiding RADAR is het bureau vóór gelijke behandeling en tegen discriminatie werkzaam in de regio s Midden- en West-Brabant, Zuid-Holland-Zuid, Rotterdam-Rijnmond en delen van Brabant-Noord. 1 RADAR bevordert gelijke behandeling en streeft naar een samenleving zonder uitsluiting die iedereen gelijke kansen biedt. RADAR verhindert en verhelpt gevallen en gevoelens van discriminatie, zoekt samenwerking en deelt kennis. Deskundigheid, betrokkenheid, betrouwbaarheid en onpartijdigheid zijn daarbij kernwaarden. Bij RADAR kunnen mensen terecht die in aanraking komen met discriminatie of hiervan getuige zijn. De meest voorkomende vormen zijn discriminatie op grond van huidkleur/afkomst, geslacht, seksuele gerichtheid, geloofs-/levensovertuiging, leeftijd en handicap/chronische ziekte. Naast advies en ondersteuning bij klachten en meldingen van discriminatie, registreert RADAR de klachten en bekijkt deze op ontwikkelingen die onder meer van belang kunnen zijn voor een gemeentebestuur en professionals die werken aan het voorkomen en bestrijden van discriminatie. RADAR verzorgt ook voorlichtingen en trainingen aan scholen, bedrijven en overheden. RADAR werkt vanuit vestigingen in Breda, Rotterdam, s-hertogenbosch en Tilburg. 2 Discriminatie-ervaringen kunnen zowel in een persoonlijk gesprek met een klachtbehandelaar, als telefonisch, per of rechtstreeks via de website worden gemeld. Ook kan via deze wegen informatie over het voorkomen en bestrijden van discriminatie worden ingewonnen. 3 Deze feitenkaart geeft een overzicht van de klachten en meldingen van discriminatie die in 2011 bij RADAR uit Midden- en West-Brabant binnenkwamen. De nadruk ligt op de aantallen. Het is echter van belang te onderstrepen dat discriminatie bij uitstek een onderwerp is waarbij het aantal meldingen niet alles zegt, omdat niet alle ervaren voorvallen worden gemeld (onderrapportage). De feitenkaart geeft een overzicht van het aantal meldingen per maatschappelijk terrein en discriminatiegrond en er wordt verslag gedaan van de aard van discriminatie. Daarbij wordt steeds een korte toelichting gegeven en wordt ingegaan op verschuivingen ten opzichte van voorgaande jaren. Kale cijfers zeggen niet veel over de inhoud en de impact van zaken. Om daar een idee van te geven wordt in tekstwolken een aantal casussen weergegeven. Dit zijn korte voorbeelden van meldingen die in 2011 zijn gedaan. 1 Sinds 1 april 2011 is RADAR werkzaam voor de bewoners van s-hertogenbosch en andere gemeenten in Brabant-Noord. 2 Eind 2011 werd de vestiging in Dordrecht gesloten RADAR blijft wel werkzaam voor deze regio. De vestiging in s-hertogenbosch werd in 2011 geopend. 3 Op is meer informatie te vinden. De RADAR-vestigingen zijn bereikbaar via een lokaal telefoonnummer of via het centrale nummer s kunnen worden verstuurd naar info@radar.nl. 2

4 Meldingen van discriminatie Discriminatie betekent letterlijk onderscheid maken. Niet ieder onderscheid staat echter gelijk aan discriminatie. De wet bepaalt welk onderscheid wel of niet geoorloofd is. Wettelijk gezien wordt alleen onderscheid op de volgende gronden gerekend tot mogelijk ongeoorloofd onderscheid: herkomst, nationaliteit, godsdienst, sekse, seksuele gerichtheid, leeftijd, handicap of chronische ziekte, levensovertuiging, politieke overtuiging, burgerlijke staat, soort arbeidscontract en arbeidsduur. In 2011 ontving RADAR uit Midden- en West-Brabant 222 klachten en/of meldingen over discriminatie. In Figuur 1 is te zien dat het aantal meldingen daarmee is gedaald ten opzichte van de twee voorgaande jaren. Het aantal meldingen ligt nog wel hoger dan in de jaren daarvoor. Figuur 1. Aantal meldingen van discriminatie Midden- en West-Brabant in Aantal meldingen Betekent de daling van het aantal meldingen dat er minder discriminatie is ervaren of dat er minder is gediscrimineerd? Waarschijnlijk niet. Een meer voor de hand liggende verklaring is dat in 2011 geen publiekscampagne is gevoerd om de bekendheid met antidiscriminatievoorzieningen te vergroten en mensen bewust te maken van discriminatie. In 2009 en 2010 voerde de Rijksoverheid een dergelijke landelijke campagne onder de titel Moet jij jezelf thuislaten als je naar buiten gaat. Door middel van televisie- en radiospotjes (en abri s in 2009) en een bijbehorende website bracht de campagne discriminatie bij een breed publiek onder de aandacht en vergrootte de meldingsbereidheid. Gedurende de campagneperiodes zag RADAR het aantal meldingen stijgen wat in 2009 tot een forse toename van het aantal meldingen leidde, een aantal dat in 2010 nagenoeg werd geëvenaard. In Figuur 2 is goed te zien dat de piek in de zomer/het najaar (de campagneperiodes in 2009 en 2010) in 2011 ontbreekt. 3

5 Figuur 2. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant per maand De aard van discriminatie Met de aard van discriminatie bedoelen we de manier waarop discriminatie zich uit. Bijna zeven van de tien meldingen gaan in 2011 over omstreden behandeling (151). We spreken van omstreden behandeling wanneer mensen de toegang wordt geweigerd tot een dienst of goed (denk aan een sportclub, horecagelegenheid, maar ook aan werk of het afsluiten van een verzekering) omdat zij tot een bepaalde groep behoren (of geacht worden te horen). Bijvoorbeeld omdat zij allochtoon zijn, een beperking hebben of te oud zijn. Ook als een gebouw niet toegankelijk is voor mensen die slecht ter been zijn of in een rolstoel zitten, is sprake van omstreden behandeling. Van omstreden behandeling is ook sprake wanneer algemene regels, direct of indirect, nadelig uitpakken voor een bepaalde groep. Bijvoorbeeld wanneer hoofddoeken niet zijn toegestaan, waardoor moslima s worden getroffen en uitgesloten. Ik werk voor een zorginstelling, ik heb een Surinaamse achtergrond en een donkere huidkleur. Laatst kreeg ik van mijn manager te horen dat de familie van een dementerende vrouw niet wil dat er mensen met een donkere huidkleur voor haar zorgen. 4

6 Tabel 1. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar aard Aard van discriminatie 2011 Aantal % Omstreden behandeling % Weigering goed/dienst 96 Toepassing regels 50 Overig 5 Vijandige bejegening 55 25% Demonstratie 0 Belediging 50 Bekladding/pamfletten 4 Overig 1 Geweld 4 2% Bedreiging 1 0% Overig 11 5% Totaal % Een kwart van de meldingen gaat over vijandige bejegening (55). Veruit de meeste meldingen hebben betrekking op discriminatoire belediging, waaronder beledigende, denigrerende en/of stigmatiserende uitspraken en scheldpartijen, bijvoorbeeld op het werk of op straat. Ook pesten valt onder deze categorie. Viermaal is melding gedaan van discriminerende graffiti. Het gaat in alle gevallen om hakenkruisen. De vindplaatsen zijn divers; van een brug, tot een school en een clubhuis van een voetbalclub. Meldingen van fysiek letsel of ernstige dreiging daartoe, zijn geregistreerd als geweld of bedreiging. Het gaat hierbij gelukkig om een beperkt aantal incidenten (4 resp. 1). Tot de restcategorie overig zijn 11 meldingen gerekend. Hieronder vallen meldingen over roddels, negeren of buitensluiten. Bij de meeste meldingen in deze categorie is de aard van de discriminatie-ervaring onduidelijk of onbekend gebleven. Mijn buurvrouw valt mij steeds lastig. Ik ben van Marokkaanse afkomst en mijn buurvrouw zegt steeds dat ik maar naar mijn eigen land moet oprotten. Vergeleken met 2010 In 2011 zijn er verhoudingsgewijs iets minder meldingen over vijandige bejegening en iets meer meldingen die tot de restcategorie overig zijn gerekend. Het aantal meldingen over omstreden behandeling is verhoudingsgewijs gelijk gebleven. Zie tabel 1 in de bijlage voor een overzicht van de meldingen in

7 Discriminatiegrond Figuur 3. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar discriminatiegrond 4 Antisemitisme Burgerlijke staat 2 2 Geslacht 11 Godsdienst Handicap/chronische ziekte Herkomst/kleur/ras 94 Leeftijd 22 Nationaliteit 3 Seksuele gerichtheid 12 Overig In 2011 gaan an 94 meldingen over discriminatie op grond van herkomst, huidkleur of ras, ook wel etnische discriminatie genoemd (41 procent). Deze meldingen gaan over alle maatschappelijke terreinen, maar iets vaker dan gemiddeld over discriminatie-ervaringen in de buurt of wijk (14), in de horeca (14) en in het onderwijs (8). De meldingen over etnische discriminatie gaan daarbij vaker over vijandige bejegening, namelijk iets minder dan 40 procent van de meldingen (36), tegenover 25 procent gemiddeld. Drie van de vier meldingen over geweld die uit Midden- en West-Brabant zijn binnengekomen, vallen in de categorie etnische discriminatie. Later in de feitenkaart wordt meer informatie gegeven over de etnische herkomst van de melders. Over discriminatie op grond van handicap en/of chronische ziekte werden in meldingen gedaan (10 procent van de meldingen). De meldingen zijn uiteenlopend. Soms gaat het om melders die zich vanwege hun chronische ziekte en/of lichamelijke beperking onheus bejegend voelen of 4 Het totaal aantal in deze grafiek kan afwijken van het totaal aantal meldingen. Eén melding kan over discriminatie op meerdere gronden gaan en dat verklaart het verschil. 6

8 geweigerd zijn, soms gaat het om mensen die zich vanwege een verstandelijke beperking of psychische stoornis benadeeld of beledigd voelen. Drie meldingen hebben betrekking op de beperkte toegankelijkheid van voorzieningen voor mensen in een rolstoel of scootmobiel. Een paar dagen geleden heb ik te horen gekregen dat mijn contract niet wordt verlengd. De enige reden die daarvoor gegeven is, is dat ik last heb van chronische migraine. Over de kwaliteit van mijn werk zijn zij altijd tevreden geweest. Nog eens 22 meldingen gaan over discriminatie op grond van leeftijd. Veruit de meeste meldingen hebben betrekking op de arbeidsmarkt. Zesmaal betreft het een vacaturetekst waarin om een specifieke leeftijdsgroep wordt gevraagd (bijvoorbeeld 18 tot 30-jarigen). In de overige gevallen gaat het om werkzoekenden die tijdens het wervingsproces of de arbeidsbemiddeling vanwege hun leeftijd worden afgewezen. De melders worden in alle gevallen te oud bevonden. Tweemaal is melding gedaan van het beëindigen van een dienstverband in verband met de leeftijd ( te oud ). Drie meldingen gaan over collectieve voorzieningen. Tot slot hebben vier meldingen betrekking op vermeend discriminatoir handelen door zakelijke dienstverleners. Hierbij gaat het tweemaal om een autoverzekering. Voor onderscheid op grond van leeftijd dat zich buiten het terrein van arbeid, beroep of beroepsonderwijs afspeelt, is er overigens geen wettelijke bescherming. Op de website van RADAR is een factsheet te vinden met meer informatie over leeftijd en discriminatie ( Ik ben 55 jaar en al vier maanden op zoek naar werk. Keer op keer krijg ik te horen dat ik niet in het team pas. Bij het uitzendbureau bevestigde een medewerker mijn vermoeden: werkgevers hebben hun oordeel klaar over oudere werknemers. Dit is pure leeftijdsdiscriminatie! Over discriminatie op grond van godsdienst krijgt RADAR in meldingen binnen. Daarvan hebben zestien meldingen betrekking op het islamitische geloof (waarvan vijf melders zich als nietmoslim gediscrimineerd voelen), één melding heeft betrekking op het christelijke geloof en één melding is afkomstig van iemand die zich als Jehovagetuige gediscrimineerd voelt. In twee zaken blijft de godsdienst onbekend. Negen meldingen zijn arbeidsmarktgerelateerd. Daarvan gaan zeven meldingen over discriminatie op grond van het islamitische geloof. Deze meldingen gaan zowel over het wervingsproces, als over ontslag, arbeidsvoorwaarden en voorvallen op de werkvloer. Andere meldingen gaan over sport en recreatie. Een meisje wordt bijvoorbeeld vanwege haar hoofddoek de toegang tot een sportschool ontzegd. Er wordt ook melding gedaan van vermeend discriminatoir optreden door de politie, discriminatie in de publieke opinie en van discriminatie-ervaringen in de buurt (ieder eenmaal). Over collectieve voorzieningen komen zes meldingen binnen. Vijf van deze melders voelen zich, zoals eerder genoemd, als niet-moslim gediscrimineerd. Al deze meldingen hebben betrekking op een parkeerplaats waar tijdens de Ramadan in de avonduren gratis kan worden geparkeerd. De melders vinden dit discriminatie omdat er tijdens andere feestdagen geen aangepaste parkeertarieven gelden. 7

9 De eerste vraag die ik tijdens het sollicitatiegesprek bij een hotel kreeg, was of ik altijd een hoofddoek draag. Toen ik ja zei, vertelde de vrouw mij dat zij mij dan moest afwijzen. Als ik tijdens ons telefoongesprek al had aangegeven dat ik een hoofddoek draag, had ik helemaal niet hoeven komen. Twaalf meldingen betreffen discriminatie op grond van de seksuele gerichtheid. Hierbij kan het gaan om homo- en biseksualiteit. Veruit de meeste meldingen zijn ingediend door (bekenden van) homoseksuele mannen, die vanwege hun homoseksualiteit zijn gepest, uitgescholden of ontslagen (één melding). Een vrouw doet melding van een radioprogramma waarin homograppen werden gemaakt die wat haar betreft niet door de beugel kunnen. Een ander meldt dat er in Duitsland een moslimpartij is die tegen homoseksualiteit is. Ik deed magazijnwerk via een uitzendbureau. Dat ging prima tot ik vertelde dat ik homo ben en een vriend heb. Daarop vroeg de manager mij om dit soort informatie voor mij te houden, omdat er ook moslims in het bedrijf werken. Later was er ineens geen werk meer voor mij. Met collega s kon ik het goed vinden. Over discriminatie op grond van geslacht zijn in 2011 elf meldingen gedaan. Zes meldingen gaan over ongelijke behandeling van mannen, de overige vijf betreffen discriminatie van vrouwen. Twee meldingen gaan over vacatures, waarin een bedrijf aangeeft specifiek op zoek te zijn naar een man of vrouw. Twee meldingen gaan over appartementen en kamers die alleen aan vrouwen te huur worden aangeboden. Een vrouw meldt dat zij vanwege haar zwangerschap is afgewezen voor een functie en nog eens twee vrouwen melden dat zij op de werkvloer onheus bejegend, dan wel niet serieus genomen worden vanwege hun vrouw-zijn. Tot slot zijn er meldingen van mannen die zich in de horeca gediscrimineerd voelen: omdat zij als man geen toegang krijgen tot een vrouwencafé of omdat zij entree moeten betalen en vrouwen gratis naar binnen mogen. Verder gaan drie meldingen over discriminatie op grond van nationaliteit en twee meldingen over discriminatie op grond van burgerlijke staat. Twee meldingen gaan over antisemitisme. Een melding betreft nazimateriaal. De andere melding gaat over een joodse familie die een antisemitische tekst ontving na het overlijden van een familielid. Het relatief grote aantal discriminatiemeldingen in de restcategorie overig (40) gaat over oneerlijke behandeling op gronden die wettelijk niet als discriminatie worden gezien. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die zich gediscrimineerd voelen vanwege hun uiterlijk (7), waarbij bijvoorbeeld haardracht, tatoeages en piercings worden genoemd. Negen melders voelen zich gediscrimineerd vanwege hun sociale positie. Het gaat dan bijvoorbeeld om inkomensniveau, het al dan niet hebben van werk en opleidingsniveau. In deze restcategorie worden ook meldingen opgenomen waarvan de discriminatiegrond onduidelijk of onbekend bleef (23). Wat betreft het maatschappelijk terrein valt op dat een kwart van de meldingen in de categorie overig over omstreden behandeling door collectieve voorzieningen gaat. De meldingen gaan over uitkeringsinstanties (3), de gezondheidszorg (3), de gemeente (3) en een opvang voor dak- en thuislozen. Andere meldingen gaan over o.a. de arbeidsmarkt, horecagelegenheden, huisvesting, onderwijs. 8

10 Vergeleken met 2010 Het totale aantal meldingen is in 2011 afgenomen ten opzichte van Toch zijn er over godsdienstdiscriminatie in 2011 in absolute zin meer meldingen binnengekomen (+3). Daarmee is ook ok verhoudingsgewijs het aantal meldingen over deze grond toegenomen. Ging in 2010 nog zes procent van de meldingen over godsdienst, in 2011 is dat negen procent. Verhoudingsgewijs is ook het aantal meldingen over discriminatie op grond van handicap toegenomen (van zes procent in 2010 naar tien procent in 2011). Er is een lichte afname te zien van het aandeel meldingen over geslacht en etnische discriminatie. Wat betreft de restcategorie is het aantal meldingen over sociale positie toegenomen van vijf in 2010 naar negen in In tabel 2 in de bijlage zijn de meldingen per discriminatiegrond uit 2010 en 2011 na te lezen. Maatschappelijk terrein Figuur 4. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar maatschappelijk terrein Arbeid Buurt/wijk Collectieve voorzieningen Commerciële dienstverlening Horeca/amusement Huisvesting Media/reclame Onderwijs Openbare ruimte Politie/OM Politieke en publieke opinie Privé sfeer Sport en recreatie Overig

11 Figuur 5. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 over de arbeidsmarkt Werving en selectie Werkvloer Uitstroom Promotie en doorstroom Arbeidsvoorwaarden Arbeidsbemiddeling Overig Discriminatie op de arbeidsmarkt Met 64 meldingen is de arbeidsmarkt ook in 2011 het terrein waarover RADAR vanuit Midden- en West-Brabant de meeste meldingen ontvangt. Iets minder dan 30 procent van alle meldingen betreft de arbeidsmarkt. Vergeleken met 2010 is verhoudingsgewijs een lichte daling zichtbaar maar het aandeel is nog altijd hoger dan in In dat jaar ging een kwart van de meldingen over de arbeidsmarkt. Ongeveer een derde van de meldingen gaat over etnische discriminatie (20). Gevolgd door meldingen over leeftijdsdiscriminatie (15). Verder zijn er meldingen over discriminatie op grond van godsdienst, handicap en geslacht. De meeste meldingen gaan over discriminatie tijdens het wervings- en selectieproces (17), al is het aandeel van deze meldingen beduidend kleiner dan in Over voorvallen op de werkvloer en over discriminatie bij ontslag gaan ieder 13 meldingen. In 2011 zijn er iets meer meldingen die betrekking hebben op arbeidsvoorwaarden en arbeidsbemiddeling, al blijven de aantallen klein. Discriminatie op overige terreinen RADAR krijgt in 2011 in Midden- en West-Brabant 32 meldingen over vermeend discriminatoir optreden door collectieve voorzieningen. Dit zijn voorzieningen die van overheidszijde zijn geregeld. Tien meldingen gaan over niet-wettelijke gronden van discriminatie. De helft van deze meldingen heeft betrekking op de sociale positie van de melders. In de andere helft van de meldingen blijft de discriminatiegrond onduidelijk. De overige meldingen gaan over etnische discriminatie (8), discriminatie op grond van godsdienst (6), handicap (4), leeftijd (3) en burgerlijke staat (1). De meeste meldingen gaan over de gemeente, gemeentelijk beleid eid of overheidsbeleid in het algemeen. Acht meldingen hebben betrekking op vermeende discriminatie bij het verstrekken van een uitkering of toegang tot een re-integratietraject. Zeven meldingen gaan over zorgverleners, zorginstellingen of de gezondheidszorg in het algemeen. 10

12 Afgelopen weekend gingen wij met een grote groep vrienden op stap. De meesten waren al binnen toen twee jongens die (half) buitenlands zijn, werden geweigerd. Er werd ons verteld dat de eigenaar wil dat er maar een beperkt aantal buitenlanders binnen zijn. Er waren trouwens bijna geen buitenlanders binnen! Het uitgaansleven in Midden- en West-Brabant levert in meldingen van discriminatie op (horeca/amusement) 5. Daarvan gaan 24 meldingen over het ontzeggen van de toegang tot een horecagelegenheid. Veertien maal gebeurt dit volgens de melders op grond van etnische discriminatie (waarbij 10 meldingen betrekking hebben op hetzelfde incident). Twee allochtone jongens mochten op een avond een discotheek niet in omdat er al teveel buitenlanders waren. Daarvan deden zij en acht van hun daarbij aanwezige vrienden melding bij RADAR. Twee mensen melden dat zij vanwege hun rolstoel ergens niet naar binnen mochten. Verder zijn er meldingen over weigering van de toegang vanwege tatoeages, oorbellen (bij een man), haardracht, het ontbreken van een carnavalskostuum en opleidingsniveau (mbo-studenten worden niet toegelaten). Eén man meldt zich gediscrimineerd te voelen omdat hij een café niet in mocht waar op dat moment een vrouwenfeest werd gehouden. Tot slot is er een melding van een man die het discriminerend acht dat vrouwen gratis naar binnen mogen en mannen een kaartje moeten kopen. Verder meldt een allochtone man beschuldigd te zijn van intimidatie en voelen twee homoseksuele mannen zich onheus bejegend door een hotel dat hen aanschrijft met geachte heer en mevrouw. Er zijn 20 meldingen over discriminatie in de buurt of wijk. Dit zijn zaken waarbij veelal sprake is van pesten of beledigende/discriminerende opmerkingen tussen buurtgenoten. Vaak gaat het om burenruzies (16). Driemaal is melding gedaan van geweld. Etniciteit wordt vaak als grond van discriminatie aangevoerd (14), seksuele gerichtheid (3), handicap (2) en godsdienst (1) spelen in mindere mate een rol. Vanmorgen ben ik meermalen door mijn buurman uitgescholden voor homo. Moet ik dit accepteren? Ik heb nog nooit eerder meegemaakt dat ik ben uitgescholden omdat ik homoseksueel ben. Over zakelijke dienstverleners komen 15 discriminatiemeldingen binnen in 2011 (commerciële dienstverlening). Daaronder vallen banken, verzekeringsmaatschappijen, winkels en bijvoorbeeld vervoersmaatschappijen. Melders voelen zich gediscrimineerd vanwege hun etnische herkomst (5), handicap en/of chronische ziekte (4), leeftijd (4) of vanwege niet-wettelijke gronden van discriminatie (2). 5 Aanvullend hierop kan worden vermeld dat Panel Deurbeleid Breda in meldingen over discriminatie in de horeca heeft gekregen. Hiervan zijn twee meldingen in eerste instantie binnengekomen bij RADAR en doorverwezen naar het Panel Deurbeleid. Deze twee meldingen zijn zowel door het Panel Deurbeleid als door RADAR geregistreerd. 11

13 Elf meldingen gaan over discriminatie-ervaringen in het onderwijs. Hiervan gaan acht meldingen over etnische discriminatie en twee meldingen over discriminatie op overige (niet-wettelijke) gronden. De meeste meldingen gaan over omstreden behandeling (17); melders hebben het gevoel dat er voor hen andere regels gelden dan voor medeleerlingen of dat hun etniciteit (onterecht) de reden is dat zij niet worden toegelaten tot een school. Eenmaal is melding gedaan van vijandige bejegening. Huisvestingsproblemen zijn voor negen mensen aanleiding om bij RADAR melding te doen van discriminatie. Het merendeel van de meldingen gaat over problemen bij de toewijzing van een woning (6). Geslacht, etniciteit en sociale positie zijn gronden waarop melders zich afgewezen voelen. Ook over het beheer van een woning door de eigenaar of woningbouwcorporatie komen meldingen binnen. Eén melder meent dat er sprake is van discriminatie omdat Poolse mensen niet meer op een vakantiepark mogen wonen, terwijl enkele autochtone bewoners wel mogen blijven. Nog eens negen meldingen gaan over discriminatie die zich afspeelde in de openbare ruimte. De meeste meldingen gaan over scheldpartijen of onheuse bejegening op straat. Ook zijn er meldingen over discriminerende graffiti en er is één melding over een bedreiging. Discriminatie op grond van herkomst is het meest genoemd. Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid en antisemitisme zijn ieder één keer genoemd. Ik liep over straat met mijn partner, wij spraken Engels met elkaar. Een onbekende man en vrouw die ons tegemoet liepen, maakten opmerkingen als je moet integreren, praat Nederlands. Ik zei daarop dat ik ook Nederlands kan praten. De man stapte daarop dreigend op mij af en zei dat ik mijn excuses aan moest bieden. Over mogelijk discriminatoir optreden door de politie komen in 2011 zes meldingen binnen. Deze meldingen gaan over het willekeurig toepassen van de bevoegdheid om mensen staande dan wel aan te houden. De melders voelen zich gediscrimineerd op grond van hun etniciteit (3), nationaliteit, handicap of geslacht. Over discriminatievoorvallen in sport en recreatie komen eveneens zes meldingen binnen. Het gaat bijvoorbeeld om racistische uitlatingen die worden gedaan door medesporters of begeleiders. Een vrouw meldt dat haar bij drie verschillende sportscholen de toegang is ontzegd, vanwege haar hoofddoek. Ook is er een melding over een voetbalvereniging; een ouder is van mening dat allochtone kinderen veel minder vaak worden opgesteld dan autochtone kinderen en hij ervaart dit als discriminatie. Tot mijn verbazing las ik in de krant dat bij de Marathon van Utrecht het prijzengeld voor buitenlandse atleten naar 100 euro is verlaagd. Terwijl een winnende Nederlander euro zal krijgen. Onvoorstelbaar! 12

14 Vijf meldingen hebben betrekking op mogelijk discriminatoire uitlatingen in de media (krantenartikelen, televisieprogramma s), in reclames of op het internet. En nog eens vijf meldingen hebben betrekking op voorvallen in de privésfeer. Er is viermaal melding gedaan in de categorie politieke en publieke opinie. De meldingen hebben in 2011 betrekking op een filmpje van de PVV, een boek met anti-islamteksten, een moslimpartij in Duitsland en uitspraken van de burgemeester van Amsterdam die beledigend zouden zijn voor mensen met een verstandelijke beperking. Ik ervaar de Sinterklaasperiode als een periode waarin iedereen racistisch mag zijn. Ik ben postbezorger en laatst liep er een mevrouw voorbij met haar zoon. Zij zong een liedje over Zwarte Piet. Haar zoontje stootte haar aan en zei mam niet doen en wees naar mij. Ik merk vaker dat kinderen het niet leuk vinden voor donkere mensen zoals ik. Maar volwassenen maakt het niet uit, die mevrouw haalde ook haar schouders op. Kan Zwarte Piet niet op een andere manier? Als hij zwart is van het roet, waarom is zijn kleding dan niet zwart? Tot slot vallen tien meldingen in de restcategorie overig. Onder deze laatste groep meldingen vallen ook s en telefoontjes waarin melders de positie of een artikel op de website van RADAR bediscussiëren. De discussie in de media over Zwarte Piet leidt in december tot drie meldingen die ook in deze categorie zijn opgenomen. Zwarte Piet is rond de viering van Sinterklaas wel vaker bron van discussie. Dit jaar was een protest tijdens de landelijke intocht (kunstenaars droegen een T-shirt met de tekst Zwarte Piet is racisme ) aanleiding voor veel artikelen, opiniestukken en columns. De melders bij RADAR noemen Zwarte Piet racistisch. Vergeleken met 2010 Eerder is al vermeld dat het aandeel meldingen over mogelijke discriminatie op de arbeidsmarkt in 2011 licht is gedaald ten opzichte van eerdere jaren. Met iets minder dan 30 procent van de meldingen, is het wel nog steeds het maatschappelijke terrein waarover de meeste meldingen worden gedaan. In vergelijking met 2010 is het aantal meldingen over collectieve voorzieningen toegenomen. Dit is zowel verhoudingsgewijs als in absolute aantallen het geval (het aantal meldingen is met 5 gestegen). Een deel van de meldingen houdt verband met de sociale positie van melders (inkomenspositie, opleidingsniveau, werkloosheid) en/of met toekomstige bezuinigingen. Het is niet uit te sluiten dat deze verschuivingen in het aantal meldingen verband houden met de economische crisis. Ook over het terrein horeca steeg het aantal meldingen (+5). Over het terrein buurt of wijk nam het totale aantal meldingen met één toe. De overige terreinen laten zowel in absolute aantallen als verhoudingsgewijs een (lichte) daling zien ten opzichte van Met name de daling van het aantal meldingen over de politie is opvallend. In tabel 3 in de bijlage zijn de meldingen van 2010 en 2011 per maatschappelijk terrein terug te vinden. 13

15 Herkomst van de melders Figuur 6. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant naar herkomst van de melder Nederlands Antilliaans/Arubaans Surinaams Marokkaans Moluks Turks Overig Afrikaans Overig Amerikaans Overig Aziatisch Overig Europees Onbekend Bij discriminatie wordt nog steeds vaak alleen gedacht aan discriminatie op grond van etniciteit. Dat terwijl er ook andere gronden van discriminatie zijn, zoals leeftijd, geslacht en seksuele gerichtheid. Uit de cijfers van RADAR blijkt dan ook dat zeker niet alleen etnische minderheden door discriminatie worden getroffen. Onder de melders bij RADAR zijn autochtone Nederlandse melders al jaren heel goed vertegenwoordigd. Er waren in autochtone melders en 61 allochtone melders. 6 Van 98 melders is de etniciteit onbekend gebleven of niet geregistreerd. Autochtone Nederlanders meldden discriminatie op de meest uiteenlopende gronden. De meeste meldingen gaan over overige (niet-wettelijke) gronden (18). Ook doen autochtone Nederlandse melders 12 maal melding van etnische discriminatie. Acht maal al gaat het om een melding als getuige van discriminatie op grond van allochtone etniciteit. Melders doen verslag van discriminerende opmerkingen die zij hebben gehoord of racistische graffiti die zij hebben gezien. Maar ook melden zij discriminatie van allochtone lochtone vrienden, familie of bekenden. Tot slot melden vier personen dat zij zich op grond van hun autochtone etniciteit gediscrimineerd voelen. Deze melders voelen zich veelal benadeeld door (vermeend) voorkeursbeleid voor allochtonen. Verder zijn er meldingen over discriminatie op grond van leeftijd (9), handicap (8), geslacht (7), seksuele gerichtheid (5) en zijn er van autochtone Nederlandse melders één tot enkele meldingen binnengekomen over antisemitisme, discriminatie op grond van burgerlijke staat, godsdienst en nationaliteit. 6 De definitie van het begrip allochtoon is volgens het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) een persoon van wie tenminste één ouder in het buitenland is geboren. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen personen die zelf in het buitenland zijn geboren (de eerste generatie) en personen die in Nederland zijn geboren (de tweede generatie). RADAR maakt bij de registratie gebruik van zelfdefinitie en registreert de etnische herkomst die de melder zelf aangeeft; er wordt niet naar geboorteland of het geboorteland van ouders gevraagd. 14

16 Ik heb een bedrijfsongeval gehad en kan daardoor niet meer werken. Ik krijg geen uitkering omdat ik zelfstandig ondernemer ben en mijn vrouw een inkomen heeft. We hebben nu veel moeite om rond te komen. Als Marokkaan of Turk krijg je die uitkering volgens mij wel, zonder dat je daar gewerkt voor hoeft te hebben en dat vind ik niet kloppen! Ook allochtone melders (61) melden discriminatie op verschillende gronden. Verreweg de meeste meldingen hebben echter betrekking op etnische discriminatie (46) en/of discriminatie op grond van godsdienst (8). Verder zijn er enkele meldingen over discriminatie op grond van burgerlijke staat (1), geslacht (1), nationaliteit (1) en discriminatie op overige (niet-wettelijke) gronden (7). Marokkaanse Nederlanders doen in maal melding van discriminatie. Turkse Nederlanders richten zich in 2011 tien maal tot RADAR. Van melders uit overig Europa komen 13 meldingen binnen. Deze melders zijn onder andere afkomstig uit Polen, voormalig Joegoslavië, Portugal, Armenië en Azerbeidzjan. Vergeleken met 2010 Verhoudingsgewijs is er wat betreft de herkomst van de allochtone melders niet zo veel veranderd ten opzichte van Het aantal melders met een autochtone Nederlandse herkomst is in 2011 wel fors afgenomen (van 47 procent in 2010 naar 28 procent van de melders in 2011). Tegelijkertijd is het aandeel melders waarvan de herkomst onbekend is gebleven toegenomen (van 22 procent naar 44 procent, het gaat om 98 melders) welk deel daarvan autochtoon Nederlands is, is niet te zeggen. Van deze meldingen, waarvan de herkomst van de melder onbekend is gebleven, gaat ook een aanzienlijk deel over etnische discriminatie (37), maar ook zijn er meldingen over andere discriminatiegronden, zoals handicap (14), leeftijd (13), godsdienst (10), seksuele geaardheid (7) en overige (niet-wettelijke) gronden (16). Werkwijze en beoordeling van de meldingen Mensen die persoonlijk discriminatie ervaren of die getuige zijn van discriminatie kunnen bij RADAR terecht voor advies, informatie en/of ondersteuning. Zij kunnen RADAR telefonisch, persoonlijk, schriftelijk, via de website of per benaderen. In samenspraak wordt gekeken welke acties wenselijk en haalbaar zijn om de discriminatie-ervaring aan te kaarten. Welke stappen er genomen kunnen worden hangt sterk af van de aard van de klacht, de wensen en verwachtingen van de melder en van de juridische mogelijkheden. RADAR werkt volgens het zogeheten dialoogmodel. Dit houdt in dat RADAR vindt dat de aangeklaagde persoon of organisatie de kans moet krijgen zijn/haar visie op het gebeuren te geven. Wanneer deze dialoog niet mogelijk of wenselijk is, kunnen andere stappen worden ondernomen. Dat kan een gesprek zijn tussen de klager en de aangeklaagde, het inschakelen van een bemiddelaar, het doen van nader onderzoek, het zoeken van publicitaire of politieke aandacht of het in gang zetten van een juridische procedure. In onderstaande grafiek is af te lezen welke werkwijzen zijn toegepast in 2011 (er zijn meerdere werkwijzen per melding mogelijk, met uitzondering van de werkwijze alleen registratie ). 15

17 Figuur 7. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar werkwijze Alleen registratie Advies/informatie Beïnvloeding beleid Bemiddeling Bijstaan in procedure Doorverwijzing Overig Een discriminatiemelding iminatiemelding staat vanzelfsprekend niet gelijk aan bewezen discriminatie. Voor de behandeling van meldingen past RADAR hoor en wederhoor toe. Bij de beoordeling maakt RADAR gebruik van het juridisch instrumentarium. Het beoordelen van discriminatiemeldingen is buitengewoon ingewikkeld. Wanneer melders geen onderzoek of inmenging wensen, onthoudt RADAR zich van een oordeel over mogelijke discriminatie (geen oordeel). Over lopende zaken kan evenmin een oordeel gegeven worden. Soms loopt een onderzoek vast omdat hoor en wederhoor geen uitsluitsel geeft. Als er geen spijkerhard bewijs van discriminatie is, maar het vermoeden van discriminatie niet is weggenomen, luidt het oordeel: vermoeden van discriminatie.. In bepaalde gevallen brengt RADAR discriminatiezaken aan bij de rechter of andere bevoegde organen. Wanneer daar het oordeel luidt dat er sprake is van discriminatie is dat ook de kwalificatie in de registratie. Dat geldt ook bij voorvallen waarover jurisprudentie voorhanden is. Er is geen sprake van discriminatie als de benadeling gebaseerd is op 1) een grond die buiten de wettelijke discriminatieverboden valt, 2) wanneer uit nader onderzoek van RADAR blijkt dat er van discriminatie geen sprake was of 3) wanneer een bevoegd orgaan tot dit oordeel is gekomen in deze zaak. Figuur 8. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar beoordeling Sprake van discriminatie Vermoeden van discriminatie Geen sprake van discriminatie Geen oordeel Lopende zaken 16

18 Geografische spreiding van meldingen Onder de registraties voor Midden- en West-Brabant vallen uitsluitend meldingen van inwoners van de regio Midden- en West-Brabant en/of van voorvallen die in de regio plaatsvinden. De meldingen in de categorie bovenregionaal gaan over meldingen n van discriminatie in de landelijke media, op het internet of door bovenregionale instanties (bijvoorbeeld de Rijksoverheid). De melders van deze discriminatie-ervaringen ervaringen wonen wel in de regio Midden- en West-Brabant. Hetzelfde geldt voor de melders van voorvallen die zich in een andere regio ( buiten de regio ) afspelen. Bij een aantal (anonieme) meldingen is de plaats van het voorval (en soms ook de woonplaats van de melder) onbekend gebleven. Figuur 9. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar plaats voorval Regio Midden- en West-Brabant: Tilburg Regio Midden- en West-Brabant: Breda Regio Midden- en West-Brabant: Overig Buiten de regio Onbekend Bovenregionaal Figuur 10. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 naar woonplaats melder Regio Midden- en West-Brabant: Tilburg Regio Midden- en West-Brabant: Breda Regio Midden- en West-Brabant: Overig Buiten de regio Onbekend In tabel 2 is per gemeente af te lezen hoeveel meldingen RADAR ontving van voorvallen in die gemeente of van inwoners van die gemeente over voorvallen die zij elders hebben meegemaakt (bijvoorbeeld: een bewoner van de gemeente Oosterhout meldt een discriminatie-ervaring ervaring in de gemeente Breda). In de tabel is dit aantal meldingen omgerekend naar het aantal meldingen per inwoners, waardoor de gemeenten met elkaar vergeleken kunnen worden. Eerder in deze feitenkaart is al aan de orde gekomen dat discriminatiecijfers niet alles zeggen: uit ander onderzoek weten we dat er sprake is van onderrapportage. Lang niet alle discriminatie- ervaringen worden gemeld, soms wordt discriminatie ook niet als zodanig herkend. 17

19 Op basis van onderstaande cijfers kan dus niet zonder meer geconcludeerd worden dat discriminatie in de ene gemeente vaker voorkomt dan in de andere. Ook betekent nul meldingen naar alle waarschijnlijkheid niet dat er helemaal geen discriminatie in die gemeente plaatsvindt. De aantallen zeggen wel iets over de naamsbekendheid van RADAR. Daar waar RADAR onder een groter publiek bekend is, zullen meer melders het bureau weten te vinden. Verder verschilt het niveau van dienstverlening per gemeente, waardoor RADAR in de ene gemeente beter zichtbaar is dan in de andere. Tenslotte zij aangetekend dat de meldingen bij RADAR slechts één van de indicatoren zijn en dat het beeld completer wordt als de meldingen worden aangevuld met andere gegevens, zoals die van de politie. In die zin is het vermeldenswaard dat RADAR in samenwerking met de politie Midden- en West-Brabant ook een gemeenschappelijke presentatie van de discriminatieregistraties voorbereidt. Tabel 2. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant 2011 per gemeente en naar aantal inwoners Regio Midden- en West-Brabant Voorval in gemeente (aantal meldingen) Voorval elders, melder en/of slachtoffer woonachtig in gemeente (aantal meldingen) Totaal aantal meldingen Aantal inwoners Totaal aantal meldingen per inwoners Aalburg ,8 Alphen-Chaam ,1 Baarle-Nassau ,5 Bergen op Zoom ,2 Breda ,6 Dongen ,4 Drimmelen ,0 Etten-Leur ,2 Geertruidenberg ,5 Gilze en Rijen ,7 Goirle ,9 Halderberge ,7 Hilvarenbeek ,0 Loon op Zand ,7 Moerdijk ,2 Oisterwijk ,6 Oosterhout ,9 Roosendaal ,2 Rucphen ,3 Steenbergen ,3 Tilburg ,4 Waalwijk ,2 Werkendam ,1 Woensdrecht ,0 Woudrichem ,7 Zundert ,4 18

20 Bijlagen Tabel 1. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant naar aard 2011 en 2010 Aard van discriminatie Aantal % Aantal % Omstreden behandeling % % Vijandige bejegening 55 25% 56 20% Geweld 4 2% 7 2% Bedreiging 1 0% 6 2% Overig 11 5% 19 7% Totaal % % Tabel 2. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant naar discriminatiegrond 2011 en 2010 Discriminatiegrond Aantal % Aantal % Antisemitisme 2 1% 5 2% Arbeidsduur 0 0% 1 0% Burgerlijke staat 2 1% 1 0% Geslacht 11 5% 20 7% Godsdienst 20 9% 17 6% Handicap 22 10% 18 6% Herkomst/kleur/ras 94 41% % Leeftijd 22 10% 32 11% Levensovertuiging 0 0% 2 1% Nationaliteit 3 1% 4 1% Politieke overtuiging 0 0% 7 2% Seksuele geaardheid 12 5% 12 4% Soort contract 0 0% 0 0% Overig 40 18% 49 17% Totaal % % Tabel 3. Aantal meldingen Midden- en West-Brabant naar maatschappelijk terrein 2011 en 2010 Maatschappelijk terrein Aantal % Aantal % Arbeid 64 29% 95 33% Buurt/wijk 20 9% 19 7% Collectieve voorzieningen 32 14% 27 9% Commerciële dienstverlening 15 7% 27 9% Horeca/amusement 26 12% 21 7% Huisvesting 9 4% 10 4% Media/reclame 5 2% 11 4% Onderwijs 11 5% 12 4% Openbare ruimte 9 4% 9 3% Politie/OM 6 3% 16 6% Privésfeer 5 2% 10 4% Politieke en publieke opinie 4 2% 8 3% Sport en recreatie 6 3% 13 5% Overig 10 5% 7 2% Totaal % % 19