OP DE BOK. Thema: Water

Transcriptie

1 DOCENT Thema: Water In groep 5 en 6 zagen de leerlingen in het thema Water hoe gevaarlijk het water rondom Mastenbroek en kon zijn. In draait het juist om het nut van het water: het Zwarte Water en de weteringen werden veelvuldig gebruikt door schepen. Eeuwenlang was dit de snelste manier om goederen en personen te vervoeren. In de inleidende les maken de leerlingen kennis met de verschillende vaartuigen, bestuderen ze de eeuwenoude weteringen op een oude kaart en leren ze hoe een sluis werkt. In de verdiepende les brengen de leerlingen een bezoek aan de middeleeuwse Rademakerszijl en volgen zij de loop van de Oude Wetering, die nog steeds door loopt. In de afsluitende les maken de leerlingen twee informatieborden die voorbijgangers meer vertellen over het verleden van de Rademakerszijl en de Oude Wetering. LESDOELEN: Je leert welke voertuigen er vroeger in de polder Mastenbroek werden gebruikt; Je kunt in je eigen woorden uitleggen waarom de Rademakerszijl vroeger een belangrijke functie had; Je kunt uitleggen hoe een sluis werkt; Je weet hoe de weteringen in de polder liepen en waar ze voor gebruikt werden; Je leert werken met oude bronnen; Je oefent met samenwerken; Je leert je opgedane kennis te verwerken in een creatief eindproduct. DOEN: Kopieer de opdrachtbladen voor de alle leerlingen; Verzamel de benodigde materialen, o.a. camera s, computers met internet, printers; In les 2 gaan de leerlingen op de fiets naar de Rademakerszijl en fietsen zij de Oude Wetering af. Regel hier eventueel begeleiding voor. afbeeldingen voor ieder groepje en snijd de afbeeldingbladen doormidden. Deel de afbeeldingen willekeurig uit aan de leerlingen. Het is de bedoeling dat de leerlingen zelf door de klas gaan lopen en drie klasgenoten vinden die ieder een ander plaatje hebben. Als de vier leerlingen elkaar gevonden hebben, gaan ze hun afbeeldingen aan de hand van opdracht 1 analyseren. Bespreek de opdracht daarna; bevraag details van de foto s. Hiervoor is het handig om de afbeeldingen op het digibord te projecteren. Foto 1: Boerderij langs het Zwarte Water, Collectie: Historisch Centrum Overijssel Foto 2: Schoenkuipersbrug in Zwolle, rond Collectie: Historisch Centrum Overijssel Foto 3: Gezicht op het Zwarte Water bij Frankhuis. Collectie: Historisch Centrum Overijssel LES 1 SCHUITJE VAREN Foto 4: Bokken aangemeerd bij de kerk in Mastenbroek. Bron: Opdracht 1 In deze introductieopdracht maken de leerlingen kennis met oude vervoersmiddelen die gebruikt werden voor vervoer over water in de polder en met het water in en rondom de polder. Verdeel de klas in groepjes door het aantal leerlingen door vier te delen. Kopieer de onderstaande

2 OP DE BOK Thema: Water DOCENT Afbeeldingen bij opdracht 1 Foto 1 Foto 2

3 Thema: Water DOCENT Afbeeldingen bij opdracht 1 Foto 3 Foto 4

4 Thema: Water DOCENT Opdracht 2 Voor meer detail kunt u de kaart via de beeldbank van het Historisch Centrum Overijsel op het digibord projecteren. Ga dan naar: en voer de volgende code in: NL-ZlHCO_KD Met de knoppen links kunt u in- en uitzoomen op de kaart. Opdracht 3 De link naar de aflevering van Het Klokhuis over sluizen is: Opdracht 4 Projecteer de afbeeldingen eventueel op het digibord voor meer detail. LES 2 NAAR DE RADEMAKERSZIJL EN LES 3 INFORMATIEBORDEN MAKEN geleden het landschap nog herkennen? Van de informatie die de leerlingen in les 1 en 2 hebben verzameld, maken zij in les 3 twee informatiepanelen die bij de Rademakerszijl en de Oude Wetering zouden kunnen staan. De leerlingen voeren deze opdracht in tweetallen uit. U kunt er ook voor kiezen om de groepjes naar vier leerlingen uit te breiden. De opdrachten zijn stapsgewijs opgezet, zodat de leerlingen er zelfstandig mee aan de slag kunnen. Afsluiting: richt een tentoonstelling in van de informatieborden en nodig de ouders uit om de borden te bekijken. Maak samen met de leerlingen een quiz, bijvoorbeeld op basis van Petje op, Petje af en speel de quiz met de ouders. In deze verdiepende en afsluitende lessen gaan de leerlingen onderzoek doen naar het vervoer over de Oude Wetering. De Oude Wetering begint met de Rademakerszijl en loopt tegenwoordig via het Twistvlietpark de polder in. De leerlingen bekijken de huidige situatie en proberen zich een voorstelling te maken hoe het er vroeger was. Is er veel veranderd? Of zou er juist veel hetzelfde gebleven zijn? Zou een reiziger van meer dan honderd jaar

5 LES 1 SCHUITJE VAREN OPDRACHT 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een andere foto. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto. 4. Bekijk samen alle foto s. Zijn het oude of nieuwe foto s? Waar zie je dat aan? 5. Waar gaan de foto s over? 6. Schrijf per foto op wat er volgens jullie te zien is. Foto 1: Foto 2: Foto 3: Foto 4: 7. Welke foto vinden jullie het meest bijzonder? Waarom?

6 OPDRACHT 2 NODIG: werkblad 1, kleurpotloden 1. Bekijk de oude kaart van de Mastenbroekerpolder. Waar kun je aan zien dat dit een oude kaart is? 2. Zoek Zwolle op de kaart en omcirkel de stad met rood. 3. Welke andere bekende steden zie je op de kaart? 4. ligt nu op de plek waar je Werkeren en Frankhuijs ziet staan. Kleur het gebied tussen Werkeren en Frankhuijs oranje. 5. De rechte lijnen op de kaart noem je weteringen. Het zijn een soort kanalen, die er voor moesten zorgen dat de grond in de polder niet te nat werd. Op de weteringen werd veel gevaren. Kleur de weteringen op de kaart blauw. 6. Tussen Zwolle en Genemuiden en Kampen en Hasselt voer vroeger een trekschuit door de weteringen. Dat was een boot die door een paard of een man vooruit getrokken werd. Haast moest je niet hebben, want zo n reis duurde wel een dag. Teken met rood beide routes op de kaart in. 7. Waarom denk je dat er vroeger meer gebruik werd gemaakt van boten dan van paard en wagen voor het vervoer in en rondom de polder? 8. Het Zwarte Water was een belangrijke verbinding tussen Zwolle en de zee. Zoek op de kaart het Zwarte Water op en kleur dit paars. 9. Zoek op de kaart de naam van de zee op. 10. Wat ligt er nu op de plek van deze zee? Tip: kijk in de atlas.

7 OP DE BOK Werkblad 2 Schuitje varen Oude kaart uit Bron: Collectie Historisch Centrum Overijssel

8 OPDRACHT 3 NODIG: werkblad 1, kleurpotloden 1. Als je vanuit het Zwarte Water bij Zwolle de polder in wilde, of vanuit de polder naar Zwolle toe wilde, moest je via een sluis: De Rademakerszijl. Zijl is een ander woord voor sluis. Zoek de sluis op de kaart op en omcirkel de sluis met oranje. 2. Je gaat nu met je klas een aflevering van het Klokhuis over sluizen kijken. Beantwoord na het kijken de volgende vragen: Waar werd een sluis voor gebruikt? Hoe werkt een sluis? OPDRACHT 4 In Mastenbroekerpolder maakten de mensen veel gebruik van schepen. Ze vervoerden bijvoorbeeld stro, zand, melk, kunstmest en voedsel dat op de markt in Kampen of Zwolle verkocht werd. Hiervoor gebruikten ze een boot die bok werd genoemd. Op de foto zie je een bok. Beschrijf de boot.

9 Wat werd er op deze bok vervoerd? Kruis het juiste antwoord aan. melk in melkbussen eieren stro zand kunstmest Lees het verhaal De trekschuit. Wat vervoert Gerrit Jan Visscher op zijn bok? De trekschuit Hèhè, eindelijk is de school uit. Albert van Ittersum zucht van opluchting. Wat duren die dagen soms lang! Hij trekt zijn jas aan en loopt met zijn vriendjes naar buiten. Als ze naar de weg lopen beginnen zijn ogen ineens te glinsteren. Kijk, daar komt Gerrit Jan Visscher aan met de bok, misschien mogen we wel met hem meevaren naar huis! Snel rennen ze naar de kant van de Kerkwetering. Ja hoor, het is Gerrit Jan Visscher, zijn paard dat de bok voorttrekt is er al. De bok is s middags altijd leeg, dan heeft Visser het zand, dat van de Zonneberg komt, afgeleverd bij de boeren die het weer gebruiken op het erf, in de stallen en op de persbult*. Even later legt Visser de boot aan de kant. Ja jongens, ik zag jullie al staan en dan weet ik het wel, lacht hij. Snel springen de jongens aan boord. Albert ziet hoe de kabel, waar het paard aan vastzit, om de dikke eiken paal geslagen wordt. Dan wordt het paard losgemaakt en moet de trekschuit zelf een eindje doorvaren totdat hij onder de brug door is. Gelukkig maar dat de brug zo hoog is, de bok past er onder door. Dan wordt het paard weer aangehaakt en gaat Albert lekker zitten. Zo komt hij vandaag gemakkelijk thuis, hoeft hij niet eens te lopen naar de Bisschopswetering, waar hij woont. Bron: *voedsel voor de koeien in de winter. 4. Waar werd dat voor gebruikt? 5. Bokken werden vaak geboomd; met een lange stok duwde je de boot door het water. De boot van meneer Visscher kwam op een andere manier vooruit. Leg dat uit.

10 6. De bruggen in Mastenbroek waren vroeger heel hoog. Leg uit waarom. Hoge bruggen in Mastenbroek. Bron:

11 LES 2 NAAR DE RADEMAKERSZIJL OPDRACHT 1 Deze opdracht doe je met z n tweeën. Jullie doen het zo: Via de Rademakerszijl kwamen jaarlijks veel schepen de polder in. Dat waren voornamelijk bokken, die goederen vervoerden. Op maandag en vrijdag voer de trekschuit tussen Zwolle en Genemuiden. Deze boot was voor personenvervoer. Als het slecht weer was, kon je binnen in het roefje zitten. De Rademakerszijl werd gebouwd in de Middeleeuwen. In de loop der eeuwen werd de sluis een aantal keer vernieuwd, maar hij bestaat nog steeds. In deze opdracht breng je een bezoek aan deze sluis en aan de Oude Wetering: de plek waar de boten vroeger de polder in gingen. Je gaat hier onderzoek doen voor het maken van twee informatieborden: één over de Rademakerszijl en één over de Oude Wetering. De informatieborden moeten voorbijgangers informatie geven over de geschiedenis van de sluis en de Oude Wetering en laten zien hoe de situatie nu is. Wat is er veranderd? En wat is er hetzelfde gebleven? Voorbijgangers zullen vaak geen tijd hebben om lange teksten te lezen. Wissel daarom tekst en beeld goed af. Zorg ervoor dat jullie teksten makkelijk te lezen zijn en goed te begrijpen zijn voor mensen die niks afweten van het onderwerp. Leuke weetjes maken een tekst ook levendig voor de lezer. NODIG: fiets, fototoestel of telefoon met camera, schrijfpapier en pen, computer met internet en printer 1. Fiets naar de Rademakerszijl aan de Hasselterdijk. Kijk goed om je heen hoe de sluis en de omgeving rondom de sluis er uit zien, bijvoorbeeld het Zwarte Water, het uitzicht op de stad, het uitzicht op je wijk. Is dit hetzelfde uitzicht wat de mensen meer dan honderd jaar geleden hadden vanuit hun bok of trekschuit? Wat valt je nog meer op? Maak foto s. Lees het informatiebord bij de sluis. Noteer de informatie die jullie voor je informatieborden kunnen gebruiken.

12 2. Fiets terug naar de Twistvlietweg, ga het Twistvlietpad op en daarna links het Twistvlietpark in. (Zie de kaart) Ga links ter hoogte van het water van de Rademakerszijl. Fiets de weg af. Je fietst nu op langs de Oude Wetering. Beantwoord hier dezelfde vragen als bij 1. Oude Wetering Rademakerszijl 3. Fiets door het park, tot je niet meer verder kunt. Ga hier links, dan kom je weer op het Twistvlietpad. Volg het pad en steek de Belvédèrelaan over. De weg heet nu: Arendshorstlaan. Weer geldt: zie je iets interessants of opvallends: leg het vast! De Arendshorstlaan wordt Oude Wetering. 4. Fiets de Oude Wetering af tot je onder de tunnel door gaat. Je bent nu aan de rand van de wijk. Fiets de Oude Wetering nog verder af tot je helemaal buiten je wijk bent. Beantwoord weer dezelfde vragen als bij Ga nu terug naar school: fiets door tot je aan je rechterhand de Milligersteeg ziet. Ga hier in en fiets de weg helemaal uit. Ga dan rechts. Nadat je onder een tunnel bent doorgekomen, fiets je door tot je aan je rechterhand de Werkerlaan ziet. Fiets deze laan in en fiets langs de Milligerplas je wijk weer in. 6. Op school gaan jullie extra informatie zoeken. Dat doe je op internet. Bijvoorbeeld: Afbeeldingen: Historisch Centrum Overijssel: Afbeeldingen en informatie: Kranten van vroeger: (zoek bijvoorbeeld op: Oude Wetering, Mastenbroek, Rademakerszijl, trekschuit) en voor algemene informatie, bijvoorbeeld over bokken, trekschuiten, polders, sluizen, Mastenbroek etc. 7. Sla jullie informatie op en print het uit.

13 LES 3 INFORMATIEBORDEN MAKEN In deze les maken jullie de informatieborden. Lees voordat je begint de uitleg bij les 2 nog een keer. Voor de informatieborden gebruiken jullie alles wat jullie in les 1 en 2 hebben geleerd. Nodig: 2 vellen stevig A2 papier, informatie uit les 1 en 2, foto s uitgeprint, computer, printer, materialen om de poster vorm te geven, bijvoorbeeld stiften, gekleurd papier etc. 1. Inspiratie nodig voor jullie informatieborden? Google dan eens op informatiepanelen en klik op afbeeldingen. Of neem een kijkje op bijvoorbeeld 2. Bedenk per informatiebord wat jullie willen vertellen. Schrijf dat puntsgewijs op: Rademakerszijl: Oude Wetering: 3. Zoek samen de foto s uit die jullie willen gebruiken. 4. Schrijf de tekstjes voor op het informatiebord. Dit kun je op de computer doen, en vervolgens uitprinten en opplakken. Je kunt de teksten zelf op de borden schrijven. Maak dan eerst een kladversie. 5. Bedenk hoe jullie je informatieborden vorm gaan geven. Zorg ervoor dat jullie borden opvallen in het landschap. Doe dit bijvoorbeeld door verschillende kleuren te gebruiken (gekleurd papier, stiften etc.). 6. Zijn jullie tevreden? Maak dan de informatieborden.