Van loslaten naar VERBINDEN: Hoe we mensen in rouw kunnen uitnodigen om verhalen te vertellen over wat hen dierbaar is.

Transcriptie

1 Van loslaten naar VERBINDEN: Hoe we mensen in rouw kunnen uitnodigen om verhalen te vertellen over wat hen dierbaar is. Anik Serneels Klinisch psychologe, relatie- en gezinstherapeute, specialisatie narratieve therapie Plan B, groepspraktijk voor kind en context Vzw Rapunzel GGZcongres 16 september 2014

2 OEFENING WAT ZEIDEN ANDEREN TEGEN JOU TOEN JE IN JE LEVEN WERD GECONFRONTEERD MET EEN VERLIESERVARING? WELKE UITSPRAKEN WAREN HELPEND EN WELKE NIET?

3 Van Loslaten naar Verbinden AFSCHEID NEMEN VERBINDEN LOSLATEN RELATIE BLIJFT GROEIEN VAARWEL / GOEIEDAG / DAG ZEGGEN HALLO ZEGGEN

4 De rela6e blij8 groeien? _De rol van de gemiste persoon kan veranderen over de tijd bijvoorbeeld een ouder die is overleden en door de komst van een kleinkind een grootouder wordt. bv. Wat wil je dat je dochter weet over haar grootvader? _Herinneringen worden gecreëerd in interactie met anderen, in de loop van ons leven. Deze herinneringen kunnen veranderen over de tijd. Herinneren is een dynamisch proces. De betrokken kunnen mee bepalen welke aspecten van de relatie ze dicht bij zich willen houden, welke herinneringen ze willen koesteren, en welke ze meer op de achtergrond plaatsen.

5 BASISIDEEËN OVER ROUW DE VERLIESERVARING BEËINDIGT DE RELATIE NIET De belangrijke andere is misschien fysiek niet meer aanwezig maar blijft psychisch wel verder bestaan in de levens van betrokkenen. Bv. Bij een overlijden betekent afscheid nemen van het lichaam niet dat de invloed van de overledene op het leven van anderen stopt. IMPLICATIES HULPVERLENING: _Indien mogelijk bespreekt de HV samen met bv. de zieke/stervende persoon wat ze wensen door te geven. De HV benoemt dat hun bijdrage aan het leven van anderen niet stopt als ze niet meer (op dezelfde manier) aanwezig zijn. _Met de belangrijke anderen kunnen we de betekenis/effecten van deze bijdragen verkennen en bevragen welke waarden, doelen en kwaliteiten van de stervende/overledene ze met zich mee willen dragen in hun verdere leven.

6 BASISIDEEËN OVER ROUW VERHALEN OVER DE RELATIE Focus op de relatie/het interpersoonlijke ipv enkel op het individu/het intrapsychische. IMPLICATIES HULPVERLENING: _De HV bevraagt hoe ze de relatie zouden omschrijven, wat ze waarderen aan deze relatie en wat ze als moeilijk (hebben) ervaren? _De HV is ook nieuwsgierig naar de nog niet vertelde verhalen over de relatie, welke waarden en levenswijze hebben ze gemeenschappelijk en wat zijn de verschillen? Wat zijn de VERBINDENDE elementen in de relatie? _Welke aspecten van de relatie zijn voor de belangrijke anderen nu nog van belang in hun leven en hoe zou dit voor hun een houvast kunnen zijn?

7 BASISIDEEËN OVER ROUW ROUWPROCESSEN IN DE MAATSCHAPPIJ Maatschappelijke ideeën over hoe we omgaan met verlieservaringen hebben een grote invloed op hoe mensen naar rouw en verlies kijken en hoe Ze verlieservaringen een plek geven in hun leven. IMPLICATIES HULPVERLENING: _De HV is zich bewust van de heersende maatschappelijke normen over rouw bv. Na een paar weken moet je de draad terug oppikken, het verlies aanvaarden of kinderen moeten zorgenloos kunnen opgroeien dus we mogen niet teveel verhalen vertellen over pijn en verdriet en zijn alert voor dergelijke uitspraken door de betrokkenen. _We maken de impliciete maatschappelijke boodschappen expliciet aanwezig door ze te benoemen en er kritisch naar te kijken.

8 BASISIDEEËN OVER ROUW IEDER ROUWPROCES IS UNIEK Een rouwproces ziet er bij iedereen anders uit en niet iedereen doorloopt dezelfde fasen. Rouwen moet dus niet volgens een vast patroon verlopen. IMPLICATIES HULPVERLENING: _De HV maakt ruimte om in aanwezigheid van belangrijke anderen te spreken over hoe ieder op hun eigen manier een plek geeft aan de verlieservaring. Zowel de gelijkenissen als de verschillen worden benoemd, alsmede de krachten en de mogelijke risico s. Tevens kan stilgestaan worden bij de unieke veerkracht van eenieder. _We vragen wat voor hen helpend is en wat niet en wat ze nodig hebben van belangrijke anderen in dit proces.

9 BASISIDEEËN OVER ROUW ROUWVERHALEN OVER PIJN ALSOOK OVER VEERKRACHT Een rouwverhaal kan ons iets vertellen over de pijn, maar ook over veerkracht, over positieve aspecten maar ook over negatieve aspecten van de relatie met de gemiste persoon. IMPLICATIES HULPVERLENING: _ Dubbel luisteren (White) dwz we voelen mee en benoemen de pijn en wat moeilijk is en was in de relatie. Hiernaast gaat de HV er van uit dat mensen over veerkracht beschikken en vragen we hoe ze er toch in slagen om dingen te doen die voor hen belangrijk zijn. _We vragen wat houvast biedt en hoe ze er zelf zijn in geslaagd om dit te ontwikkelen en toe te passen? Mensen ondergaan niet passief maar gaan actief op zoek naar houvasten, ook kinderen!

10 VIDEO LORRAINE HEDTKE

11 BASISIDEEËN OVER ROUW _CLIËNTEN AANSPREKEN OP HUN VEERKRACHT: de verhalen die worden verteld over de gemiste persoon (zowel prettige als onprettige herinneringen)wijzen ons de weg naar wat belangrijke waarden, wensen, doelen zijn van de verteller en van de gemiste persoon. De hulpverlener kan in dialoog met cliënten dit bevragen. Dit zijn immers belangrijke houvasten voor mensen in rouw en hieruit kunnen ze kracht en zelfvertrouwen putten om te handelen naar deze waarden. Kortom cliënten worden aangesproken op hun eigen veerkracht.

12 BASISIDEEËN OVER ROUW ROUWEN = IETS DIERBAAR KOESTEREN Bv. Iemand missen zegt iets over wat ons dierbaar is. Het betreft dan niet alleen het koesteren van een persoon maar ook van een relatie, van levensdoelen en waarden. Die nemen we mee in ons leven en moeten we niet loslaten! IMPLICATIES HULPVERLENING _Als mensen vertellen over hun angst, pijn, gemis, e.a. maken we hier ruimte voor en benoemen we de achterliggende wensen en waarden bv. Op zondagochtend, als je de krant leest, denk je aan de gesprekken die je had met je vrouw, mis je haar en voel je intense pijn. Kan je me vertellen wat je aan deze gesprekken met je vrouw op zondagochtend waardeerde? Vind je het nog steeds belangrijk om met een open en kritische blik naar de dingen te kunnen kijken, en om diepgaande gesprekken te kunnen hebben met anderen? Wie zou dit nog waarderen aan jou?

13 WAT NIET WORDT GEZEGD Cliënten in rouw geven uitdrukking aan de pijnlijke emoties en gedachten die ze ervaren zoals verdriet, boosheid, machteloosheid, denken aan de dingen die ze niet meer samen kunnen doen, somberheid, angst, geen vertrouwen meer in de toekomst, e.a. Wat zegt dit over wat belangrijk is voor hen, over hun waarden, wensen en doelen, over welk leven ze verkiezen?

14 RE- MEMBERINGGESPREKKEN MEMBER = LID zijn van een sociaal netwerk _De leden zijn significante anderen of betekenisvolle symbolen (bv idolen, een boek, een personage, een organisatie, geloof..), zowel uit het verleden, bv.overledenen, als het heden. _De leden hebben een verschillende status _Het lidmaatschap is wederkerig. RE-MEMBERING= het LIDMAATSCHAP HERZIEN, _Bepaalde (aspecten van) relaties aanhalen of meer aan de zijlijn plaatsen. _Doel: ontwikkelen van een veelstemmig identiteitsbesef waaruit mensen een gevoel van verbondenheid en steun kunnen putten.

15 RE- MEMBERINGGESPREKKEN OEFENING 1. BESCHRIJVING VAN DE RELATIE Hoe zou je je relatie met de gemiste persoon omschrijven? Wat voor iemand is/was hij of zij? Kan je daar een voorbeeld van geven? Welke aspecten van jullie relatie ben je gaandeweg het meest gaan waarderen en koesteren? 2. EFFECTEN VAN DE RELATIE HIER EN NU Welke herinneringen of woorden van de gemiste persoon haal je graag terug voor de geest? Kan je een voorbeeld geven van wat je van de gemiste persoon meeneemt in je leven? _

16 RE- MEMBERINGGESPREKKEN 3. HOUVAST IN DE TOEKOMST Hoe wil je de herinnering aan deze persoon en diens invloed op jou meenemen naar de toekomst toe? Wat zou het in de toekomst kunnen veranderen of nog meer mogelijk maken? _

17 RE- MEMBERINGGESPREKKEN 4. HOE HEB JE BIJGEDRAGEN TOT HET LEVEN VAN DE GEMISTE PERSOON? Wat waardeerde de gemiste persoon aan jou? Wat vond die leuk om samen met jou te doen? Welk verschil zou het voor de gemiste persoon hebben gemaakt om jou in zijn/haar leven te hebben Stel dat de overledene jouw verhaal zou hebben gehoord over diens bijdragen aan jouw leven, wat zou dat betekenen voor deze persoon? Op welke manier zou jij hebben bijgedragen tot het leven van deze persoon?

18 ROUW = EEN UITNODIGING OM VERHALEN TE VERTELLEN OVER WAT ONS DIERBAAR IS

19 Van loslaten naar VERBINDEN VORMINGSCENTRUM RAPUNZEL: Anik Serneels Klinisch psychologe, relatie- en gezinstherapeute, specialisatie narratieve therapie Plan B, groepspraktijk voor kind en context Vzw Rapunzel