Verantwoordingsdocument kwaliteitsvergelijking in de sector Verpleging-Verzorging en Zorg Thuis versie 2.0. Dr. Jan-Peter Heida. Dr.

Transcriptie

1 1 Verantwoordingsdocument kwaliteitsvergelijking in de sector Verpleging-Verzorging en Zorg Thuis versie 2.0 Dr. Jan-Peter Heida Dr. Lieke Boonen Jan Sonneveld, Msc Bouke-Jan Otter, Msc SiRM Strategies in Regulated Markets Postbus DJ Rotterdam Den Haag, 13 november /32

2 Samenvatting SiRM ondersteunt Elsevier bij haar onderzoek om de kwaliteit binnen de Verpleging, Verzorging (VV) en Zorg Thuis (ZT) (samen de VV&T sector) inzichtelijk te maken. Voor het onderzoek zijn verschillende prestatie-indicatoren geselecteerd, zowel zorginhoudelijke indicatoren als gegevens over de financiële toestand van een VV&T instelling en over de ervaringen van patiënten (CQ-index). De indicatoren zijn ingedeeld in vier domeinen, te weten de kwaliteit van leven, de kwaliteit van de zorgorganisatie, de kwaliteit van zorgverleners en de zorginhoudelijke kwaliteit. In navolging van de kritieken die in 2011 zijn ontstaan op de ontwikkelde indicatoren, hebben de vragende partijen (LOC Zeggenschap in Zorg, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)) het initiatief genomen om de huidige indicatorenset te vernieuwen en te verbeteren. Deze partijen hebben op 1 mei 2012 het nieuwe kwaliteitskader gepresenteerd. Omdat dit kwaliteitskader pas vanaf 1 mei 2012 beschikbaar was, is over 2011 nog gemeten met het oude kwaliteitskader. Voor onderhavig onderzoek hebben we besloten alleen die zorginhoudelijke indicatoren op te nemen die ook in 2012 nog in het kwaliteitskader zijn opgenomen. Dit houdt in dat een aantal zorginhoudelijke indicatoren die in 2011 wel zijn uitgevraagd, niet worden meegenomen in de berekening van de kwaliteitsscore. Hoewel ook de CQI vragenlijst is aangepast, nemen we wel alle CQ-indicatoren mee die beschikbaar zijn. De CQI vragenlijst is namelijk verkort waardoor de inhoud van de thema s veranderd is en een aantal indicatoren aangepast zijn. Dit is niet door te voeren op basis van de beschikbare informatie over de meting in In totaal zijn 8 zorginhoudelijke indicatoren voor de VV geselecteerd. Voor Zorg Thuis zijn geen zorginhoudelijke indicatoren meer opgenomen in het nieuwe kwaliteitskader. De opgenomen indicatoren zijn namelijk alleen beschikbaar voor interne verbeterprocessen maar niet voor externe partijen. Daarnaast zijn er maximaal 32 CQ indicatoren binnen de VV (15 voor somatische zorg en 17 voor psychogeriatrische zorg) en 14 CQ indicatoren binnen de ZT opgenomen. De geselecteerde indicatoren geven een sector breed inzicht in de kwaliteit van de zorg en worden al enkele jaren uitgevraagd. De geselecteerde indicatoren zijn gecorrigeerd voor verschillen in patiëntkarakteristieken. Tevens is rekening gehouden met de rol van toeval. Bij de zorginhoudelijke indicatoren zijn alleen de indicatoren geselecteerd die opgenomen zijn in het nieuwe kwaliteitskader. In dit onderzoek worden de verschillende indicatoren gecombineerd tot een samengestelde score per domein. De score per instelling per domein wordt uitgedrukt in 2 2/32

3 één tot vijf bolletjes. De bolletjes bevatten geen waardeoordeel van SiRM of Elsevier, maar geven aan hoe de instelling scoort op de geselecteerde indicatoren vergeleken met het gemiddelde in Nederland. De uitslag kwalificeert instellingen dus niet als slecht of goed in absolute zin. Voor de financiële toestand is een combinatie van vijf indicatoren, gevuld met gegevens uit de aangeleverde gegevens uit de jaarverantwoording zorginstellingen. Deze gegevens zijn aangeleverd door het ministerie van VWS en geanalyseerd door SiRM. 2 3/32

4 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Ontwikkeling kwaliteitskader VV&T Aanleiding tot ontwikkeling kwaliteitsindicatoren binnen de VV&T Aanleiding tot opstellen kwaliteitskader Beschikbare indicatoren Consumer quality indicatoren Zorginhoudelijke indicatoren Waar staan we nu? Methode Selectie indicatoren Indicatoren per domein Berekening samengestelde score per domein CQ-indicatoren Zorginhoudelijke indicatoren Presentatie van de scores in Elsevier Transparantiescore Financiële gegevens Selectie van financiële gegevens Berekenen van samengestelde indicator financiële gegevens Indeling in regio s Appendix A - Indeling in kwaliteitsdomeinen /32

5 1 Inleiding SiRM ondersteunt Elsevier bij haar onderzoek om de kwaliteit binnen de Verpleging, Verzorging en Thuis zorg (VV&T) inzichtelijk te maken. Dit document omschrijft de twee stappen die zijn genomen om te komen tot de score die door Elsevier wordt gebruikt; (1) de selectie van de indicatoren en (2) de berekening van de score per VV&T instelling. Voor het inzichtelijk maken van de kwaliteit van de instellingen binnen de VV&T worden zorginhoudelijke indicatoren gebruikt om informatie te krijgen over het zorgproces en klantervaringsindicatoren om informatie te krijgen over de ervaren kwaliteit van zorg. Na de inventarisatie van beschikbare indicatoren is een selectie gemaakt op basis van de bruikbaarheid en betrouwbaarheid van de indicatoren. De verschillende indicatoren zijn gecombineerd tot een samengestelde score per domein. De vier domeinen zijn: (kwaliteit van) leven, zorgverleners, zorgorganisatie en de zorginhoudelijke kwaliteit. De samengestelde score is uitgedrukt in 1 tot 5 bollen. De bollen bevatten geen waardeoordeel maar geven aan hoe de organisatie scoort op de geselecteerde indicatoren in vergelijking met andere instellingen. In hoofdstuk 2 wordt de ontwikkeling van het kwaliteitskader VV&T beschreven. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 de methode toegelicht. Hierbij wordt o.a. ingegaan op de indicatorselectie, de berekening van de samengestelde score en de bollen. In hoofdstuk 4 wordt uitgelegd hoe de financiële positie van VVT instellingen is berekend. Tenslotte wordt in hoofdstuk 5 beschreven welke regio-indeling gehanteerd is bij het presenteren van de resultaten. 2 5/32

6 2 Ontwikkeling kwaliteitskader VV&T 2. 1 A a n lei d i n g t ot o ntwi k ke ling kw a lite i t s i n d i c a t or e n bi n n e n d e V V &T De ambitie om een kwaliteitskader te ontwikkelen komt voort uit een kritische publicatie van de Inspectie van de GezondheidsZorg (hierna: IGZ) in Naar aanleiding van kritieken in over personeelstekorten in de VV&T sector in de zomervakantie riep de IGZ het veld op om ondergrensindicatoren vast te stellen. Deze ondergrensindicatoren kwamen er in de vorm van 10 alarmbellen. Deze alarmbellen werden in 2004 door de IGZ getoetst. In het rapport Verpleeghuizen garanderen minimale zorg niet uit bleek dat circa 80% van de verpleeg- en verzorgingshuizen niet voldeden aan de 10 alarmbellen. Dit rapport leidde tot veel discussie in het veld en was een startsein om versneld te komen tot normen van verantwoorde zorg. Belangrijk uitgangspunt is dat het gaat om relatieve normen die een onderlinge vergelijking tussen instellingen mogelijk maken, maar niet moeten dienen als minimumgrens. Vanaf mei 2007 is het kwaliteitskader sector breed ingevoerd. Een ontwikkeling die internationaal gezien veel aandacht kreeg omdat het één van de eerste sets was om de VV&T te evalueren. 2 Het kwaliteitskader is ontwikkeld als een groeimodel waarbij niet alleen is gekeken naar verbetering van de kwaliteit maar ook naar de doorontwikkeling van het instrumentarium A a n lei d i n g t ot o p s t e l l e n kw alite i t s k a d e r In 2011 is er veel discussie geweest over de betrouwbaarheid en verwerking van de kwaliteitsindicatoren binnen de VV&T. Actiz heeft in 2011 opgeroepen om de kwaliteitsindicatoren binnen de VV&T niet meer te gebruiken. De redenen hiervoor waren: 1. De aanlevering van de data over verslagjaar 2010 is in 2011 niet goed verlopen. Hierdoor hebben een groot aantal instellingen hun gegevens niet kunnen aanleveren bij Zichtbare Zorg en hebben zij geen score gekregen voor de zorginhoudelijke indicatoren. 3 1 IGZ (2004) Verpleeghuizen garanderen minimale zorg niet, 2 Kwaliteitskader (2007). Achtergrondrapport 'De toon gezet' bij branchebeeld VV&T. Amsterdam: Plexus /32

7 2. Er zijn problemen geweest bij de dataverwerking. Er zijn fouten geconstateerd bij de berekening van een tweetal indicatoren, te weten het risico op ondervoeding, en Risicosignalering uitvoering en opvolging. 3. De tijdsperiode tussen de data-aanlevering en terugkoppeling van de resultaten is een traag en weinig inzichtelijk proces. Dit heeft tot gevolg dat er vragen worden gesteld bij de betrouwbaarheid van de overige zorginhoudelijke indicatoren. 4. Kleine instellingen kunnen niet afwijken van het gemiddelde. Dit is een statistische eigenschap van de dataverwerking. Naar aanleiding van de commotie die ontstaan is over de indicatorenset in 2011, hebben de vragende partijen ( LOC Zeggenschap in Zorg, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)) het initiatief genomen om de huidige indicatorenset te vernieuwen en te verbeteren. De belangrijkste verbeterpunten die genoemd zijn betroffen: a. Het inperken van het aantal indicatoren b. Vermindering van de administratieve last c. Aansluiting bij de visie Zorg in verbinding d. Betere afstemming met de werkvloer en e. Verbreden van mogelijkheden van gebruik van de data. De partijen hebben gezamenlijk, samen met een advies commissie waarin ActiZ, BTN, V&VN en Verenso zitting hebben genomen, een nieuw kwaliteitsdocument opgesteld. Naast het nieuwe kwaliteitsdocument dat ingaat op de zorginhoudelijke indicatoren, is ook de CQI lijst aangepast. De CQI lijst is met 50% verkort. Ook het aantal CQI indicatoren is hierdoor aangepast. Omdat het kwaliteitsdocument als ingangsdatum 1 mei 2012 heeft, houdt dit in dat pas vanaf 1 mei 2012 met de nieuwe indicatorenset en de nieuwe CQI lijst is gemeten. Dit betekent dat over verslagjaar 2011, dat nu beschikbaar is, nog is gemeten met de oude indicatorenset en de oude CQI lijst. 2.3 B e s c h i kb ar e i ndic a t o r e n Binnen het kwaliteitskader zijn twee typen indicatoren opgenomen, CQ indicatoren en zorginhoudelijke indicatoren. De CQ indicatoren richten zich op patiëntervaringen en zorginhoudelijke indicatoren richten zich op de zorginhoudelijke kwaliteit. In 2 7/32

8 onderstaande twee sub paragrafen beschrijven we in het kort hoe beide typen indicatoren zijn ontwikkeld C o n s um e r q ua lity i ndic at o re n Om de informatie over cliëntervaringen te vergelijken, is de CQ-index ontwikkeld. De afkorting CQI of CQ-index staat voor Consumer Quality Index. Dit is een gestandaardiseerde methodiek om klantervaringen in de zorg te meten, te analyseren en te rapporteren. De methodiek is deels gebaseerd op de Nederlandse QUOTE vragenlijsten (QUality Of care Through the patients Eyes) en deels op de Amerikaanse CAHPS vragenlijsten. De CQI is in 2006 geïntroduceerd om vergelijkbare informatie over de prestaties van zorgaanbieders en zorgverzekeraars te verzamelen. De CQI bestaat uit een familie van vragenlijsten die ontwikkeld zijn vanuit het perspectief van de zorggebruiker 4. De CQI gaat zowel in op de ervaringen van cliënten met zorginstellingen als met individuele zorgverleners. De CQI gegevens leveren keuze informatie voor cliënten op maar sluiten ook aan bij de kaders verantwoorde zorg waarbinnen prestatie-indicatoren ontwikkeld worden om de prestaties van zorginstellingen te meten. Voor de VV&T is in 2007 de eerste CQI vragenlijst ontwikkeld en uitgevraagd. In 2009 zijn er enkele aanpassingen geweest en is de vragenlijst ingekort. Items die niet gebruikt werden of geen zinvolle informatie opleverden zijn uit de vragenlijst verwijderd. Ook in 2010 is nader onderzocht of alle items meegenomen worden in de analyse, wat aanduidt dat ook de CQI voortdurend in ontwikkeling is. In 2012 is de CQI vragenlijst voor de VV&T verkort en is het aantal vragen met 50% teruggebracht. Deze verkorte CQI vragenlijst zal pas in 2012 voor het eerst gebruikt worden. Over meetjaar 2011 is dus nog de oude CQI lijst gehanteerd. De CQI gegevens worden per instelling verzameld via vragenlijsten die uitgezet worden onder een representatieve sample van de cliëntenpopulatie van de betreffende instelling. Hierbij geldt een minimum aantal van 10 cliënten vanwege privacydoeleinden. Organisaties met minder dan 10 cliënten worden niet meegenomen in de analyses. Instellingen zijn verplicht om eens per twee jaar een CQI meting uit te voeren. Deze gegevens worden door geaccrediteerde meetbureaus verzameld. De CQI gegevens worden daarna opgenomen in een landelijke database. Op basis van de landelijke database worden de scores op de CQI thema s per instelling berekend. 5 4 Handboek CQI Metingen 2008 ( 5 Voor meer informatie, zie CQI-handboek: 2 8/32

9 Binnen de verpleeg- en verzorgingshuizen (VV) worden 2 verschillende CQ-vragenlijsten gebruikt: de CQ vragenlijst somatische zorg (SOM) voor cliënten met somatische zorg en de CQ vragenlijst psychogeriatrische zorg (PG) voor cliënten met psychogeriatrische zorg. De thuiszorginstellingen gebruiken de CQ-vragenlijst zorg thuis (ZT). Hieronder staat een overzicht van de cliëntervaringsindicatoren die over 2010 en 2011 opgenomen waren in de CQI vragenlijst. Tabel 1: : Overzicht cliëntervaringsindicatoren indicatoren per sector 2010 en 2011 Clientervaringsindicatoren VV ZT 1. Lichamelijk welbevinden en gezondheid 1.1 Ervaringen met lichamelijke verzorging SOM&PG ZT 1.2 Ervaringen met maaltijden SOM&PG - 2. Woon- en leefsituatie 2.1 Ervaringen met schoonmaken SOM&PG Ervaren sfeer SOM&PG Ervaren privacy en woonruimte SOM&PG Ervar woon- en leefomgeving SOM&PG ZT 3. Participatie 3.1 Ervaringen met dagbesteding en participatie SOM&PG ZT 3.2 Ervaren zelfstandigheid/autonomie SOM ZT 4. Mentaal welbevinden 4.1 Ervaringen op het gebied van mentaal welbevinden SOM&PG ZT 5. Kwaliteit van de zorgverleners 5.1 Ervaren professionaliteit zorgverlening SOM&PG ZT 5.2 Ervaren bejegening SOM&PG ZT 5.3 Ervaren betrouwbaarheid zorgverleners PG ZT 6. Kwaliteit van de zorgorganisatie 6.1 Ervaringen met zorgleefplan en evaluatie SOM&PG ZT 6.2 Ervaren inspraak en overleg SOM&PG ZT 6.3 Ervaren informatie SOM&PG ZT 6.4 Ervaren telefonische bereikbaarheid PG ZT 6.5 Ervaren samenhang in zorg - ZT 6.6 Ervaren beschikbaarheid personeel SOM&PG ZT 7.12 Ervaren respectering rechten vrijheidbeperking PG - Aantal indicatoren i per sector 17 PG 15 SOM /32

10 Z or g i nh o u d e lijke i ndic a t o r e n De zorginhoudelijke indicatoren (hierna: ZI) in het kwaliteitskader zijn gebaseerd op de interrai. De interrai is een samenwerkingsverband van internationale onderzoekers uit meer dan 30 landen en heeft zich ten doel gesteld om de gezondheidszorg voor ouderen, zwakkeren en gehandicapten te verbeteren. Het samenwerkingsverband is eind jaren 80 tot stand gekomen en heeft zich continu doorontwikkeld. Het interrai instrumentarium bestaat uit twee verschillende instrumenten. Eén voor verpleging en verzorging, het interrai long-term care facility instrument (LTCF), en één voor zorg thuis, het interrai home care instrument (HC). De interrai instrumenten zijn uitgebreide, gestandaardiseerde instrumenten voor het evalueren van de behoeftes, voorkeuren en de situatie van cliënten in verpleeg- en verzorgingshuizen of thuiszorg. 6 In totaal zijn er 19 domeinen binnen de LTCF en 20 binnen de HC waarvoor indicatoren ontwikkeld zijn. Beide sectoren gaan in op o.a. de domeinen communicatie, stemming en gedrag, psychosociaal welzijn, functionele beperkingen, gezondheidsstatus, voedingsstatus, huidconditie en medicatie. De LTCF en HC worden momenteel gebruikt in Noord-Amerika (Canada en verschillende staten in de VS), Europa (België, Engeland, Finland, Frankrijk, Duitsland, IJsland, Italië, Nederland, Noorwegen, Spanje, Zweden en Zwitserland), Azië (China, Korea en Japan) en Australië. De zorginhoudelijke indicatoren die opgenomen zijn in het kwaliteitskader zijn gebaseerd op de verschillende domeinen uit de interrai. Bij de verpleging en verzorging wordt, in tegenstelling tot bij de CQ-index, geen onderscheid gemaakt tussen somatische en psychogeriatrische zorg. Bij de ontwikkeling van de indicatorenset is een algemeen onderscheid gemaakt tussen proces-, structuur- en uitkomstindicatoren. De stuurgroep heeft er voor gekozen om zich te richten op uitkomstindicatoren. Belangrijk is dat de gerealiseerde resultaten daadwerkelijk zichtbaar zijn voor de cliënt. De eerste indicatorset is in 2007 door de stuurgroep vastgesteld. Bij de zorginhoudelijke indicatoren heeft Zichtbare Zorg in 2011 signaalvlaggen ontwikkeld die inzicht geven in de kwaliteit van de indicatoren. Als de kwaliteit van de indicatoren laag is, geeft deze geen goed beeld van de gemeten kwaliteit van de zorg en heeft de indicator weinig tot geen zeggingskracht. Zichtbare zorg heeft vlaggen ontwikkeld voor inhoudsvaliditeit, registratie betrouwbaarheid, vergelijkbaarheid en statistisch betrouwbaar onderscheiden 7. De score op deze vier aspecten gezamenlijk geeft inzicht in de zeggingskracht van de indicator. Een indicator kan op elk van deze vier aspecten een groene vlag (kwaliteit van de indicator is op dit aspect in orde), oranje vlag (de kwaliteit 6 Morris, J. (2007). 7 Zie leeswijzer signaalvlaggen Zichtbare Zorg, Den Haag mei ( en Zichtbare zorg indicator standaard, versie 1.0 ( mailings/files/htmlcontent/programma%20zichtbare%20zorg/indicatorstandaard%201.0_def.pdf) 2 10/32

11 van de indicator is op dit aspect matig ) of een rode vlag (de kwaliteit van de indicator is op dit aspect slecht) scoren. De stuurgroep bepaalt op basis van de vlaggen of een indicator openbaar wordt of niet. Binnen de VV&T heeft Zichtbare Zorg over meetjaar 2010 en 2011 alleen de vlaggen voor inhoudsvaliditeit en registratiebetrouwbaarheid openbaar gemaakt. Het oordeel over de kwaliteit van de indicator, is dus noodzakelijkerwijs gebaseerd op twee van de vier vlaggen. De oordelen van de vlaggen zijn identiek tussen 2010 en Bij inhoudsvaliditeit wordt gekeken of er een relatie is tussen de geleverde zorg en de kwaliteit van de zorg. Een indicator is ontwikkeld met het doel om de kwaliteit van de zorg (de zorguitkomsten) te meten. Indien blijkt dat de indicator geen inzicht geeft in de relatie tussen de geleverde zorg en de kwaliteit, is deze niet valide en is de zeggingskracht van de indicator gering. De registratiebetrouwbaarheid gaat in op de wijze van registeren. Hierbij wordt gekeken of het registratieproces tijdig, juist, volledig en zonder systematische meetfouten gebeurt. Bij registratiebetrouwbaarheid wordt bijvoorbeeld gekeken of de populatie correct bepaald is en of de gegevens gebaseerd zijn op een volledige telling. De registratiebetrouwbaarheid wordt binnen de VV&T sector, in tegenstelling tot de ziekenhuissector 8, niet gebaseerd op instellingsniveau maar op indicatorniveau. Tijdens focusgroepen is door deskundigen een oordeel gegeven over mogelijke problemen bij de registratie door instellingen. 9 Dit houdt in dat de vlag inzicht geeft in hoe de deskundigen het registratieproces beoordelen en of zij van mening zijn dat hier mogelijk systematische meetfouten gemaakt kunnen worden. Zorgaanbieders zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor het correct inrichten van hun registratieprocessen. De scores op de twee vlaggen zijn opgenomen in Tabel 2. Van de 16 indicatoren waarvoor vlaggen beschikbaar zijn, hebben er acht een groene vlag en vijf een oranje vlag op inhoudsvaliditeit gescoord. Slechts drie indicatoren hebben een rode vlag. Deze indicatoren zijn niet meegenomen in het onderzoek. Indicatoren met een rode vlag op registratiebetrouwbaarheid zijn, in tegenstelling tot inhoudsvaliditeit, wel geselecteerd omdat alleen bekend is dat het registratieproces mogelijk tot meetfouten heeft geleid maar onbekend is of dit daadwerkelijk heeft geleid tot registratiefouten en bij hoeveel procent van de instellingen dit geldt. Daarbij heeft de stuurgroep besloten deze indicatoren wel openbaar te maken. De indicatoren zijn voor 8 Bij ziekenhuizen worden extra vragen gesteld over het registratieproces van de ziekenhuizen en wordt per ziekenhuis op basis van deze vragen bepaald of het registratieproces tijdig, volledig, juist en zonder systematische meetfouten gebeurt /32

12 verbetering vatbaar maar zijn, in combinatie met de andere indicatoren, nog steeds relevant om de kwaliteit van zorginstellingen in kaart te brengen. In zowel 2010 als 2011 zijn niet alle indicatoren uit het kwaliteitskader openbaar gemaakt (zie Tabel 3). In totaal waren 21 zorginhoudelijke indicatoren voor de VV geformuleerd in 2010 en 2011, waarvan er openbaar beschikbaar zijn. Voor ZT waren er 6 zorginhoudelijke indicatoren geformuleerd, waarvan er uiteindelijk 2 beschikbaar zijn. Hierbij hebben we alleen indicatoren meegeteld die openbaar beschikbaar zijn, correct zijn berekend, en geen rode vlag op validiteit hebben. In 2012 is het kwaliteitskader aangepast en zijn een aantal indicatoren niet meer opgenomen binnen het kwaliteitskader (zie Tabel 3). In 2012 houdt dit in dat er in totaal 10 zorginhoudelijke indicatoren openbaar beschikbaar zijn voor de VV. Voor ZT zijn er geen zorginhoudelijke indicatoren meer beschikbaar. Tabel 2 Vlaggen op inhoudsvaliditeit en registratiebetrouwbaarheid Zorginhoudelijke indicatoren op cliëntniveau Vlag validiteit Vlag registratie 7.1a Risicosignalering uitvoering // // 7.1b Risicosignalering opvolging // // 7.2 Huidletsel Groen Oranje 7.3a Voedingstoestand Risico op ondervoeding // // 7.3b Voedingstoestand Onbedoeld gewichtsverlies Groen Rood 7.4 Valincidenten Groen Rood 7.5 Medicijnincidenten Groen Rood 7.6 Antipsychotica Groen Oranje 7.7 Depressieve symptomen Groen Oranje 7.8a Incontinentie prevalentie Oranje Oranje 7.8b Incontinentie diagnose Rood Oranje 7.9 Probleemgedrag Groen Oranje 7.10a Vrijheidsbeperkende maatregelen Prevalentie Groen Rood 7.10b Vrijheidsbeperkende maatregelen Toepassing // // 7.10c Vrijheidsbeperkende maatregelen Effectevaluatie // // 7.10d Vrijheidsbeperkende maatregelen Afbouw // // 6.7 Beschikbaarheid verpleegkundige Oranje Oranje 6.8 Beschikbaarheid arts Oranje Oranje 6.9 Bekwaamheid voorbeh. en risicovolle handelingen Oranje Oranje 7.11 Preventiebeleid vrijheidsbeperkende maatregelen Oranje Groen 7.13 Hitteprotocol Rood Groen 7.14 Noodvoorzieningen bij stroomuitval Rood Oranje 2 12/32

13 Tabel 3 Overzicht indicatoren per kwaliteitskader (2010, 2011, 2012) Zorginhoudelijke indicatoren op Verpleging & Verzorging Zorg Thuis cliëntniveau 7.1a Risicosignalering uitvoering VV* Vervallen VV ZT** Vervallen ZT 7.1b Risicosignalering opvolging VV* Vervallen VV ZT*** Vervallen ZT 7.2 Huidletsel VV VV Vervallen a Voedingstoestand Risico op ondervoeding VV* Vervallen Vervallen b Voedingstoestand Onbedoeld gewichtsverlies VV*, **** VV **** Vervallen Valincidenten VV**** VV**** VV ZT** Vervallen ZT** 7.5 Medicijnincidenten VV**** VV**** VV Antipsychotica VV VV VV Depressieve symptomen VV VV VV a Incontinentie prevalentie VV VV Vervallen ZT** Vervallen Vervallen 7.8b Incontinentie diagnose VV*** VV *** Vervallen Probleemgedrag VV VV VV a Vrijheidsbeperkende maatregelen Prevalentie VV**** VV**** VV b Vrijheidsbeperkende maatregelen Toepassing 7.10c Vrijheidsbeperkende maatregelen Effectevaluatie 7.10d Vrijheidsbeperkende maatregelen Afbouw VV** Vervallen Vervallen - - VV ** Vervallen Vervallen - - VV ** Vervallen Vervallen - - Zorginhoudelijke indicatoren op organisatieniveau VV VV VV ZT ZT ZT 6.7 Beschikbaarheid verpleegkundige VV VV VV Beschikbaarheid arts VV VV VV Bekwaamheid voorbeh. en risicovolle handelingen VV VV Vervallen ZT ZT Vervallen 7.11 Preventiebeleid vrijheidsbeperkende maatregelen - - ZT ZT Vervallen 7.13 Hitteprotocol VV*** VV *** Vervallen Noodvoorzieningen bij VV*** VV *** Vervallen - - stroomuitval Totaal beschikbaar a b * Verkeerd berekend en in 2010 niet opgenomen in de totaalscore ** Indicatoren die niet openbaar worden gemaakt, deze zijn alleen beschikbaar voor interne verbeterprocessen *** Indicatoren met een rode vlag op validiteit **** Indicatoren met een rode vlag op registratie a. We tellen hier alleen de indicatoren die openbaar beschikbaar zijn, die geen en rode vlag op validiteit hebben en die niet verkeerd berekend zijn. b.. In 2012 is nog niet duidelijk of er indicatoren zijn die een rode vlag op validiteit hebben. Vooralsnog worden dus alle opgenomen indicatoren meegenomen. 2 13/32

14 2.4 W a a r st a a n w e nu? De openbare gegevens die beschikbaar zijn over verslagjaar 2011, zijn gebaseerd op het oude kwaliteitskader. Het nieuwe kwaliteitskader is ontwikkeld in 2012 en wordt gebruikt om de zorginhoudelijke kwaliteit en de cliëntervaringen te meten vanaf 1 mei Over verslagjaar 2012 zal dus pas met het nieuwe kwaliteitskader gemeten worden. Deze gegevens zijn dus pas in 2013 beschikbaar. In het volgende hoofdstuk geven we aan welke methodiek we gehanteerd hebben om de kwaliteitsscore per domein te berekenen en welke indicatoren zijn geselecteerd. 2 14/32

15 3 Methode 3.1 S e l e c t i e i ndic at o r e n In hoofdstuk 2 is het aantal beschikbare indicatoren vastgesteld. SiRM selecteert alleen de openbaar beschikbare indicatoren binnen de VV&T die voldoende betrouwbaar zijn. De indicatoren die niet betrouwbaar zijn bevonden, door bijvoorbeeld een rode vlag op validiteit worden derhalve niet meegenomen. De indicatoren voor interne verbeterprocessen zijn niet publiekelijk beschikbaar en kunnen niet worden meegenomen. SiRM en Elsevier hebben besloten om aan te sluiten bij het kwaliteitskader dat in 2012 is ontwikkeld door de vragende partijen. In dit nieuwe kwaliteitskader zijn een aantal indicatoren die in 2010 en 2011 wel opgenomen waren, niet meer geselecteerd. SiRM en Elsevier hebben ervoor gekozen om deze indicatoren niet mee te nemen in de berekening van de kwaliteitsscore per domein. Dit houdt in dat de volgende indicatoren niet meegenomen worden in de berekeningen: Verpleging en Verzorging a. Huidletsel; b. Voedingstoestand- onbedoeld gewichtsverlies; c. Incontinentie Prevalentie en diagnose d. Vrijheidsbeperkende maatregelen Toepassing, Effectevaluatie en Afbouw e. Hitteprotocol f. Noodvoorziening bij stroomuitval Zorg Thuis a. Voedingstoestand onbedoeld gewichtsverlies b. Valincidenten (alleen voor intern gebruik) c. Incontinentie prevalentie d. Bekwaamheid voorbehouden en risicovolle behandelingen e. Preventiebeleid vrijheidsbeperkende maatregelen Verder kunnen de indicatoren risicosignalering opvoering en risicosignalering uitvoering niet worden meegenomen in de berekeningen. Deze indicatoren zijn wel opgenomen in het kwaliteitskader van 2012 maar zijn niet aangeleverd in het openbare databestand van Volgend jaar zullen deze indicatoren dus wel beschikbaar zijn in het openbare databestand omdat ze binnen het nieuwe kwaliteitskader opgenomen zijn. 2 15/32

16 Daarnaast wordt, volgens dezelfde methodiek als in 2011, gekeken naar de betrouwbaarheid van de openbare indicatoren. Vorig jaar waren een aantal indicatoren foutief berekend, dit waren risicosignalering en voedingstoestand. De indicatoren over risicosignalering zijn in 2011 niet opgenomen in het openbare databestand. Deze indicatoren zijn dus niet geselecteerd. De indicator voedingstoestand is in 2012 niet meer opgenomen in het nieuwe kwaliteitskader. Deze indicator is om die reden ook dit jaar niet geselecteerd. Daarnaast waren er enkele indicatoren met een rode vlag op validiteit. Omdat de relatie tussen deze indicator en de kwaliteit van zorg niet is vastgesteld, worden ook deze indicatoren niet geselecteerd. Dit betrof de indicatoren Incontinentie diagnose, Hitteprotocol en Noodvoorziening bij stroomuitval. Deze indicatoren waren ook vorig jaar niet geselecteerd vanwege hun rode vlag op validiteit. In totaal zijn 8 zorginhoudelijke VV- indicatoren en 0 zorginhoudelijke ZT-indicatoren geselecteerd. Bij de VV zijn verder 17 CQ indicatoren voor PG en 15 CQ indicatoren voor SOM geselecteerd. Bij ZT bestaat het oordeel dus alleen uit CQ indicatoren. In totaal 14 CQ indicatoren zijn opgenomen. Voor deze indicatoren geldt dat er voldoende vertrouwen is om deze indicatoren te gebruiken. Dit vertrouwen is gebaseerd op de volgende punten: 1. De indicatoren zijn gebaseerd en ontwikkeld op basis van wetenschappelijke literatuur en het interrai instrumentarium dat wereldwijd gebruikt wordt om indicatoren voor de VV&T te ontwikkelen; 2. De indicatoren worden al vanaf 2007 uitgevraagd en zijn tot 2011 als positief beoordeeld door de branchevereniging en geschikt geacht voor kwaliteitsverbetering binnen de instelling; 3. De indicatoren worden op individueel niveau uitgevraagd waardoor de uitkomsten kunnen worden gecorrigeerd voor verschillen in gezondheidskenmerken van cliënten; 4. De correctie die wordt toegepast is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke technieken (Empirical Bayes) die rekening houdt met de rol van toeval. Met een Empirical Bayes schatting wordt, naast de correctie voor cliëntkenmerken, ook de grootte van de instelling betrokken in de analyse. De score van de instelling is gebaseerd op de eigen score en de gemiddelde score binnen de onderzoeksgroep. Bij kleinere instellingen leunt de schatting meer op de gemiddelde score van de onderzoeksgroep dan op de eigen score, bij grote instellingen is dit juist andersom. Dit leidt ertoe dat de rol van toeval wordt meegewogen in de score /32

17 5. De indicatoren zijn opgenomen in het kwaliteitskader 2012 dat ontwikkeld is door de vragende partijen. 3.2 I n d i c a t or e n per dom e i n De geselecteerde indicatoren zijn ingedeeld in de door Zichtbare Zorg vastgestelde domeinen: Kwaliteit van leven (10 indicatoren); de indicatoren hebben betrekking op het lichamelijk en mentaal welbevinden, de woon- en leefsituatie en de autonomie van de cliënt. Dit betreft alleen CQ indicatoren. Kwaliteit van de zorgverleners (3 indicatoren); de indicatoren hebben betrekking op het ervaren professionaliteit, bejegening en betrouwbaarheid van de zorgverleners. Dit betreft alleen CQ indicatoren. Kwaliteit van de zorgorganisatie (8 indicatoren); de indicatoren hebben betrekking op het ervaren behandeltraject en de beschikbaarheid van medisch personeel. Dit betreft 6 CQ indicatoren en 2 zorginhoudelijke indicatoren. Zorginhoudelijke kwaliteit (6 indicatoren); de indicatoren hebben betrekking op de zorginhoudelijke kwaliteit. Dit betreft alleen zorginhoudelijke indicatoren. Alle meegenomen indicatoren zijn ieder ingedeeld in één van deze vier domeinen. In appendix A is een overzicht weergegeven van het domein per indicator. 3.3 B e r e ke ni ng s am e ng e s t e l d e s c o re per d om e i n Om de samengestelde score per domein te berekenen, zijn de indicatorwaardes geschaald naar een uniforme schaal. De herschaalde indicatorwaardes worden vervolgens gewogen bij elkaar opgeteld tot de samengestelde indicatorwaarde per instelling. Alle geselecteerde indicatoren worden tussen één en vijf bolletjes gescoord om de door de indicatoren gemeten kwaliteit in vergelijking met andere instellingen per domein aan te duiden. Bij zorginhoudelijke indicatoren hangt het aantal bolletjes af van de samengestelde score van de instelling, van het gemiddelde en de standaarddeviatie van alle % pdf (zie pg 10 en 11, paragraaf 3.2 voor een uitleg over de correctie die toegepast is bij de zorginhoudelijke indicatoren. De cliëntervaringsindicatoren worden op dezelfde wijze berekend ( O_07_Analyses_dv_ pdf, pg 3 en 4, paragraaf 4.3), 2 17/32

18 instellingen in de sector. Bij CQI-indicatoren, hangt het aantal bolletjes af van het aantal gescoorde sterren van de instelling. In onderstaande paragrafen wordt uitgelegd hoe de uniforme schaal per indicator is gemaakt C Q - i n d i c at o re n De CQ indicatoren zijn allemaal al uitgedrukt op dezelfde schaal, namelijk tussen één en vijf sterren. De sterren geven aan hoe een instelling scoort ten opzichte van andere instellingen. Meer sterren duidt op een betere prestatie. Deze vijf categorieën worden voor Elsevier omgezet in één tot vijf bollen. De samengestelde score is het gemiddeld aantal bollen per domein. Omdat instellingen de verplichting hebben om eens per twee jaar een CQI score aan te leveren, is voor instellingen die in 2011 geen CQI indicatoren aangeleverd hebben uitgegaan van de aangeleverde gegevens uit Indien meerdere metingen zijn uitgevoerd door een instelling is gekozen voor de meest recente meting. Bij de CQ indicatoren wordt binnen de VV onderscheid gemaakt tussen somatische en psychogeriatrische indicatoren. 44% van de instellingen biedt zowel somatische als psychogeriatrische zorg aan. 38% alleen psychogeriatrische zorg en 12% alleen somatische zorg. 7% heeft geen CQ indicatoren aangeleverd. Bij de zorginhoudelijke indicatoren wordt dit onderscheid niet gemaakt. Om de CQ indicatoren vergelijkbaar te maken met de zorginhoudelijke indicatoren is ervoor gekozen om voor de CQ indicatoren een samengestelde score per instelling voor de VV sector te berekenen. Hiervoor wordt per instelling een gemiddelde CQ score bepaald, per domein die gebaseerd is op alle aangeleverde CQ indicatoren. Instellingen die voor beide sectoren CQ indicatoren hebben aangeleverd krijgen dus een gemiddelde score die gebaseerd is op beide sectoren samen. Bij Zorg Thuis zijn in totaal 14 CQ indicatoren opgenomen. 24% van de instellingen heeft geen CQ indicatoren aangeleverd voor Zorg Thuis. Instellingen die niet alle CQ indicatoren aangeleverd hebben worden niet gestraft voor het niet aanleveren van informatie. Omdat instellingen met minder dan 10 respondenten geen score krijgen op de indicator kan het zijn dat het niet aanleveren van informatie buiten de beïnvloedingssfeer van de instelling ligt. Omdat niet duidelijk is waarom bepaalde indicatoren niet zijn aangeleverd per instelling, wordt voor de berekening van de score uitgegaan van het aantal aangeleverde indicatoren. Wel is een minimale grens gehanteerd voor het berekenen van een score voor CQindicatoren. Instellingen die minder dan de helft van het totaal aantal CQ-indicatoren binnen een domein hebben aangeleverd krijgen geen score op dit domein. Voor deze instellingen is te weinig informatie beschikbaar om een representatief beeld te vormen 2 18/32

19 van de kwaliteit van de instelling. Instellingen die één of meerdere indicatoren niet hebben aangeleverd, maar wel meer dan de helft van de indicatoren, krijgen wel een score op het domein. De scores op de niet aangeleverde indicatoren worden dan niet meegenomen in de score op het domein en het gemiddelde wordt gebaseerd op de indicatoren die wel zijn aangeleverd Z or g i nh o u d e lijke i ndic a t o r e n De zorginhoudelijke indicatoren zijn alleen beschikbaar voor de VV. Voor Zorg Thuis zijn geen zorginhoudelijke indicatoren beschikbaar en wordt geen score berekend voor het domein zorginhoudelijke kwaliteit. Bij de zorginhoudelijke indicatoren kan een onderscheid gemaakt worden tussen indicatoren op cliënt- en organisatieniveau. Voor de zorginhoudelijke indicatoren op cliëntniveau is alleen de gecorrigeerde score in percentages beschikbaar en moeten de indicatoren dus nog uitgedrukt worden op een uniforme schaal. ZI-indicatoren op organisatieniveau worden met ja, niet beschikbaar, nee of anders beantwoord. Het percentage ja, niet beschikbaar en anders 11 (score:1) binnen een domein worden opgeteld. Deze indicatoren vallen binnen het domein kwaliteit van de zorgorganisatie. In totaal zijn er twee ja/nee vragen opgenomen, namelijk de beschikbaarheid van de arts en de beschikbaarheid van de verpleegkundige. Deze indicatoren worden gebundeld tot een score, namelijk het percentage ja. Dit verschilt tussen 0%, 50% en 100%. De bollen die voor deze indicatoren worden toegekend, zijn gebaseerd op deze drie scores. Een organisatie met een score van 0% krijgt het laagste aantal bollen, namelijk 1. Een organisatie met een score van 100% krijgt het hoogste aantal bollen, namelijk 5. Organisaties met een score van 50% scoren gemiddeld en krijgen dus 3 bollen toegekend. De zes overige zorginhoudelijke indicatoren zijn allemaal uitgedrukt in een percentage dat loopt tussen de 0% en 100%. Om aan sluiten bij de schaal die voor de CQI indicatoren is gehanteerd, namelijk een score tussen de 1 en 5 bollen, is voor deze zorginhoudelijke indicatoren de gemiddelde score en de standaard deviatie berekend. Alle zorginhoudelijke indicatoren zijn gecodeerd zodat een hogere score duidt op een betere kwaliteit. Dit houdt in dat de zorginhoudelijke indicatoren, die alleen gecodeerd zijn als een percentage, als volgt zijn gecodeerd: 100 score. De score is namelijk een percentage waarbij bij alle zorginhoudelijke indicatoren een lager percentage beter is. 11 Dit antwoord is relevant bij de vraag of er een arts of verpleegkundige aanwezig is. Bij kleine instellingen is dit echter niet altijd verplicht. Instellingen die niet beschikbaar hebben ingevuld krijgen dus het maximaal aantal punten omdat deze instellingen wellicht niet verplicht zijn om een arts of verpleegkundige aanwezig te hebben. Dit geldt ook voor het antwoord anders. Dit antwoord geeft namelijk aan dat bij instellingen met cliënten met een lichte zorgzwaarte de arts en verpleegkundige binnen 10 minuten aanwezig moeten zijn. Het is voor deze instellingen niet verplicht om een arts en/of verpleegkundige aanwezig te hebben op locatie. In totaal 1,5% van de instellingen geeft het antwoord Anders (1,4%) of Niet beschikbaar (0,1%) 2 19/32

20 Aan de hand van het gemiddelde en de standaard deviatie zijn bollen toegekend volgens de volgende systematiek: 1 bol: De ruwe score van instelling ligt onder het gemiddelde min 2 maal de standaard afwijking. 2 bollen: De ruwe score van instelling ligt tussen het gemiddelde min twee maal de standaard afwijking en het gemiddelde min één maal de standaardafwijking. 3 bollen: De ruwe score van instelling ligt tussen het gemiddelde min 1 maal de standaard afwijking en het gemiddelde. 4 bollen: De ruwe score ligt tussen het gemiddelde en het gemiddelde plus 1 maal de standaardafwijking. 5 bollen: De ruwe score van een organisatie ligt boven het gemiddelde plus één maal de standaardafwijking. Niet alle instellingen hebben voor iedere ZI-indicator informatie aangeleverd. Zorginhoudelijke indicatoren die niet zijn ingevuld worden vervangen door het laagst aantal behaalde landelijke bollen van deze indicator. Hiervoor is gekozen omdat het aanleveren van zorginhoudelijke indicatoren verplicht is. De beschrijvende statistieken staan weergegeven in onderstaande tabel. Hierbij zijn de scores nog niet gehercodeerd en duidt een lagere score op een hogere kwaliteit. Er is een controle gedaan op onwaarschijnlijke waardes waarbij we gekeken hebben naar afwijkingen die meer dan drie keer de standaard deviatie afwijken van de gemiddelde waarde. Dit betrof slechts een beperkt aantal waarnemingen (minder dan 1% van alle instellingen). daarbij waren die waarnemingen die niet onwaarschijnlijk leken. Ook op basis van de gepresenteerde beschrijvende statistieken (met name de minimum en maximumwaarde) concluderen we dat de range van waardes niet onwaarschijnlijk is. Er zijn dan ook geen gegevens aangepast Het betrof daarbij alleen instellingen die een waarde hadden die lager lag dan het gemiddelde min drie keer de standaard deviatie. Bij het aanpassen hanteren we normaliter de regel dat instellingen met een waarde lager dan drie keer de standaard deviatie, de minimum waarde toegekend krijgen, en dus het laagste aantal bollen. Dit is nu echter ook al het geval en het niet aanpassen van de waardes heeft dus geen invloed op de uiteindelijke scores van deze instellingen. 2 20/32