Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken?

Transcriptie

1 osmoconsult & onderwijsvannu Trainingen & Opleidingen Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? Klaas Jan Terpstra, 27 november

2 Klaas Jan Terpstra Docent scheikunde, ANW Leerlingbegeleider Trainer coach, opleider en oprichter OsmoConsult en Onderwijs van nu Gestalt & Systemisch Werk (Co-)auteur: Zorgcoördinator van nu, Mentor van nu, Werkboek Mentor van nu, Docent van nu, Pubers van nu 2

3 Casusbeschrijving Van welke stoornis is volgens jou sprake? Wat zou jouw aanpak zijn voor deze jongen? 3

4 Classificatie van gedrag Inventarisatie van gedragskenmerken leidt tot diagnose Diagnose wordt vaak als oorzaak gezien van het gedrag Aanpak aan de hand van standaardprotocollen op basis van gewenste gedragsverandering: vaak weinig effectief Veel aandacht voor het probleem en de oplossing daarvoor werkt verzwakkend 4

5 Hersenen: ontwikkeling Rond 26e levensjaar volledig uitontwikkeld < 26: niet alle hersengebieden zijn actief. Gevolg: niet alle functies zijn al beschikbaar. Tot op hoge leeftijd ontstaan er hersencellen. Hersenen ontwikkelen zich door ervaringen, voortdurende interactie met de omgeving. Er worden telkens verbindingen gevormd en afgebroken: hersenen zijn zeer plastisch. 5

6 Ontwikkeling van stoornissen Genetische factoren Bv.: testosteronspiegel Aangeboren afwijkingen (ontwikkeld tijdens zwangerschap) Bv.: stressregulatie Wisselwerking tussen individu en context bepaalt de ontwikkeling Gedreven door verlangen/ wat voelt fijn? Vermijden van pijn 6

7 Adrenaline Verschillende meisjes en jongens A B C D Niet-handelen Verlamd van schrik Angsttoename Depressie Handelen Angstafname Testosteron Overreactie Onrust Ontploffen Explosief agressief gedrag 7

8 Emotionele ontwikkeling Amygdala Rond 12 jaar volledig ontwikkeld Is betrokken bij: Angst en gevaar Emoties Frontale cortex Wordt ontwikkeld tussen 12 en 18 jaar Leren denken over gedrag Amygdala Frontale cortex 8

9 Ongezonde ontwikkeling Herhaalde (negatieve) ervaringen worden steeds sterker verankerd in de hersenen want: De neurale netwerken die betrokken zijn bij (negatieve) ervaringen worden steeds sterker. Eigen verwachting en die van de omgeving (ouders en docenten) bepalen in belangrijke mate of het leerproces succesvol zal zijn. Identificatie met stoornis gerelateerd gedrag verhindert een positieve ontwikkeling. 9

10 Gezonde ontwikkeling 1. Help met het onderzoeken van onderliggende patronen: Meer bewustzijn schept de mogelijkheid om het anders te gaan doen 2. Waar je energie in steekt wordt sterker: Focus op sterke kanten en mogelijkheden. Creëer positieve leerervaringen. Laat de leerling zoveel mogelijk zelf doen. 10

11 Maatwerk 1. Inzicht Onderzoek onderliggende mechanismen: a. Hoe worden prikkels verwerkt? b. Wat levert het gedrag (onbewust)op? c. Aan welke behoefte wordt dan voldaan? d. Relaties: wat is de (onbewuste) positieve betekenis van het gedrag voor anderen? e. Wat is de invloed van de context? 11

12 Maatwerk 1. Inzicht Onderzoek onderliggende mechanismen: a. Ik scan voortdurend mijn omgeving en het is continu druk in mijn hoofd b. Ik heb scherp in de gaten wat er gebeurt en ik heb voortdurend ideeën c. Dan voel ik me veilig, geeft inzicht en plezier d. Ik zorg voor een goede sfeer en harmonie e. Als kind: mijn ouders hebben het al moeilijk genoeg; op school is het onveilig 12

13 Maatwerk 1. Inzicht Onderzoek onderliggende mechanismen: a. Hoe verwerk jij prikkels? b. Wat levert jouw gedrag (onbewust)op? c. Aan welke behoefte wordt dan voldaan? d. Relaties: wat is de (onbewuste) positieve betekenis van jouw gedrag voor anderen? e. Wat is de invloed van jouw context? 13

14 Maatwerk 2. Actie Wanneer en hoe zijn jouw onderliggende mechanismen helpend en wanneer niet? Welke andere mogelijkheden heb je dan? Creëer succeservaringen Leerling zoveel mogelijk zelf verantwoordelijk maken voor acties Feedbackgesprekken: de kwaliteit daarvan bepaalt in sterke mate de ontwikkeling Betrek ouders, docenten, e.a. in het proces 14

15 De groeikruk Zelfvertrouwen Ik kan iets Ik ben iemand Ik doe er toe 15