Uiteindelijk neemt het gemeentebestuur overwegende de drie adviezen het besluit een vergunning te verlenen of te weigeren.

Transcriptie

1 26 augustus 2009 Notitie artikel wijziging monumentenwet 1988 Inleiding Sinds 1988 adviseert de provincie op basis van de monumentenwet. Vanaf januari 2009 is de gewijzigde monumentenwet 1988 van kracht wat betekent dat de taken van de verschillende overheden zijn gewijzigd. De minister van OCW vraagt naar het standpunt van Gedeputeerde Staten t.a.v. deze wijziging en in het bijzonder op welke wijze de provincie in de nieuwe situatie haar adviespraktijk ten aanzien van aanvragen om een monumentenvergunning zal vormgeven. De provincie wordt tevens verzocht daarover de gemeenten en de minister te informeren. De gewijzigde monumentenwet is van invloed op de taken van de verschillende overheden. In onderstaande notitie wordt uiteengezet wat dit betekent voor de rol en taken van provincie. Daarnaast wordt het belang voor de provincie om gebruik te blijven maken van het adviesrecht in het kader van artikel van de monumentenwet toegelicht. A. Vóór de wetswijziging 2009: adviesplicht provincie in het kader van artikel Voor de wetswijziging wordt de volgende procedure gevolgd: Indien een van Rijkswege beschermd gebouwd monument wordt verbouwd, gerestaureerd, gesloopt of indien er nieuwbouw aan of bij wordt gepleegd dient de eigenaar een monumentenvergunning bij de gemeente aan te vragen. Voordat de gemeente een besluit over het verlenen van de vergunning neemt, wordt verplicht advies gevraagd aan: 1. Het Rijk: de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) is verplicht advies uit te brengen over alle beschermde rijksmonumenten in Nederland. 2. De gemeente: de gemeentelijke monumentencommissie is verplicht advies uit te brengen over alle beschermde monumenten binnen de betreffende gemeentegrens. In Groningen zijn 25 gemeenten en 22 daarvan maken gebruik van de provinciaal georganiseerde gemeentelijke monumentencommissie welke is ondergebracht bij stichting welstands- en monumentenzorg Groningen, Libau. Twee gemeenten (Veendam en Hoogezand-Sappemeer) hebben hun eigen gemeentelijke monumentencommissie en de stad Groningen heeft een geïntegreerde commissie. Gemeenten kunnen gebruik maken van één loket (i.q. Libau Steunpunt Monumenten (wat niet de provinciaal georganiseerde monumentencommissie is, maar wel grotendeels door de secretaris van deze commissie wordt uitgevoerd) voor het aanvragen van adviezen. 3. De provincie. Gedeputeerde Staten zijn verplicht een advies uit te brengen indien het een rijksmonument buiten de bebouwde kom, volgens de wegenverkeerswet, betreft. Het advies van gedeputeerde staten wordt geformuleerd vanuit twee uitgangspunten: de monumentenzorg en het ruimtelijk oogpunt. De door de afdeling Cultuur en Welzijn (CW) geformuleerde adviezen worden, conform de Monumentenwet, via Gedeputeerde Staten afgedaan. De afgelopen jaren betrof het ca. 30 adviesaanvragen per jaar waarvan ca. 1/3 deel met Ruimtelijke Plannen (RP) werd afgestemd. Uiteindelijk neemt het gemeentebestuur overwegende de drie adviezen het besluit een vergunning te verlenen of te weigeren. B. Wetswijziging 2009: adviesrecht provincie in het kader van artikel De gewijzigde monumentenwet 1988 beperkt onder meer de ministeriële en provinciale adviesplicht. De wijziging vanaf 2009 betreft o.a. de adviesplicht bij aanvragen om monumentenvergunningen voor gebouwde monumenten. (artikel 16) 1

2 Met deze wijziging is de monumentenvergunningsprocedure voor gemeenten en rijk vereenvoudigd. Vanaf 2009 moeten alle gemeenten beschikken over een monumentenverordening (hetgeen voor alle Groninger gemeente reeds geldt) en een onafhankelijke deskundige monumentencommissie hebben ingesteld. De provinciaal georganiseerde gemeentelijke monumentencommissie welke is ondergebracht bij Libau voldoet hier aan. Met ingang van 1 januari 2009 zijn alle gemeenten beslissingsbevoegd. In Groningen was dit al het geval omdat zij al de beschikking hadden over een monumentenverordening. Door de gewijzigde wet hoeven gemeenten slechts in een beperkt aantal gevallen de RCE (recentelijk is de RACM omgedoopt tot RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) om advies te vragen. Het advies van de provincie is niet langer verplicht, maar de provincie wordt wel het recht geboden te adviseren. 1. Het Rijk: de RCE richt zijn deskundigheid op de aanvragen die de monumentale waarden van een van Rijkswege beschermd monument wezenlijk raken. De gemeente is verplicht advies bij de RACM aan te vragen indien er sprake is van (gedeeltelijke) afbraak ingrijpende wijzigingen vergelijkbaar met gedeeltelijke afbraak reconstructie herbestemming (wijzigen van de functie) 2. De gemeente: de gemeenten krijgen meer verantwoordelijkheden bij beslissingen en een onafhankelijke deskundige gemeentelijke adviescommissie wordt belangrijker. De gemeente blijft namelijk verplicht voor alle wijzigingen aan een rijksmonument haar onafhankelijke monumentencommissie om advies te vragen. In alle gevallen, dus of er nu wel of niet een verplichte adviessituatie is, moet de gemeente mededeling doen van de terinzagelegging van het ontwerpbesluit. De bestaande verplichting om mededeling te doen van de definitieve beschikking is uitgebreid. De gemeente dient nu ook een omschrijving te geven van de aard van de werkzaamheden. 3. De provincie: de verplichting van de provincie om te adviseren indien het een rijksmonument buiten de bebouwde kom betreft is per 1 januari 2009 vervangen door het recht om te adviseren. Gemeenten dienen de provincie wel de gelegenheid te geven om te adviseren. Daarom dienen gemeenten de provincie te informeren. De provincie kan vervolgens zélf bepalen hoe zij met die adviesmogelijkheid / adviesbevoegdheid om wil gaan. C. Provinciaal belang adviesrecht in het kader van artikel 11.16: Zowel voor als na de wetswijziging is er in het kader van artikel sprake van advisering vanuit drie verschillende overheidsbelangen. In geval van ingrijpende wijzigingen aan een rijksmonument formuleren zowel de gemeentelijke monumentencommissie als het Rijk (en eventueel de Provincie) voor de gemeente hun deskundige adviezen. Bij minder ingrijpende wijzigingen volstaat het advies van de gemeentelijke monumentencommissie. De Rijksdienst fungeert meer en meer als kennisinstituut op het gebied van cultuurhistorie, waar specifieke kennis kan worden ingewonnen bij specialisten op gebied van bijvoorbeeld orgelrestauraties, natuursteen, molens etc. De provincies bepalen zelf wat ze met het adviesrecht doen. Ruimtelijke kwaliteit en de afdelingen RP en LGW De afdeling Ruimtelijke Plannen (RP) is bekend met de gemeentelijke bestemmingsplannen en beoordeelt vanuit het ruimtelijk oogpunt de eventuele aanpassing. Het bouwheerschap, onderdeel van de afdeling RP, kijkt samen met de afdeling Landelijk Gebied en Water(LGW) bij deze advisering naar de bestaande cultuurhistorische en landschappelijke waarden. 2

3 Immers LGW is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van het provinciale landschapsbeleid. In dit beleid gaat het naast het landelijk gebied ook om cultuurhistorische waarden en karakteristieke beplantingen (groene linten, slingertuinen) binnen bebouwd gebied en het zicht op karakteristieke kernen vanuit het landelijk gebied. De twee afdelingen gaan na of er maatregelen nodig zijn om de mogelijke schade aan deze kwaliteiten en waarden ten gevolge van de realisatie van het plan te voorkomen en te beperken of deze kwaliteiten en waarden elders te compenseren. Daarnaast betrekt het bouwheerschap de bebouwingskenmerken bij de advisering, zoals de situering van gebouwen op hun locatie en de massa- en volumewerking van gebouwen. Het bouwheerschap overlegt met de welstandsorganisatie LIBAU 1 keer per 2 weken over agrarische bouwblokken en grotere bouwplannen, niet specifiek monumenten. Alleen aanvragen die aanpassingen aan de buitenkant van het rijksmonument betreffen en die waarneembaar zijn vanuit het landelijk gebied worden ter beoordeling aan LGW voorgelegd. PLG Voor sommige aanpassingen aan rijksmonumenten wordt ook een aanvraag ingediend voor subsidiering vanuit Programma Landelijk Gebied (PLG). Belangrijk aandachtspunt is de afstemming van eventuele toekenning van subsidie op het advies m.b.t. de monumentenwet. Tijdens het projectenoverleg PLG (eens per 6 weken) worden nieuwe initiatieven besproken en worden afspraken gemaakt over welke projecten verdere afstemming met andere afdelingen noodzakelijk is. In dit overleg is ook de afdeling CW vertegenwoordigd. Wanneer een PLG project betrekking heeft op een rijksmonument kan dit ook tijdens dit overleg worden gesignaleerd. Integraal advies Gezien bovenstaande is het meest logische dat, indien van toepassing, de afdeling CW met de afdelingen RP en LGW een integraal advies formuleert. In dit integrale advies maakt de provincie een zorgvuldige afweging waarbij een breed aantal factoren een rol kunnen spelen. Zo kunnen ook de sociaal-economische factoren van de aanvrager en de (re)vitalisering van het platteland een rol spelen bij het formuleren van een advies. Immers: na de restauratie van een monumentale boerderij dient deze ook onderhouden en behouden te blijven, ofwel door het voortzetten van het boerenbedrijf, ofwel door een alternatieve exploitatie. Zo'n sociaal economische factor kan een milder oordeel opleveren over bijvoorbeeld een materiaalkeuze of grootte van een aanbouw. Belang en rol van het Provinciaal Advies De afdeling CW formuleert het advies niet alleen vanuit de monumentale waarde van het cultureel erfgoed (waarbij ook informatie bij de provinciale monumentencommissie en de RCE wordt ingewonnen), maar doet dit ook vanuit het ruimtelijk oogpunt tegen de achtergrond van het provinciaal beleid ten aanzien van ruimtelijke plannen en ruimtelijke kwaliteit. Het advies van de provincie wordt geformuleerd vanuit een eigen, meer op de regio gerichte rol, toegespitst op het rijksmonument en de omgeving waarin het staat, maar ook rekening houdend met de aanvrager. Indien de adviezen van het Rijk, een gemeente en de provincie gelijkluidend zijn is het formuleren van een gemeentebesluit eenvoudig. Maar als er van tegengestelde advisering en belangen sprake is, moet een gemeente in de besluitvorming zorgvuldige afwegingen maken. Indien de RCE en de provincie negatief advies afgeven en een gemeente toch vergunning verleent, kan het Rijk in beroep gaan. De provincie heeft deze mogelijkheid niet. In zo'n situatie zet een negatief advies van de provincie kracht bij aan dat van het Rijk. Indien het advies van de RCE afwijkt van dat van de provincie en gemeente is het advies van de provincie een steun in de rug van de gemeente. 3

4 Het provincieadvies is op breder schaalniveau dan de gemeente en het Rijk en staat altijd ten dienste van het provinciaal belang. Het provinciaal advies kan in een beroepsprocedure het gemeentebesluit "aanvechten", dan wel "steunen". Modernisering Monumentenwet Op dit moment is er beleidsbrief Modernisering Monumenten. In de nieuwe visie worden drie pijlers voor de monumentenzorg genoemd. Pijler1: Verankering van de cultuurhistorie in de ruimtelijke ordening, sluit aan bij deze notitie en de integrale aanpak bij de advisering in het kader van artikel en samenwerking met de afdelingen DLW en PLG. in de toekomst. Onder Pijler 2: Krachtiger en eenvoudiger sectorale regelgeving valt het voornemen van het Rijk vanaf 2013 een structureel restauratiebudget voor restauratieuitvoeringsprogramma's in te stellen. Dit zal onder verantwoordelijkheid van de provincies vallen. Provincies kunnen goed beoordelen welke projecten in een gebiedsaanpak van vitaal belang zijn. Het Rijk wil samen met provincies dit budget optimaal inzetten. Met Pijler 3: Bevorderen herbestemming en herontwikkeling is de visie en gebiedskennis van RP en LGW uiteraard onmisbaar. Overige redenen waarom de provincie van het adviesrecht gebruik moet maken. - Alle informatie m.b.t. vergunningaanvragen van objecten buiten de bebouwde kom komt dan bij de provincie binnen. - Door gebruik te maken van de mogelijkheid te adviseren blijft er zicht op de vergunningverlening van de restauratie- en herbestemmingsprojecten en projecten die door de provincie worden gesubsidieerd zoals het Programma Landelijk Gebied (PLG). - de provincie wordt aangesproken op beeldkwaliteit en monumentenzorg. De advisering hoort bij de verantwoordelijkheid voor de Ruimtelijke Kwaliteit zoals omschreven in het Provinciaal Omgevings Plan (POP). D. Voorstel werkwijze en praktijk voor toekomst Voorgesteld wordt na de wetswijziging de volgende procedure te volgen. Indien een van Rijkswege beschermd monument wordt verbouwd, gerestaureerd, gesloopt of indien er nieuwbouw aan of bij wordt gepleegd dient de eigenaar met de gemeente te overleggen over het al dan niet benodigd zijn van een monumentenvergunning. De verzoeken om advisering die bij afdeling CW binnenkomen en waarover Gedeputeerde Staten besluiten zullen nemen, worden: a. door de afdeling CW geformuleerd. De afdeling CW informeert vervolgens de afdelingen RP en LGW. b. integraal geformuleerd met de afdelingen RP en LGW indien het ingrepen betreft die van invloed zijn op de ruimtelijke kwaliteit. Denk hierbij vooral aan de agrarische bouwblokken bij monumentale boerderijen. Ter informatie. Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO): vanaf 2010 omgevingsvergunning vervangt de monumentenvergunning. In 2010 zal de Wabo en omgevingsvergunning worden ingevoerd. Deze vergunning vervangt de monumentenvergunning. Onder de omgevingsvergunning vallen als eerste alle vergunningen op VROM-gebied, zoals die voor wonen, bouwen, ruimte en milieu. Maar ook vergunningen op beleidsterreinen van andere departementen gaan mee, zoals vergunningen op het gebied van rijksmonumenten, natuurbescherming, flora en fauna en water. De Wabo biedt de mogelijkheid een vergunning gefaseerd aan te vragen en te verlenen. Het blijft dan één vergunning, maar de beoordeling van de aanvraag en de besluitvorming daaromtrent kan in twee fasen plaatsvinden. Elke fase vormt een op zichzelf staand besluit. Beide besluiten, indien positief, vormen gezamenlijk de omgevingsvergunning. De activiteiten kunnen pas plaatsvinden als de besluiten voor beide fasen zijn verkregen. 4

5 Een vergunningaanvraag kan ook worden opgesplitst. Dan wordt niet een vergunning voor het project als geheel gevraagd, maar voor één of meer afzonderlijke (al dan niet met elkaar samenhangende) activiteiten binnen het project. Een verleende vergunning voor die activiteit(-en) geeft wel toestemming voor het uitvoeren van die activiteit(-en). Het opknippen is niet mogelijk voor activiteiten die fysiek onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden (bijvoorbeeld bouw en monumentenvergunning en ruimtelijke ontheffing en bouwen). Met de invoering van de Wabo in 2010 verandert de voorgestelde werkwijze en advisering in het kader van artikel van de gewijzigde monumentenwet niet. Wel zal vanaf 2010 door de gemeenten een omgevingsvergunning in plaats van en monumentenvergunning worden afgegeven. BESLISPUNTEN 1. instemmen met het structureel gebruik maken van het adviesrecht in het kader van de wijziging adviesplicht in adviesrecht, bij vergunningaanvragen van beschermde rijksmonumenten buiten de bebouwde kom in het kader van artikel instemmen met de volgende werkwijze: Afdeling CW formuleert deze adviezen en stemt daarbij af met de afdelingen Ruimtelijke Plannen en Landelijk Gebied en Water voor zover het ingrepen betreft die van invloed zijn op de ruimtelijke kwaliteit. (naar verwachting maximaal één per maand) 3. Vaststellen van de informatiebrief aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/het ministerie van OCW, de leden van Provinciale Staten, de Groninger gemeenten en de stichting welstands- en monumentenzorg Groningen, Libau. 5