Gezonde School. Programma

Transcriptie

1 Gezonde School Programma November 2016

2 Inhoudsopgave 1. Missie, visie en strategie Missie Visie Strategie Gezonde School en haar omgeving Algemene doelen Gezonde School Ondersteuning van scholen Deskundigheidsbevordering Onderhoud en doorontwikkeling aanpak Gezonde School Vignet Gezonde School Communicatie over de projecten en het programma Gezonde School Samenhang en aansturing Monitoring en evaluatie Sectorspecifieke doelen Gezonde School in het primair onderwijs Gezonde School in het voortgezet onderwijs Gezonde School in het middelbaar beroepsonderwijs Activiteiten Ondersteuning van scholen Deskundigheidsbevordering Onderhoud en doorontwikkeling aanpak Gezonde School Vignet Gezonde School Communicatie over projecten en het programma Gezonde School Samenhang Monitoring en evaluatie Begroting Indicatie van projecten en begroting Organisatie Bijlage 1: kaders vanuit subsidie-/opdrachtgevers Bijlage 2: toelichting kosten vignet Gezonde School Bijlage 3: groei aantal Gezonde Scholen in po, vo en mbo Bijlage 4: landelijke thema-instituten en Gezonde School Bijlage 5: samenwerkende gezondheidsfondsen en Gezonde School Bijlage 6: model berekening Programma Gezonde School Pagina 2 van 46

3 Inleiding Het onderwijs maakt deel uit van de samenleving en bereidt leerlingen voor op participatie in de samenleving. De aandacht vanuit de politiek en de maatschappij voor een gezonde leefstijl neemt al jaren sterk toe. Het stimuleren van een gezonde leefstijl bij leerlingen, nu en in de toekomst, vormt een belangrijke maatschappelijke opdracht voor het onderwijs. Een gezonde leefstijl draagt immers bij aan het goed doorlopen van de schoolcarrière, een goede start van het werkende leven en het bereiken van gezondheidswinst. Vanuit vier departementen, namelijk VWS, OCW, EZ en SZW wordt dit ondersteund. Samenwerking en ondersteuning vanuit de departementen komt het draagvlak voor Gezonde School in het onderwijsveld ten goede. Kaders en randvoorwaarden Financiële kaders Medio juli 2016 zijn de financiële kaders bekend gemaakt. Op basis hiervan zijn de ambities voor de komende beleidsperiode geformuleerd. De financiële ruimte is met name bepalend voor het aantal scholen dat via het programma Gezonde School wordt bereikt. Bij het maken van keuzes voor deze beleidsperiode is uitgegaan van de handhaving van een solide noodzakelijke infrastructuur voor het programma Gezonde School. De mogelijkheid om scholen digitaal te kunnen ondersteunen is gezien de beperkte middelen extra belangrijk. Daarmee kunnen zoveel mogelijk scholen, ook zonder extra ondersteuning, werken aan Gezonde School. Daarnaast krijgt via het ondersteuningsaanbod een beperkt aantal scholen extra ondersteuning om de aandacht voor Gezonde School binnen de school te verankeren. Randvoorwaarden In bijlage 1 is aangegeven welke randvoorwaarden de ministeries van VWS, OCW, EZ en SZW hebben meegegeven bij de vraag aan de Stuurgroep Gezonde School om tot een nieuw programma Gezonde School voor de periode te komen. Ook de reacties vanuit de ministeries op eerste contouren van het plan zijn hierin opgenomen. Dit plan geeft richting aan de uitvoering van Gezonde School in de periode Verantwoording Dit plan is geschreven door de PO-Raad, VO-raad, MBO Raad, RIVM Centrum Gezond Leven en GGD GHOR Nederland en wordt u aangeboden namens de stuurgroep Gezonde School. Naast de hiervoor genoemde organisaties maken ook het Landelijke Overleg Thema-instituten (LOT-i) en de Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) deel uit van de stuurgroep Gezonde School. Diverse overige organisaties die zich (onder meer) richten op gezonde leefstijl, zoals KVLO, JOGG en Alles is Gezondheid, zijn eveneens bij de planvorming betrokken. Leeswijzer Dit plan Gezonde School bestaat uit 6 hoofdstukken. In hoofdstuk 1 zijn de missie, visie en strategie voor Gezonde School beschreven. De algemene doelstellingen staan op hoofdlijnen beschreven in hoofdstuk 2 en worden per project geconcretiseerd in hoofdstuk 4 aan de hand van activiteiten. Hoofdstuk 3 beschrijft de specifieke doelstellingen voor Gezonde School in het po, vo en mbo. Hoofdstuk 5 bevat de begroting, gevolgd door hoofdstuk 6 over de inrichting van het programma. Programma Gezonde School Pagina 3 van 46

4 1. Missie, visie en strategie Wat is Gezonde School? Gezonde School is een programma dat zich erop richt zoveel mogelijk scholen onder de noemer Gezonde School integraal en structureel te laten werken aan een gezonde leefstijl om daarmee gezondheidswinst te bereiken. Het programma bestaat uit diverse projecten, die met elkaar samenhangen. Dit zijn: ondersteuning van scholen, deskundigheidsbevordering, het onderhoud en doorontwikkeling van de Gezonde School-aanpak, het vignet Gezonde School, communicatie over projecten en het programma Gezonde School, samenhang en aansturing en tot slot monitoring en evaluatie. De Gezonde School helpt scholen bij het stimuleren van een gezonde leefstijl. Hiervoor is een aanpak ontwikkeld. De Gezonde School-aanpak gaat uit van wat de school al doet, bouwt hierop voort en sluit aan bij de wensen en behoeften van de school. Centraal staan de vier pijlers (1) signaleren, (2) gezondheidseducatie, (3) schoolomgeving en (4) beleid en regelgeving. Hiermee biedt de aanpak scholen houvast bij de structurele en integrale inbedding van een gezonde leefstijl in het onderwijs. Het programma Gezonde School richt zich op alle leerlingen in het onderwijs en in het bijzonder op de degenen die dit het hardst nodig hebben. Voor komende periode betekent dit dat vooral ingezet zal worden op het bereiken van kinderen uit gezinnen met een lage sociaal economische status en het bereiken van kinderen uit het speciaal (basis- en voortgezet) onderwijs. Het onderwijs, overheidsinstellingen en maatschappelijke organisaties op het brede vlak van gezondheid hebben elkaar binnen Gezonde School gevonden: onder de vlag Gezonde School werken meer dan veertig organisaties samen om het bevorderen van een gezonde leefstijl op scholen zo succesvol mogelijk te laten verlopen. Daarbij gaat het om de thema s: voeding, bewegen en sport, roken, alcohol en drugs, welbevinden, relaties en seksualiteit, milieu en natuur en fysieke veiligheid. De interdepartementale samenwerking kan dit verder versterken. Door organisaties uit de onderwijs- en gezondheidssector met elkaar te verbinden ontstaat een breed netwerk waarin kennis en ervaring uit beide sectoren bij elkaar komen. Door de samenwerking wordt geambieerd samenhang aan te brengen in het brede aanbod van gezondheidsinitiatieven en dit voor het onderwijs overzichtelijk te presenteren op een manier die aansluit bij de behoefte van de doelgroep. 1.1 Missie Een gezonde leefstijl is opgenomen in het DNA van elke school. De komende vier jaar worden via het programma Gezonde School scholen ondersteund die een actieve bijdrage willen leveren aan de gezondheid van hun leerlingen. Ons streven is dat Gezonde Scholen zo bijdragen aan méér gezondheidswinst, minder gezondheidsverschillen en betere onderwijsprestaties. 1.2 Visie De gezondheid van leerlingen is van belang voor de toekomst van de jongere zelf en voor onze samenleving als geheel. Gezond gedrag wordt bij voorkeur jong aangeleerd door ouders én door school. In de huidige samenleving is opvoeden niet alleen meer een taak van ouders. De school levert een grote bijdrage aan de ontwikkeling van de persoonsvorming van kinderen en jongeren. Programma Gezonde School Pagina 4 van 46

5 Gezonde School maakt het scholen makkelijk om zelf te werken aan een gezonde leefstijl voor leerlingen. Via de Gezonde School-aanpak krijgen scholen hiervoor een beproefde handreiking aangeboden. Deze leidt naar kwalitatief goede activiteiten en structurele aandacht voor gezondheid in het onderwijs. De behoeftes en ambities van een individuele school bepalen wat een school daadwerkelijk gaat doen. De Gezonde School-aanpak helpt scholen daarbij en is er voor alle scholen. In het programma Gezonde School gaat speciale aandacht uit naar scholen met kinderen en jongeren die meer dan anderen het risico lopen op het ontwikkelen van een ongezonde leefstijl. Uitgangspunt hierbij is in te zetten op maatregelen waar de meeste gezondheidswinst van verwacht kan worden. Vanuit het programma Gezonde School wordt gewerkt op het snijvlak van onderwijs en gezondheidsbevordering. Hierin wordt actief samenwerking gezocht met andere programma s en projecten die zich op hetzelfde snijvlak bevinden. De missie is geslaagd als gezondheid in het DNA van de school zit. Uiteindelijk zou het zo moeten zijn dat leerlingen en hun ouders erop mogen vertrouwen dat elke school in Nederland een Gezonde School is die vanzelfsprekend bijdraagt aan de gezondheid van de leerling. 1.3 Strategie Hoe gaan wordt ervoor zorgen dat de komende vier jaar de missie een stukje dichterbij komt? De corebusiness van Gezonde School is het ondersteunen van scholen. In de periode is het bereik van scholen sterk gegroeid. De bekendheid van het programma is relatief groot. Veel scholen, zo niet alle scholen, werken in meer of mindere mate aan de gezondheid van hun leerlingen. Een derde van alle scholen in Nederland is in de afgelopen periode bereikt met het ondersteuningsaanbod. Inmiddels zijn er ruim 750 scholen die zich Gezonde School mogen noemen en dit aantal groeit gestaag (zie hiervoor bijlage 3). Hieruit blijkt dat de fase van agenderen en stimuleren succesvol is geweest. In de volgende fase wordt sterker ingespeeld op wat een school al doet op het gebied van een gezonde leefstijl. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het onderstaande acceptatiemodel van Rogers. Figuur 1: Model van Rogers 1 over de acceptatie van een innovatie binnen een groep. De innovators en early adopters zijn scholen die al (een tijdje) werken aan Gezonde School en bijvoorbeeld een themacertificaat van het vignet Gezonde School hebben behaald. Scholen die wellicht van Gezonde School hebben gehoord en mogelijk wat eerste stappen hebben gezet, vormen de groep early majority. Daarnaast zijn er scholen die nog helemaal niet werken aan of bekend zijn met Gezonde School (late majority en laggards, achterblijvers). 1 Programma Gezonde School Pagina 5 van 46

6 In dit plan zijn scholen die nog niet actief werken met de Gezonde School-aanpak buiten beschouwing gelaten. Het bereiken van deze scholen vraagt om een andere benaderingswijze en aanpak. Zij kunnen uiteraard wel informatie vinden op Gezondeschool.nl. Het programma Gezonde School zal zich de komende vier jaar meer gaan richten op samenwerking met reeds bestaande gezondheidsinitiatieven voor scholen en in de omgeving van scholen. Tot op heden was er sprake van een aanpak voor scholen waarin initiatieven vanuit andere programma s gebundeld werden en aangeboden. Het lokaal verbinden van initiatieven vanuit JOGG, Alles is Gezondheid, Sport en Bewegen in de buurt et cetera, moet leiden tot een betere lokale samenwerking. Lokale samenwerking is alleen mogelijk als alle betrokken partijen zich kunnen vinden in een gezamenlijke strategie als het gaat om het bevorderen van een gezonde leefstijl voor leerlingen. Het aanbod van programma s is op dit moment zo groot dat het voor de ontvanger vaak niet meer te overzien is. Meer samenwerking en meer afstemming is nodig om met elkaar het groter doel te bereiken, namelijk bewustwording bij alle leerlingen, ouders en omgeving hoe je kunt werken aan een gezonde leefstijl. In de onderstaande paragraaf staat aangegeven welke resultaten er in 2020 bereikt zijn. Ondersteuning van scholen Over vier jaar heeft 17% (1650) van de scholen (locaties) gebruik gemaakt van het ondersteuningsaanbod Gezonde School. Dit betreft 1303 po-scholen, 243 vo-schoollocaties en 104 mbo-schoollocaties. Het ondersteuningsaanbod heeft met name twee kwetsbare groepen bereikt: a) scholen met leerlingen uit gezinnen met een lage SES, bijvoorbeeld in wijken met een lage SES, vmbo kader en mbo niveau 1 en niveau 2 en b) scholen voor speciaal onderwijs. Deze 1650 scholen hebben gebruik gemaakt van het Gezonde School-pakket, waarmee zij onder meer een Gezonde School coördinator konden inzetten en advies op maat van een Gezonde School adviseur ontvingen. Via de website GezondeSchool.nl zijn scholen op een digitale manier ondersteund bij het werken aan Gezonde School. De ondersteuning die scholen ontvangen via de website is afgestemd op de vraag van de school. Er zijn gemiddeld 2750 unieke bezoekers per week. Hiermee is een groot aantal scholen bereikt. Ook is het Leerplankader via Gezondeschool.nl te vinden. Deskundigheidsbevordering Voor alle 1650 scholen die gebruik maken van het ondersteuningsaanbod is er een deskundigheidsbevordering Gezonde School georganiseerd. Daarnaast kunnen deze scholen deelnemen aan een vervolgtraining Gezonde School met als doel verdieping kennis thema s Gezonde School Voor alle Gezonde School adviseurs zijn een basistraining, vervolgtraining en/of een themaworkshop rond Gezonde School georganiseerd. Deelname aan bijeenkomsten van Lerende Netwerken Sport en Bewegen in de buurt is gestimuleerd. Onderhoud en verder ontwikkelen aanpak Gezonde School De Gezonde School aanpak is aangepast en verbeterd naar aanleiding van recente wetenschappelijke inzichten over wat werkt in gezondheidsbevordering en ontwikkelingen in het onderwijs en het gezondheidsdomein, zoals Onderwijs2032, positieve gezondheid, Jong Leren Eten en depressiepreventie onder jongeren. Programma Gezonde School Pagina 6 van 46

7 Het vignet Gezonde School Er zijn jaarlijks ongeveer 650 aanvragen afgehandeld. Deze schatting is gebaseerd op het aantal reguliere aanvragen uit de eerste helft van 2016 en het aantal te verwachten aanvragen op basis van het ondersteuningsaanbod in Er zijn jaarlijks ongeveer 70 audits uitgevoerd. Deze schatting is gebaseerd op het aantal te verwachten themacertificaten in In 2017 zijn de themavragenlijsten langs de meetlat gelegd. Op basis hiervan zijn de vragenlijsten meer uniform opgebouwd, zowel qua inhoud als opbouw. Communicatie over projecten en het programma Gezonde School Scholen kennen het ondersteuningsaanbod en weten hoe zij hier gebruik van kunnen maken. Er wordt extra ingezet op het bereiken van de doelgroepen die eerder in dit hoofdstuk genoemd staan. Scholen weten hoe zij een themacertificaat van het vignet Gezonde School kunnen aanvragen. Met partners is afstemming en samenwerking bereikt in de communicatie, onder andere via de Werkgroep communicatie. De projecten die onderdeel uitmaken van dit programma zijn via communicatie onder de aandacht gebracht bij scholen via een multimediale communicatie strategie. Samenhang Met relevante stakeholders zijn strategische gesprekken aangegaan om ontwikkelingen binnen het onderwijs en in het gezondheidsdomein te verbinden met Gezonde School. De vier betrokken Ministeries (VWS, OCW, EZ en SZW) zijn (on)gevraagd geadviseerd over samenhang in het beleid over Gezonde School en aanpalende onderwerpen. Samenhang tussen lokale en landelijke activiteiten rond Gezonde School is bevorderd o.a. doordat is ingezet op informatie-uitwisseling tussen lokale en landelijke partijen en door vanuit het programma Gezonde School in te zetten op het versterken van de lokale infrastructuur Gezonde School. Er zijn gesprekken gevoerd met lerarenopleidingen en andere relevante opleidingen om te bevorderen dat Gezonde School onderdeel wordt van het curriculum van lerarenopleidingen en andere relevante opleidingen. Er is meegedacht en afgestemd met de uitvoerders van het plan Gezonde Kinderopvang om samenhang tussen het plan Gezonde Kinderopvang en het plan Gezonde School te realiseren en te borgen. Partijen die onderzoek financieren en uitzetten (zoals ZonMw, NRO, VWS en OCW) zijn geadviseerd over de relevantie en toepasbaarheid van mogelijk te financieren onderzoeken. Monitoring en evaluatie De voortgang van de inspanningen voor de doelen van programma Gezonde School zijn jaarlijks vastgelegd. Jaarlijks wordt binnen de stuurgroep Gezonde School gereflecteerd op de keuzes die bij het opstellen van dit programma zijn gemaakt. Sectorspecifieke inspanningen Binnen de onderwijsraden is er met de leden en achterban afstemming geweest over het stimuleren van werken aan de sectorspecifieke doelen. Met de organisaties waar de onderwijsraden contacten mee hebben die een betrokkenheid kunnen hebben met het ondersteunen bij de sectorspecifieke doelen is er afstemming geweest over de invulling van de sectorspecifieke doelen. Binnen de organisatie van de onderwijsraden is afstemming geweest met aanpalende beleidsthema s. Programma Gezonde School Pagina 7 van 46

8 1.4 Gezonde School en haar omgeving Gezonde School staat niet op zichzelf, het programma is nauw verbonden met programma s en projecten die zich eveneens op het snijvlak van gezondheid en onderwijs begeven. Voorbeelden hiervan zijn Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG), Alles is Gezondheid (AIG), Sport en Bewegen in de Buurt (SBiB), Jong Leren Eten (JLE) en met diverse regionale en lokale initiatieven. Voor Gezonde School is het noodzakelijk hier goed bij aan te sluiten. Op deze manier kunnen de programma s elkaar versterken. De Gezonde School-adviseur speelt een cruciale rol om deze samenwerking op lokaal niveau als het ware naar een hoger plan te brengen en zo de interne Gezonde School-coördinator zo goed mogelijk op weg te helpen. De samenwerking krijgt in de praktijk vorm door voor de doelgroep logische verbinden te leggen. Dit uit zich onder meer in de communicatieve benadering van scholen. Zo wordt met JOGG afgestemd over GRATIS bewegen en Groenten en Fruit. Medewerkers van JOGG worden uitgenodigd voor landelijke en regionale bijeenkomsten. Op lokaal niveau stemmen de Gezonde School-adviseur en de JOGG-regisseur met elkaar af en versterken zij elkaars netwerk. Pledgehouders van Alles is Gezondheid worden waar mogelijk en nodig geholpen en ondersteund in de uitvoering van de doelstellingen. Op lokaal niveau wordt het thema bewegen en sport binnen Gezonde School versterkt door samen te werken met de combinatiefunctionarissen en/of buurtsportcoaches. Met de Hartstichting en eventuele andere fondsen wordt schoolgerichte ondersteuning rond thema s gezamenlijk opgepakt en eenduidig gecommuniceerd. Kortom; met veel organisaties en initiatieven wordt verkend waar mogelijkheden liggen voor onderlinge aansluiting of versterking. Programma Gezonde School Pagina 8 van 46

9 Gezonde School in vogelvlucht Programma Gezonde School Pagina 9 van 46

10 2. Algemene doelen Gezonde School In dit hoofdstuk staan de algemene doelen van Gezonde School beschreven, passend bij de geformuleerde missie en visie. De algemene doelen hebben betrekking op alle Gezonde School thema s. Dit zijn de thema s voeding, bewegen en sport, roken, alcohol en drugs, welbevinden, relaties en seksualiteit, milieu en natuur en fysieke veiligheid. Om de algemene doelen te realiseren worden diverse projecten uitgevoerd. De projecten worden verder uitgewerkt in het hoofdstuk activiteiten (zie hoofdstuk 4). De volgende projecten zijn geformuleerd: Ondersteuning van scholen (2.1) Deskundigheidsbevordering (2.2) Onderhoud en doorontwikkeling aanpak Gezonde School (2.3) Het vignet Gezonde School (2.4) Communicatie over projecten en het programma Gezonde School (2.5) Samenhang (2.6) Monitoring en evaluatie (2.7) De thema s van Gezonde School zijn divers en per onderwijssector wisselend. Scholen bepalen zelf aan welk thema ze willen werken. Een schoolgezondheidsprofiel 2 kan ondersteunend werken voor het bepalen van de keuze. Daarnaast zijn er sectorspecifieke doelen beschreven. Deze zijn onderdeel van de algemene thema s maar zijn door de sector als meer relevant gekenmerkt op dit moment. Deze thema s hebben speciale politieke aandacht of zijn door scholen de laatste jaren veel aangevraagd. Dit geldt ondermeer voor het onderwerp Vitaal werknemerschap in het mbo. Daar waar dat passend is, wordt ten behoeve van Vitaal werknemerschap bij de projecten en activiteiten aangesloten. Met de partners zal in het vierde kwartaal van 2016 nog nadere afstemming plaatsvinden over de activiteiten die in de periode uitgevoerd zullen worden. De sectorspecifieke aandachtspunten worden jaarlijks in de stuurgroep besproken en mogelijk herzien op relevantie voor de sector. De afgelopen jaren is vooral ingezet op het enthousiasmeren van scholen voor Gezonde School. De komende jaren wordt vooral ingezet op het borgen van structurele gezondheidsbevordering binnen het onderwijs en het behalen van gezondheidswinst. Hierbij gaat er bijzondere aandacht uit naar scholen die in wijken met een lagere SES staan en naar het speciaal onderwijs. 2.1 Ondersteuning van scholen De doelen op het gebied van het ondersteuningsaanbod zijn: scholen krijgen ondersteuning aangeboden om integraal te werken aan de vier pijlers van Gezonde School, zodat een gezonde leefstijl een plek krijgt in het schoolbeleid. het faciliteren en verduurzamen van het gebruik van de Gezonde School-aanpak, erkende Gezonde School-activiteiten en het vignet Gezonde School bij scholen waar al draagvlak voor Gezonde School is. het creëren van draagvlak voor de Gezonde School-aanpak, erkende Gezonde Schoolactiviteiten en het vignet Gezonde School bij scholen die nog niet (structureel) werken aan Gezonde School. 2 Een schoolgezondheidsprofiel biedt de school inzicht in het gezondheidsgedrag van de leerlingen binnen de school en helpt bij het maken van een keuze voor een leefstijlthema. Zie verder paragraaf Programma Gezonde School Pagina 10 van 46

11 Het programma Gezonde School heeft als doel scholen in staat te stellen om structureel te werken aan de gezondheid van haar leerlingen. Vanuit het programma Gezonde School wordt scholen hierbij ondersteuning aangeboden. De ondersteuning is erop gericht de aandacht voor gezondheidsbevordering te borgen binnen het onderwijs, het voor scholen makkelijk te maken om aan Gezonde School-thema s te werken en scholen te ondersteunen om dit op een kwalitatief goede manier te doen. Dit gebeurt digitaal via de website Gezondeschool.nl, de Gezonde Schoolcoördinator en de Gezonde School-adviseur. Digitale ondersteuning van scholen via Gezondeschool.nl Via de website kunnen alle scholen in Nederland op een digitale manier aan de slag bij het werken aan Gezonde School. Zo wordt gerealiseerd dat het bereik van Gezonde School niet beperkt blijft tot het ondersteuningsaanbod. Alle scholen in Nederland krijgen zo de mogelijkheid om met Gezonde School aan de slag te gaan. Hierbij geldt dat de informatievoorziening aan scholen goed aan dient te sluiten bij de vraag van de school. Scholen die nog maar net bezig zijn met Gezonde School hebben een andere informatiebehoefte dan scholen die al langer bezig zijn. De website wordt de komende periode aangepast om beter in te spelen op deze verschillende informatiebehoeften van scholen. Onderdeel van de digitale ondersteuning aan scholen vormt ook een multimediale aanpak die wordt ingezet om het draagvlak en de bekendheid verder te vergroten. Gezonde School-coördinator Het borgen van gezondheid binnen het onderwijs wordt gedaan door scholen te stimuleren, faciliteren en te ondersteunen om te werken aan de vier pijlers van Gezonde School. Gezonde School stimuleert een school om gezonde leefstijl te beleggen bij een Gezonde Schoolcoördinator binnen de school. De middelen van het ondersteuningsaanbod kunnen hiervoor worden aangewend. Deze coördinator krijgt een beknopt scholingsaanbod Gezonde School aangeboden. Gezonde School-adviseur Een Gezonde School-adviseur zal daarnaast scholen begeleiding en advies op maat geven bij het werken aan Gezonde School. De Gezonde School-adviseur is bekend en vertrouwd met de werkwijze van Gezonde School en biedt ondersteuning bij het werken aan de vier pijlers van de Gezonde School-aanpak. Daarnaast is er de mogelijkheid voor een deel van de scholen om een schoolgezondheidsprofiel (zie paragraaf 4.1) aan te vragen, dat inzicht geeft in het gezondheidsgedrag van de leerlingen binnen de school en dat helpt bij het maken van een keuze voor een leefstijlthema. Bij de inzet van dit ondersteuningsaanbod zal rekening gehouden worden met de volgende drie uitgangspunten: 1. Scholen met een kwetsbare leerlingpopulatie krijgen voorrang bij het toekennen van ondersteuning. Hierbij wordt naar twee indicatoren gekeken: een lage sociaal economische status en speciaal onderwijs. 2. Aandacht voor sectorspecifieke doelen. 3. Scholen die niet eerder gebruik hebben gemaakt van het ondersteuningsaanbod, hebben voorrang bij het toekennen van middelen. In paragraaf 4.1 zijn de activiteiten verder uitgewerkt en zijn specifiekere resultaten beschreven. Programma Gezonde School Pagina 11 van 46

12 2.2 Deskundigheidsbevordering De doelen op het gebied van deskundigheidsbevordering zijn: scholen krijgen meer kennis van hoe zij een gezonde leefstijl bij hun leerlingen kunnen bevorderen en hoe de Gezonde School-aanpak hen hierbij kan helpen. Gezonde School-adviseurs zijn toegerust op hun taak om scholen te ondersteunen en te adviseren. Zij beschikken over up-to-date kennis van de Gezonde School-aanpak, de verschillende thema s van Gezonde School en de organisatie van de onderwijssectoren. De missie van het programma is dat het werken aan een gezonde leefstijl is opgenomen in het DNA van iedere school. Het streven is dat Gezonde Scholen zo bijdragen aan méér gezondheidswinst en betere onderwijsprestaties. Het schoolpersoneel speelt een cruciale rol bij het slagen van deze missie. Om hen te ondersteunen wordt in de periode voor het eerst een scholingsprogramma aangeboden aan Gezonde School-coördinatoren. Een school kan met behulp van het ondersteuningsaanbod een medewerker de taak geven als Gezonde School- coördinator op te treden. Het scholingsprogramma biedt Gezonde School-coördinatoren informatie over de Gezonde School-aanpak en handvatten om hier binnen de school mee aan de slag te gaan. Voor het realiseren van het scholingsprogramma zal gebruik gemaakt worden van de huidige ervaringen en kennis opgedaan bij het ontwikkelen van het scholingsprogramma Gezonde School Specialist van de PABO s. Daarnaast maken Gezonde School-coördinatoren kennis met het aanbod aan erkende leefstijlactiviteiten en krijgen zij handvatten hoe zij een keuze kunnen maken uit dit aanbod. Gezonde School-coördinatoren krijgen voorbeelden en tips aangereikt over het betrekken van het team binnen de school en waar nodig het schoolbestuur, en het betrekken van ouders en leerlingen en de omgeving. Naast deze scholing krijgen de Gezonde School-coördinatoren waar mogelijk gelegenheid ook te leren van andere scholen. Niet alleen de scholing van Gezonde School-coördinatoren binnen de school is van belang. Het actueel houden en verder uitbreiden van de kennis van Gezonde School-adviseurs is dat ook. Zo hebben niet alle Gezonde School-adviseurs voldoende kennis van alle onderwijssectoren. Ook kan er bijscholing nodig zijn rond specifieke thema s zoals vitaal werknemerschap in het mbo. Ook hebben Gezonde School-adviseurs van de GGD en baat bij het uitwisselen van ervaringen tijdens netwerkbijeenkomsten van Gezonde School. Zo kunnen zij leren van de ervaringen van collega-gezonde School-adviseurs. In paragraaf 4.2 zijn de activiteiten rond deskundigheidsbevordering verder uitgewerkt en zijn specifieke resultaten beschreven. 2.3 Onderhoud en doorontwikkeling aanpak Gezonde School Het doel rond de Gezonde School-aanpak is: de Gezonde School-aanpak is gebaseerd op actuele kennis van gezondheidsbevordering in het onderwijs. Het programma Gezonde School zet in op het bijdragen aan kleinere gezondheidsverschillen en méér gezondheidswinst. Om te weten welke activiteiten het meest bijdragen aan gezondheidswinst is het van belang de kennisbasis van Gezonde School te onderhouden. Hiervoor wordt de literatuur omtrent bovenstaande onderwerpen gevolgd en wordt kennis uitgewisseld via Schools for Health met andere Europese landen. Ook wordt de aanpak Gezonde School, in beperkte mate, aangepast op basis van ontwikkelingen die zich in het onderwijs en gezondheidsdomein voortdoen. In paragraaf 4.3 zijn de activiteiten rond het onderhouden en doorontwikkelen van de aanpak Gezonde School beschreven. Programma Gezonde School Pagina 12 van 46

13 2.4 Vignet Gezonde School Het doel op het gebied van het vignet Gezonde School is: scholen kunnen een vignet Gezonde School aanvragen, waarmee zij kunnen laten zien welke resultaten zij hebben behaald op het gebied van Gezonde School. Het vignet is een landelijke standaard, ontwikkeld op de Gezonde School-thema s waaraan scholen zich kunnen spiegelen. Deze standaard bestaat uit kwaliteitscriteria die zijn opgesteld door deskundigen; experts op het gebied van voeding, bewegen en sport of één van de andere thema s van Gezonde School. In het verleden waren er diverse regionale en landelijke keurmerken voor het onderwijs beschikbaar die zich richtten op één of meer gezondheidsthema s. Ook reikten sommige GGD en regionale keurmerken uit. Deze keurmerken zijn grotendeels opgegaan in het vignet Gezonde School. Door het aanbieden van één kwaliteitskeurmerk wordt een wirwar van regionale en landelijke keurmerken rond een gezonde leefstijl voorkomen. Daarmee is één sterk merk gecreëerd voor scholen die structureel aandacht besteden aan een gezonde leefstijl. Het vignet Gezonde School is een instrument om een gezonde leefstijl onder de aandacht te brengen in het onderwijs en geen op zichzelf staand doel. Het vignet Gezonde School is voor (bijna) alle thema s in het po, vo en mbo aan te vragen. Scholen die een vignet Gezonde School aanvragen, kunnen zich hiermee profileren als Gezonde School. Het vignet is een blijk van waardering voor de geleverde inspanningen en een manier om naar ouders, omgeving en vooral naar alle leerlingen uit te stralen waar de school voor staat. Scholen geven aan dat het vignet Gezonde School concrete handvatten biedt om beleid op het gezondheidsvlak te verdiepen en te borgen. Het aanvragen van een vignet Gezonde School heeft geen verplichtend karakter. De keuze is aan de school zelf. In paragraaf 4.4 zijn de activiteiten rond het actueel houden van het vignet Gezonde School verder uitgewerkt. 2.5 Communicatie over de projecten en het programma Gezonde School De doelen op het gebied van communicatie over de projecten en het programma Gezonde School zijn: het communicatief ondersteunen van projecten en er daarmee voor zorgen dat scholen bekend en vertrouwd zijn met de Gezonde School-aanpak, het ondersteuningsaanbod en het vignet Gezonde School. zorgen voor bekendheid en draagvlak voor het programma Gezonde School bij externe stakeholders. het bewaken van de merknaam Gezonde School en het juiste gebruik ervan. het (verder) bekend maken van Gezondeschool.nl, zodat alle scholen in Nederland toegang hebben tot informatie over het programma en de Gezonde School-aanpak. Een goede reputatie zorgt ervoor dat het programma Gezonde School een bekend, aantrekkelijk en toegankelijk programma is voor scholen. Dit vraagt om het blijvend aanbrengen van samenhang in het informatieaanbod in nauwe samenwerking met partners. Daarnaast is het van belang dat het programma op het juiste momenten in beeld komt bij scholen. Het team communicatieprofessionals werkt binnen het programma samen als één team. In paragraaf 4.5 zijn de activiteiten rond communicatie over projecten en het programma Gezonde School beschreve Programma Gezonde School Pagina 13 van 46

14 2.6 Samenhang en aansturing Het doel op het gebied van samenhang is: het realiseren van samenhang voor scholen rond Gezonde School. Om dit doel te realiseren wordt bevorderd dat alle kwalitatief goede initiatieven over gezondheidsbevordering in het onderwijs via Gezonde School beschikbaar zijn voor scholen. Ook wordt bevorderd dat Gezonde School aansluiting houdt bij ontwikkelingen in de samenleving zoals positieve gezondheid, Onderwijs 2032, Alles is Gezondheid en NL2025. Om samenhang in het beleid over Gezonde School te bevorderen wordt meegedacht met de ministeries van VWS, OCW, EZ en SZW. Ook wordt de samenhang tussen lokale en landelijke activiteiten Gezonde School bevorderd en gestimuleerd dat Gezonde School wordt opgenomen in het curriculum van lerarenopleidingen en andere relevante opleidingen. Verbindingen worden aangebracht tussen Gezonde Kinderopvang en Gezonde School. En tot slot wordt advies gegeven aan ZonMw, NRO, VWS en OCW over te financieren Gezonde School onderzoek. Binnen dit projectdeel zullen de taken van de programmamanager en basistaken van de projectleiders uitgewerkt worden. In paragraaf 4.6 zijn de activiteiten rond samenhang verder uitgewerkt. 2.7 Monitoring en evaluatie Het doel op het gebied van monitoren is: monitoringsgegevens bieden inzicht in de voortgang en de kwaliteit van het programma Gezonde School De voortgang van Gezonde School-activiteiten wordt gemonitord door te meten wat er heeft plaatsgevonden. Deze informatie wordt gebruikt voor verantwoording naar de subsidiegevers. Tevens wordt in de kwaliteit van activiteiten uit het programma gemeten zodat hierop bijgestuurd kan worden. In de stuurgroep Gezonde School gereflecteerd op de in het programma gemaakte keuzes. Indien nodig worden activiteiten of de organisatie, na overleg met de subsidiegevers, bijgesteld. In paragraaf 4.7 zijn de activiteiten rond monitoren en evaluatie verder uitgewerkt Programma Gezonde School Pagina 14 van 46

15 3. Sectorspecifieke doelen 3.1 Gezonde School in het primair onderwijs Met in totaal circa scholen en ruim 1,56 miljoen 3 leerlingen heeft de po-sector 4 52,6% van het totaal aantal leerlingen binnen het programma Gezonde School. Het primair onderwijs omvat het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs (sbo), voortgezet speciaal onderwijs (vso) en het speciaal onderwijs (so). Daarnaast is er binnen het primair onderwijs toenemende aandacht voor de ontwikkeling van het jonge kind. Steeds vaker werken scholen en kinderopvangorganisaties intensief samen. Dit vraagt een bijzondere visie op het buitenschoolse aanbod zelf en de samenhang en verbinding daarmee. Tegelijkertijd met het opstellen van het programma Gezonde School, wordt een programma Gezonde Kinderopvang opgesteld. Waar mogelijk sluiten beide programma s bij elkaar aan om in te spelen op veranderende maatschappelijke opvattingen en behoeften ten aanzien van gezondheidsthema s in de leeftijdsfase van het (jonge) kind. De komende jaren richt Gezonde School zich op scholen waar het meeste gezondheidswinst is te boeken. In het primair onderwijs gaat het daarbij om reguliere scholen in wijken met een lagere Sociaal Economische Status (SES) en scholen in het speciaal (basis/ voortgezet) onderwijs. Het primair onderwijs kenmerkt zich door een schoolorganisatie met een zeer lage overhead en een grote focus op het geven van onderwijs. Binnen Gezonde School is het aantal thema s dat zich richt op het primair onderwijs groot. Scholen in het primair onderwijs geven daarom aan behoefte te hebben aan ondersteuning en duidelijkheid omtrent onderwerpen die, binnen de Gezonde School, prioriteit verdienen. Naast de ambitie om een bredere doelgroep te bereiken wordt met de keuze voor de onderwerpen: voeding, bewegen en sport en rookvrije schoolpleinen aangesloten bij de thema s die het meest in de scholen leven. Hiermee worden scholen ondersteund in het maken van een keuze die aansluit bij de behoefte van ouders, samenleving en politiek. Mede door de invoering van de Wet sociale veiligheid op school was het thema welbevinden in de afgelopen jaren een onderwerp waar veel scholen belangstelling voor hadden. Door de invoering van deze wet, en in het licht van ontwikkelingen als Onderwijs2032, is dit nog meer een kerncompetentie van de leerkracht dan voorheen. Hiermee is dit belangrijke onderwerp verankerd binnen het primair onderwijs en krijgt het om die reden geen extra prioriteit als sectorspecifiek doel. Uiteraard kunnen scholen die ondersteuning willen op dit onderwerp (net als de andere thema s) deze ook in periode krijgen. De keuze voor de sectorspecifieke doelen in het primair onderwijs is gemaakt op basis van een brede consultatie in de achterban van de PO-Raad. In deze paragraaf is beschreven hoe gewerkt wordt aan een integrale aanpak van structurele bevordering van een gezonde leefstijl op basis van de drie genoemde thema s. De op basis hiervan beschreven doelen worden gerealiseerd door specifieke en bijzondere aandacht hieraan te besteden binnen het ondersteuningsaanbod (zie hoofdstuk 4). Het aantal te bereiken scholen hangt vanzelfsprekend samen met de beschikbaarheid van financiële middelen. Bewegen en sport Het programma Gezonde School stimuleert het beweegaanbod binnen het primair onderwijs. Hierbij gaat het om het vak bewegingsonderwijs en het stimuleren van bewegen op andere momenten binnen (en buiten) de school. In het primair onderwijs kan de basis worden gelegd voor een actieve leefstijl door kinderen goed te leren bewegen en in aanraking te laten komen met een breed aanbod van bewegen en sport binnen de school en het aanbod van sportverenigingen. 3 Zie: 4 PO- sector omvat: Basisonderwijs en speciaal(basis en voortgezet) onderwijs Programma Gezonde School Pagina 15 van 46

16 Bewegingsonderwijs Wat betreft de ambitie voor het vak bewegingsonderwijs sluiten we het programma Gezonde School aan bij het tussen de PO-Raad en het ministerie van OCW gesloten bestuursakkoord. Dit betekent dat de ambitie onderschreven wordt om scholen gedurende minimaal twee lesuren (van minimaal 45 minuten), bewegingsonderwijs te geven. Waar mogelijk (en gewenst) worden scholen ondersteund in het streven om meer bewegingsonderwijs aan te bieden dan de sectornorm van twee x 45 minuten. Uiteraard dienen scholen altijd een bevoegde leerkracht in te zetten. Scholen worden ondersteund in het geven van meer dan 90 minuten bewegingsonderwijs, gedurende twee lessen per week. Waar mogelijk (en gewenst) worden scholen ondersteund in het streven om meer bewegingsonderwijs aan te bieden. Het bewegingsonderwijs wordt verzorgd door een bevoegde (vak)leerkracht. Versterken van het overige beweegaanbod Het programma Gezonde School wil scholen ondersteunen het beweegaanbod niet te laten beperken tot het vak bewegingsonderwijs. Ook in de overige lessen, het speelkwartier en buitenschools is er de mogelijkheid om tot meer beweegmomenten te komen. Om het buitenschoolse aanbod meer aan te laten sluiten op hetgeen binnen de school gebeurt, werken veel gemeenten en scholen al samen met combinatiefunctionarissen of buurtsportcoaches. Het programma Gezonde School stimuleert scholen een visie op bewegen op te stellen en deze visie op te nemen in het schoolbeleid. Het programma Gezonde School stimuleert scholen het bewegen op school met buitentijd/ speeltijd en leertijd te verbinden. Gezonde Voeding De basisschool is de plek waar leerlingen al spelend en lerend kennis kunnen maken met een gezonde leefstijl en wat dit betekent voor de keuze van voeding. Een gezonde omgeving maakt het makkelijker om tot gezonde keuzes te komen. Scholen kunnen hier aandacht aan besteden in het schoolbeleid en educatie. Hierbij valt te denken aan aandacht voor gezonde voeding bij traktaties, het eten en drinken in pauzes en bij het overblijven. Hiertoe is het volgende doel geformuleerd: Het programma Gezonde School stimuleert scholen een beleid op te stellen dat gericht is op gezonde voeding in de school. Waar mogelijk wordt hierbij de aansluiting gezocht met het aanbod van Natuur- en milieueducatie en het programma Jong Leren Eten. Rookvrije Scholen De Tabaks- en rookwarenwet bepaalt dat alle scholen in 2020 volledig rookvrij moeten zijn. Hierbij gaat het uiteraard zowel om het schoolgebouw als het terrein om de school. Voor wat betreft het (speciaal) basisonderwijs is de aanpak niet op leerlingen gericht, maar vooral op ouders en schoolpersoneel. Waar het gaat om scholen in het voortgezet speciaal onderwijs zijn leerlingen ook een belangrijke doelgroep. De ervaringen die zijn opgedaan in de afgelopen periode waarin scholen zijn geholpen de rookvrije schoolterreinen te verwezenlijken worden gebruikt voor de komende periode. De ontwikkelde digitale ondersteuning is voor iedereen te vinden, in de deskundigheidsbevordering van de Gezonde School adviseur en Gezonde School coördinator zullen deze middelen een plek krijgen. Het programma Gezonde School heeft daarom de volgende doelstelling: Het programma Gezonde School ondersteunt scholen in het primair onderwijs in het realiseren van de wettelijke verplichting om in 2020 geheel rookvrij zijn. Programma Gezonde School Pagina 16 van 46

17 3.2 Gezonde School in het voortgezet onderwijs In het voortgezet onderwijs wordt lesgegeven aan meer dan leerlingen op 642 scholen met in totaal 1432 locaties. De leeftijd van deze leerlingen varieert tussen de 12 en 18 jaar. Binnen het vo zijn de volgende leerwegen: vmbo, havo en vwo. Binnen het vmbo zijn er verschillende leerwegen; theoretisch, gemengd, kader, beroeps. Voor 2016 is het aantal leerlingen binnen het VMBO vastgesteld op Het programma Gezonde School stimuleert en ondersteunt scholen om te komen tot een groter en beter aanbod van sport, bewegen en gezonde leefstijl. Scholen kunnen hun school (nog) gezonder maken met ondersteuning vanuit Gezonde School op de volgende thema s: voeding, bewegen en sport, psychosociaal welbevinden en roken-, alcohol en drugspreventie. Belangrijk voor Gezonde School is om aan te sluiten bij thema s die het meest in de scholen leven. Hiermee worden scholen ondersteund in het maken van een keuze die aansluit bij de behoefte van ouders, samenleving en politiek. De komende jaren richt het programma Gezonde School zich vooral op die scholen waar het meeste gezondheidswinst te boeken is. In het programma Gezonde School voor de periode is dit voor het voortgezet onderwijs VMBO (alle leerwegen) en praktijkonderwijs. Bij deze doelgroep leerlingen in het vmbo is aandacht voor gezonde leefstijl extra hard nodig. Omgevingsfactoren spelen hierbij een belangrijke rol, waardoor er een verhoogde kans ontstaat voor sociaaleconomische achterstanden. De leerlingenpopulatie op het VMBO is divers en deze jongeren staan al op redelijk jonge leeftijd zelfstandig in de maatschappij. Naast aandacht voor maatwerk en talent, is aandacht voor gezondheid onder deze leerlingenpopulatie dan ook een speerpunt. Op deze manier beoogt de Gezonde School bij te dragen aan het optimaal voorbereiden van leerlingen op hun kansen in de maatschappij die steeds complexer wordt en verandert. Gezondheid, veerkracht en persoonsvorming dragen hieraan bij. In deze paragraaf is beschreven hoe gewerkt wordt aan een integrale aanpak van structurele bevordering van een gezonde leefstijl op basis van de vier genoemde thema s. De beschreven doelen worden gerealiseerd door specifieke en bijzondere aandacht hieraan te besteden binnen het ondersteuningsaanbod (zie hoofdstuk 4). Het aantal te bereiken scholen hangt vanzelfsprekend samen met de beschikbaarheid van financiële middelen. Middelenvrije scholen Het uitproberen van roken, alcohol en drugs past bij de experimentele fase van leerlingen in het voortgezet onderwijs. De Tabaks- en rookwarenwet bepaalt dat alle scholen in 2020 volledig rookvrij moeten zijn. Dit geldt niet alleen voor het schoolgebouw maar ook voor de schoolterreinen. Via het programma Gezonde School worden scholen voorbereid op wetgeving rookvrije scholen. Binnen de afgelopen ondersteuningsrondes van Gezonde School hebben scholen aangegeven behoefte te hebben aan educatiemiddelen en ondersteuning op het gebied van alcohol en drugspreventie. Vanuit Gezonde School worden scholen hierin blijven gefaciliteerd door hen kwalitatief goede activiteiten aan te bieden. De ervaringen die zijn opgedaan in de afgelopen periode waarin scholen zijn geholpen de rookvrije schoolterreinen te verwezenlijken worden gebruikt voor de komende periode. De ontwikkelde digitale ondersteuning is voor iedereen te vinden, in de deskundigheidsbevordering van de Gezonde School adviseur en Gezonde School coördinator zullen deze middelen een plek krijgen. Gezonde School ondersteunt scholen in het voortgezet onderwijs bij het middelenvrij maken van scholen door een integrale aanpak op dit thema. Programma Gezonde School Pagina 17 van 46

18 Gezonde School ondersteunt scholen met advies en ondersteuning om scholen 100% rookvrij te maken en zo te voldoen aan de wettelijke verplichting om in 2020 geheel rookvrij te zijn. Voeding Vanaf 2009 heeft de Tweede Kamer voorstellen aangenomen over het gezond maken van kantines in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs. Uit recent onderzoek van het RIVM 5 blijkt dat 89% van de scholen werkt aan het gezonder maken van hun schoolkantine. Het Voedingscentrum heeft inmiddels bijna alle scholen in het voortgezet onderwijs bezocht. Dit heeft tot nu toe bij 30% van de scholen geleid tot een verbetering naar een gezonde kantine volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum. Omdat bekend is dat een gezonde omgeving gezonde keuzes makkelijker maakt, is het van belang om scholen blijvend te stimuleren. De activiteiten van Gezonde School zijn er opgericht dat 75% van de scholen werkt aan een gezonde kantine volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum. Gezonde School ondersteunt scholen om integraal te werken aan het thema voeding. Gezonde School ondersteunt scholen met een zilveren/ gouden kantineschaal van het Voedingscentrum om binnen het thema voeding de pijlers signalering en educatie verder uit te werken. Bewegen en sport In de leeftijdsgroep van leerlingen die het voorgezet onderwijs bezoeken, is een sterke daling te zien van het aantal leerlingen dat voldoende beweegt. In het voortgezet onderwijs zijn uren LO vastgesteld die leerlingen deelname bekwaam maken voor bewegen. De sportdeelname buiten school neemt in de puberteit af. Om leerlingen te helpen om tot een goede keuze van een beweegactiviteiten te komen buiten school is het streven de leerlingen kennis te laten maken met een gevarieerd aanbod van sportactiviteiten. Gezonde School ondersteunt scholen om het beweegaanbod binnen en buiten school te verbinden met de omgeving en met andere scholen, waardoor naschools beweegaanbod geïntensiveerd kan worden. Een intensieve samenwerking tussen de buurtsportcoach/combinatiefunctionaris en de Gezonde School-coördinator is nodig om dit te realiseren. Een passend sportaanbod op maat voor de doelgroep is het uitgangspunt. Hierbij is samenwerking met gemeenten, combinatiefunctionarissen en buurtsportcoaches essentieel. Daarnaast worden scholen vanuit het programma Gezonde School gestimuleerd om deel te nemen aan regionale/landelijke activiteiten op het gebied van sport. Voor de doelgroep VMBO en praktijkonderwijs is deze extra beweegprikkel essentieel om bij te dragen aan een actieve leefstijl. Gezonde School stimuleert en faciliteert scholen om beweegaanbod te verbreden en te verbinden met de omgeving. Gezonde School stimuleert bewegen en sportactiviteiten in en rondom de school door gebruik te maken van bestaand aanbod van lokale activiteiten. Welbevinden Het werken aan een positief pedagogisch klimaat is een kerntaak van een school. Er zijn veel vragen van scholen voor ondersteuning op het thema welbevinden. De algemene thema s voor het welbevinden zijn opgenomen in de algemene doelen. Ondersteuning richt zich op een integrale aanpak. Gezonde School stimuleert en ondersteunt scholen met een integrale aanpak voor het thema welbevinden, waaronder depressiepreventie. 5 Programma Gezonde School Pagina 18 van 46

19 3.3 Gezonde School in het middelbaar beroepsonderwijs De sector middelbaar beroepsonderwijs heeft ruim studenten 6 die op 66 instellingen door heel Nederland studeren. De studenten volgen een opleiding in de beroepsopleidende leerweg (bol) of de beroepsbegeleidende leerweg (bbl). Hun leeftijd varieert van 16 tot ruim 50 jaar, waarbij de bol-studenten meestal tussen de 16 en 24 jaar zijn. Binnen het mbo zijn de onderwijsinhouden beschreven in kwalificatiedossiers 7. Naast deze ruim 300 beroep specifieke dossiers bestaat er een groot aantal keuzedelen en moeten alle scholen de studenten een programma Loopbaan en burgerschap (2011) 8 aanbieden. Hierin staan diverse overstijgende leerdoelen met onder andere vitaal burgerschap. Binnen het mbo zijn de studenten in elke school vertegenwoordigd door een studentenraad en landelijk door de organisatie Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB). Deze beide groeperingen zijn van belang om de stem van de student te horen en hun inbreng te krijgen. In de komende periode zal vanuit het programma Gezonde School het onderwerp studentbetrokkenheid via deze ingangen worden versterkt. Voor de komende jaren zullen een aantal speerpunten worden benoemd in de hieronder beschreven doelen. Het onderwerp welbevinden is een algemeen doel en voorwaarde om optimaal te kunnen presteren. Dit hoort bij de kerntaak van de school en wordt ondersteund door een goed pedagogisch klimaat. Dit vraagt om structurele en preventieve aandacht. In de leeftijdsfase van het middelbaar beroepsonderwijs is het aanbieden van een gezonde en veilige leeromgeving voor studenten essentieel om de eigen identiteit verder te ontwikkelen. De keuze voor deze sectorspecifieke doelen is tot stand gekomen na consultatie met docenten en directeuren van mbo scholen. Het zijn de onderwerpen die de meeste leven in de scholen en daarmee kansrijk zijn om verder te ondersteunen. Dit zijn tevens de meest aangevraagde themacertificaten van het vignet Gezonde School. Het strategische doel voor het mbo is mbo scholen te faciliteren integraal de gezondheid van studenten en medewerkers te bevorderen. Hier wordt aan gewerkt via de brede Gezonde Schoolaanpak en ondersteuning, zoals beschreven is in hoofdstuk twee. Voor alle thema s binnen de sectorspecifieke doelen geldt dat het steeds gaat om een integrale aanpak met aandacht voor de vier pijlers. Voor de pijler signaleren is er in het mbo het breed geïmplementeerde signaleringsinstrument TestJeLeefstijl.nu de voor de hand liggende manier om het schoolprofiel vorm te geven. De hoofddoelstelling voor het mbo is dan ook: 100% van de ongeveer 600 mbo locaties werkt op enige wijze aan het bevorderen van de gezondheid van studenten en medewerkers. De hoofddoelstelling wordt verder specifiek gemaakt in de onderstaande vier onderwerpen. Voor het behalen van deze doelen worden diverse producten gemaakt en projecten gestart, deze staan beschreven in de paragrafen samenhang en informatie. De voornaamste uitvoering ligt bij de Gezonde School-coördinator, ondersteund door de Gezonde School-adviseur. Voedingsaanbod Het voedingsaanbod op mbo-scholen wordt steeds een beetje beter 9, maar is nog lang niet optimaal. Vooral het aanbod kan beter en dan met name het aanbod in de automaten. De uitkomsten en aanbevelingen van het RIVM rapport vormen de basis voor het invullen van de te ondernemen acties. Het percentage van 71% van de scholen dat in de komende tijd bereid is verdere aanpassingen te gaan doen geeft een mooie basis voor verdere implementatie van het thema voeding via de Gezonde School-aanpak. Binnen de sector wordt vanuit een andere invalshoek ook veel aandacht besteed aan duurzaamheid binnen de kantines. 6 Zie: 7 Zie 8 Zie: 9 Zie: Programma Gezonde School Pagina 19 van 46