Zwakke executieve functies komen voor bij kinderen met ADHD, autisme en leerstoornissen, maar ook bij veel kinderen zonder diagnose.
|
|
- Michiel Willemsen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Talenten en problemen Het is zó frustrerend als je ziet dat getalenteerde kinderen telkens weer worstelen met simpele taken zoals huiswerk, opruimen en aankleden. Of met het omgaan met boosheid en teleurstellingen. Hoe komt dat? Recent onderzoek toont aan dat bij deze kinderen hun executieve functies nog niet goed ontwikkeld zijn. In het boek Slim maar geven Peg Dawson en Richard Guare praktische tips hoe je deze vaardigheden bij kinderen kunt ontwikkelen. Executieve functies Executieve functies wat zijn dat precies? Het zijn de functies in je brein die het mogelijk maken dat je rationele beslissingen neemt, impulsen beheerst en kunt focussen op wat belangrijk is. De auteurs van Slim maar onderscheiden elf vaardigheden: Respons-inhibitie: nadenken voordat je iets doet. Werkgeheugen: informatie in je geheugen houden bij het uitvoeren van complexe taken. Emotieregulatie: emoties reguleren om doelen te behalen of gedrag te controleren. Volgehouden aandacht: aandachtig blijven, ondanks afleiding. Taakinitiatie: op tijd en efficiënt aan een taak beginnen. Planning/prioritering: een plan maken en beslissen wat belangrijk is. Organisatie: informatie en materialen ordenen. Timemanagement: tijd inschatten, verdelen en deadlines halen. Doelgericht gedrag: doelen formuleren en realiseren zonder je te laten afschrikken. Flexibiliteit: flexibel omgaan met veranderingen en tegenslag. Metacognitie: een stapje terug doen om jezelf en de situatie te overzien en te evalueren. Zwakke executieve functies komen voor bij kinderen met ADHD, autisme en leerstoornissen, maar ook bij veel kinderen zonder diagnose. Opbouw Deze executieve functies vormen de rode draad in het boek, dat uiteenvalt in drie delen: Deel 1. Hoe het komt dat je slimme kind zo ongefocust is. In dit gedeelte staan onder andere testjes voor jou en je kind om de sterke en zwakke kanten te bepalen. Deel 2. Hoe je kunt helpen. Dit deel behandelt tien principes waarmee je de executieve functies van je kind kunt verbeteren. Deel 3. Aan de slag. In dit deel komen alle executieve functies een voor een aan de orde. Deel 1. Hoe het komt dat je slimme kind zo ongefocust is Na het testen van de sterke en zwakke executieve functies van je kind kom je zelf aan de beurt. Want de vaardigheden spelen zeker een rol. Als jouw sterke kanten overeenkomen met de zwakke kanten van je kind, dan kun je gefrustreerd raken door zijn zwakke kanten. Stel, jij bent netjes. Voor jou is het onvoorstelbaar dat je kind zijn rommel niet opruimt. Wat kun je doen? Probeer je kind over te halen om jouw hulp te accepteren, zodat hij niet continu vastloopt. Wees creatief bij het gebruiken van jouw sterke kanten om je kind te helpen. Kijk ook wat jouw zwakke kanten zijn en de sterke kanten van je kind. Misschien hebben je kind en jijzelf wel dezelfde zwakke kanten. Wat kun je doen? Zorg ervoor dat je er samen om kunt lachen.
2 Bedenken samen oplossingen voor de problemen van je kind. Als je wanhopig wordt, bedenk dan dat je er zelf met dezelfde problemen ook bent gekomen. Je kunt je eigen zwakke kanten tegelijk met die van je kind aanpakken. Help! De taak past niet bij het kind Het kan zijn dat een taak niet bij het kind past. In sommige gevallen kun je de taak aanpassen. Maar sommige taken, daar kun je niet onderuit. Bijvoorbeeld huiswerk maken. Wat nu? Let goed op de emoties en het gedrag van je kind bij de taken die hij moet uitvoeren. Controleer of het kind de taak niet wil of dat hij het niet kan. Check of er een omgevingsfactor is die het kind belemmert. Kijk welke functies voor de taak nodig zijn en ga na of het kind die bezit. Deel 2 Hoe je kunt helpen Tien principes Bij het ontwikkelen van de executieve functie gelden de volgende principes: 1. Een vaardigheid aanleren is beter dan afwachten of het kind het vanzelf leert. 2. Houd rekening met het ontwikkelingsniveau van het kind. 3. Ga van buiten naar binnen. Begin dus met iets dat buiten het kind is, en trek je geleidelijk terug als de vaardigheid geïnternaliseerd is. 4. Bij het veranderen van externe factoren gaat het om de omgeving, de taak of de interactie. 5. Gebruik de intrinsieke motivatie van het kind om iets te leren beheersen. 6. Zorg dat taken passen bij het inspanningsvermogen van het kind. 7. Zorg voor aanmoediging. 8. Geef het kind precies genoeg steun om succes te behalen. 9. Steun net zo lang totdat het kind succes heeft. 10. Als je stopt met steun en beloningen, doe dat geleidelijk en niet abrupt. ABC-model De volgende drie hoofdstukken zijn opgebouwd volgens het ABC-model om gedrag te veranderen. Dit model gaat er vanuit dat je gedrag op drie manieren kunt veranderen: A staat voor Antecedent. Dus: gedrag veranderen door de omgeving aan te passen. B staat voor Behavior (gedrag). Dus: het gedrag zelf aanpassen. C staat voor Consequenties. Dus: gedrag veranderen door sancties en/of beloningen. De omgeving aanpassen: Antecedenten Tips bij het aanpassen van de omgeving: Beperk de afleiding. Zorg voor ordeningssystemen. Maak een planning. Zorg voor geheugensteuntjes. Maak een activiteit of gebeurtenis minder complex. Je kunt een taak korter maken, een pauze inlassen of de stappen duidelijk uitleggen. Verander de sociale samenstelling. Executieve functies aanleren: Gedragsverandering
3 Het aanleren van executieve functies kan op een natuurlijke, informele manier, maar het kan ook door een gerichte methode. Zelf een interventie ontwikkelen kan volgens deze stappen: Bepaal aan welk probleem je gaat werken. Formuleer samen met het kind een doel en tussendoelen. Beschrijf de stappen en verwerk ze in een lijst of checklist. Houd toezicht terwijl het kind de lijst afwerkt, bouw dit geleidelijk af. Consequenties Motiveer het kind om de vaardigheden te leren. Dit kan onder andere door het geven van complimentjes. Een complimentje is het effectiefst als je hem direct na het positieve gedrag geeft. Benoem specifiek wat goed is. Geef complimentjes over de inzet. Deel 3 Aan de slag Misschien denk je: Waar moet ik beginnen met het aanleren van de juiste vaardigheden? Enkele vuistregels: Beperk je tot het noodzakelijkste. Leer de principes die aan effectieve strategieën ten grondslag liggen. Pak specifieke, dagelijkse activiteiten aan. Pak daarna specifieke zwakke executieve functies aan. Vaak zijn het dezelfde taken die voor problemen zorgen: kamer opruimen, huiswerk maken. Ga zo maar door. Daarom hebben de auteurs van Slim maar alvast kant-en-klare plannen geschreven de top twintig van activiteiten die voor problemen zorgen. In de tabel hieronder zie je de activiteiten en de benodigde executieve functies.
4 In de volgende hoofdstukken komen alle executieve functies één voor één aan bod, waarbij eerst de ontwikkeling van de executieve functie behandeld wordt. Daarna staat een kort testje. Verder gaan de auteurs in op de vraag: Hoe kun je de executieve functie versterken in alledaagse situaties? Respons-inhibitie Als het kind moeite heeft met nadenken voordat je iets doet, kun je de volgende doen: Zorg dat je kind begrijpt dat er consequenties verbonden zijn aan slechte impulsbeheersing. Bereid je kind (zo mogelijk) voor op situaties door er vooraf over te praten. Oefen respons-inhibitie door rollenspel. Werkgeheugen
5 Als het kind moeite heeft met het in gedachten houden van informatie bij het uitvoeren van complexe taken, kun je het volgende doen: Maak oogcontact voordat je de opdracht geeft. Beperk afleiders. Laat het kind de opdracht herhalen. Gebruik visuele geheugensteuntjes. Help het kind met bedenken hoe hij/zij iets belangrijks kan onthouden. Emotieregulatie Sommige kinderen hebben moeite met het beheersen van de emoties om doelen te bereiken, taken af te maken of gedrag te controleren. Wat kun je doen? Pas bij jonge kinderen de omgeving aan. Bereid het kind (zo mogelijk ) voor. Geef het kind strategieën of een script voor probleemsituaties. Volgehouden aandacht Afleiding, vermoeidheid, verveling het is moeilijk om dan goed aan een taak te blijven werken. Wat kun je doen om je kind te helpen? Zorg voor toezicht. Vergroot langzaam de spanningsboog. Gebruik een timetimer. Maak de taak interessant. Gebruik een beloningssysteem. Taakinitiatie Sommige kinderen vinden het erg moeilijk om zonder uitstel met een taak te beginnen, op tijd en op een efficiënte manier. Hoe kan je hen helpen? Moedig aan om gelijk te beginnen. Deel de taak in kleine stukken. Laat het kind vooraf bedenken hoe en wanneer hij de taak doet. Laat het kind verzinnen hoe je hem kunt aansporen, bijv. met een wekker. Planning/prioritering Wat is belangrijk, wat is minder belangrijk? Sommige kinderen hebben moeite met het stellen van prioriteiten en het plannen van taken. Wat kun je doen? Betrek het kind bij het plannen en beschrijf de stappen. Als je deze vaardigheden wilt aanleren, zet ze dan allereerst in bij dingen die je kind graag wil hebben of doen. Bijv. een boomhut bouwen. Laat het kind aangeven wat het belangrijkst is en dus het eerst moet gebeuren. Organiseren Als het kind moeite heeft met organiseren is het goed om een systeem voor het opruimen te bedenken. Houd toezicht als het kind aan de slag gaat.
6 Timemanagement Sommige kinderen hebben moeite met het inschatten van de hoeveelheid tijd die ze nodig hebben voor een opdracht. Ze weten niet goed hoe ze die tijd het beste kunnen besteden en hoe ze met deadlines moeten omgaan. Hoe kun je hen helpen? Zorg thuis voor een voorspelbare dagelijkse routine. Dit draagt bij aan het besef dat tijd ordelijk verloopt. Praat met het kind over hoe lang het duurt om iets te doen. Maak gebruik van kalenders en roosters en moedig je kind aan om hetzelfde te doen. Gebruik een timetimer. Flexibiliteit Omgaan met verandering, teleurstelling en frustratie is voor veel kinderen moeilijk. Wat kun je doen? Introduceer niet teveel veranderingen tegelijk. Vertel vooraf wat komen gaat. Houd je zoveel mogelijk aan de planning. Maak een taak minder complex. Maak gebruik van sociale verhalen. Bedenk met het kind een strategie om inflexibele situatie aan te kunnen. Doelgericht gedrag Recht op je doel af, zonder afleiding. Dat is niet altijd eenvoudig. Maar het is wel belangrijk, want zonder doorzetten krijg je geen zelfvertrouwen. Wat kun je doen om het kind te helpen? Begin vroeg, met korte taken die een duidelijk doel hebben. Help je kind om steeds verder gelegen doelen te halen. Geef het kind iets om naar uit te kijken als het doel behaald is. Metacognitie Metacognitie wil zeggen: het vermogen om een stapje terug te doen, om jezelf en de situatie te bekijken en te zien hoe je problemen oplost. Hierbij horen ook zelfmonitoring en zelfevaluatie. Metacognitieve vaardigheden kun je onderverdelen in het evalueren van je prestaties en het evalueren van sociale situaties. Hoe kun je deze vaardigheid stimuleren? Stel evaluerende vragen, zoals: Hoe vind je dat je de opdracht hebt uitgevoerd? Leer het kind vragen, die het aan zichzelf kan stellen. Bijvoorbeeld: Wat is het probleem? Houd ik me aan mijn plan? Laat het kind beschrijven hoe een voltooide taak eruit ziet. Slim maar is een goed leesbaar en praktisch boek, waar je gelijk mee aan de slag kunt. Het is geschreven voor ouders, maar ook leerkrachten kunnen hier tips uit halen. Het is echt een aanrader voor iedereen die kinderen wil helpen met het versterken van hun executieve functies. N.a.v. Peg Dawson en Richard Guare, Slim maar 336 blz., Uitgeverij Hogrefe 2009, ISBN , 29, 95. Het boek is te bestellen bijbol.com
Hieronder vindt u een korte uitwerking van de afzonderlijke executieve functies:
Executieve functies Tijdens de behandeling van uw kind is mogelijk de term executieve functies aan bod gekomen, maar wat zijn dat eigenlijk? In deze folder geven we een korte uiteenzetting van wat deze
Nadere informatieExecutieve functies ontwikkelen met denkspellen.
Executieve functies ontwikkelen met denkspellen. Heeft uw leerling moeite met plannen en organiseren? Is hij zijn huiswerk weer eens vergeten of kwijt? Kan hij moeilijk aan een taak beginnen maar nog moeilijker
Nadere informatieHelp, ik kan het niet alleen!
Help, ik kan het niet alleen! Even voorstellen Fanny Cattenstart Trainingen / lezingen / workshops Observaties en begeleiding Plusgroepen Advies aan organisaties Begeleiding ouders en kinderen Gratis webinars
Nadere informatieBeste ouders, Hartelijke groet, Sharon Duijveman
Beste ouders, Allereerst hartelijk dank voor jullie deelname aan de workshop. Naderhand heb ik nog veel aanvragen gehad voor de vragenlijst, ik hoop dat jullie er thuis fijn mee aan de slag kunnen! Ik
Nadere informatieDrs. Dirma Terlouw, BSc.
Drs. Dirma Terlouw, BSc. Orthopedagoog Gezondheidszorgpsycholoog Kinder- en jeugdpsycholoog Onderwijskundige Praktijk in Nieuwegein Doel van de avond Beter begrijpen van pubers/adolescenten - Ingevulde
Nadere informatieWerk in/ aan uitvoering
Wat ga je vanmiddag leren? Werk in/ aan uitvoering Liz Dolfin - Selma Huitema adviseurs passend onderwijs Expertisecentrum Orion Wat zijn executieve functies? Hoe verloopt de ontwikkeling van executieve
Nadere informatieExecutieve Functies. Omdat intelligentie alléén niet de doorslaggevende factor is
Executieve Functies Omdat intelligentie alléén niet de doorslaggevende factor is De volgende stap Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs langere concentratieboog minder speeltijd, meer huiswerk
Nadere informatieGeen onwil maar onmacht
Geen onwil maar onmacht Executieve functies op school Karli van Veen, ambulant begeleider Barbet Floors, ergotherapeut In deze workshop: Welke executieve functies zijn er? Problemen met executieve functies
Nadere informatieExecutieve functies. PCL Conferentie
Executieve functies PCL Conferentie Wat komt aan bod? Welkom en doel Wat zijn executieve functies? Waarom belangrijk? Wat kunnen we ermee? Evaluatie Starter: pilot SAT Snelheid en Accuratesse Test Instructie:
Nadere informatieKoppeling leren leren met executieve functies
Koppeling leren leren met executieve functies Leren leren vindt zijn oorsprong in onze dynamische samenleving. Onder invloed van onder andere automatisering, innovatie en waarden en normen die in de 21e
Nadere informatieOuderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve functies. Welkom! Nancy Lussing
Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve functies Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen Ondersteuning algemeen, coördinator masterclass Leer- & gedragsspecialist Stelling Een hoog IQ is bepalend voor
Nadere informatieDe Kleine Prins Expertisecentrum
De Kleine Prins Expertisecentrum Femke Rienstra f.rienstra@dekleineprins.nl 31/10/16 2 Executieve Functies Kennis m.b.t. Executieve Functies (EF), de ontwikkeling ervan en het kunnen herkennen van de EF
Nadere informatieExecutieve functies - compenseren Programma. - Voorkennis opfrissen - Compenseren van zwakke zelfsturing - Toepassen in je eigen klas - Reflectie
Executieve functies - compenseren Programma - Voorkennis opfrissen - Compenseren van zwakke zelfsturing - Toepassen in je eigen klas - Reflectie Antwoord Executieve functies Herhaling De denkprocessen
Nadere informatieBijlage 9: Executieve functies 1
Bijlage 9: Executieve functies 1 1. Definitie Executieve functies zijn cognitieve processen die men nodig heeft voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag en om taken zelfstandig te kunnen
Nadere informatieExecutieve functies in de klas
1 Executieve functies in de klas SWV Zuid-Kennemerland Data: 14,15,16 april 2014 Veel uit deze training is ontleend aan of gebaseerd op: Dawson en Guare:Slim maar. (2009) en Executieve functies bij kinderen
Nadere informatief Executieve functies Een wegwijzer Executieve functies
f Executieve functies Een wegwijzer Op school, tijdens het buitenspelen of thuis; het brein gebruikt op elk moment van de dag geavanceerde vermogens om activiteiten te organiseren, te focussen en impulsen
Nadere informatieBeste ouder(s) / verzorger(s),
30 november 2018 1 7 Hazerswoudestraat 250 2729 CN Zoetermeer tel: 079-3315022 Directie: Annette Mulder & Lianne Leukfeldt Email: directie@floris.unicoz.nl Website: www.floris.unicoz.nl Beste ouder(s)
Nadere informatievan Peg Dawson en Richard Guare, 2009 Amsterdam, Hogrefe Uitgevers
Naar: Slim maar van Peg Dawson en Richard Guare, 2009 Amsterdam, Hogrefe Uitgevers Recensie op internet: Hoewel het boek niet speciaal gericht is op ouders met hoogbegaafde kinderen, kunnen zij er hun
Nadere informatieBeleidsplan Minervagroep. Oktober 2018
Beleidsplan Minervagroep Oktober 2018 Inleiding De OET heeft een eigen beleidsplan meer- en hoogbegaafdheid. Dit document is een bijlage bij dit school-specifieke beleidsplan. Met ingang van schooljaar
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN
AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN EEN VOORBEELD Mira, 14 jaar. Derde klas van de middelbare school. Vanaf baby snel boos. Nu zo vlug kwaad dat ouders het niet meer weten. DRIE MOGELIJKE
Nadere informatieSlim maar... Help kinderen hun talenten benutten door hun executieve functies te versterken. Peg Dawson en Richard Guare
Slim maar... Help kinderen hun talenten benutten door hun executieve functies te versterken Peg Dawson en Richard Guare Copyright 2009 Hogrefe Uitgevers, Amsterdam Negende druk, 2017 Oorspronkelijke titel:
Nadere informatieHet creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!
Opbouw workshop Korte geschiedenis Wat zijn executieve functies? Waarom zijn ze belangrijk? Hoe is het gesteld met mijn EF s? Vertalen naar de praktijk Rol van de IB-er (EF en stoornissen) Doel Hoe het
Nadere informatieExecutieve functies. Signaleren
Executieve functies Onlangs was ik op een VMBO voor een voorlichting aan het docententeam over TOS. Toen ik de executieve functies noemde als een belemmering bij TOS, werd mij gevraagd wat executieve functies
Nadere informatieVragenlijst executieve functies
Vragenlijst executieve functies Lees de onderstaande items en geef aan in hoeverre ze op jou van toepassing zijn. Gebruik de onderstaande schaal om de juiste score te kiezen. Tel de drie scores in elke
Nadere informatieBijlage 12: Executieve functies 1
Bijlage 12: Executieve functies 1 1. Definitie Executieve functies 2 zijn de cognitieve processen die men nodig heeft om gedrag doelgericht te sturen 3. Ze spelen een kritieke rol in het reguleren van
Nadere informatieOuderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve vaardigheden. Welkom! Nancy Lussing
Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve vaardigheden Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen 25 jaar voor de klas (speciaal en regulier) 10 jaar achterin de klas Ondersteuning algemeen Coördinator masterclass
Nadere informatieDifferentiëren, onderwijs passend maken. Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor
Differentiëren, onderwijs passend maken Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor (o.deloor@netwerkonderwijsadviseurs.nl) Differentiëren, onderwijs passend maken Didactische, organisatorische en pedagogische
Nadere informatieBeter bij de Les. Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink
Beter bij de Les Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink Drie onderwerpen die aan bod komen 1. Wat zijn executieve functies? 2. Wat is een cognitieve training en wanneer
Nadere informatieInformatie voor ouders over executieve functies
Zelfsturing bij kinderen. Naarmate kinderen ouder worden, zijn ze steeds beter in staat om hun gedrag aan te sturen. Deze toename in zelfsturing is gerelateerd aan de ontwikkeling van executieve functies.
Nadere informatieSlim maar. Peg Dawson en Richard Guare Slim maar. Een revolutionair boek om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen!
Peg Dawson en Richard Guare Een revolutionair boek om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen! Executieve functies maken het mogelijk om rationele beslissingen te nemen, impulsen onder controle
Nadere informatiePraktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab. Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign
Praktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign Film https://www.youtube.com/watch?v=8hubnrew-y Samenvatting film Begaafde leerlingen Grotere ondersteuningsbehoefte
Nadere informatieExecutieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17
11/01/17 GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: DE ROL VAN DE EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ HET SUCCES IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Executieve functies DR. MARIETTE HUIZINGA is een paraplubegrip voor verschillende denkprocessen
Nadere informatieExecutieve functies in je klas Een praktische workshop
Executieve functies in je klas Een praktische workshop Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet
Nadere informatieExecutieve functies in de klas: interventies
Executieve functies in de klas: interventies Door Wijnand Dekker, gezondheidszorgpsycholoog Anneke Dooyeweerd, pedagoog/coach Inleiding In de vorige nieuwsbrief omschreven we wat er wordt verstaan onder
Nadere informatieBreinsleutels Jonge kind
Breinsleutels Jonge kind Hoe werkt het brein van het jonge kind? Presentatie door: Ruth Heuvelman, MSc Wat zijn Breinsleutels? Een vergelijking. De deuren De bovenkamer Vijf deuren: 1. Lange-termijngeheugen
Nadere informatieExecutieve functies, wat zijn dat:
Executieve functies, wat zijn dat: Sinds het breinonderzoek een grote vlucht heeft genomen, hebben wetenschappers ontdekt dat leerlingen met bepaalde stoornissen, problemen hebben in dezelfde hersengebieden
Nadere informatieHelpende gedachten. (Deel 2)
Helpende gedachten. (Deel 2) Executieve functies Helpende gedachten zijn probleem overstijgende gedachten. Een kind in de klas met leer- of gedragsproblemen? Zwakke executieve functies zijn hier vaak een
Nadere informatieExecutieve functies bij kleuters. Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019
Executieve functies bij kleuters Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019 Wat zijn executieve functies? Hoe ontwikkelen executieve functies? Executieve functies : topje van de ijsberg? Wat bepaalt de
Nadere informatieZWEMLES EN HOOGBEGAAFDHEID
ZWEMLES EN HOOGBEGAAFDHEID INHOUD VAN DE OCHTEND Voorstellen Theoretische uitleg; wat is hoogbegaafdheid? Leren zwemmen en vaardigheden die nodig zijn. Veel voorkomende kenmerken Hoogbegaafde kinderen
Nadere informatieProgramma. Executieve functies. Wat zijn executieve functies? Executieve functies. Wat weet je al over executieve functies?
Programma Executieve functies 1 april 2019 Anita Aalpoel Je weet wat de executieve functies zijn. Je weet hoe ze zich ontwikkelen en welke factoren bepalend zijn. Je weet wat je als leerkracht kan doen
Nadere informatieInleiding leerlijn. Inleiding inschalingsdocument
Inleiding leerlijn De leerlijn is ontwikkeld op basis van literatuur bekend over executieve functies en ervaringen in de praktijk met jongeren in het voortgezet onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs.
Nadere informatieMRI. fmrt. HELP mijn kind heeft huiswerk! 30-11-2015. Frontaal kwab. In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen
HELP mijn kind heeft huiswerk! MRI In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen fmrt Frontaal kwab Groei rond het 12e jaar Hersenen bereiden zich voor op snelle groei in puberteit. Use it
Nadere informatieStudievaardigheden. BEN/LO/ADHD/14/0003j April 2014
Studievaardigheden N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u
Nadere informatieExecutieve functies en onderwijs. Mail:
Executieve functies en onderwijs Mail: meesgroep8@hotmail.com Ken je dit kind? Maakt taken niet af Heeft huiswerk vrijwel nooit af Stelt alles uit Is vaak snel boos Is chaotisch Lijkt onder zijn niveau
Nadere informatiebij kinderen Nederlandse vertaling van de herziene en uitgebreide editie van bestseller in de VS
Nederlandse vertaling van de herziene en uitgebreide editie van bestseller in de VS In Executieve functies bij kinderen en adolescenten laten Peg Dawson en Richard Guare zien hoe executieve functies zich
Nadere informatieKarin Nijman & Inge Verstraete. CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën
Karin Nijman & Inge Verstraete CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën masterclass Deel I/ theorie De basis van leren (leren is-zintuigenkennishaakjes-wg-zelfregulatie & metacognitie) Regie
Nadere informatieOmgaan met verschillen, passend onderwijzen!
Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Gedrag in de klas Labelen ASS en ADHD, waar denk je aan? Geef me de Vijf (Colette de Bruin) De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische
Nadere informatieAlgemene inleiding. Twee voorbeelden van definities:
Protocol hoogbegaafdheid Rotterdamse Montessorischool December 2017 Inhoud Algemene inleiding... 3 Doel van het protocol... 4 Signalering... 5 Onderbouw... 5 Midden- en bovenbouw... 5 Kerndoelen en verrijking...
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatie* Kleuters uitdagen werkt!
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs * Kleuters uitdagen werkt! Dolf Janson Kleuter is een ontwikkelingsfase Kleuter is geen leeftijdsaanduiding Wat betekent dit voor jonge kinderen met
Nadere informatieOndersteuningscarrousel Lorentz Lyceum
Ondersteuningscarrousel Lorentz Lyceum Periode van oktober - november Aan wie Wat Wie Wanneer Aantal Executieve vaardigheden (vooral planning) Jan Menger (en collega) Maandag en/of donderdag 6 de uur 6
Nadere informatiePuberbrein, huiswerk en ouders..
Puberbrein, huiswerk en ouders.. Opbouw Introductie Deel 1: Het puberbrein Deel 2: Pubers, huiswerk en hun ouders Deel 3: Tips Introductie Wie Jongeren aan het woord Stellingen Deel 1: Het puberbrein Breinfeit
Nadere informatieSlim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden
Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden Werkplek - De spullen binnen handbereik o Houd spullen die nuttig zijn bij het maken van huiswerk dicht bij de hand. o Handige spullen bij het
Nadere informatieIK WIJZER. Ik wil graag weten wie ik ben
IK WIJZER Ik wil graag weten wie ik ben Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Copyright DilemmaManager B.V. Pagina 2 van 8 1 Inleiding Hallo Ruben, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer.
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieJONGE KIND Reactie-inhibitie Emotieregulatie Taakinitiatie Organisatie Doelgericht gedrag Metacognitie
in kaart gebracht Om een kind te kunnen helpen bij de ontwikkeling van de executieve functies is het goed om te weten hoe elke executieve functie functioneert. In elf kaarten wordt op eenvoudige wijze
Nadere informatieKennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie:
Executieve functies Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande
Nadere informatieExecutieve functie: Planning en priorisering
Executieve functie: Planning en priorisering De onderstaande werkbladen kunnen gebruikt worden om aan de slag te gaan met bovenstaande functie. Zie de volgende werkbladen, waarbij eerst uitleg wordt gegeven
Nadere informatieExecutieve functies ouderavond 28 februari 2018
Executieve functies ouderavond 28 februari 2018 Executieve functies zijn essentieel bij leren, zelfontwikkeling en sociaal gedrag. Om in het dagelijks goed te functioneren moeten kinderen in staat zijn
Nadere informatieWat wil je zien? Wat wil je horen? Stel duidelijke regels voor de klas. Tip # 1. Tip # 1 Stel duidelijke regels voor de klas
Tip # 1 Stel duidelijke regels voor de klas Wat wil je horen? Wat wil je zien? Tip # 1 Stel duidelijke regels voor de klas Wat wil je horen? Wat wil je zien? Tip # 2 Onderwijs de regels direct Doe voor
Nadere informatieDenken (zeer) begaafde leerlingen aleer zij doende zijn, en al doende denken zij dan nog? Drs. Hanneke van Dasler
Denken (zeer) begaafde leerlingen aleer zij doende zijn, en al doende denken zij dan nog? Drs. Hanneke van Dasler Voorstellen? drs. Hanneke van Dasler Psycholoog Nip, Kind/Jeugd en therapeut ECHA Specialist
Nadere informatieFocus op de ontwikkelkansen van kinderen PDO PDO. Executieve functies. Peuter. Growth Mindsets. Dynamisch leerpotentieel onderzoek.
Focus op de ontwikkelkansen van kinderen Peuter Executieve functies Dynamisch leerpotentieel onderzoek Growth Mindsets Kleuter Onze visie op ontwikkeling en leerpotentieel Als je mijn kwaliteiten niet
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatie9/21/16. Programma. Workshop Executieve Functies. Prefrontale cortex. 1. Wat zijn Executieve Functies? Witte stof: communicatie.
Programma Workshop Executieve Functies POVO / VO Drs. Dineke Verkaik d.verkaik@uu.nl 14-9-2016 1. Wat zijn Executieve functies? 2. Hoe krijgen we zicht op EF? 3. Overgang van BO naar VO: wat verwachten
Nadere informatiePraktijkvoorbeeld Plusklas Bijzonder begaafd
Praktijkvoorbeeld Plusklas Bijzonder begaafd Patricia Versnel, leerkracht/onderwijsdesign Fenna Smit, psycholoog/onderzoeker 1. Inleiding 2. Aanleiding Programma 3. Opzet van het onderwijsprogramma 4.
Nadere informatieInge Glazemakers. Overzicht. Hoop en verwachting. Ouderschap en opvoeding
Overzicht Inge Glazemakers Onze hoop en verwachtingen Opvoeden bij kinderen met metabole aandoening: een extra uitdaging Gedrag van kinderen: wat opvoeden soms moeilijk maakt Wat is positief opvoeden?
Nadere informatieToelichting V.O. Format OPP ontwikkelingsperspectief
Toelichting V.O. Format OPP ontwikkelingsperspectief I. OPP format Dit format ontwikkelingsperspectief is het format dat ingevuld (en uitgevoerd) wordt op het moment, dat de school vaststelt, dat: een
Nadere informatieJONGE KIND Reactie-inhibitie Emotieregulatie Taakinitiatie Organisatie Doelgericht gedrag Metacognitie
JONGE KIND Reactie-inhibitie Emotieregulatie Taakinitiatie Organisatie Doelgericht gedrag Metacognitie Werkgeheugen Volgehouden aandacht Planning/prioritering Timemanagement Flexibiliteit Executieve functies
Nadere informatieDe basis voor de ondersteuning van elk kind ligt gewoon in de klas.
Ook kinderen met leerproblemen kunnen met plezier naar school. Basis voor Passendonderwijs De basis voor de ondersteuning van elk kind ligt gewoon in de klas. Wat is dan precies die basis? Denk daarbij
Nadere informatieVerklarende woordenlijst bij de strategieën uit Praten doe je met z n tweeën voor ouders
Pagina 1 van 10 Verklarende woordenlijst bij de strategieën uit Praten doe je met z n tweeën voor Strategieën ter bevordering van interactie communicatiestijl van het kind Rol van de ouder 1: Laat je kind
Nadere informatieMijn doelen voor dit jaar
Mijn doelen voor dit jaar Een nieuw schooljaar betekent nieuwe kansen. Aan het begin van een nieuw kalenderjaar maken veel mensen goede voornemens. Dat gaan wij nu ook doen: het maken van voornemens of
Nadere informatieWaarom laat je dat gedrag zien?!
Waarom laat je dat gedrag zien?! Onvoorspelbaar gedrag, voorspelbaar maken 12 april 2016 - Waarom een leerling doet wat hij doet, is een belangrijke vraag voor leerkrachten. Wat maakt dat de leerling voor
Nadere informatie1. Ken jezelf 2. Ken de leerling 3. Ken de context
In een veranderende tijd door technologie en digitalisering moet een school aanpassingen doen in zijn onderwijs. Kinderen in de huidige maatschappij zullen zich vaardigheden moeten eigen maken die passen
Nadere informatieTIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN
TIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN Deze folder legt uit hoe ouders gedragsproblemen van hun kinderen kunnen veranderen. TIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN Deze folder is bedoeld om ouders te helpen gedragsproblemen van
Nadere informatieZelfbewust eigenaar zijn van je leer- en ontwikkelproces
Zelfbewust eigenaar zijn van je leer- en ontwikkelproces Eigenschap van ons onderwijs! zelf be wust (bijvoeglijk naamwoord) 1met besef van eigen innerlijke kracht, waarde ei ge naar (de; m,v; meervoud:
Nadere informatieAandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU
Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU VOORSTELLEN DOELEN IN DEZE KORTE TIJD Meer kennis over mogelijke achtergronden en oorzaken van niettaakgericht gedrag
Nadere informatieZiekte van Huntington
Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte
Nadere informatieObservatielijst Zelfregulatie in het Onderwijs
Observatielijst Zelfregulatie in het Onderwijs naam leerling: leeftijd (jaar) geslacht groep: datum: jongen meisje ingevuld door: Taakgericht gedrag 1 Afleidbaarheid: externe prikkels De leerling blijft
Nadere informatievoorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik
voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je
Nadere informatieHilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys
Slim maar... KINDEREN EN ADOLESCENTEN MET ZWAKKE EXECUTIEVE FUNCTIES CONGRES 16 JUNI 2015 ANTROPIA DRIEBERGEN Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn
AUTISME EN CONFLICTHANTERING Anneke E. Eenhoorn UITGANGSPUNT UITGANGSPUNT DRIE VOORBEELDEN Rosa van 8 jaar. Na een ogenschijnlijk gewone dag op school, haalt ze fel uit Mike van 11 jaar. Na een kleine
Nadere informatieWat stuitert daar door je klas?
Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur diverse onderwijsboeken Twitter: @meesgroep8 meesgroep8@hotmail.com We bekijken Probleem gedrag als gevolg van:
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieIk-Wijzer Naam: Sander Geleynse Datum: 27 januari 2016
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Pagina 2 van 8 1. Inleiding Hallo Sander, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer. Hierin staat wat jij belangrijk vindt en wat je minder belangrijk vindt.
Nadere informatieExecutieve functies Leermogelijkheden afstemmen met leerling, leraar en ouders
12 september 2013 Workshop Executieve functies Leermogelijkheden afstemmen met leerling, leraar en ouders Lucie Spreij en Geke Klapwijk Programma Executieve functies: toelichting concept en EF s via SFI
Nadere informatieKeuzewerktijd in het praktijkonderwijs
Natasja Peters Natasja Peters is docent op de Kennemer Praktijkschool in Heemskerk. E-mail: natasjaapeters@gmail.com. Eigen keuzes maak je samen Keuzewerktijd in het praktijkonderwijs Vier dagen per week
Nadere informatieZELFVERTROUWEN EN ZELFBEELD BIJ KINDEREN Rehobothschool Geldermalsen. Karolijn Ilsink-Erwich
ZELFVERTROUWEN EN ZELFBEELD BIJ KINDEREN Rehobothschool Geldermalsen Karolijn Ilsink-Erwich 1 Wat wil ik u vertellen Wat is zelfvertrouwen? Wat is het belang van zelfvertrouwen? Hoe kan je het zelfvertrouwen
Nadere informatieBijlage 8: Executieve functies en mogelijke interventies om de ontwikkeling van executieve functies te bevorderen
Bijlage 8: Executieve functies en mogelijke interventies om de ontwikkeling van executieve functies te bevorderen 1. Definitie Executieve functies 1 zijn de cognitieve processen die men nodig heeft om
Nadere informatieOpbouw workshop. Onderzoek: hoe zat t ook alweer? Definitie executieve functies. Executieve functies. Nieuwe inzichten..
Opbouw workshop Korte terugblik: Welke EF s en hoe mee aan de slag gegaan? De bovenbouw: het (bijna) puberbrein en bijbehorende EF s Vertaling naar de praktijk Rol van de IB-er Onderzoek: hoe zat t ook
Nadere informatieleren en motivatie Drs. M. Reijns, klinisch psycholoog
leren en motivatie Drs. M. Reijns, klinisch psycholoog Leren = automatiseren Om te automatiseren is nodig: Aandacht X Geheugen Om te leren is nodig: Leer strategieën Motivatie Aantal andere aspecten die
Nadere informatieTrain. Randy Kulman. je brein. en benut je. Tips & tools. executieve functies te versterken
Randy Kulman Train je brein en benut je talenten Tips & tools voor tieners om executieve functies te versterken Train je brein en benut je talenten Tips & tools voor tieners om executieve functies te versterken
Nadere informatieAnalytisch denken Het oplossen van problemen door vragen te ontleden in kleinere delen, verbanden leggen en logische conclusies trekken.
Creatief denken Het flexibel kunnen inspelen op nieuwe omstandigheden. Associëren, brainstormen en het bedenken van nieuwe originele dingen en originele oplossingen voor problemen. Analytisch denken Het
Nadere informatieSCHOOLWERK HET ONDERSTEUNEN VAN MIJN TIENER BIJ HET HUISWERK. Anna Koster Orthopedagoog Remedial teacher
SCHOOLWERK HET ONDERSTEUNEN VAN MIJN TIENER BIJ HET HUISWERK Anna Koster Orthopedagoog Remedial teacher INHOUD PRESENTATIE Adolescentie Benodigde vaardigheden/functies voor leren Woordjes en teksten leren
Nadere informatie2 Huiswerk. Voorbeeld: Als je je huiswerk altijd aan je bureau maakt, geef je dat een 1. Als ik mijn huiswerk maak dan...
Na deze les kun je: vertellen hoe jij nu huiswerk maakt; zorgen voor een goede huiswerkplek; stoorzenders uitzetten; een huiswerkplan maken; jezelf belonen na je huiswerk. 2 Huiswerk Huiswerk?! Leuk is
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieZelfgestuurd leren met Acadin
Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen
Nadere informatieAnton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN)
Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas. Een praktisch handboek Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs www.gedragsproblemenindeklas.nl Twitter:
Nadere informatieHet spook dat huiswerk heet
Het spook dat huiswerk heet Het puberbrein, leren, huiswerk, gamen en andere afleiders & tips voor ouders en leerlingen. Schoter Scholengemeenschap 2014 door Inge Verstraete Waar gaat het over? Invloed
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatie