Jaarverslag 2013 Amsterdam, september 2014

Transcriptie

1 Huisarts Advies Groep Seksuele Gezondheid Keizersgracht GB Amsterdam De sekshag wordt mede mogelijk gemaakt door Soa Aids Nederland en het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) Jaarverslag 2013 Amsterdam, september

2 2

3 Inhoudsopgave 1 BESTUURSVERSLAG ALGEMEEN HISTORIE ORGANISATIE DOELSTELLING ACHTERGROND EN TAKEN TERUGBLIK TOEKOMST ACTIVITEITENVERSLAG PROJECTEN ONDERWIJS PROJECTEN KWALITEIT VAN ZORG PROJECTEN ORGANISATIE EN BELEID MAATSCHAPPELIJKE ROL JAARREKENING ARTIKELEN / PUBLICATIES Bijlage 1 Activiteiten leden SeksHAG in

4 4

5 1 Bestuursverslag 1.1 Algemeen De Huisarts Advies Groep Seksuele Gezondheid (sekshag) bestaat uit huisartsen met een bijzondere interesse en specifieke deskundigheid op het gebied van seksueel overdraagbare aandoeningen, hiv en seksualiteit. In dit jaarverslag legt het bestuur van de sekshag verantwoording af over het beleid dat zij in 2013 heeft gevoerd. Het jaarverslag bevat het profiel van de sekshag, de visie van het bestuur en de expertgroep en de activiteiten van het afgelopen jaar van de leden. 1.2 Historie De sekshag komt voort uit twee bestaande organisaties, namelijk de huisarts-hiv/soa-consulenten en de Stichting ter bevordering van de Seksuologie in de Huisartsenpraktijk. Vanaf het begin van de jaren negentig hebben beide groepen huisartsen zich ingezet voor kwaliteit van zorg op het gebied van SOA, HIV/AIDS, seksualiteit/seksuologie en anticonceptie. Vanaf 16 april 2009 willen de twee organisaties zich nadrukkelijk presenteren als één expertgroep. Per 1 oktober 2009 is de expertgroep een officiële NHGexpertgroep. 1.3 Organisatie De sekshag bestond op 31 december 2013 uit 24 leden en vier aspirant leden. Het bestuur van de sekshag telt 6 leden. Het bestuur van de sekshag bestaat uit: De heer prof. dr. J. van Bergen, voorzitter De heer P. Leusink, vicevoorzitter De heer dr. P. Dielissen, secretaris/ penningmeester De heer dr. B. de Boer De heer dr. L. Veehof Mevrouw T. van der Waart De overige leden van de sekshag zijn: De heer D. Arts Mevrouw W. Avenarius De heer dr. J. Boeke Mevrouw dr. J. Dekker Mevrouw A. Heemskerk De heer A. Heijnen De heer R. Hermanussen Mevrouw I. Kardolus Mevrouw M. Mastboom De heer A. de Meij Mevrouw A. Pameijer De heer dr. R. Starmans Mevrouw N. Stevens De heer A. Stokmans Mevrouw P. van der Velden De heer Y. van der Vleugel Mevrouw C. Vliet Vlieland Mevrouw T. van der Waart De aspirant leden zijn: Mevrouw dr. G. Donker Mevrouw M. Linssen-Meijer Mevrouw M. Goedhart Mevrouw. M.Diaz De sekshag beschikt over een website, en over een adres, sekshag@nhg.org. Het beheer van de website gebeurt door het NHG. Soa Aids Nederland ondersteunt de sekshag. Het secretariaat van de sekshag is ondergebracht bij Soa Aids Nederland. Het adres is Keizersgracht 392, 1016 GB te Amsterdam. 5

6 Op 9 juni 2011 is de sekshag een stichting geworden. De stichting draagt de naam Stichting Huisarts Advies Groep Seksuele Gezondheid. De stichting staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het bestuur van de sekshag vormt ook het bestuur van de stichting. Het bestuur is in 2013 drie keer bijeen geweest (21-02, en 17-10). 1.4 Doelstelling De expertgroep wil de kwaliteit van zorg verbeteren voor patiënten met vragen of problemen op het gebied van hun seksuele gezondheid en bijdragen aan een betere positionering van seksuele gezondheid binnen het huisartsgeneeskundig handelen. 1.5 Achtergrond en taken Vragen en problemen op het gebied van seksualiteit zijn niet altijd even gemakkelijk bespreekbaar in de spreekkamer. De communis opinio is wel dat huisartsen vaker bij patiënten zouden moet vragen naar problemen, vragen of klachten over hun seksuele gezondheid. Patiënten zelf vinden het lastig seksuele problemen te vertellen aan hun huisarts bijvoorbeeld uit schaamte of onzekerheid. Huisartsen blijken seksualiteit te weinig routinematig na te vragen bij bijvoorbeeld chronisch zieken, medicatie of huidproblemen. Toch worden seksuele problemen gerekend tot de taakopvatting van de huisarts en patiënten stellen het op prijs als hun huisarts informeert naar problemen ten aanzien van seksualiteit. Epidemiologische gegevens over het voorkomen van seksueel overdraagbare aandoeningen en seksuele problemen onderschrijven het belang van het actief bespreekbaar maken van seksualiteit door huisartsen. De NHG-expertgroep Seksuele Gezondheid wil een ondersteunende groep zijn in de zorg voor seksuele gezondheid in Nederland. Daaronder vallen de volgende taken: 1. Gevraagd en ongevraagd advies geven met betrekking tot de huisartsgeneeskundige zorg voor seksuele gezondheid. 2. Advies geven ten aanzien van nascholing en onderwijs, de implementatie van nieuwe kennis en complexe medische vraagstukken op het gebied van seksuele gezondheid. 3. Het organiseren van nascholing en onderwijs voor huisartsen, huisartsen in opleiding en andere zorgverleners op het gebied van de seksuele gezondheid. 4. Initiëren en stimuleren van onderzoek naar seksuele gezondheid in de huisartsenpraktijk. 5. Bevorderen van samenwerking tussen zorginstanties, die zich bezighouden met seksuele gezondheid. 6. Ontwikkelen en implementeren van richtlijnen en werkafspraken voor seksuele gezondheid in de eerstelijns gezondheidszorg. 1.6 Terugblik 2013 Het beleid van het bestuur van de sekshag heeft zich in 2013 ten eerste gericht op de dagelijkse gang van zaken zoals ondersteuning van haar leden en een aanspreekpunt bieden voor derden. Daarnaast heeft het bestuur zich beziggehouden met de verdere ontwikkeling van de sekshag als expertgroep. Omdat de sekshag geen eigen kaderopleiding heeft, is er voor nieuwe (aspirant-)leden een instroomprocedure ontwikkeld. Er zijn 4 onderwijsmodules ontwikkeld waarvan er minimaal twee door 6

7 het aspirant lid moet worden doorlopen voordat ze officieel lid kunnen worden. Aspirant leden worden gedurende die periode gekoppeld aan een senior sekshag-lid (mentor) en er wordt i.o. met de opleidingscommissie een opleidingsplan gemaakt. Ook voor zittende leden gelden verplichtingen zoals het deelnemen aan de jaarlijkse 2-daagse training- en terugkomdagen, het geven van nascholing en het bijhouden van het eigen portfolio. Naar aanleiding van het nieuwe NHG sponsorbeleid is een belangenverstrengelingsverklaring ook onderdeel hiervan. In september 2013 verscheen de nieuwe herziende NHG standaard Het SOA-consult. Diverse leden van de sekshag hebben hieraan bijgedragen en participeerden in de richtlijncommissie. In de herziende standaard was ruim aandacht voor het testbeleid, mede in het licht van de nieuwe gegevens waaruit de meerwaarde naar voren komt van vroegtijdige opsporing en behandeling van hiv en hepatitis. Door de sekshag zijn verschillende implementatie-materialen ontwikkeld, zoals een diagnostische beslisboom en een hivverdiepingsmodule (zie en/of Door het NHG is in samenwerking met Soa Aids Nederland, de sekshag en de afdeling huisartsgeneeskunde AMC een E-PIN gemaakt, een digitaal Programma Individuele Nascholing. Hiertoe werd gebruikt gemaakt van de materialen en filmpjes uit de nascholingsmodule Huisje Boompje Testje van Soa Aids Nederland/seksHAG. Deze digitale NHG E-PIN is voor 2 uur geaccrediteerd en werd dankzij een projectsubsidie gratis aangeboden aan alle Nederlandse huisartsen en huisartsopleidingen. In 2013 zijn door de sekshag tal van nascholingen geweest rondom de nieuwe herziende NHG standaard het SOA consult (zie bijlage). Daarnaast is er een nascholingsprogramma ontwikkeld en uitgevoerd voor de huisarts-opleiders rondom soa/hiv. Dit betrof een blended learning waarbij meer dan 170 huisartsopleiders participeerden, die naast interactieve workshops, ook een e-learning deden en leergesprekken met hun huisarts-in-opleidingen hadden. Ook werd in 2013 een begin gemaakt met een module rondom Seksualiteit voor huisartsopleiders. Beide onderwijsmodules voor de huisartsopleiders werden uitstekend geëvalueerd (8/10). De sekshag werd in 2013 ondersteund door Soa Aids Nederland onder meer door het leveren van secretariële ondersteuning voor het bestuur, bij het organiseren van de tweedaagse terugkomdagen voor het netwerk en bij het faciliteren van de nieuwsbrieven. De samenwerking met Rutgers WPF heeft in 2013 verder invulling gekregen door een aantal projecten zoals het screenen op seksuele gezondheid, participatie in het leeflijn project, en een eerste inventarisatie waaraan en op welke wijze huisartsenopleidingen aandacht besteden wat betreft het onderwijs seksuele gezondheid voor huisartsen in opleiding. Er zijn een tweetal expertbijeenkomst geweest voor de Expertgroepen door NHG en LHV. De sekshag is op deze bijeenkomst vertegenwoordigd geweest en verzorgde presentaties. 7

8 De sekshag laat zich ook nadrukkelijk horen bij standpunten of uitspraken in de media over seksuele gezondheid. Zo was er veel aandacht voor de kosten van de te dure soa-testen, naar aanleiding van een publicatie in Medisch Contact van de voorzitter. De hoge kosten die hiervoor gerekend worden door laboratoria komen ten laste van het eigen risico en hebben ongewenste effecten op (toegang tot) zorg. Mede naar aanleiding hiervan werden diverse Kamervragen aan de minister gesteld. Het project de lovecoach trok in 2013 veel publiciteit (voorpagina Parool). In het voorjaar 2013 was er in de media het bericht, dat erectiepillen beter vrijgegeven zouden kunnen worden om de internetverkoop met veel vervuilde tabletten tegen te gaan. In samenspraak met NHG is aangegeven dat deze mening niet gedeeld wordt en terughoudend te zijn met vervolgacties in de media op dit punt. 1.7 Toekomst In 2014 gaat de sekshag in de huidige vorm haar vijfde jaar in. De groep bestaat dan feitelijk al 20 jaar (oprichting van netwerk huisarts-hiv/soaconsulenten in 1994 en Stichting ter Bevordering van de Seksuologie in de Huisartsenpraktijk in 1993). Borging van het domein binnen huisartsgeneeskundig handelen wordt gerealiseerd via richtlijnen, via de (nascholingen van) de NHG Expertgroep seksuele gezondheid (sekshag), en met de instelling van de leerstoel hiv en soa in de eerste lijn. Voor het bredere terrein van seksuele gezondheid komt in 2014 meer aandacht onder meer door de start met een nieuwe standaard rondom seksuele klachten waarbij de Standaard erectiele disfunctie komt te vervallen. Met de komst van nieuwe leden is er een stap gezet naar een opleiding tot huisarts-expert seksuele gezondheid voor enthousiaste huisartsen op dit gebied van seksuele gezondheid. De eis is dat alle vier modules (soa, hiv, seksualiteit, wetenschappelijke vorming) door een nieuw lid doorlopen worden en dat afhankelijk van voorervaringen er vrijstelling kan zijn. Deze stap past bij de wens naar kwaliteitsborging van de individuele leden en de groep als geheel. Ook is het voor het bestuur wenselijk dat de interne deskundigheidsbevorderingen inzichtelijk worden. De terugkomdagen van 2013 zijn gebruikt worden om met elkaar hier opnieuw naar te kijken en afspraken te maken. Meer aandacht zal er in de toekomst ook zijn voor onderwijs aan praktijkondersteuners (chronische zorg, ouderen en seksualiteit) en praktijkassistenten (soa) in het onderwijs van de sekshag. Ook is er een wens om een lange termijn visie op seksuele gezondheid te formuleren voor huisartsen: waar wil de sekshag de komende jaren naartoe met seksuele gezondheid in de 1e lijn? 8

9 2 Activiteitenverslag In 2013 heeft de sekshag deelgenomen aan diverse activiteiten op het gebied van onderwijs, organisatie en beleid en onderzoek. De sekshag heeft als expertgroep in 2013 geen eigen wetenschappelijk onderzoek geïnitieerd of deelgenomen aan wetenschappelijk onderzoek. Echter, individuele leden van de expertgroep zijn wel actief in wetenschappelijke projecten. Waar relevant voor de huisarts zijn deze activiteiten in dit jaarverslag vermeld. De activiteiten van de sekshag zijn verder nog onderverdeeld in onze drie hoofdthema s: seksueel overdraagbare aandoeningen, hiv en seksualiteit. Jaarlijks wordt geïnventariseerd welke activiteiten de leden hebben ondernomen. Deze inventarisatie loopt van 1 januari tot en met 31 december Hieronder worden de activiteiten vermeld van de sekshag als organisatie. In bijlage 1 staan de activiteiten van de individuele leden vermeld. Deze hebben betrekking op de periode januari - december Projecten onderwijs In 2013 heeft de sekshag de volgende onderwijsactiviteiten verzorgd, ontwikkeld of bijgedragen aan: In samenwerking met NHG E-PIN het SOA-consult. Module Soa en hiv voor de huisartsopleiders Module Seksualiteit voor huisartsopleiders Nascholingscursus: Huisje, Boompje, Testje (diverse locaties) Diverse presentaties op (inter-)nationale congressen en nascholingen voor huisartsen, huisartsen in opleiding en anderen. 2.2 Projecten kwaliteit van zorg In 2013 heeft de sekshag haar medewerking verleend aan de volgende projecten: Herziening van de NHG-standaard Het soa-consult op verzoek van het NHG. Gestart in 2010 en afgerond september 2013 Project Leeflijn seksuele ontwikkeling van 9 maanden tot 99 jaar in samenwerking met Rutgers WPF. 9

10 2.3 Projecten organisatie en beleid In 2013 heeft de sekshag een actieve inbreng geleverd of haar deelname uitgesproken aan de volgende projecten: Expertgroep meeting NHG en Landelijke Huisarts Vereniging Deelname Platform Seksuele Gezondheid en Soa 2.4 Maatschappelijke rol Leden van de sekshag hebben in 2013 op uiteenlopende wijze bijgedragen aan de maatschappelijke agenda van het onderwerp seksuele gezondheid. Zij hebben hun medewerking verleend aan TV- en radioprogramma s, webcasts en interviews in kranten. 2.5 Jaarrekening De stichting heeft in 2013 geen eigen vermogen gehad. Alle activiteiten werden rechtstreeks door Soa Aids Nederland gefinancierd. Soa Aids Nederland wordt ondersteund door het RIVM, VWS en Gilead. Ook Rutgers WPF en de Condomerie hebben bijgedragen aan de Terugkomdagen

11 2.6 Artikelen / Publicaties De volgende artikelen op het gebied van seksuele gezondheid zijn gepubliceerd door of met medewerking van leden van de sekshag: Dielissen P. H11 Seksueel overdraagbare aandoeningen en hiv. In Vrouwspecifieke aspecten in gezondheid en ziekte. Prelum, Houten, Dielissen PW, Teunissen DAM, Lagro-Janssen ALM. Chlamydia prevalence in the general population: is there a sex difference? A systematic review. BMC Infectious Diseases 2013;13:534. Dielissen PW, Teunissen TAM. Chronische buik- en bekkenpijn. Tijdschrift voor Seksuologie 2013;37(2): Dielissen P, Heijnen A, Leusink P. CAT. Effect van testosteron therapie bij mannen met seksuele problemen. Huisarts & Wetenschap 2013;56(3):144. Twenty-two years of HIV-related consultations in Dutch general practice: a dynamic cohort study. Donker GA, Dorsman S, Spreeuwenberg P, van den Broek I, van Bergen J. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157(47):A6995. Using intervention mapping for the development of a targeted secure web-based outreach strategy named SafeFriend, for Chlamydia trachomatis testing in young people at risk. Theunissen KA, Hoebe CJ, Crutzen R, Kara- Zaïtri C, de Vries NK, van Bergen JE, van der Sande MA, Dukers-Muijrers NH. BMC Public Health Oct 22;13(1):996. Low positivity rate after systematic screening for Trichomonas vaginalis in three patient cohorts from general practitioners, STI clinic and a national population-based chlamydia screening study. Geelen TH, Hoebe CJ, Dirks A, Dukers-Muijrers NH, van Bergen JE, Wolffs PF. Sex Transm Infect Sep;89(6): doi: /sextrans Epub 2013 Jul 2. Gonococci change more quickly than prescribing practices; resistance to frequently prescribed antibiotics.koedijk FD, van den Broek I, Stirbu-Wagner I, van Bergen JE. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157(24):A5642. Stop dure soa-test. Financiële drempel schadelijk voor volksgezondheid. J van Bergen. Medisch Contact 1 aug 2013: p Twenty-two years of HIV-related consultations in Dutch general practice: a dynamic cohort study. Donker G, Dorsman S, Spreeuwenberg P, van den Broek I, van Bergen J. BMJ Open Apr 26;3(4). doi:pii: e /bmjopen Earlier implementation of HIV testing. Brinkman K, van Bergen JE. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157(15):A6120. Effects of population based screening for Chlamydia infections in the Netherlands limited by declining participation rates. Schmid BV, Over EA, van den Broek IV, Op de Coul EL, van Bergen JE, Fennema JS, Götz HM, Hoebe CJ, de Wit GA, van der Sande MA, Kretzschmar ME. PLoS One. 2013;8(3):e doi: /journal.pone Epub 2013 Mar 20. The value of testing multiple anatomic sites for gonorrhoea and chlamydia in sexually transmitted infection centres in the Netherlands, Koedijk FD, van Bergen JE, Dukers-Muijrers NH, van Leeuwen AP, Hoebe CJ, van der Sande MA; Dutch STI centres. Int J STD AIDS Sep;23(9): doi: /ijsa

12 High yield of reinfections by home-based automatic rescreening of Chlamydia positives in a large-scale registerbased screening programme and determinants of repeat infections. Götz HM, van den Broek IV, Hoebe CJ, Brouwers EE, Pars LL, Fennema JS, Koekenbier RH, van Ravesteijn S, Op de Coul EL, van Bergen J. Sex Transm Infect Feb;89(1):63-9. doi: /sextrans Epub 2012 Jun 23. Screening for genital chlamydia infection. Low N, Redmond S, Uusküla A, van Bergen J, Ward H, Andersen B, Götz H. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 12. Art. No.: CD DOI: / CD Ingrid V.F. van den Broek, Jan E.A.M. van Bergen, Johan S.A. Fennema, Hannelore M. Götz, Christian J.P.A. Hoebe,Marianne A.B. van der Sande en Eline L.M. Op de Coul. Jaarlijkse systematische chlamydia screening. Resultaten van de effectiviteit na 3 jaar proefimplementatie. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5503p. Actiever testen op hiv in de huisartspraktijk: tussen wenselijkheid en werkelijkheid. JEAM van Bergen. Modern Medicine febr 2013;2: Trienekens SC, van den Broek IV, Donker GA, van Bergen JE, van der Sande MA. Consultations for sexually transmitted infections in the general practice in the Netherlands: an opportunity to improve STI/HIV testing. BMJ Open Dec 30;3(12):e doi: /bmjopen Ten Hoor GA, Ruiter RA, van Bergen JE, Hoebe CJ, Houben K, Kok G. Non-participation in chlamydia screening in the Netherlands: determinants associated with young people's intention to participate in chlamydia screening. BMC Public Health Nov 23;13(1):1091. Van Bergen JEAM, Dekker JH, Boeke AJP, Kronenberg EHA, Van der Spruit R, Burgers JS, Bouma M, Verlee E. NHG-standaard het SOA consult (eerste herziening). Huisarts Wet 2013; 56: de Boer BJ, Spreekuur thuis: Mannen van een zekere leeftijd :plas- en erectie problemen te lijf met therapie en medicijnen. Mei Boeke AJP. Heijnen, AM. Pre-expositieprofylaxe van hiv-infectie? Nee, tenzij. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6359. Hermanussen R, Starink M. Vraag in elk soa-consult naar anale seks verschenen op Hermanussen R, Starink M. Verschijningsvormen van anale soa. verschenen op Heijnen A, Hermanussen R. Hiv - Verdieping naast de NHG-Standaard "Het Soa Consult". Amsterdam, 1 september 2013 Donker G, Dorsman S, Spreeuwenberg P, Van den Broek I, Van Bergen J. Twenty-two years of HIV-related consultations in Dutch general practice: a dynamic cohort study. BMJ Open 2013;3:e doi: /bmjopen

13 Trienekens SCM, Van den Broek IVF, Donker GA, Van Bergen JEAM, Van der Sande MAB. Consultations for sexually transmitted infections in the general practice in the Netherlands: an opportunity to improve STI/HIV testing. BMJ Open 2013;3:e doi: /bmjopen Goenee MS, Donker GA, Picavet C, Wijsen C. Decision-making concerning unwanted pregnancy in general practice. Fam Pract 2014;doi: /fampra/cmu033. Donker GA, Dorsman S, Spreeuwenberg P, Van den Broek I, Van Bergen J. 22 jaar HIV-gerelateeerde consulten in de huisartsenpraktijk. Een dynamische cohortstudie. Ned Tijdschr Geneeskd 2013;157:A6995. Van den Broek IVF, Trienekens SCM, Donker GA, Van Bergen JEAM, Van der Sande MAB. General practitioners in the Netherlands miss opportunities to test for STI-HIV during STI-related consultations. Poster presentation annual conference International Society of Sexually Transmitted Diseases Research (ISSTDR), Vienna, Austria, July 2013, abstract book. Donker G, Dorsman S, Spreeuwenberg P, Van den Broek I, Van Bergen J. A moderate increase in HIV-related consultations in Dutch general practice. Eur J Pub Health 2013;23(s1):223. Oral and poster presentation at EUPHA conference in Brussels, Nov Visser E, Dekker JH, Vermeulen KM, Messelink EJ, Schram AJ, Berger MY, de Bock GH. The effect of systematic screening of older women for urinary incontinence on treatment uptake: the URINO trial. Maturitas 2013; 74: Wouden JC van der, Kortekaas MF, Dreesens D, Keuken DG, Dekker JH. Alledaagse ziekten: wat heeft 10 jaar subsidie opgeleverd. Huisarts Wet 2013; 56: Herman MC, van de Brink MJ, Geomini PM, Dekker JH, Mol BW, Berger MY, Bongers MY. Levonorgestrel releasing intrauterine system (Mirena) versus endometrial ablation (Novasure) in women with heavy menstrual bleeding: a multicentre randomised controlled trial BMC Women's Health 2013; 13:32 Casteleijn N, Panman C, Wiegersma M, Visser E, Kollen B, Messelink B, Dekker J. Uroflowmetry in women with pelvic organ prolapse and urinary incontinence in primary care, a cross sectional study. [Abstract] Neurourol Urodyn 2013;32: Panman C, Wiegersma M, Kollen B, Berger M, Lisman-Van Leeuwen Y, Dekker J. Sexual function in older women with pelvic floor symptoms in primary care: a cross sectional study. [Abstract]. Neurourol Urodyn 2013;32: Wiegersma M, Panman C, Kollen B, Berger M, Lisman - Van Leeuwen Y, Dekker J. Patient characteristics and symptoms indicative of pelvic organ prolapse in older women with pelvic floor symptoms: a cross-sectional study in primary care. [Abstract]. Neurourol Urodyn 2013;32: Wiegersma M, Panman CMCR, Kollen BJ, Vermeulen KM, Schram AJ, Messelink EJ, Berger MY, Leeuwen YL-V, Dekker JH. Pelvic Floor Muscle Training versus Watchful Waiting or Pessary treatment for Pelvic Organ Prolapse (POPPS): design and participant baseline characteristics of two parallel pragmatic randomized controlled trials in primary care. Maturitas (2013), 13

14 Van Bergen JEAM, Dekker JH, Boeke AJP, Kronenberg EHA, Van der Spruit R, Burgers JS, Bouma M, Verlee E. NHG-standaard het SOA consult (eerste herziening). Huisarts Wet 2013; 56: De Groot J, de Jong A, Leusink P. Geen zin meer in seks? Denk aan psychisch trauma! Huisarts Wet 2013;56(3): Dielissen P, Heijnen A, Leusink P. CATS: Testosterontherapie bij mannen. Huisarts Wet 2013;56(3):144. Leusink P. Fysiek is altijd psychisch. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:B923. Leusink P. Revalideren van seks. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:B925. Leusink P. Erotiek in de spreekkamer. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:B928. Leusink P. Soa-poli s bestaan niet meer. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:B

15 Bijlage 1: activiteiten leden sekshag in 2013 Onderwijs en nascholing Artikelen Werkgroepen/overigen Huisartsen - aios POH - PA-DA A. Stokmans Overigen A. Heijnen A. Heemskerk I. Kardolus J. van Bergen abstracts Bijzonder hoogleraar soa hiv; programmaleider Soa Aids Nederland J. Dekker L. Veehof Overleg SOA kenniscentrum Nederland Noord Bestuur stichting Seksuele Gezondheid Noord Nederland M. Mastboom Redactie HA-web W. Avenarius Redactie HA-web N. Stevens P. Dielissen Lid opleidingscommissie KO urogynaecologie Lid adviesraad huisartslaboratorium CWZ Lid beleidscommissie Rutgers WPF P. Leusink Referent NHG-standaarden Lid werkgroep Leeflijn seksuele ontwikkeling J. Boeke Lid Werkgroep NHG Het Soa Consult T. van der Waart M. Goedhart Zitting Mediawerkgroep NVVS Medeorganisator Dag Eerste lijn jan 2014 Nascholing Soa en ed Mednet TV Spreker informatiebijeenkomst Seksualiteit en Media Spreker Symposium Psychosomatiek R. Hermanussen Y. van der Vleugel M.Diaz 82 Beleidsadvies seksuele gezondheid Bonaire, St. Eustatius en Saba. Ontwikkelen soa surveillance systeem voor Bonaire, Saba en St Eustatius. Richtlijnontwikkeling soa-testen, PW en hiv zorg voor Bonaire. Richtlijnontwikkeling soa-testen, PW en hiv zorg voor Saba en St Eustatius. 15