slaap kennistoets Slaap Kennistoets 1. Toelichting 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. Uitvoering 4. Organisatie

Transcriptie

1 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli Met behulp van de kennistoets kunnen de deelnemers hun kennis toetsen over de richtlijnen uit de NHG-Standaard Slapeloosheid en slaapmiddelen. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur Doelstelling: De huisarts toetst zijn/haar kennis over slapeloosheid en slaapmiddelen aan aan de hand van de richtlijnen uit de NHG-Standaard Slapeloosheid en slaapmiddelen. Doelgroep: WDH, hagro, toetsgroep, huisartsen-in-opleiding. Groepsgrootte: Onbeperkt Tijdsduur: 40 minuten 3. Uitvoering Leid dit programmaonderdeel kort in. U kunt daarbij gebruikmaken van de tekst onder 'Toelichting' (1 min.). Deel Werkblad 1 uit en geef de deelnemers de gelegenheid om de vragen te beantwoorden (10 min.). Deel Werkblad 2 met de antwoordsleutel uit. Geef de deelnemers kort de gelegenheid de eigen antwoorden te vergelijken met de antwoordsleutel (5 min.). Bespreek de vragen aan de hand van Docentmateriaal 1. Bij vragen waarover weinig discussie is, kan men ervoor kiezen de toelichting op de vragen achterwege te laten (25 min.). Voor het berekenen van de score wordt de volgende methode gehanteerd: de items die fout beantwoord zijn, worden afgetrokken van de items die goed beantwoord zijn. De items beantwoord met een vraagteken worden niet in de berekening opgenomen. Rekenvoorbeeld: als 13 items goed zijn beantwoord en 4 items fout, dan is de score 13-4 = Organisatie Maak voldoende kopieën van Werkblad 1 en 2. Zorg dat u goed op de hoogte bent van de NHG-Standaard Slapeloosheid en slaapmiddelen. Bereid u voor door de toets te maken en Docentmateriaal 1 te bestuderen. 1

2 Werkblad 1 Voor u ligt een kennistoets. Met behulp hiervan kunt u nagaan hoe uw kennis over het huisartsgeneeskundig handelen bij patiënten met slapeloosheid en het voorschrijven van slaapmiddelen zich verhoudt tot de huidige medische inzichten. De inhoud van de kennistoets komt overeen met de inhoud van de NHG-Standaard Slapeloosheid en slaapmiddelen. De vragen zijn gesteld in casusvorm. De casus bestaat uit een inleidende tekst, gevolgd door een of meer beweringen. Deze beweringen zijn cursief gedrukt. Op deze bewering kunt u antwoorden met de mogelijkheden juist, onjuist, of, als u het antwoord niet weet, met de vraagtekenoptie. U vult juist of onjuist in als u (vrijwel) zeker bent van het goede antwoord. De vraagtekenoptie kunt u invullen als u twijfelt over het correcte antwoord. Door bij twijfel niet te gokken, geeft u zichzelf beter de mogelijkheid de vragen na te zoeken waarover u twijfelde. Bij het beantwoorden van de casusvragen kunt u de informatie in de inleidende tekst als gegeven beschouwen. U hoeft alleen de bewering zelf te beantwoorden. De heer Abeling, 47 jaar, is naar eigen zeggen een chronisch slechte slaper. Met name de laatste tijd zijn de slaapproblemen weer fors en hij komt nu bij de huisarts voor adviezen. De huisarts geeft de volgende adviezen: a. Probeer zo veel mogelijk elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan. b. Ga vlak voor het slapen niet meer sporten. c. Blijf in bed liggen als u wakker ligt. d. Neem voor het slapen gaan niet meer dan twee alcoholische consumpties. 1. Advies a is correct. 2. Advies b is correct. 3. Advies c is correct. 4. Advies d is correct. De heer Van Zomeren slaapt de laatste tijd erg slecht. Hij heeft nogal eens last van nachtmerries en ligt dan vervolgens de halve nacht wakker. Behalve een milde hypertensie, waarvoor hij metoprolol gebruikt, is de heer Abeling gezond. De huisarts vermoedt dat de metoprolol de oorzaak is van zijn nachtmerries. Hij vervangt dit door hydrochloorthiazide. 5. Dit beleid is correct. 2

3 Werkblad 1 De huisarts legt de heer Van Zomeren nog het een en ander uit over de normale slaap en slaapfysiologie, onder andere het begrip REM-slaap, de periode waarin gedroomd wordt. Hij vertelt dat de REM-slaap voornamelijk in het eerste deel van de nacht voorkomt. 6. Dit is correct. Mevrouw Kok, 36 jaar, bezoekt het spreekuur in verband met slaapproblemen. Gemiddeld slaapt zij ongeveer vijf uur per nacht. Zij vertelt dat zij eigenlijk 'altijd al een slechte slaapster is geweest'. Mevrouw Kok is onlangs gepromoveerd tot directiesecretaresse. Naar eigen zeggen is het een heel leuke maar ook zeer drukke baan. Overdag ervaart zij geen klachten ten gevolge van haar korte slaap. De huisarts geeft aan dat iedereen minimaal zes uur slaap nodig heeft per nacht. 7. Dit antwoord is correct. Mevrouw Bakker, 24 jaar, komt op het spreekuur van de huisarts in verband met slaapproblemen. Ze wil graag een recept voor (slechts een kleine hoeveelheid) slaappillen. Ze werkt bij een filmmaatschappij en zo af en toe werkt ze negentig uur per week. Het lukt haar niet om daarna de uren verloren gegane slaap goed in te halen. Ze wil graag na zo'n opname een paar lange nachten maken, zodat ze haar uren wel kan inhalen. De huisarts legt patiënte uit dat ze tijdens de inhaalslaap minder uren slaap nodig heeft. 8. Dit antwoord is correct. Mevrouw Van Andel, 33 jaar, vraagt om een slaapmiddel. Zij is erg overstuur door het plotselinge overlijden van haar moeder. Ze heeft de laatste nachten nauwelijks geslapen en zegt het niet meer vol te houden. De huisarts schrijft patiënte een slaapmiddel voor. 9. Deze handelwijze is conform de richtlijnen uit de NHG-Standaard Slapeloosheid en slaapmiddelen. De heer De Jager, 76 jaar, klaagt erover dat hij 's nachts nooit eens een keer aan één stuk door slaapt, zoals zijn twintig jaar jongere vrouw, maar iedere nacht meestal twee tot driemaal wakker wordt. De huisarts legt uit dat slaaponderbrekingen normaal zijn. 10. Dit is correct. 3

4 Werkblad 1 De heer De Jager vertelt dat hij overdag wel een middagdutje nodig heeft. De huisarts adviseert de heer De Jager het middagdutje achterwege te laten. 11. Dit is correct. 4

5 Werkblad 2 Antwoordsleutel 1. Juist 2. Juist 3. Onjuist 4. Onjuist 5. Juist 6. Onjuist 7. Onjuist 8. Juist 9. Juist 10. Juist 11. Juist 5

6 Docentmateriaal 1 Toelichting op de antwoorden 1. Juist De cortisolspiegel in het lichaam van een mens en de lichaamstemperatuur lopen parallel met het slaap-waakritme: vóór het slapen dalen de cortisolspiegel en de temperatuur en bij het ontwaken stijgen ze weer. Bij ochtendmensen zet de daling van cortisolspiegel en de lichaamstemperatuur 's avonds vroeger in dan bij avondmensen. Dit is wat de biologische klok wordt genoemd. 2. Juist Het is een zinvol advies om kort voor het slapengaan geen overmatige (lichamelijke en geestelijke) inspanning meer te leveren. Veel slechte slapers vertonen een leefwijze die hun slaapklacht in de hand werkt door onder andere een té enerverend avondprogramma. 3. Onjuist Geadviseerd wordt om niet in bed te blijven als het slapen niet lukt. 4. Onjuist Alcohol verstoort de slaapstructuur al bij meer dan één consumptie en is een vaak voorkomende oorzaak van te vroeg ontwaken. 5. Juist Lipofiele bètablokkers (bijvoorbeeld metoprolol) passeren de bloed-hersenbarrière en kunnen nachtmerries veroorzaken. Vervanging van metoprolol door een ander antihypertensivum is dus te overwegen. Er kan dan gekozen worden voor een middel uit een andere groep (bijvoorbeeld hydrochloorthiazide). Ook zou een hydrofiele bètablokker die de bloed-hersenbarrière niet passeert (bijvoorbeeld atenolol), geprobeerd kunnen worden. 6. Onjuist De REM-slaap komt voornamelijk in het laatste deel van de nacht voor. 6

7 Docentmateriaal 1 7. Onjuist De totale slaaptijd varieert sterk van persoon tot persoon. Het is onjuist te veronderstellen dat elk mens minstens zes uur slaap per nacht nodig heeft. De normale slaaptijd kan van persoon tot persoon variëren van vijf tot tien uur per etmaal. Ook de inslaaptijd kan overigens sterk variëren, zonder direct abnormaal te zijn. 8. Juist In een nacht zijn er verschillende perioden van diepe en lichte slaap. In de diepeslaapfase herstelt het lichaam zowel geestelijk als lichamelijk. Tijdens inhaalslaap wordt vooral de diepe slaap ingehaald ten koste van de lichte slaap. In totaal zijn er dus minder uren slaap nodig om de uren slaaponthouding in te halen. 9. Juist Bij acute emotionele problemen en situationele stress probeert de huisarts structuur te brengen in het probleem en hulp te bieden bij de verwerking of wel oplossing ervan. In geval van (dreigende) decompensatie kan een slaapmiddel gedurende enkele dagen geïndiceerd zijn om het vertrouwen in de slaapcapaciteit te herstellen. 10. Juist Niet alle slaapstadia worden altijd tijdens een slaapcyclus doorlopen; bij ouderen komt de diepe slaap minder intensief voor. Ouderen slapen oppervlakkiger en vaak ook korter en hebben meer slaaponderbrekingen. Drie slaaponderbrekingen per nacht is normaal. 11. Juist Ouderen slapen minder diep en vaak ook korter. Daarnaast wordt de slaaptijd verder verminderd doordat overdag nogal eens dutjes worden gedaan. Doordat ouderen oppervlakkiger slapen, worden zij vaker wakker. Een middagdutje gaat vrijwel geheel ten koste van de toch al schaars voorkomende diepe slaap 's nachts. Aangezien veel ouderen daarnaast geneigd zijn steeds vroeger naar bed te gaan, neemt de tijd in bed die niet slapend wordt doorgebracht, toe. Dit wordt als storend ervaren. Door het slechtere slapen 's nachts en de dutjes overdag dreigt een omkering van het dag-en-nachtritme. Bij de behandeling van slaapklachten bij ouderen is het goed dit verschijnsel aan hen uit te leggen. 7