Wil je de leerdoelen concreter formuleren

Transcriptie

1 35 Wil je de leerdoelen concreter formuleren.1 Diagnose Communicatief Organisatorisch Formeel Didactisch 37.2 Suggesties voor wat je beter kunt laten 37.3 Suggesties voor wat je kunt doen 38.4 Terug naar de case 38

2 3 Hoofdstuk Wil je de leerdoelen concreter formuleren Case Anouk is docent mediakunde. Haar specialiteit is de jeugd. Ze heeft een jaar of tien in de praktijk gewerkt en weet wat daar omgaat. Niemand ligt daar wakker van mediatheorieën, dat is iets voor deftige borrels en dure managers. In de praktijk zo zegt ze merk je wat werkt en wat niet, waar je wat aan hebt en waaraan niet. Vanaf les 1 leert ze studenten werken met formats die ze van haar vorige werkplek heeft meegenomen: hoe doe je onderzoek, hoe doe je een voorstel voor de redactievergadering, hoe plan je de productie van een item (voor een willekeurig medium) enzovoort. De studenten vinden het een leuk vak en jeugd is een leuke doelgroep, veel leuker dan de buurt of de drie miljoen gepensioneerden. Voor de studiegids maakt Anouk een beschrijving van haar vak, volgens het format dat de opleiding hanteert, met de volgende rubrieken: Waar gaat de cursus over? Wat is de plaats ervan in de opleiding? Hoe zien de toetsing en de herkansing eruit? Wat voor hulp en begeleiding krijg je van de docent? Wat is de studiebelasting? Wat zijn de leerdoelen? Wat is de literatuur? Hoe wordt de cursus geëvalueerd? Bij de rubriek leerdoelen schrijft ze: 5 De student weet wat het belang is van een doelgroep, hoe te werken voor een specifieke doelgroep, en wat het belang is van beeldtaal. 5 De student kan samenwerken binnen een redactie in wisselende rollen, werken met deadlines, items bedenken en produceren, en multimediaal werken. Anouk is tevreden, en blij dat de tekst af is. Twee dagen later krijgt ze van haar teamleider Antoine een de leerdoelen zijn niet specifiek genoeg, bovendien zijn ze niet gerelateerd aan de beroepscompetenties die de opleiding hanteert en ook niet aan het beheersingsniveau dat van studenten in deze fase van de opleiding mag worden verwacht. Hij verzoekt haar de leerdoelen concreter te formuleren. Het gevolg van dit verzoek is een wisseling. Anouk vindt de leerdoelen best concreet. Trouwens, wie het heel precies wil weten, kan terecht in de studiehandleiding. Daar staan alle opdrachten en formats in. Antoine vindt het maar niks: weer zo n docent die gewoon zijn eigen ding doet en niet wil verantwoorden waarom hij doet wat hij doet. Trouwens, met de toetscommissie is afgesproken dat de leerdoelen zó zijn geformuleerd dat er toetscriteria aan kunnen worden ontleend. Nou, dat kan bij deze leerdoelen echt niet. Anouk stelt voor dat iemand die onderwijskundig onderlegd is, dan maar van haar leerdoelen echte leerdoelen moet maken. Zij begrijpt niet wat ze moet doen. Ze heeft hier al meer dan genoeg tijd aan besteed, meer dan in haar takenpakket staat..1 Diagnose.1.1 Communicatief De docent en de teamleider communiceren met elkaar via . Scherper gezegd: ze communiceren eigenlijk niet, maar verschansen zich in hun eigen gelijk. Elke volgende is er alleen maar op gericht om het eigen gelijk groter en onwankelbaarder te maken. Dat belooft niet veel goeds.

3 37.2 Suggesties voor wat je beter kunt laten.1.2 Organisatorisch De teamleider ziet het als zijn taak om de cursusbeschrijvingen van de docenten te controleren. Maar hij kan ook zijn team opdragen om een werkwijze af te spreken waarbij docenten feedback geven op elkaars cursusbeschrijvingen en handleidingen. De controlerende taak van de teamleider houdt de docent juist in zijn isolement in plaats van hem daar uit te halen. Bovendien lijkt het erop dat de teamleider alleen de cursusbeschrijving heeft gelezen, niet de hele cursushandleiding met opdrachten en formats. De teamleider zal daarop als antwoord geven: dat is ondoenlijk. Maar wat houdt zijn controle dan in? Alleen een formele check aan de buitenkant, of de leerdoelen juist zijn geformuleerd? Daarmee lok je formeel gedrag van de docenten uit..1.3 Formeel Onderwijs moet aan eisen voldoen. Die behoren vooraf te zijn vastgesteld, bijvoorbeeld door de curriculumcommissie, en vastgelegd in een curriculum of leerplan. De teamleider is niet de aangewezen functionaris om vast te stellen of dit (de cursusbeschrijving + handleiding) het onderwijs is dat besteld is..1.4 Didactisch Hier is niet duidelijk waar je goed onderwijs aan herkent en hoe je dat dient te ontwikkelen. Zo blijft impliciet voor wie het nu van belang is dat de leerdoelen concreet zijn. Voor de studenten? Maar die stemmen hun gedrag af op de opdrachten die ze krijgen, zij kijken nauwelijks naar de leerdoelen. Voor de docent zelf? Maar die vindt dat de opdrachten en formats concreet genoeg zijn, en bovendien relevant; ze zijn immers aan de beroepspraktijk ontleend. Voor de toetscommissie? De toetscommissie lijkt van mening te zijn dat concrete leerdoelen een vereiste zijn om te kunnen bepalen of de toets deugt. Of voor de externe verantwoording van de plaats van de cursus in de opleiding? Maar als het goed is, is die plaats al beschreven en beargumenteerd in de algehele beschrijving van het curriculum; dat is een verhaal dat de docent vooraf krijgt, bij het maken van het onderwijs, geen verhaal dat de docent zelf nog moet opstellen..2 Suggesties voor wat je beter kunt laten Ga geen leerdoelen volgens het boekje formuleren, omdat dat nu eenmaal schijnt te moeten. Dat werkt niet. Ook voor je collega s is het lastig om concrete leerdoelen technisch correct te formuleren. Trouwens, een concreet geformuleerd leerdoel hoeft niet altijd beter te zijn. Hoe concreter het doel geformuleerd wordt, des te groter de kans dat de uitkomst niet voldoet. Stel het leerdoel is: de student heeft aangetoond samen te kunnen werken op de redactie in wisselende rollen en laat betrokkenen daarvan getuigen, dan gaat de beoordeling van de mederedactieleden een rol spelen in de formele beoordeling van hoe de student heeft gefunctioneerd. Een aldus geformuleerd leerdoel zou wel eens veel lastiger realiseerbaar kunnen zijn dan het oorspronkelijke, ruimer geformuleerde leerdoel van de docent. Denk niet dat, omdat het jouw cursus is, jij ook de enige bent die er echt verstand van heeft, dus dat het niet loont om collega s te vragen om naar de leerdoelen van jouw cursus te kijken.

4 38 Hoofdstuk Wil je de leerdoelen concreter formuleren Stel ze samen met collega s op en help elkaar daarbij, met suggesties, maar ook met kritische vragen om verduidelijking. Dat werkt..3 Suggesties voor wat je kunt doen Bewaar het overzicht. Leerdoelen staan niet op zich, maar passen in een groter geheel, van competenties (uitgewerkt in niveaus en indicatoren), hoofddoelen, cursusdoelen, leerdoelen, lesdoelen, toetscriteria enzovoort. Op welk niveau kun je nu in een studiehandleiding leerdoelen formuleren? Omwille van de overzichtelijkheid raden wij aan om leerdoelen te formuleren op het niveau van de cursus of onderwijseenheid als geheel. Daarbinnen (per week of per les) volstaat een concrete beschrijving van de inhoud en de leeractiviteiten. Zie leerdoelen als een intentie, iets wat je wilt bereiken, een voornemen. We willen eerste worden in de volleybalcompetitie is bijvoorbeeld een doel, een streven. Of dat doel behaald wordt is de vraag. Het stellen van het doel helpt wel om te bepalen welke inspanning nodig is. Formuleer de leerdoelen vervolgens tot op een niveau van concreetheid dat functioneel is. In een volleybalwedstrijd laat het team zich ook niet leiden door subdoelen zoals we moeten vier smashes, een set-up en een een-tweetje bij het net. Het overstijgende doel is het spel variëren, om de tegenpartij in verwarring te brengen. Dit doel is functioneel en bruikbaar genoeg. Het ene leerdoel is het andere niet. Ruwweg kun je twee soorten onderscheiden: productdoelen en procesdoelen. Een productdoel is bijvoorbeeld: studenten leren een rondleiding in de Laurenskerk van Rotterdam verzorgen voor in cultuur en geschiedenis geïnteresseerde toeristen. Procesdoelen daarentegen richten zich op een of meer te doorlopen activiteiten. Wat die activiteiten precies opleveren, is op voorhand nog niet duidelijk. Dat geldt zeker voor procesdoelen met betrekking tot evaluatie en reflectie, aan het einde van een cursus, project of stage. De uit te voeren activiteit mag dan wel duidelijk zijn, het concrete leerresultaat is dat zeker niet, althans niet op voorhand, in de fase van het vaststellen van de leerdoelen. Dat is overigens geen bezwaar of gebrek. Denk vanuit de beroepspraktijk: wat wil je dat studenten daar straks kunnen? Daaraan ontleen je de leerdoelen. Om die te bereiken werken studenten aan een of meer opdrachten, ook ontleend aan de beroepspraktijk. Verbind aan het afronden van die opdracht concrete eisen, en die eisen vormen je beoordelingscriteria. Schrijf in een apart verhaal (een half A4 tje) waarom je vindt dat deze cursus relevant is voor studenten van jaar X in opleiding A en hoe jij de samenhang ziet met de rest van het onderwijs in dit jaar. Die uitleg neem je op in de cursushandleiding en deel je met je collega s..4 Terug naar de case Wat zouden hier concrete leerdoelen kunnen zijn? Anouk zou bijvoorbeeld het volgende kunnen schrijven. In deze cursus leer je een item maken voor een specifieke doelgroep. Je kiest zelf één medium, maar je werkt binnen een redactie samen met anderen die zich op andere media toeleggen. Je leert werken met drie»formats«die standaard worden gebruikt in de beroepspraktijk: 5 voor het bepalen van de relevante kenmerken van een doelgroep en de consequenties daarvan voor de communicatie met deze groep; 5 voor het plannen van alle stappen in de productie van een item; 5 voor het samenwerken in een redactie, in wisselende rollen.

5 39.4 Terug naar de case Je wordt beoordeeld op de kwaliteit van het item en het gebruik van de formats. De beoordelingscriteria staan bij de desbetreffende opdracht. Zou Antoine tevreden zijn als Anouk dit geschreven had? Misschien niet, maar ze zou hem kunnen uitleggen dat wat hij onder het kopje leerdoelen verwacht, bij haar in de omschrijving van de opdrachten staat. Bovendien zou ze hem kunnen vertellen dat geen leerling de leerdoelen van wiskunde leest; zij willen gewoon weten welke soorten sommen er op het proefwerk worden gevraagd.