Energietransitie. Energietransitie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Energietransitie. Energietransitie"

Transcriptie

1 Gedragsverandering Gedragsverandering ter ter bevordering bevordering van van de de Energietransitie Energietransitie dr. dr. Carina Carina J. J. Wiekens Wiekens Toegepaste Toegepaste Psychologie Psychologie && KCE KCE

2 Overzicht Verleden Heden Toekomst

3 Toegepaste Psychologie Gedragsbeoordeling, Gedragsbeïnvloeding & PGO Generiek: Ondernemend & Professioneel werken Experimentele Psychologie Determinanten van gedrag Gedragsinterventies ontwikkelen & testen

4 2½ jaar:

5 Slimme meter + EMS waardoor bewoners inzicht in hun verbruik krijgen en energie kunnen besparen.

6 Onderzoeksontwerp: EMS 1 EMS 2 & EMS 3 Controle conditie Geen EMS

7 Enkele resultaten: Gemiddelde persoon met lage SES welwillend, maar niet intrinsiek gemotiveerd => Kosten besparen voornaamste drijfveer EMS vergroot energiebewustzijn, maar maakt van energieverbruiker geen energiemanager Gebrek aan handelingsmogelijkheden

8 + Vergelijking andere gebruikers & normen - Vergelijkingsdata niet betrouwbaar - App + Zeer uitgebreide gegevens + Betrouwbaar + Gegevens vergelijkbare hh - Tailored feedback - Meer instructie

9 SAMEN DUURZAAM RANDOM HUISHOUDENS

10 Ervaringen en gedrag in een smart-grid

11 Wat is een smart-grid?

12

13 40 Huishoudens vraag naar energie en aanbod van duurzame energie beter op elkaar afstemmen

14 Ervaringen en gedrag in een smart-grid Wat zijn de ervaringen met: - de automatische aansturing van apparaten (Micro-WKK /Warmtepomp)? - de slimme apparaten? - het gebruik van gewone apparaten op andere momenten?

15 Ervaringen en gedrag in een smart-grid Effecten van sturen op kosten (SKB) vs. duurzaamheid (ASD)

16 Wat zijn de ervaringen met de Energy Monitor?

17 Enkele resultaten: 1) SKB positiever dan ASD 2) SKB actievere deelname 3) Voorkeur om eigen opgewekte energie zelf te verbruiken, zelfs als het vanuit een kosten-perspectief of duurzaamheidsperspectief niet de beste strategie is 4) Automatische en slimme sturing is het meest populair, maar handmatige sturing het meest belonend 5) Vertrouwen in technologie (ICT infrastructuur & apparaten) cruciaal Wiekens, C. J., Grootel, van, M., & Steinmeijer, S. (2014). Experiences and behaviors of end-users in a smart grid: The influence of values, attitudes, trust, and several types of demand side management. Behave 2014.

18 Heden

19

20 DE KRACHT VAN DE BUURT: HET SUCCES EN DE SPREIDING VAN BOTTOM-UP INITIATIEVEN OP DE ENERGIEMARKT 2 jaar om (nieuwe) buurtgerichte gedragsinterventies te testen: netwerkbenadering

21 DIT geeft energie! 1. Transitie-arena s (DRIFT) 2. Participatieplatform (Het Portaal) 3. Bewustwording & Gedrag (Hanzehogeschool)

22 Toekomst

23 Toegepaste Psychologie & Energie De kern van al onze werkzaamheden is dat we gedrag faciliteren dat zowel gunstig is voor het individu als voor de samenleving

24 Toegepaste Psychologie & Energie De kern van al onze werkzaamheden is dat we gedrag faciliteren dat zowel gunstig is voor het individu als voor de samenleving Methoden die we daarbij hanteren Gedrag beoordelen: experiment, vragenlijst, observaties, interviews, focusgroepen, testen, netwerkanalyses, etc. Gedrag beïnvloeden: experimenten (RCTs)

25 Toegepaste Psychologie & Energie De kern van al onze werkzaamheden is dat we gedrag faciliteren dat zowel gunstig is voor het individu als voor de samenleving Technieken die we daarbij hanteren Afhankelijk van de situatie Drijfveren, motivatie, Choice architecture Mens is een sociaal wezen

26 Overzicht Verleden Heden & Toekomst (?)

27 Gedragsverandering Gedragsverandering ter ter bevordering bevordering van van de de Energietransitie Energietransitie dr. dr. Carina Carina J. J. Wiekens Wiekens Toegepaste Toegepaste Psychologie Psychologie && KCE KCE

Energietransitie. Energietransitie

Energietransitie. Energietransitie Gedragsverandering Gedragsverandering ter ter bevordering bevordering van van de de Energietransitie Energietransitie dr. dr. Carina Carina J. J. Wiekens Wiekens Toegepaste Toegepaste Psychologie Psychologie

Nadere informatie

dr. Carina Wiekens Lector Duurzaam Gedrag Kenniscentrum Energie

dr. Carina Wiekens Lector Duurzaam Gedrag Kenniscentrum Energie dr. Carina Wiekens Lector Duurzaam Gedrag Kenniscentrum Energie Duurzaam gedrag Missie: We helpen mensen bewuste keuzes te maken op het gebied van energie en duurzaamheid. 1 Energie besparen 2 Slimme meter

Nadere informatie

Take home messages: Thuis: Duurzaam gedrag. Duurzaam Gedrag bij Huurders. Hoeveel energie gebruikt u thuis? Waar gaat de energie naartoe?

Take home messages: Thuis: Duurzaam gedrag. Duurzaam Gedrag bij Huurders. Hoeveel energie gebruikt u thuis? Waar gaat de energie naartoe? Take home messages: 1. Duurzaam leven begint bij jezelf & de eigen medewerkers 2. Duurzaam leven begint met bewustzijn en urgentie 3. maar start pas als er handelingsperspectief is 4. Gedragsverandering

Nadere informatie

Communication, Behaviour & the Sustainable Society. Onderzoeksportfolio 1/2. Verwachtingen Realiteit. Teleurstelling =

Communication, Behaviour & the Sustainable Society. Onderzoeksportfolio 1/2. Verwachtingen Realiteit. Teleurstelling = Communication, Behaviour & the Sustainable Society Dr. Carina J. Wiekens & Dr. Wim J.L. Elving Lector Duurzaam gerag & Lector Duurzame Communicatie Acaemie voor Sociale Stuies & Instituut voor Communicatie,

Nadere informatie

Duurzaam Gedrag Dr. Carina Wiekens Communication, Behavior & the Sustainable Society Centre of Expertise Energy Hanzehogeschool Groningen

Duurzaam Gedrag Dr. Carina Wiekens Communication, Behavior & the Sustainable Society Centre of Expertise Energy Hanzehogeschool Groningen Duurzaam Gedrag Dr. Carina Wiekens Communication, Behavior & the Sustainable Society Centre of Expertise Energy Hanzehogeschool Groningen Nasa s Earth Observatory 1 http://geology.com/articles/night-satellite/satellite

Nadere informatie

Donderen, Actie Energiestekkers Tynaarlo

Donderen, Actie Energiestekkers Tynaarlo Donderen, 02-11-2015 Actie Energiestekkers Tynaarlo Programma vanavond 19.30 Welkom! 19.35 Drenthe in Transitie (Peter Galavazi, Provincie Drenthe) 19.45 Meetresultaten (Carina Wiekens, Hanzehogeschool

Nadere informatie

Openingspagina: website gridflex

Openingspagina: website gridflex Openingspagina: website gridflex Onderwerpen Wie = Wie Over het project Gridflex Energie Management Systeem Zeezoutbatterij Onderzoek Gridflex Planning Gridflex Heeten Heeten: 4000 inwoners Duurzaamdorp

Nadere informatie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-

Nadere informatie

Duurzaam Gedrag. Duurzaam Gedrag

Duurzaam Gedrag. Duurzaam Gedrag - commissie Brundtland, 1987 20 maart 2018, World Social Work Day Dr. Carina J. Wiekens Lector Duurzaam gedrag Communication, Behaviour & The Sustainable Society Academie voor Sociale Studies Hanzehogeschool

Nadere informatie

(Water)bewustzijn & participatie

(Water)bewustzijn & participatie (Water)bewustzijn & participatie Dr. Carina J. Wiekens Lector Duurzaam Gedrag EnTranCe Centre of Expertise Energy & Academie voor Sociale Studies c.j.wiekens@pl.hanze.nl Take home messages: 1. Transitie

Nadere informatie

Eindrapportage. Testfase 1000 Slimme Huishoudens

Eindrapportage. Testfase 1000 Slimme Huishoudens Eindrapportage Testfase 1000 Slimme Huishoudens Auteur: dr. C. J. Wiekens Lectoraat Netintegratie Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen c.j.wiekens@pl.hanze.nl Goedgekeurd door de stuurgroep

Nadere informatie

I-Balance een eerste overzicht. Rolf Velthuys

I-Balance een eerste overzicht. Rolf Velthuys I-Balance een eerste overzicht Rolf Velthuys R.J.Velthuijs@pl.hanze.nl Overzicht Waarom is energievoorziening uberhaupt iets waar we aandacht aan moeten geven? Stabiliteit Continuiteit Betrouwbaarheid

Nadere informatie

SMART GRID ALBERT MOLDERINK

SMART GRID ALBERT MOLDERINK SMART GRID ALBERT MOLDERINK WIE BEN IK Albert Molderink (http://www.utwente.nl/ctit/energy/people/molderink_a.php) www.utwente.nl www.ipsumenergy.com Computer Architectures for Embedded Systems Discrete

Nadere informatie

De Energieke Bedrijvige Kern

De Energieke Bedrijvige Kern 1 De Energieke Bedrijvige Kern Onze missie De samenleving duurzaam verbinden met onze netwerkoplossingen Onze visie Op een veilige, betaalbare en betrouwbare wijze netwerken beheren Als Vlaams energiekenniscentrum

Nadere informatie

Verlaag uw energiekosten. met de Smart Energy Software van I-Real

Verlaag uw energiekosten. met de Smart Energy Software van I-Real Verlaag uw energiekosten met de Smart Energy Software van I-Real Bent u verantwoordelijk voor energiemanagement? Heeft uw organisatie veel energie aansluitingen of levert/produceert u juist energie? Vaak

Nadere informatie

Smart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie

Smart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie Smart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie Suzanne van Kooten 26 november 2012 9 februari 2012 De Energietransitie Vraag naar energie blijft stijgen Aandeel duurzaam moet omhoog De Energietransitie

Nadere informatie

Uitdagingen van de energie transitie

Uitdagingen van de energie transitie Uitdagingen van de energie transitie Presentatie Congres Energy Next Dordrecht 10 december 2015 Remko Bos Directeur Energie ACM Vicepresident CEER 1 ACM als toezichthouder ACM bevordert kansen en keuzes

Nadere informatie

Naar een Duurzame Samenleving. Dr. Carina Wiekens Lector Duurzaam Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen

Naar een Duurzame Samenleving. Dr. Carina Wiekens Lector Duurzaam Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen Naar een Duurzame Samenleving Dr. Carina Wiekens Lector Duurzaam Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen c.j.wiekens@pl.hanze.nl Duurzaam gedrag Missie: We helpen mensen bewuste keuzes te

Nadere informatie

Gebruikers en smart grids

Gebruikers en smart grids Gebruikers en smart grids KIvI NIRIA 23 Juni Gorinchem Geert Verbong Inhoud Belofte van Smart Grids: de actieve gebruiker Verschillende rollen Homo economicus De groene consument Nieuwe diensten De lastige

Nadere informatie

FitGaaf! Het planmaatje voor kids en ouders bij een gezonde leefstijl

FitGaaf! Het planmaatje voor kids en ouders bij een gezonde leefstijl FitGaaf! Het planmaatje voor kids en ouders bij een gezonde leefstijl I Preventie Basisscholen- of KDV project II Interventie Ondersteuning bestaande dienstverlening Sport, Gezondheid & Management Stage:

Nadere informatie

Groener door ICT. Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij

Groener door ICT. Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij Groener door ICT Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij 2 Groener door ICT Smart energy systems door ICT Slimmer rijden door ICT Slimmer werken door ICT Vergroening van ICT Smart Grids

Nadere informatie

Methodisch werken in een weerbarstige praktijk. Prof. dr. Koen Hermans

Methodisch werken in een weerbarstige praktijk. Prof. dr. Koen Hermans Methodisch werken in een weerbarstige praktijk Prof. dr. Koen Hermans Vertrekpunt: vraag Context : beleidsaandacht voor evidence-based practice JE: tweevoudige vraag IPT wetenschappelijk onderbouwen Effectiviteit

Nadere informatie

Lokale initiatieven in het aardbevingsgebied. Plan van aanpak

Lokale initiatieven in het aardbevingsgebied. Plan van aanpak Lokale initiatieven in het aardbevingsgebied Plan van aanpak Colofon Kenniscentrum NoorderRuimte Lectoraat 'Aardbevingsbestendig en kansrijk Groningen' Zernikeplein 11 Postbus/P.O.Box 3037 9701 DA GRONINGEN

Nadere informatie

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework

Nadere informatie

Energieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie

Energieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie Energieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie 10-12-2015 Michiel van Ierssel Wie ben ik? - Projectleider bij Heijmans SysteemIntegratie & Techniek (SIT) binnen Heijmans

Nadere informatie

Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners

Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners Dit onderzoek is gedaan in opdracht van STEDIN. Eindhoven, augustus 2016 Luc van Summeren en Ruth Mourik DuneWorks Samenvatting bewonersonderzoek

Nadere informatie

Dr. Carina Wiekens Onderzoeksleider Energie & Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen

Dr. Carina Wiekens Onderzoeksleider Energie & Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen Dr. Carina Wiekens Onderzoeksleider Energie & Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen c.j.wiekens@pl.hanze.nl Overzicht Energieslurpers: gezocht & gevonden Sluipverbruik Andere resultaten

Nadere informatie

Improve Condition Technology. Guido Peters & Frank Kistemaker

Improve Condition Technology. Guido Peters & Frank Kistemaker Improve Condition Technology Guido Peters & Frank Kistemaker Agenda Introductie Innov8 4life Uitgangspunten ICT & zorg Patiënt Consument Gezondheidsbevordering en gedragswetenschappen Huidige oplossingen

Nadere informatie

Voelsprieten. Voor persoonlijke mobiliteit.

Voelsprieten. Voor persoonlijke mobiliteit. Voelsprieten Voor persoonlijke mobiliteit johan.koolwaaij@mobidot.nl Mobiliteitskeuzes Omstandigheden & beperkingen Optimale keuzes & nieuwe mogelijkheden Gewoontegedrag & vaste patronen Drieledig doel:

Nadere informatie

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do

Nadere informatie

Naar aardgasvrije wijken. 19 mei 2017 Saskia Tegnell

Naar aardgasvrije wijken. 19 mei 2017 Saskia Tegnell Naar aardgasvrije wijken 19 mei 2017 Saskia Tegnell Internationale beweging in de energietransitie Internationale uitdagingen op gebied van klimaat en energie inmiddels alom onderschreven Duurzaamheid

Nadere informatie

Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek. Prof. dr. Perry den Brok

Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek. Prof. dr. Perry den Brok Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek Prof. dr. Perry den Brok Betrokkenen Connect College (opdrachtgever) Kennisnet (subsidie onderzoek) Technische Universiteit Eindhoven

Nadere informatie

Energiebesparing & huishoudens

Energiebesparing & huishoudens 1. Praktijk Wat is het probleem? Op welke knoppen kun je drukken? Amsterdam Smart City Smart Challenge! Energiebesparing in stedelijke omgeving Veel projecten in kantoren, huizen, bedrijven! 11 bedrijven!

Nadere informatie

Slot evenement verslag ICASUS pilot Amersfoort

Slot evenement verslag ICASUS pilot Amersfoort Slot evenement verslag ICASUS pilot Amersfoort GELEERDE LESSEN BOTTOM UP AANPAK Basis voor concepten - FLEX4ALL - SOLAR4ALL - INSIGHT4ALL - TOGETHER4ALL - PROFIT4ALL Bottom-up engagement Tradi&onal Top-

Nadere informatie

OPLOSSINGEN VOOR LANG ZITTEN OP HET WERK. Ingrid Hendriksen

OPLOSSINGEN VOOR LANG ZITTEN OP HET WERK. Ingrid Hendriksen OPLOSSINGEN VOOR LANG ZITTEN OP HET WERK 1 2 Lang zitten = nieuw arbeidsrisico 3 Bewustwording 4 5 Webtool NISB en TNO www.nisb.nl/beweegmomentjes 6 Mogelijke oplossingen Eenvoudig / goedkoop Vereist gedragsverandering!

Nadere informatie

Energiedag voor lokale besturen VVSG. Heidi Lenaerts 26/10/2011

Energiedag voor lokale besturen VVSG. Heidi Lenaerts 26/10/2011 Energiedag voor lokale besturen VVSG Heidi Lenaerts 26/10/2011 Agenda 1. Huidig energiesysteem + evoluties 2. Wat zijn smart grids? 3. Link naar gebruikers & gebouwen 4. Wie is Smart Grids Flanders? Huidig

Nadere informatie

Energieke Buurt Gepubliceerd op Stadslab2050 ( Energieke Buurt. Page 1 of 6

Energieke Buurt Gepubliceerd op Stadslab2050 (  Energieke Buurt. Page 1 of 6 Page 1 of 6 Burgers en bedrijven ontginnen energieke wijken Onze kijk op energie is aan een update toe. We zien de zonnepanelen op het dak van onze buren liggen, fietsen tussen lanen met hoge windmolens

Nadere informatie

Smart Grid. Verdiepende opdracht

Smart Grid. Verdiepende opdracht 2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina

Nadere informatie

Internet of Things De definitieve stap naar slimme woningen

Internet of Things De definitieve stap naar slimme woningen Internet of Things De definitieve stap naar slimme woningen Frank den Hartog Senior Scientist Consumer Networks, TNO Chair of the Technical Working Group, HGI Frank.denHartog@tno.nl www.frankdenhartog.net

Nadere informatie

bijeenkomst KNX professionals 17 maart 2011 Marten van der Laan - HUMIQ

bijeenkomst KNX professionals 17 maart 2011 Marten van der Laan - HUMIQ bijeenkomst KNX professionals 17 maart 2011 Marten van der Laan - HUMIQ 1 Experience you can trust. Even voorstellen HUMIQ is één van Nederlands grootste zelfstandige, beursgenoteerde software-ontwikkelaars.

Nadere informatie

C U R R I C U L U M V I T A E

C U R R I C U L U M V I T A E C U R R I C U L U M V I T A E PERSONALIA Naam: Dr. Carina Johanna Wiekens Geboortedatum: 17 november 1978 E-mailadres: info@carinawiekens.nl OPLEIDING 2006-2009 Universiteit van Tilburg Promotie in de

Nadere informatie

Percepties en attitudes van autobezitters t.a.v. innovatieve auto s

Percepties en attitudes van autobezitters t.a.v. innovatieve auto s Percepties en attitudes van autobezitters t.a.v. innovatieve auto s Mariëtte Pol, Suzanne Brunsting I&M, 31 januari 2012 www.ecn.nl Presentatie Achtergrond en doel van het onderzoek Enquête onderzoek -

Nadere informatie

Why & How. Resultaten onderzoek gemeenten Drenthe. Wat is energieneutraal? Hoe ga je het bereiken? Hoe meet je het?

Why & How. Resultaten onderzoek gemeenten Drenthe. Wat is energieneutraal? Hoe ga je het bereiken? Hoe meet je het? Resultaten onderzoek gemeenten Drenthe Wat is energieneutraal? Hoe ga je het bereiken? Why & How Hoe meet je het? Carina Wiekens, Marcel Koenis & Lynette Germes EnTranCe: Centre of Expertise Energy Hanzehogeschool

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. Hoofdstuk 1. ENGIE & Digitalisering. Hoofdstuk 2. Digital Energy Solutions. Hoofdstuk 3. SDS Energy Cloud

INHOUDSOPGAVE. Hoofdstuk 1. ENGIE & Digitalisering. Hoofdstuk 2. Digital Energy Solutions. Hoofdstuk 3. SDS Energy Cloud INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 ENGIE & Digitalisering Digital Energy Solutions SDS Energy Cloud Hoofdstuk 1 ENGIE & Digitalisering ENGIE wereldwijd Activiteiten en kengetallen Topspeler

Nadere informatie

Ministerie van Economische Zaken

Ministerie van Economische Zaken DOORBRAAKPROJECT ICT EN ENERGIE Routekaart doorbraakproject ICT en Energie Ministerie van Economische Zaken Rapport nr.: 14-2884 Datum: 2014-10-15 SAMENVATTING ROADMAP Het kabinet wil dat de uitstoot van

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

De consument kiest zelf, grip op eigen energiedata!

De consument kiest zelf, grip op eigen energiedata! De consument kiest zelf, grip op eigen energiedata! HelloData een service van MPARE MPARE faciliteert standaardisatie van energiedata. Maatschappelijk doel: versnellen energietransitie. HelloData: maatschappelijke

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Implementatie van maatregelen ter bevordering van duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Implementatie van maatregelen ter bevordering van duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid Hoofdstuk 2 De toenemende vergrijzing van de werkende bevolking leidt ertoe dat het steeds uitdagender wordt voor werknemers om gezond en gemotiveerd hun pensioengerechtigde leeftijd te bereiken. Duurzame inzetbaarheid

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

totaaloplossing 40% Bespaar op uw verbruik en kosten Plugwise is dat een biedt voor wie op kantoor of thuis inzicht wil in het energieverbruik.

totaaloplossing 40% Bespaar op uw verbruik en kosten Plugwise is dat een biedt voor wie op kantoor of thuis inzicht wil in het energieverbruik. Plugwise is het enige draadloze totaaloplossing Plugwise heeft een duidelijke filosofie: energiemanagementsysteem dat een biedt voor wie op kantoor of thuis inzicht wil in het energieverbruik. de groenste

Nadere informatie

FLEX VERSNELLINGS PROGRAMMA

FLEX VERSNELLINGS PROGRAMMA FLEX VERSNELLINGS PROGRAMMA 2016 1 INLEIDING Steeds meer huishoudens, bedrijven en energiecollectieven wekken zelf hun energie op. Tegelijkertijd zien we dat de vraag naar met name elektriciteit toeneemt.

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

Presentatie Paddy Noë 26 juni 2019 H 2 H. Huishoudens op waterstof Proef project Wageningen

Presentatie Paddy Noë 26 juni 2019 H 2 H. Huishoudens op waterstof Proef project Wageningen Informatieavond 26 juni in de BBTHK H 2 H Huishoudens op waterstof Proef project Wageningen 1 1 H2H team Paddy Noë: Opzet Pilot Project in Wageningen 2 2 3 3 H2H initiatief Een burger initiatief; Voor

Nadere informatie

Industriële elektrificatie

Industriële elektrificatie Waar staan we en waar gaan we heen? Industriële elektrificatie 9 oktober 2018 Egbert Klop Rode draad Heden Perspectief 2030 en 2050 Hoofdpaden industriële energietransitie Elektrificatie als transitiepad

Nadere informatie

De Minor Energie en ICT aan de Hanzehogeschool Groningen. 30 jan 2014 Driebergen-Zeist / Antropia. Rolf Velthuys R.J.Velthuijs@pl.hanze.

De Minor Energie en ICT aan de Hanzehogeschool Groningen. 30 jan 2014 Driebergen-Zeist / Antropia. Rolf Velthuys R.J.Velthuijs@pl.hanze. De Minor Energie en ICT aan de Hanzehogeschool Groningen 30 jan 2014 Driebergen-Zeist / Antropia Rolf Velthuys R.J.Velthuijs@pl.hanze.nl Overzicht Onderwijs en Onderzoek aan de Hanzehogeschool Groningen

Nadere informatie

Samenvatting rapportage Masterclass Energiebesparing op de werkvloer. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

Samenvatting rapportage Masterclass Energiebesparing op de werkvloer. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Samenvatting rapportage Masterclass Energiebesparing op de werkvloer 2016 In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Samenvatting rapportage Masterclass Energiebesparing op de werkvloer

Nadere informatie

University of Groningen. De Kracht van de Buurt Jans, Lise; Sloot, Daniel; Steg, Linda; Eerland, Djoera

University of Groningen. De Kracht van de Buurt Jans, Lise; Sloot, Daniel; Steg, Linda; Eerland, Djoera University of Groningen De Kracht van de Buurt Jans, Lise; Sloot, Daniel; Steg, Linda; Eerland, Djoera IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to

Nadere informatie

Domotica & Energiemanagement Via domotica naar Smart Grids!

Domotica & Energiemanagement Via domotica naar Smart Grids! Domotica & Energiemanagement Via domotica naar Smart Grids! Smart Homes Nationaal Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen Duizelseweg 4a 5521 AC Eersel www.smart-homes.nl info@smart-homes.nl Peter Brils tel.

Nadere informatie

EOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag

EOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag EOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag Ir. A.J.M. Schouwenaar Dinsdag 8 oktober 2013 Innovator Asset Management Enexis B.V. 1 Enexis kerncijfers 2 Enexis heeft een faciliterende

Nadere informatie

Privacy By Design Ontdekkingsreis achter een trust-platform

Privacy By Design Ontdekkingsreis achter een trust-platform Privacy By Design Ontdekkingsreis achter een trust-platform Bob Kronenburg Tippiq Een publiek R&D initiatief van Alliander NV 1 Stelling Iedereen wil slimmere diensten om het leven aangenamer te maken,

Nadere informatie

MEER BESEF EN MINDER VERBRUIK VAN ENERGIE. HET EFFECT VAN ECOREFLECT.

MEER BESEF EN MINDER VERBRUIK VAN ENERGIE. HET EFFECT VAN ECOREFLECT. MEER BESEF EN MINDER VERBRUIK VAN ENERGIE. HET EFFECT VAN ECOREFLECT. ALLE PARAMETERS OP ÉÉN DASHBOARD ECOREFLECT INFORMEERT EN MOTIVEERT. Energiebesparing ontstaat niet alleen door slimme technische oplossingen.

Nadere informatie

Agenda. Strategie Cogas en speerpunten. Stadsverwarming Windmolenbroek. Toekomstige ontwikkelingen Cogas op gebied van warmtenetten

Agenda. Strategie Cogas en speerpunten. Stadsverwarming Windmolenbroek. Toekomstige ontwikkelingen Cogas op gebied van warmtenetten Stadsverwarming Windmolenbroek Agenda Strategie Cogas en speerpunten Stadsverwarming Windmolenbroek Toekomstige ontwikkelingen Cogas op gebied van warmtenetten 1 Cogas staat voor verduurzaming Strategie

Nadere informatie

Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht

Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik van

Nadere informatie

Samen Energie Opwekken BZ 27 februari 2014

Samen Energie Opwekken BZ 27 februari 2014 Samen Energie Opwekken BZ 27 februari 2014 31 januari, het vervolg Veel belangstelling samen duurzame energie opwekken En samen energie te besparen En isolatieprojecten te starten Belangstelling initiatief

Nadere informatie

FLEXINES ARCHITECTUUR

FLEXINES ARCHITECTUUR Flexines architectuur Introductie Het doel van het Flexines project is om een Energie Management Systeem (EMS) te ontwikkelen voor huishoudens. Figuur 1 geeft de scope van het EMS aan. GUI Energy Management

Nadere informatie

Energie & Gedrag Missie: We helpen mensen bewuste keuzes te maken op het gebied van energie en duurzaamheid.

Energie & Gedrag Missie: We helpen mensen bewuste keuzes te maken op het gebied van energie en duurzaamheid. Dr. Carina Wiekens Onderzoeksleider Energie & Gedrag Kenniscentrum Energie Hanzehogeschool Groningen c.j.wiekens@pl.hanze.nl Energie & Gedrag Missie: We helpen mensen bewuste keuzes te maken op het gebied

Nadere informatie

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 17 mei 2017 U Lbr. 17/028 (070) Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 17 mei 2017 U Lbr. 17/028 (070) Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad Datum 17 mei 2017 Ons kenmerk BB/U201700352 Lbr. 17/028 Telefoon (070) 373 8393 Bijlage(n) 3 Onderwerp Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering Samenvatting

Nadere informatie

Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler

Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler Context 40% van alle energie wordt in de westerse wereld gebruikt in gebouwen [1] Elektriciteit is een duurzame energie drager Een nieuw type elektriciteitsnet

Nadere informatie

Energie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst. Welkom

Energie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst. Welkom Energie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst Welkom 1 Eandis in de energiemarkt CREG / VREG Decentrale producenten elektriciteit Centrale producenten elektriciteit Invoerders aardgas Elia Distributienetbeheerders

Nadere informatie

Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens

Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens MeppelEnergie Lokaal Duurzaam EnergieBedrijf MeppelEnergie Openingshandeling op 26-1-2012 Duurzame energie voor de woonwijk Nieuwveense

Nadere informatie

Het vergroten van het succes van Buurkracht. Het vergroten van het. succes van Buurkracht

Het vergroten van het succes van Buurkracht. Het vergroten van het. succes van Buurkracht Het vergroten van het Het vergroten van het succes van Buurkracht succes van Buurkracht Een studie naar het effect van 5 gedragsinterventies om de verspreiding Een studie van naar lokale het initiatieven

Nadere informatie

Participatie mobiliteitsbeleid Gent. Tim Scheirs 28/02/2013

Participatie mobiliteitsbeleid Gent. Tim Scheirs 28/02/2013 Participatie mobiliteitsbeleid Gent Tim Scheirs 28/02/2013 disclaimer Participatie Mobiliteit Gent Waarom participatie? Burger = klant INSPRAAK PARTICIPATIE AMBTENAAR = civil servant Waarom participatie?

Nadere informatie

DIT STUK IS NIET GETOETST DOOR INSPECTIE SZW EN DIENT ALS NASLAGWERK VOOR HET VERDER UITWERKEN VAN HET ARBOBELEID GERICHT OP GEDRAG.

DIT STUK IS NIET GETOETST DOOR INSPECTIE SZW EN DIENT ALS NASLAGWERK VOOR HET VERDER UITWERKEN VAN HET ARBOBELEID GERICHT OP GEDRAG. GEDRAG EN VEILIGHEID DIT STUK IS NIET GETOETST DOOR INSPECTIE SZW EN DIENT ALS NASLAGWERK VOOR HET VERDER UITWERKEN VAN HET ARBOBELEID GERICHT OP GEDRAG. OP NAAR EEN VEILIG BEDRIJF Bedrijven die hun technologie

Nadere informatie

Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland. Cofely Energy & Infra

Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland. Cofely Energy & Infra Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland Cofely Energy & Infra INHOUD Voorstellen Waarom eigenlijk Smart Grids? De transitie naar Smart Grids Verschillende

Nadere informatie

FLEX VERSNELLINGS PROGRAMMA

FLEX VERSNELLINGS PROGRAMMA FLEX VERSNELLINGS PROGRAMMA 2017 INLEIDING Steeds meer huishoudens, bedrijven en energiecollectieven wekken zelf hun energie op. Tegelijkertijd zien we in de samenleving dat de vraag naar met name elektriciteit

Nadere informatie

De slimme meter Meer inzicht, meer gemak

De slimme meter Meer inzicht, meer gemak De slimme meter Meer inzicht, meer gemak www.enduris.nl De slimme meter Meer inzicht, meer gemak De slimme meter is een nieuwe generatie energiemeter voor elektriciteit en gas. Deze meter kan meterstanden

Nadere informatie

Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie

Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Laurens Ekkel Tweede druk Boom Lemma uitgevers Amsterdam 2015 Voorwoord

Nadere informatie

The green team. Imtech ICT CS. Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids

The green team. Imtech ICT CS. Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids The green team Imtech ICT CS Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids Agenda presentatie 1. Corporate Social Responsibility drijfveer voor Smart X: Wat betekent CSR voor organisaties?

Nadere informatie

Bijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers

Bijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers Bijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers This project has received funding from the European Union's Seventh Programme for research, technological development and demonstration under grant

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 24 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe gaan jongeren met andere mensen om? Hoe werkt dat

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Preffi 2.0: Preventie Effectmanagement Instrument. Ontwikkeling,validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid

Preffi 2.0: Preventie Effectmanagement Instrument. Ontwikkeling,validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid Preffi 2.0: Preventie Effectmanagement Instrument Ontwikkeling,validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid De gebruikers 1200 gezondheidsbevorderaars, voorlichters en preventiewerkers, werkzaam bij: GGD

Nadere informatie

Visieworkshop Zuyd Hogeschool

Visieworkshop Zuyd Hogeschool Visieworkshop Zuyd Hogeschool VANUIT ONDERWIJSVISIE NAAR EEN VISIE OP DLWO Harry Renting Lianne van Elk Aanleidingen programma Mogelijkheden van SURFconext Web2.0 applicatie vrij beschikbaar Ontwikkelingen

Nadere informatie

Toekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost. Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018

Toekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost. Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018 Toekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018 Onderwerpen Studieproject Kantorenstrook Amstel III Basis technisch concept Voorlopige

Nadere informatie

Energie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in Alblasserdam

Energie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in Alblasserdam Energie Energiebesparing en duurzame energie in Alblasserdam De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik van

Nadere informatie

Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving

Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving THEMABIJEENKOMST G.O. 27 maart 2013 SER DIALOOGSESSIE 27 februari 2013 40 Young Professionals 50 Young Professionals ONDERWERPEN TER DISCUSSIE: 1. Energiebesparing

Nadere informatie

Smart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving

Smart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving Smart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving ABB Electrification Products, Business Development Agenda Smart Energy Management ABB De

Nadere informatie

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.

Nadere informatie

Dr. An Bogaerts PortaAL Expertisecentrum voor Gezond Bewegen KU Leuven

Dr. An Bogaerts PortaAL Expertisecentrum voor Gezond Bewegen KU Leuven Motiveren van niet-actieve senioren wat is de rol van de bewegingsambassadeur? Dr. An Bogaerts PortaAL Expertisecentrum voor Gezond Bewegen KU Leuven PortaAL Poort naar een Actieve Levensstijl Expertise

Nadere informatie

Smart City Rotterdam. Een visie op een slimme toekomst

Smart City Rotterdam. Een visie op een slimme toekomst Smart City Rotterdam Een visie op een slimme toekomst Opdracht Deze studie is verricht in opdracht van de dienst Stadsontwikkeling van de gemeente Rotterdam. Contactpersonen voor de begeleiding van deze

Nadere informatie

NAAR EEN DUURZAAM ENERGIESYSTEEM

NAAR EEN DUURZAAM ENERGIESYSTEEM MAART 2014 NAAR EEN DUURZAAM ENERGIESYSTEEM HOE ENEXIS BIJDRAAGT AAN DE REALISATIE VAN DE ENERGIEDOELSTELLINGEN TOEKOMSTVAST MAKEN VAN DE ENERGIENETTEN Enexis neemt haar verantwoordelijkheid om, vanuit

Nadere informatie

Challenge 4 : Faciliteren Energietransitie Game

Challenge 4 : Faciliteren Energietransitie Game Challenge 4 : Faciliteren Energietransitie Game : Enexis In een straat (wijk/buurt/community) werken een aantal bewoners samen en delen hun actuele huis energie productie en consumptie gegevens via hun

Nadere informatie

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 23 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe komt het dat sommige mensen aardiger zijn dan anderen?

Nadere informatie

INTEGRALE PLANNING & CONTROL VOOR DE OVERHEID

INTEGRALE PLANNING & CONTROL VOOR DE OVERHEID INTEGRALE PLANNING & CONTROL VOOR DE OVERHEID Public Insights & Innovations 2018 Onderwerpen Iets over integrale planning & control Hoe ziet dat eruit bij een gemeente? Wat voor tools bieden uitkomst?

Nadere informatie

Roadmap naar Smart Grids ECN s visie

Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Martin Scheepers Program Manager Intelligent Electricity Grids Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland, Utrecht, 19 oktober 2009 www.ecn.nl Inhoud Waarom slimme

Nadere informatie

Mastercours Smart Cities. Hier komt tekst Jose Manshanden. Gemeente Utrecht. Utrecht.nl

Mastercours Smart Cities. Hier komt tekst Jose Manshanden. Gemeente Utrecht. Utrecht.nl Mastercours Smart Cities Hier komt tekst Jose Manshanden Hier Martin komt ook Jansen tekst Gemeente Utrecht Waar komen we vandaan? Organisatievernieuwing Via B. Resultaten via B Begroting op orde Organisatiestructuur

Nadere informatie

Gecontroleerde gedragsexperimenten: Waarde voor beleid?

Gecontroleerde gedragsexperimenten: Waarde voor beleid? Gecontroleerde gedragsexperimenten: Waarde voor beleid? Mirthe Boomsma (Tilburg University/PBL) 1 23 November 2017 Introductie Opkomst gecontroleerde gedragsexperimenten Bijv. VANG project Afval in de

Nadere informatie