Energie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers

Transcriptie

1 Energie nulmeting Regio Amstelland-Meerlanden Concept 22 oktober 2008 Opdrachtgever: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Opgesteld door: Bosch & Van Rijn Drs. G. Bosch Ing. J. Dooper

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Woningbouw Introductie Energieverbruik en broeikasgas emissies Utiliteitsbouw Introductie Energie gebruik Agrarische Sector Introductie Energie gebruik en CO 2 emissies Bedrijven en industrie Introductie Energie gebruik en CO 2 emissies Verkeer en vervoer Introductie Energieverbruik en broeikasgas emissies Duurzame energie productie Totaal overzicht

3 1. Inleiding Wereldwijd staat het energievraagstuk hoog op de agenda. De beschikbare voorraden aardolie en aardgas raken op en worden door de groeiende vraag duurder. Er is een transitie nodig van verbruik naar besparing en opwekking van duurzame bronnen van energie. De bestuurders van de regio Amstelland en de Meerlanden hebben op het A&M regiosymposium op 22 juni 2007 Op weg naar 2040 in een duurzame regio de ambitie uitgesproken om energieneutraal te zijn in De definitie van energie neutraal hierin is: De energie welke in de regio wordt verbruikt wordt ook in de regio duurzaam opgewekt. Voordat er concrete maatregelen genomen kunnen worden om de energievraag te verduurzamen zal het huidige energieverbruik inzichtelijk gemaakt moeten worden. Voor u ligt het rapport dat voortvloeit uit de energie nulmeting die is uitgevoerd voor de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn. Dit rapport geeft de totale energie nulmeting van deze 5 gemeenten samen. Het onderzoek is gebaseerd op informatie afkomstig van de gemeente en Nederlandse gemiddelden afkomstig van onder andere SenterNovem, Kamer van Koophandel en het CBS. De energie nulmeting is gedaan op hoofdlijnen voor de volgende sectoren: Woningbouw Bedrijven en industrie Verkeer en vervoer Agrarische sector Utiliteitsbouw. Voor het onderdeel utiliteitsbouw zijn voor de gemeenten (behalve Diemen) aannamen gemaakt, omdat hiervoor op het moment van schrijven nog geen werkelijke hoeveelheden voor bekend waren. Leeswijzer: In hoofdstukken 2 t/m 6 zal het energieverbruik in de sectoren woningbouw, utiliteitsbouw, agrarische sector, bedrijven en industrie en verkeer en vervoer respectievelijk in kaart worden gebracht. Hoofdstuk 7 geeft een overzicht van duurzame energie die momenteel al geproduceerd wordt. Het rapport sluit af met een totaal overzicht van het energiegebruik binnen de gemeentegrenzen. 2

4 2. Woningbouw 2.1 Introductie Woningbouw is verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van het energieverbruik in Nederland. In Nederland wordt voor verwarming voornamelijk aardgas gebruikt. Het gemiddelde gasverbruik van een huishouden is de afgelopen 10 jaar gedaald met ongeveer 17%. Deze daling komt door het gebruik van efficiëntere centrale verwarmingssystemen en betere isolatie. Het aandeel in het gasverbruik voor het verwarmen van water stijgt door een verhoogde vraag naar comfort. Verder wordt gas in huishoudens gebruikt voor koken, dit aandeel is de laatste jaren ongeveer gelijk gebleven. Door de toegenomen vraag naar comfort is ook het elektriciteitverbruik gestegen. De behoefte naar meer comfort resulteert in meer huishoudelijke apparaten die elektriciteit gebruiken. In dit hoofdstuk wordt het cumulatieve energieverbruik en de daaruit resulterende broeikasgasemissies inzichtelijk gemaakt van de woningbouw in de 5 gemeenten. 2.2 Energieverbruik en broeikasgas emissies De gemeenten samen hebben ongeveer inwoners en deze vormen samen huishoudens (bron: CBS): Aalsmeer inwoners huishoudens Amstelveen inwoners huishoudens Diemen inwoners huishoudens Ouder-Amstel inwoners huishoudens Uithoorn inwoners huishoudens Dit resulteert in een gemiddelde van 2,21 persoon per huishouden. Op basis van het aantal huishoudens en de gemiddelde grootte van de huishoudens is het energieverbruik van de huishoudens per gemeente bepaald. Tabel 1 laat het totale elektriciteit- en gasverbruik zien van de woningbouw in de 5 gemeenten. Het verbruik wordt zowel gegeven in kilowatturen (kwh) elektriciteit als in kubieke meters (m 3 ) aardgasverbruik. Ook wordt dit verbruik gegeven in één energie eenheid (GJ). Omdat voor elektriciteit geldt dat deze in Nederland niet met een rendement van 100% wordt opgewekt is het primair energieverbruik hoger dan het energieverbruik in huis. In Nederland wordt elektriciteit met een gemiddeld rendement van 40% opgewekt, daarom is ook het primaire energie verbruik weergegeven. Dit energieverbruik resulteert in broeikasgasemissies, uitgedrukt in tonnen CO 2. Figuur 1 geeft de verdeling van dit energieverbruik over de 5 gemeenten: Onderwerp Elektriciteitsverbruik Hoeveelheid Eenheid kwh Gasverbruik m 3 Energieverbruik Primair energieverbruik GJ GJ CO 2 uitstoot Ton CO 2 Tabel 1: Energieverbruik en CO 2 uitstoot van woningbouw 3

5 Figuur 1: Aandeel in energieverbruik van de woningbouw per gemeente. 4

6 3. Utiliteitsbouw 3.1 Introductie De gebouwde omgeving (exclusief woningbouw) is verantwoordelijk voor ongeveer 10% van het totale energieverbruik in Nederland. De meeste van deze gebouwen zijn van bedrijven en industrie en worden behandeld in hoofdstuk 5. Gebouwen en voorzieningen die vallen onder de gemeentelijke instantie of waar de gemeente veel invloed op heeft zijn gebouwen in de zorgsector, gemeentelijke kantoren, onderwijs en sportaccommodaties. Deze worden in dit hoofdstuk apart behandeld. Daar waar toch overlap is met hoofdstuk 5 (kantoren van bedrijven) is dit verrekend met de uitkomsten van hoofdstuk 5; bedrijven en industrie. 3.2 Energie gebruik Volgens onderzoek van het CBS blijkt dat in de gebouwsegmenten kantoren, onderwijs, sportaccommodaties en verzorging het totale energieverbruik toeneemt. Een uitzondering hierop zijn ziekenhuizen waar sprake is van een afname. De toename in isolatiemaatregelen, efficiënte verlichting en klimaatinstallaties leidt tot een afname in het energieverbruik. Echter, dit weegt niet op tegen de toename als gevolg van het stijgend gebruik van koeling en het verkeerd inregelen van verwarming- en koelinstallaties. Voor de 5 gemeenten is het energieverbruik en de daarbij behorende broeikasemissies berekend voor deze utiliteitsbouw. Op het moment van schrijven is nog niet alle informatie binnen over de omvang van de verschillende utiliteitsbouwsectoren in de 5 gemeenten. Het energieverbruik is wederom uitgedrukt in kilowatturen (kwh) elektriciteit, kubieke meters (m 3 ) gas, en direct en primair energieverbruik in GigaJoule (GJ). Energieverbruik Primair energieverbruik Elektriciteitverbruik Gasverbruik Broeikasgasemissies X 1000 kwh x 1000 m 3 GJ GJ Ton CO 2 Zieken- / verzorginghuizen Kantoren Onderwijs Sport / Zwembaden Totaal: Tabel 2: Energieverbruik en CO 2 uitstoot van utiliteitsbouw 5

7 In onderstaand taartdiagram (figuur 2) is te zien dat het overgrote deel van het energieverbruik van de utiliteitsbouw plaatsvindt in kantoren. Figuur 2: Aandeel per type bebouwing in totale energieverbruik (GJ) van utiliteitsbouw. Figuur 3 geeft het aandeel in energieverbruik van utiliteitbouw per gemeente: Figuur 3: Aandeel per gemeente in totale energieverbruik (GJ) van utiliteitsbouw. 6

8 4. Agrarische Sector 4.1 Introductie De agrarische sector verbruikt ongeveer 6 procent van het totale Nederlandse energieverbruik. De agrarische sector is onderverdeeld in akker- en tuinbouw, glastuinbouw en veehouderij. Onder akker- en tuinbouw wordt verstaan alle agrarische gewassen die geteeld worden op openbodem. Onder glastuinbouw valt alles dat onder glas gecultiveerd wordt. Qua energiegebruik is veehouderij verder op te splitsen in graasdieren en hokdieren. Glastuinbouw is veruit de grootste energieverbruiker in deze sector en neemt zo n 80 procent van het energieverbruik in de agrarische sector voor zijn rekening. In dit hoofdstuk wordt het energieverbruik en de daaruit resulterende broeikasgasemissies bepaald van de agrarische sector in de 5 gemeenten in Amstelland-Meerlanden. 4.2 Energie gebruik en CO 2 emissies De regio Amstelland Meerlanden kent heel veel glastuinbouw. In totaal bevindt zich 330 hectare glastuinbouw in de 5 gemeenten. Dit zorgt ervoor dat het aandeel in de totale energieverbruik van de agrarische sector groter is dan het landelijk gemiddelde. kent nauwelijks agrarische bedrijvigheid. Onderstaande tabel laat het energieverbruik van de agrarische sector in de 5 gemeenten zien. Te zien is dat in de regio de glastuinbouw bijna volledig verantwoordelijk is voor het energieverbruik in de agrarische sector. Diesel verbruik Elektriciteitverbruik Gasverbruik Energieverbruik Primair verbruik Broeikasgas -emissies X 1000 kwh x 1000 m 3 liter GJ GJ Ton CO 2 Akkerbouw Glastuinbouw Veehouderij Graasdieren Hokdieren Totaal: Tabel 3: Energieverbruik en CO 2 uitstoot van de agrarische sector Het energieverbruik is wederom uitgedrukt in kilowatturen (kwh) elektriciteit, kubieke meters (m 3 ) gas, en direct en primair energieverbruik in GigaJoule (GJ). Figuur 4 geeft het aandeel in energieverbruik van utiliteitbouw per gemeente: 7

9 Figuur 4: Aandeel per gemeente in totale energieverbruik (GJ) van agrarische sector. 8

10 5. Bedrijven en industrie 5.1 Introductie Landelijk gezien zijn bedrijven en industrie verantwoordelijk voor ongeveer een derde van het energieverbruik en broeikasgasemissies. De toename van bedrijvigheid en productie van de laatste jaren zorgt voor een groeiende energieverbruik. Steeds efficiënter wordende productiemethoden zorgt er echter wel voor dat de groei in energiegebruik langzamer gaat dan de groei in productie. In dit hoofdstuk wordt het energieverbruik en de daarbij behorende broeikasgasemissies bepaald voor de 5 gemeenten in Amstelland-Meerlanden. Het energieverbruik en broeikasgasemissies van de agrarische sector, onderwijs, sportaccommodaties en de zorgsector is in dit hoofdstuk niet meegenomen omdat het al in andere hoofdstukken behandeld wordt. De sectoren die zich bezig houden met energieopwekking en brandstof productie zijn ook niet meegenomen. Het energieverbruik en de broeikasgasemissies afkomstig van deze sectoren zijn toegekend aan de eindgebruiker. 5.2 Energie gebruik en CO 2 emissies Het CBS houd voor alle sectoren bij wat het jaarlijkse energieverbruik en de daarbij behorende broeikasgasemissies zijn per sector. Tevens wordt bijgehouden hoeveel werknemers er actief zijn binnen iedere sector. Deze gegevens maakt het mogelijk om een gemiddelde energieverbruik en broeikasgasemissie per werknemer te berekenen. Aan de hand van het aantal werknemers (in full time equivalenten) is het verbruik en de hoeveelheid emissies bepaald voor voor de bedrijven en industrie in de 5 gemeenten. Ten tijden van het schrijven van dit rapport zijn de exacte aantallen werknemers per sector nog niet bekend voor de 5 gemeenten. De berekeningen zijn gedaan op basis van informatie afkomstig van het CBS die het aantal werknemers per gemeente in 2006 geeft verdeeld over de verschillende sectoren. Tabel 4 laat het aantal werknemers zien die actief zijn binnen de gemeenten voor verschillende hoofdsectoren (volgens SBI 93 indeling). Veruit de meeste werknemers zijn actief in de financiële en zakelijke dienstverlening. Sector Aantal werknemers Industrie Bouwnijverheid Groothandel Detailhandel Diensten Totaal Tabel 4: Aantal werknemers per hoofdsector (SBI 93). Tabel 5 laat het energieverbruik en de daarbij horende broeikasgasemissies zien per hoofdsector. Het energieverbruik is wederom uitgedrukt in kilowatturen (kwh) elektriciteit, kubieke meters (m 3 ) gas, en direct en primair energieverbruik in GigaJoule (GJ). 9

11 Sector X 1000 kwh X 1000 m 3 ton CO 2 GJ Primair GJ Industrie Bouwnijverheid Handel, reparatie en horeca Vervoer, opslag en communicatie Onr.goed,financiële+zakl.diensten Totaal Tabel 5: Energieverbruik en CO 2 uitstoot per hoofdsector (SBI 93). Onderstaand figuur laat zien dat meer dan de helft van het energieverbruik plaatsvindt in de industrie. Ongeveer een derde vindt plaats in de financiële en zakelijke dienstverlening, dit komt niet doordat het energieverbruik per werknemer hoog ligt maar doordat hier relatief veel werknemers actief zijn in de regio. Figuur 5: Energieverbruik (GJ) van bedrijven en industrie in verschillende sectoren. Figuur 6 geeft het aandeel in energieverbruik van bedrijven en industrie per gemeente: Figuur 6: Aandeel per gemeente in totale energieverbruik (GJ) van bedrijven en industrie. 10

12 6. Verkeer en vervoer 6.1 Introductie Verkeer en vervoer is in Nederland verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van het Nederlandse energieverbruik. Het energieverbruik door verkeer en vervoer is de laatste 20 jaar flink toegenomen. Bijna de helft van het totale motorbrandstoffenverbruik komt voor rekening van personenauto's; het aandeel van bedrijfsauto's is ongeveer 30%. Het verbruik van wegvoertuigen per kilometer is in de loop der jaren nauwelijks veranderd. Motoren zijn in de regel wel zuiniger geworden, maar het effect daarvan is tenietgedaan door het toegenomen voertuiggewicht, de toepassing van zwaardere motoren en het gebruik van airconditioners. 6.2 Energieverbruik en broeikasgas emissies Aan de hand van ingeschreven voertuigen, gemiddelde kilometrages en brandstofverbruiken is het energieverbruik en de bijbehorende broeikasgasemissies berekend voor de 5 gemeenten. Onderstaande tabel geeft het aantal voertuigen per klasse en de daarbij behorende brandstofverbruik en broeikasgasemissie. Aantal voertuigen Liters Ton CO 2 GJ Personenauto's Benzine Diesel LPG Bestelauto's Benzine Diesel LPG Vrachtauto's Benzine Diesel LPG Trekkers Benzine Diesel LPG Autobussen Benzine Diesel LPG Motorfietsen Benzine Totaal Tabel 6: Brandstofverbruik en CO 2 uitstoot per voertuigtype. 11

13 De verbruikstotalen van de brandstoffen in de sector verkeer en vervoer staan gegeven in tabel 7. Totaal benzine Totaal diesel Totaal LPG Tabel 7: Verbruikstotalen per brandstoftype liters liters liters Onderstaande figuur laat zien dat ongeveer tweederde van het energieverbruik, van de sector verkeer en vervoer plaatsvindt door personenauto s. Figuur 7: Energieverbruik (GJ) van verkeer en vervoer per voertuigtype. Figuur 8 geeft het aandeel in energieverbruik van verkeer en vervoer per gemeente: Figuur 8: Energieverbruik (GJ) van verkeer en vervoer per gemeente. 12

14 7. Duurzame energie productie Ten tijde van het schrijven van dit rapport is er geen informatie beschikbaar over de huidige hoeveelheid duurzame energie die in de regio Amstelland-Meerlanden wordt opgewekt. Om toch tot een aandeel van duurzame energie te komen is het aandeel in Nederland opgewekte duurzame energie vertaald naar de gemeente. Onderstaande tabel geeft per techniek de hoeveelheid duurzame energie die wordt opgewekt in Nederland (TJ). Techniek Energie opwekking (TJ) Waterkracht 877 Windenergie Zonne-energie totaal w.v. Zonnestroom 305 Zonnewarmte 819 Omgevingsenergie totaal w.v. Warmtepompen Warmte/koude opslag 754 Biomassa totaal w.v. Afvalverbranding Bijstoken biomassa Houtkachels bedrijven Houtkachels huishoudens Overige biomassa verbranding Biogas totaal w.v. Biogas stortplaats Biogas rwzi* Biogas landbouw Biogas overig Biobrandstoffen totaal w.v. Bio-ethanol Biodiesel Totaal Tabel 8: Duurzame energie opgewekt in Nederland *rwzi = rioolwaterzuiveringsinstallaties Dit is 3% van de landelijke primaire energievraag. Het totale primaire energieverbruik in de regio is in dit rapport berekend op TJ. Het duurzame aandeel hiervan is dan 961 TJ. Aangenomen wordt dat hierdoor ook 3% van de broeikasgasemissies wordt tegengegaan. Voor de regio betekend dit dat de uitstoot van ton CO 2 wordt tegengegaan. 13

15 8. Totaal overzicht Voorgaande hoofdstukken hebben het energieverbruik in de sectoren woningbouw, utiliteitsbouw, agrarische sector, bedrijven en industrie en verkeer en vervoer inzichtelijk gemaakt. Dit hoofdstuk geeft een totaal overzicht van het energieverbruik in de regio. Onderstaande tabellen geven het totale energieverbruik per sector en de verbruikte brandstoffen in de sector verkeer en vervoer en de agrarische sector. Energie Primair Uitstoot Gasverbruik Elek. Verbruik GJ GJ Ton CO2 m3 kwh Woningbouw Utiliteitsbouw Agrarische sector Bedrijven en Industrie Verkeer en Vervoer Totaal Duurzaam (3%) Totaal (fossiel) Tabel 10: Energieverbruik in de verschillende sectoren van de regio Amstelland-Meerlanden Brandstofverbruik (liters) Benzine Diesel LPG Woningbouw Utiliteitsbouw Agrarische sector Bedrijven en Industrie Verkeer en Vervoer Totaal Tabel 11: Brandstofverbruik in de regio Amstelland-Meerlanden. Figuur 9 geeft dit energieverbruik weer in een taartdiagram. Wat opvalt is dat het aandeel in het energieverbruik van de sectoren woningbouw (25%) en bedrijven en industrie (27%) overeenkomt met het landelijke aandeel. Vanwege de grote oppervlakte aan kassen in de regio is het aandeel in de totale energieverbruik van de agrarische sector (21%) een stuk hoger dan in heel Nederland. Verkeer en Vervoer heeft een kleiner aandeel (18%) dan wat landelijk het geval is (25%). Figuur 10 geeft het totale energieverbruik per gemeente weer in een staafdiagram. 14

16 Figuur 9: Verdeling van totale energieverbruik in de regio Amstelland-Meerlanden naar sector. Figuur 10: Totale energieverbruik in de regio Amstelland-Meerlanden per gemeente. 15