Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek

Transcriptie

1 Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek

2 Inhoudsopgave 1 Doel van het onderzoek Respons Opleidingsmogelijkheden BOL-stagiairs in periode augustus tot december Onbenutte stageplaatsen augustus-december Bedrijven zonder BOL- stagiairs Onbenutte stageplaatsen januari-juni Mogelijkheden voor BBL leerplaatsen Stageplaatsen voor jarigen Ploegendiensten Begeleiding Risicovolle werkzaamheden Overige aandachtspunten Nog geen ervaring Reden voor leeftijdsgrens 18 jaar Incidenteel toch stages mogelijk Mogelijkheden verruiming leeftijdsgrens Verschillen tussen branches Conclusies Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 2

3 1 Doel van het onderzoek Op regionale schaal zijn tekorten aan stage- en leerwerkplaatsen gesignaleerd voor procestechnische opleidingen. Met dit onderzoek is nagegaan of er opleidingsplaatsen onbenut blijven of extra plaatsen beschikbaar zijn bij de geaccrediteerde leerbedrijven. Daarnaast is gevraagd naar de leeftijdsgrens die het bedrijf hanteert voor stagiairs. Vanwege wettelijke eisen kunnen jongeren onder de 18 jaar niet bij alle bedrijven terecht voor een stage. Welke maatregelen hebben bedrijven getroffen om toch stages te kunnen aanbieden aan jongeren van 16 of 17 jaar? En wat is de reden voor andere bedrijven om de leeftijdsgrens op 18 jaar te stellen? De zeven procestechnische mbo-opleidingen waar dit onderzoek zich op richt zijn weergegeven in tabel 1. Tabel 1: Procestechnische opleidingen in het mbo naam opleiding mbo niveau Basisoperator 1 Operator A 2 Operator B 3 Operator C 4 Medewerker operationele techniek 2 Operationeel technicus 3 Allround operationele techniek Respons Alle leerbedrijven procestechniek en operationele techniek die geaccrediteerd waren voor 1 augustus 2015 en waarvan een adres bekend was, hebben een verzoek gekregen om deel te nemen aan een enquête over de stages voor studenten van procestechnische opleidingen. De respons op de enquête was 18. Deze rapportage geeft de antwoorden weer van de 254 respondenten die de vragenlijst voltooid hebben. Tabel 2: Respons op de vragenlijst enquêtes aantal Percentage totaal verstuurd vragenlijst onvoltooid 40 3 afgemeld 38 3 vragenlijst voltooid Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 3

4 2 Opleidingsmogelijkheden In het mbo-onderwijs wordt onderscheid gemaakt tussen BOL 1 - en BBL 2 -opleidingstrajecten. Bij de vier operatoropleidingen komen beide leerwegen voor; de opleidingen operationele techniek worden vrijwel altijd via de BOL-leerweg uitgevoerd. Voor beide leerwegen is nagevraagd of er opleidingsplaatsen beschikbaar zijn. In de procesindustrie worden regelmatig eigen werknemers geschoold. Omdat deze personen al een arbeidscontact hebben voordat ze met de opleiding starten, is er geen sprake van een extra BBL-leerwerkplaats die het bedrijf beschikbaar stelt. Deze BBLopleidingstrajecten willen we niet meetellen bij de bepaling van het aantal beschikbare leerwerkplaatsen. Daarom is bij de vraagstelling de volgende toelichting gegeven: Onder een leerwerkplaats verstaan wij een opleidingsplaats waarbij de lerende een arbeidscontract krijgt voor de duur van de opleiding. Het bedrijf biedt hiermee iemand de mogelijkheid om het diploma te behalen. Het is daarbij niet noodzakelijk dat het arbeidscontract wordt verlengd na het behalen van het diploma. Veel bedrijven bieden zowel BOL-stageplaatsen aan als BBL-leerwerkplaatsen. Tabel 3 geeft inzicht in welk soort stages bedrijven bieden. Bijna drie op de vier bedrijven bieden BOL-stageplaatsen aan. Bij ruim de helft van de bedrijven zijn BBL-leerwerkplaatsen mogelijk. Een derde van de bedrijven heeft geen mogelijkheden voor BBL-trajecten. Ongeveer één op de tien bedrijven heeft geen BOL-stageplaatsen en ook geen BBLleerwerkplaats. Er is niet expliciet naar gevraagd, maar deze bedrijven bieden waarschijnlijk alleen scholing aan eigen werknemers. Uitzonderingen hierop zijn een bedrijf dat aangeeft dat de bedrijfsactiviteiten gaan stoppen en een ander bedrijf dat geen erkend leerbedrijf is. Tabel 3: Mogelijkheden voor stages en leerwerkplaatsen (n=254) BBL-leerwerkplaatleerwerkplaatleerplaats geen BBL- weet niet of BLL- totaal mogelijk is BOL-stageplaatsen 41,7 23,6 7,9 73,2 geen BOL-stageplaatsen 13,0 9,8 3,9 26,8 totaal 54,7 33,5 11,8 100,0 1 BOL: BeroepsOpleidende Leerweg ook wel dagonderwijs genoemd met focus op leren op school 2 BBL: BeroepsBegeleidende Leerweg ook wel werkend leren genoemd met focus op leren in de praktijk Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 4

5 2.1 BOL-stagiairs in periode augustus tot december 2015 Zoals hiervoor aangegeven heeft 73,2 van de leerbedrijven stagemogelijkheden voor BOLstagiairs. Aan deze bedrijven is de vraag gesteld of er in de eerste helft van schooljaar BOL-stagiairs bij het bedrijf aanwezig waren. En om te bepalen of er nog ruimte was voor extra stagiairs is daarna gevraagd naar de aanwezigheid van onbenutte stageplaatsen voor BOL-stagiairs. In grafiek 1 zijn de resultaten hiervan uitgezet als percentage van de totale responsgroep. Iets minder dan de helft van alle bedrijven had in de periode augustus-december 2015 een BOL-stagiair; een kwart had geen BOL-stagiair. Bij 14,6 van de bedrijven was nog ruimte voor extra stagiairs. Bij ruim een kwart is geen BOL-stage mogelijk. Grafiek 1: Mogelijkheden voor BOL stages (n=254) Aan bedrijven die BOL-stageplaatsen aanbieden is vervolgens gevraagd voor welke opleiding(en) er een stage is geboden in de periode augustus tot december Het is in de procesindustrie vrij gebruikelijk dat bij één bedrijf tegelijkertijd meerdere stagiairs van verschillende opleidingen aanwezig zijn. Daarom konden de respondenten bij deze vraag meerdere antwoorden geven. Grafiek 2 geeft per opleiding aan hoeveel bedrijven minimaal één stagiair hadden van de betreffende opleiding. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 5

6 Grafiek 2: Opleidingen waarvoor bedrijven een stagiair hadden in de periode augustus december 2015 (n=186) 2.2 Onbenutte stageplaatsen augustus-december 2015 Naast de geplaatste stagiairs had 14,6 van de bedrijven nog ruimte voor extra stagiairs. Om inzicht te krijgen in het aantal onbenutte stageplaatsen, konden bedrijven per opleiding het aantal extra stageplaatsen aangeven (tabel 4). In de vraagstelling is ook de mogelijkheid geboden om alleen een totaal aantal extra stageplaatsen te noemen. Dit komt bijvoorbeeld voor indien het bedrijf geen voorkeur heeft voor stagiairs van een bepaald niveau, maar wel een beperking heeft in het aantal stagiairs dat het bedrijf kan begeleiden. Tabel 4: Aantal extra stagiairs dat een bedrijf had kunnen plaatsen in de periode augustus december 2015 (n=37) >2 Weet niet Basisoperator 70,3 16,2 5,4 5,4 2,7 Operator A 56,8 16,2 16,2 5,4 5,4 Operator B 35,1 29,7 21,6 8,1 5,4 Operator C 43,2 27,0 13,5 8,1 8,1 Medewerker operationele 78,4 8,1 0,0 0,0 13,5 techniek Operationeel technicus 67,6 16,2 0,0 0,0 16,2 Allround operationele techniek 48,6 18,9 5,4 8,1 18,9 Alleen totaal aantal stagiairs niet uitgesplitst naar opleiding 59,5 10,8 5,4 2,7 21,6 Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 6

7 2.3 Bedrijven zonder BOL- stagiairs Uit grafiek 1 blijkt dat 24,8 van de bedrijven in de periode augustus tot december 2015 geen BOL-stagiairs had. Bij meer dan de helft van deze bedrijven lijkt een stage wel mogelijk, omdat er niet actief is gezocht òf omdat het opleidingsinstituut geen stagiair heeft aangeboden zoals blijkt uit tabel 5. Dit betekent dat 15,7 van alle bedrijven geen stagiair had, maar dat er wel ruimte was. Tabel 5: Redenen waarom een bedrijf geen stagiair had (n=63) Reden geen stagiair Vanuit het opleidingsinstituut is geen stagiair 44,4 aangeboden Er is niet actief gezocht naar een stagiair 19,0 Onvoldoende tijd om een student te begeleiden 17,5 Er is geen plaats/geen ruimte binnen de organisatie 4,8 Anders 14,3 Belangrijke redenen waarom de bedrijven geen stagiair hadden, waren voornamelijk onvoldoende tijd of geen plaats/ruimte binnen de organisatie. In de categorie anders noemen respondenten verschillende redenen waarom er geen stagiair was: geen (geschikte) kandidaat gevonden, te weinig kennis van de mogelijkheden, vorige stagiair slecht bevallen, geen budget vrijgemaakt, beschikbare plaats opgevuld met interne (BBL) opleiding en een bedrijf dat minder aantrekkelijk is voor een stagiair omdat andere bedrijven in de regio een deel van de studiekosten voor studenten vergoeden. 2.4 Onbenutte stageplaatsen januari-juni 2016 Voor de tweede helft van het schooljaar konden bedrijven aangeven of er onbenutte stageplaatsen te verwachten zijn. In grafiek 3 zijn de resultaten weergegeven als percentage van de totale responsgroep. Ruim een kwart van de bedrijven verwacht dat er BOLstageplaatsen onvervuld zullen blijven en ruim een derde denkt dat er geen onbenutte stageplaatsen zullen zijn. 12,2 weet het niet. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 7

8 Grafiek 3: Verwachte onbenutte stageplaatsen januari juni 2016 (n=254) Voor welke opleidingen de bedrijven onbenutte stageplaatsen verwachten is weergegeven in tabel 6. Het aantal respondenten dat onbenutte stageplaatsen verwacht in de tweede helft van het schooljaar (n=67) ligt veel hoger dan het aantal respondenten dat extra ruimte had voor stageplaatsen in augustus-december 2015 (n=37; tabel 4). Tabel 6: Aantal onbenutte BOL stageplaatsen dat een bedrijf verwacht voor de periode januari juni 2016 (n=67) >2 Weet niet Basisoperator 58,2 17,9 3,0 4,5 16,4 Operator A * * * * * Operator B 22,4 37,3 11,9 4,5 23,9 Operator C 37,3 29,9 4,5 3,0 25,4 Medewerker operationele techniek 64,2 11,9 0,0 1,5 22,4 Operationeel technicus 50,7 22,4 0,0 3,0 23,9 Allround operationele techniek 46,3 26,9 1,5 3,0 22,4 Alleen totaal aantal stagiairs niet uitgesplitst naar opleiding 50,7 10,4 11,9 4,5 22,4 * Naar deze gegevens is niet gevraagd in het onderzoek Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 8

9 Wat opvalt is dat het percentage bedrijven dat verwacht dat er één stageplaats onbenut blijft voor alle opleidingen in tabel 6 hoger ligt dan in tabel 4. Daarnaast geeft een groter percentage van de bedrijven aan dat ze wel onbenutte stageplaatsen verwachten, maar niet weten hoeveel dit er zullen zijn. Dit heeft mogelijk te maken met het feit dat respondenten het lastig vinden om een verwachting voor de toekomst te maken. De meeste respondenten hebben de vragenlijst eind december 2015 ingevuld. Mogelijk was toen nog niet helemaal duidelijk hoeveel stagiairs er in de periode januari-juni 2016 stage zouden gaan lopen en/of is men voorzichtig met een voorspelling. 2.5 Mogelijkheden voor BBL leerplaatsen Bij ruim de helft van de bedrijven zijn leerwerkplaatsen mogelijk (tabel 3). Voor welke opleidingen deze groep bedrijven BBL-leerwerkplaatsen heeft, is zichtbaar in grafiek 4. Grafiek 4: Opleidingen waarvoor bedrijven een BBL leerwerkplaats hebben (n=139) Tabel 7 geeft weer hoeveel BBL-leerwerkplaatsen bedrijven gemiddeld per opleiding beschikbaar hebben. Wat opvalt is dat ruim één op de vijf bedrijven meer dan twee leerwerkplaatsen heeft voor de opleiding Operator B en bijna één op de vijf bedrijven heeft meer dan twee leerwerkplaatsen voor Operator A. Voor de opleiding Operator C beschikt ruim één op de tien bedrijven over meer dan twee leerwerkplaatsen. Bij 28,3 van deze bedrijven zijn op dit moment mogelijkheden voor extra leerwerkplekken zoals blijkt uit grafiek 5. Dit is 15,3 van het totaal aantal bedrijven. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 9

10 Tabel 7: Aantal BBL leerwerkplaatsen die bedrijven gemiddeld gelijktijdig beschikbaar stellen (n=139) > 2 Weet niet & Basisoperator 70,5 16,5 4,3 4,3 4,3 Operator A 42,4 26,6 6,5 18,7 5,8 Operator B 28,8 28,1 14,4 21,6 7,2 Operator C 53,2 19,4 7,2 11,5 8,6 Medewerker operationele techniek 74,8 11,5 1,4 1,4 10,8 Operationeel technicus 68,3 15,8 1,4 3,6 10,8 Allround operationele techniek 59,7 17,3 5,8 5,8 11,5 Grafiek 5: Bedrijven waar op dit moment een extra leerwerkplaats beschikbaar is (n=139) 3 Stageplaatsen voor jarigen In de rapportage Leren en werken voor jarigen in de procesindustrie van kenniscentrum PMLF uit 2011 noemen bedrijven de wettelijke beperking om in de nachtdienst te werken als belemmering voor het bieden van stages aan jonge studenten. Maar een grotere belemmering lijkt volgens het rapport de beperkingen omtrent de aard van de werkzaamheden en het vereiste toezicht. In dit onderzoek is daarom gevraagd naar de maatregelen die bedrijven nemen ten aanzien van het werken in ploegendiensten en risicovolle werkzaamheden. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 10

11 Eerst kijken we naar de groep respondenten waar stagemogelijkheden zijn voor 16- en 17- jarigen. Bijna één op de drie bedrijven behoort tot deze groep. Grafiek 6: Minimum leeftijd die leerbedrijven hanteren voor stagiairs van procestechnische opleidingen (n=253) 3.1 Ploegendiensten Hoe gaan bedrijven die stages bieden aan 16- en 17- jarigen om met het werken in ploegendiensten? Aan de arbeidstijden voor deze jonge doelgroep zijn wettelijke eisen gesteld op het gebied van de minimum rusttijden, maximum werktijden, het werken op zondagen en de pauzes. Voor deze groep respondenten geldt dat zeven van de tien bedrijven te maken hebben met ploegendiensten. We vragen deze respondenten welke maatregelen het bedrijf heeft genomen. Voor de beperking in de werktijden voor jongeren onder de 18 jaar hanteren bedrijven grofweg twee oplossingsrichtingen. Bij bijna een kwart van de bedrijven waar in ploegendienst wordt gewerkt, komen de stagiairs in de dagdienst terecht. Deze bedrijven hebben blijkbaar de mogelijkheid om de jongeren op een specifieke afdeling te plaatsen waar geen ploegendienst wordt gedraaid. Helaas geeft slechts een enkele respondent een nadere toelichting namelijk dat de stagiair op de TD (technische dienst) terecht kan. Bij een ander bedrijf komt de stagiair op een aantal units te werken. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 11

12 Een andere optie is om stagiairs gedeeltelijk mee te laten lopen met de ploegen: alleen in de ochtenddienst of een combinatie van ochtend- en middagdienst. De nachtdienst wordt op deze manier vermeden. Dit gebeurt bij één op de drie bedrijven waar in ploegendiensten wordt gewerkt. Een respondent geeft aan: Wanneer de leerling nachtdienst heeft, draait hij/zij een ochtenddienst op een andere kleur. Op deze manier kan de leerling "beperkt" ploegendienst lopen. Een ander bedrijf heeft het volgende schema opgesteld: meelopen in ochtend- (2x) en middagdiensten (2x) + 2 dagen weegbrug. Als voorbeeld enkele werktijden die respondenten noemen: alleen tot uur wordt er gewerkt: uur en van uur; ze kunnen op dagdienst komen bijv. van 7:00 tot 15:30 uur; 16- en 17-jarigen werken alleen in de ochtenddienst (7:00-15:00 uur); deze jongeren lopen overdag stage van ca uur; geen avonddienst voor studenten wel morgendienst van 6.00 uur tot uur. De overige respondenten hebben niet of niet duidelijk aangegeven welke maatregelen het bedrijf heeft getroffen om toch stages te kunnen bieden aan 16 en 17-jarigen. 3.2 Begeleiding Als een stagiair in een dagdienstfunctie werkt, lijkt het vanzelfsprekend dat de stagebegeleider ook in de dagdienst werkt. Twee respondenten benoemen het expliciet: Er is 1 stageplaats per periode beschikbaar in dagdienst; stagebegeleider werkt in dagdienst. en Ze hebben een vaste begeleider bij zich. Indien de stagiairs gedeeltelijk meedraaien in de ploegen vindt de directe begeleiding ook in de ploegen plaats. Doordat de jongeren niet alle diensten met dezelfde ploeg mee kunnen lopen, is één vaste begeleider niet altijd mogelijk. De stagiair heeft dan te maken met verschillende ploegleiders die als begeleider optreden. Drie respondenten geven een uitgebreidere toelichting en laten zien dat begeleiding op meerdere niveaus plaatsvindt: Het bedrijf benoemt een stagebegeleider die in dagdienst werkt. De stagiair loopt mee in ochtend- en middagdiensten en de stagebegeleider is aanspreekpunt. Praktijkbegeleiders op de ploegen, 24/7 contact mogelijkheid met de stagebegeleider via internet [mail, sharepoint]. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 12

13 Onze stagiairs worden altijd ongeacht leeftijd vanuit verschillende niveaus begeleid: vanuit het opleidingscentrum door de regiocoach, vanuit de dagdienstafdeling door de opleidingsfunctionaris, vanuit het 5 ploegendienst team door de mentor. Al deze begeleiders zijn hier ook voor opgeleid via training, cursus etc. Er zijn ook enkele algemene opmerkingen gemaakt over begeleiding. Zoals door één van de respondenten die aangeeft dat de juiste begeleiding belangrijk is, zowel persoonlijk als inhoudelijk. Een andere respondent geeft aan dat er gekeken wordt naar de capaciteiten van de stagiair: We geven stagiairs stap-voor-stap meer bevoegdheden. Pas als men toe is aan meer taken worden ze gegeven. Twee respondenten maken duidelijk dat een stagiair op deze leeftijd niet veel mag doen: Stagiairs onder de 18 jaar lopen stage in de ware zin van het woord: zij komen om te leren en werken niet autonoom. Dit betekent dat zij alleen onder begeleiding werkzaamheden uitvoeren. In de praktijk gaat dit bij ons om kortere (snuffel)stages. Of een bedrijf waar alleen meekijken mogelijk is: We laten ze meekijken met ons personeel die de werkzaamheden uitvoeren. De stagiair mag in de productie niets zelfstandig, ook niet onder toezicht doen, alleen kijken. 3.3 Risicovolle werkzaamheden Aan de groep bedrijven waar 16- en 17-jarigen stage mogen lopen is ook gevraagd of er werkzaamheden bij het bedrijf voorkomen die volgens het Arbobesluit risicovol zijn. Bijna zeven op de tien bedrijven geeft aan dat er risicovolle werkzaamheden zijn. We willen weten hoe bedrijven met jonge stagiairs daarmee omgaan. Bijna de helft van deze groep respondenten zegt dat de stagiair alleen onder toezicht mag werken. In de meeste antwoorden wordt de vorm van begeleiding niet verder besproken. In een nadere toelichting spreken enkele respondenten over het meelopen met een ervaren collega, een mentor of een specialist. Een respondent spreekt van één op één begeleiding en een ander laat de stagiair meelopen met een koppel van twee operators. Om te voorkomen dat stagiairs in aanraking komen met risicovolle situaties mogen stagiairs bepaalde werkzaamheden niet uitvoeren of zijn bepaalde werkplekken verboden. Vier op de tien respondenten uit deze groep maakt hier een opmerking over. Concrete maatregelen die bedrijven hebben genomen en die als voorbeeld worden genoemd zijn: niet op hoogte werken, niet bij de vulmachine, geen zware taken en gereedschappen of niet op afdelingen waar met gevaarlijke toxische stoffen wordt gewerkt. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 13

14 Naast maatregelen om risicovolle werkzaamheden te vermijden, bevinden zich onder de antwoorden van de respondenten ook andere maatregelen op het gebied van veiligheid. Voorbeelden hiervan zijn vooraf goed de veiligheidsregels met de stagiair door te nemen, risico s aan te duiden of VCA verplicht te stellen. Een respondent antwoordt dat het bedrijf instructies omtrent omgaan met risicovolle werkplekken beschikbaar maakt. Een andere respondent noemt Arbo checklists met instructies over arbo en veiligheid. In verschillende andere antwoorden komen ook termen als procedure, preventiebeleid en werkinstructie voor, maar er wordt niet gespecificeerd of dit de gebruikelijke werkinstructies zijn voor alle medewerkers of dat ze speciaal gemaakt zijn voor het werken met jongeren. Uitzondering hierop vormen twee respondenten die noemen dat men een procedure omgang met jeugdige werknemer hanteert en dat er een verdiepende RI&E (speciaal voor jongeren in de industrie) is gehouden. Een uitgebreide toelichting van één van de respondenten: Onze stagiairs zijn altijd onder begeleiding van hun ploeg/team mentor. Voor aanvang stage worden zij speciaal begeleid in veiligheid door de opleidingsfunctionaris. Vanuit de afdeling zijn speciale trajecten gemaakt en vastgelegd voor de begeleiding van leerlingen op de werkvloer. Deze trajecten zijn afgestemd op: werkplek, werkomgeving gerelateerd aan gevaar, omstandigheden, persoonlijke beschermingsmiddelen. De opleidingsfunctionaris borgt dit per leerling d.m.v. ondertekende checklisten per werkplek. Dat begeleiding en veiligheid altijd belangrijk zijn, laat deze respondent weten: Stagiairs mogen louter onder begeleiding & toezicht van de praktijkbegeleiders werkzaamheden uitvoeren. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen wel of niet risicovol werk. 3.4 Overige aandachtspunten We vroegen respondenten of er nog andere aandachtspunten zijn waar het bedrijf rekening mee houdt en of ze suggesties hebben voor anderen om stages voor deze doelgroep mogelijk te maken. Vier respondenten noemen het opstellen van een RI&E voor jeugdigen. Een aantal andere opmerkingen heeft te maken met begeleiding: Begeleiding niet alleen vanuit de operationele afdeling, maar aanvullende begeleiding door de afdeling HR om alle richtlijnen te bewaken. Meer begeleiding inzake het "leren werken". Sommigen zijn nog erg jeugdig en moeten echt leren wat werken inhoudt. Begeleiding erg belangrijk om de stagiaires zich thuis te laten voelen. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 14

15 Iets meer persoonlijke begeleiding, zeker eerste periode. We hebben een kennismakingsgesprek met de leerling om ook te kijken of hij bij de groep past. De ene 16 jarige is de andere niet. Overige opmerkingen van respondenten: Merk een dergelijke plek ook werkelijk aan als leren, en dus niet autonoom laten werken. Wat wel van belang is dat de begeleiders enige mentor ervaring hebben. Er wordt gekeken naar het studiejaar waar men in zit, zodat opdrachten hierop kunnen worden aangepast. Stagiair zal ook het opleidingstraject binnen de fabriek doorlopen. Wij hebben voor een leerling een stagekaart gemaakt (korte krachtige samenvatting) met alle werkzaamheden wat een leerling mag uitvoeren en wat juist niet. Dit verwerkt in een pocket kaart die de leerling altijd bij zich moet dragen en waar ook naar gevraagd kan worden. Jongeren van 16 / 17 jaar werken bij ons niet aan de machines. Dit beperkt hen wel in het technische leerproces. Deze jongeren doen dan andere werkzaamheden waarbij ze niet in de buurt komen van machines die aangesloten zijn op elektriciteit zoals het uit elkaar halen van, in ons geval, matrijzen en schoonmaken van matrijzen en weer in elkaar zetten. Ook zijn er andere taken die ze kunnen verrichten zoals kwaliteitscontrole. Stagiairs worden naar mijn mening te weinig voorbereid op de functie van het stagelopen. Ook zouden de schoolvakanties niet keihard gevolgd moeten worden maar flexibel dienen te zijn omdat ze de stageperiodes teveel verstoren zeker i.c.m. de vaste schooldag die elke stagiair heeft. 3.5 Nog geen ervaring Uit verschillende antwoorden blijkt ook dat er bedrijven zijn die aangeven dat de leeftijdsgrens 16 of 17 jaar is, maar die nog geen ervaring hebben met jonge stagiairs. Een respondent vermeldt dat er begeleiding aanwezig is, indien het bedrijf een stage zou bieden aan een 16- of 17-jarige student. Bij een ander bedrijf zouden de stagiairs volgens de respondent niet hoeven werken op een afdeling waar met risicovolle producten wordt gewerkt. Ook een derde bedrijf staat open voor jonge stagiairs. Ze hebben tot nu toe nog helemaal geen BOL-stagiairs gehad, maar hierover kan het gesprek worden gevoerd. Tot slot is er ook een respondent die voorkeur aangeeft voor leerlingen vanaf 18 jaar, maar we merken dat er een tekort aan stageplaatsen is voor jarigen. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 15

16 3.6 Reden voor leeftijdsgrens 18 jaar Ruim zes op de tien bedrijven biedt alleen stages aan stagiairs vanaf 18 jaar. We vroegen de bedrijven één of meer redenen aan te geven waarom de leeftijdsgrens op 18 jaar ligt. Werken in ploegendiensten komt hier als belangrijkste reden uit, gevolgd door het inzicht en de verantwoordelijkheden die samenhangen met het werken aan grote machines. Daarnaast noemt bijna de helft van deze groep het werken met gevaarlijke stoffen. Grafiek 7: Redenen voor hanteren van leeftijdsgrens van 18 jaar (n=158) De antwoorden bij anders zijn divers en hebben bijvoorbeeld te maken met het geluidsniveau op de werkvloer, het product dat gemaakt wordt, de noodzaak van een rijbewijs of het bezit van VCA. Verder noemen respondenten dat de leeftijd bij offshore wettelijk is geregeld, dat opdrachtgevers deze jonge stagiairs niet toelaten of dat het policy van het bedrijf is. Twee respondenten verwijzen naar kenmerken die met de jonge leeftijd te maken hebben. Ze geven aan dat het werk een zekere mate van volwassenheid en zelfstandigheid vereist. Een andere respondent noemt de verplichting van permanent toezicht (begeleiding voor de stagiair) als knelpunt. In dat bedrijf is het de bedoeling dat kandidaten na een inwerkperiode Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 16

17 zelfstandig aan de slag gaan. Bij één bedrijf heeft het te maken met het beoordelingssysteem SMETA waardoor extra eisen worden gesteld aan jongeren, dit leidt tot meer administratie etc. voor het bedrijf. Tot slot een respondent die antwoordt: een chemisch bedrijf kan zich geen enkel incident met stagiaires veroorloven. Er zijn ook twee respondenten die bij de aanvullende opmerkingen aangeven dat er vanuit het bedrijf geen behoefte is om stageplaatsen te bieden aan 16- en 17-jarigen. 3.7 Incidenteel toch stages mogelijk De genoemde leeftijdsgrens van 18 jaar voor stagiairs lijkt bij 5,7 van de bedrijven niet in alle gevallen te gelden. Uit de antwoorden op de open vragen blijkt dat stages voor jongeren van 16 of 17 jaar toch voorkomen. Het gaat bijvoorbeeld om een korte stage van één maand waarvoor mogelijkheden gecreëerd worden in de ochtend- en middagdienst of om bedrijven met mogelijkheden in een dagdienstfunctie (dagdienst productie, afdeling werktuigbouw of de werkplaats). In twee gevallen wordt er expliciet bij vermeld dat het om uitzonderingen gaat. De reden waarom deze bedrijven soms afwijken van de leeftijdsgrens van 18 jaar wordt niet genoemd. Slechts één respondent verwijst naar stagetekorten als reden voor het aanbieden van stageplaatsen aan jonge stagiairs. Eerder is aangeven, dat ons bedrijf geen BOL stageplaatsen heeft voor 16 en 17 jarigen, maar er worden bij tijd en wijle wel stagiairs van die leeftijd toegelaten, omdat inderdaad het aantal plaatsen vaak beperkt blijkt. Vraag is of dat iets zegt over de mogelijkheden in bedrijven of over het onderwijssysteem. Echt effectief zijn deze stages niet omdat in steeds andere ploegen wordt "gewerkt". Sommige kinderen zijn bereid om of in de vroege ploeg of in de late ploeg werken, waardoor men niet dagelijks met zelfs twee verschillende productieploegen te maken krijgt. 3.8 Mogelijkheden verruiming leeftijdsgrens Hoe hard is de leeftijdsgrens van 18 jaar? We vroegen de bedrijven of er is nagedacht over mogelijke oplossingen om toch stageplaatsen aan te bieden aan jongeren onder de 18 jaar. Bijna de helft van de respondenten geeft aan dat de knelpunten te zwaar wegen en stages echt niet mogelijk zijn. Een kwart heeft onderzoek gedaan, maar besloten dat het niet mogelijk is. Toch staat 16,6 van de respondenten open voor oplossingen die elders zijn gevonden. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 17

18 Grafiek 8: Is er nagedacht over mogelijke oplossingen voor stagiairs onder de 18 jaar? (n=157) De respondenten die bij anders iets hebben ingevuld werken allemaal in bedrijven waar ook in ploegendienst wordt gewerkt. Bij meer dan de helft van deze respondenten is er wel ervaring met jongeren van 16 of 17 jaar. De opmerkingen variëren van het noemen van de belemmering (ploegendienst, geen ov-jaarkaart, extra aandacht nodig, tijdgebrek binnen organisatie) tot aan het benoemen van de mogelijkheden zoals alleen een snuffelstage, soms kan het wel en een leerling die bijna 18 jaar is. Een respondent geeft aan dat er nooit onderzoek naar is gedaan en een ander weet het niet. Ook aan bedrijven met een leeftijdsgrens van 18 jaar is gevraagd of men suggesties heeft voor andere bedrijven om toch stages mogelijk te maken voor jongere stagiairs. Zeven respondenten geven aan dat het belangrijk is om goed na te denken over de begeleiding van de stagiair en dat medewerkers daar tijd voor moeten krijgen. Een respondent stelt voor dat jongeren in de werkplaats blijven om daar werkzaamheden uit te voeren en niet op de locatie. Er is ook een respondent die aangeeft dat deze jonge medewerkers uitsluitend ingezet zouden moeten worden op werkplekken met beperkte risico s. Het uitvoeren van een RI&E voor de werkplek(ken) waar de stagiair gaat werken wordt genoemd door twee respondenten. Daarbij is het nodig dat het toezicht op de stagiair formeel is geregeld en vastgelegd. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 18

19 3.9 Verschillen tussen branches De bedrijven uit dit onderzoek komen uit verschillende branches. De twee meest genoemde branches zijn de voedingsmiddelenindustrie en de chemische industrie. We hebben bekeken of bepaalde branches vaker dan gemiddeld stage bieden aan stagiairs van 16 en 17 jaar. Grafiek 9: Verdeling van de leerbedrijven over verschillende branches (n=254) Zoals eerder is aangegeven in grafiek 6 biedt bijna drie op de tien bedrijven stageplaatsen voor 16- en 17-jarigen. Bekijken we alleen de bedrijven uit de voedingsmiddelenbranche dan blijkt dat deze branche relatief veel mogelijkheden biedt voor jongere stagiairs. Bij 35 van de bedrijven uit deze branche kunnen jongere stagiairs terecht. De chemische industrie scoort laag met een aandeel van 16. Ook in de rubber- en kunststofverwerkende industrie ligt het aandeel met twee op de tien bedrijven een stuk lager dan het gemiddelde. Hierbij moet wel aangetekend worden dat van de respondenten uit de rubber- en kunststofverwerkende industrie een relatief groot deel niet weet of er een leeftijdsgrens is voor stagiairs. Vanwege de lage aantallen respondenten per branche zijn alle overige branches uit grafiek 9 samengevoegd tot overig. Van deze groep heeft ruim een derde van de bedrijven mogelijkheden voor jonge stagiairs. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 19

20 Tabel 8: Verschillen tussen branches in stagemogelijkheden voor 16 en 17 jarigen branche aandeel bedrijven uit de branche met stage voor 16 en 17 jarigen aandeel bedrijven uit de branche 'weet leeftijdsgrens niet' Voedingsmiddelenindustrie 35 5 Chemische industrie 16 9 Rubber of kunststofverwerkende industrie Overig 36 9 Branche niet ingevuld 37 5 gemiddeld over alle bedrijven Conclusies Van de 254 leerbedrijven die hebben deelgenomen aan dit onderzoek had 14,6 in de periode augustus tot december 2015 nog ruimte voor extra BOL-stagiairs. Bij een kwart van de bedrijven waren geen BOL-stagiairs aanwezig. Meer dan de helft hiervan geeft als reden dat er niet actief is gezocht vanuit het bedrijf of dat er vanuit het opleidingsinstituut geen stagiair is aangeboden. Dit levert nog eens 15,7 van de bedrijven op waar stage mogelijk was. Voor de periode januari-juni 2016 verwacht 26,4 van de respondenten dat er onbenutte stageplaatsen zullen zijn binnen de eigen organisatie. Bij 15,3 van de bedrijven zijn BBLleerwerkplaatsen beschikbaar. Bijna drie op de tien bedrijven biedt stageplaatsen aan voor jongeren onder de 18 jaar. Binnen deze groep geldt dat zeven van de tien bedrijven te maken hebben met ploegendiensten. Ook heeft bijna zeven op de tien bedrijven te maken met risicovolle werkzaamheden. Voor het werken in ploegendiensten hebben de bedrijven grofweg twee oplossingen. Een kwart van deze bedrijven plaatst de jongeren in een dagdienstfunctie. Eén op de drie bedrijven laat de stagiairs gedeeltelijk meelopen met de ploegen; bijvoorbeeld alleen in de ochtenddienst of in een combinatie van ochtend- en middagdienst. Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 20

21 Van de bedrijven die te maken hebben met risicovolle werkzaamheden heeft bijna de helft maatregelen genomen in de vorm van begeleiding; de stagiair mag alleen onder toezicht werken. Vier op de tien respondenten geven aan dat risicovolle situaties vermeden worden; stagiairs mogen bepaalde werkzaamheden niet uitvoeren of bepaalde werkplekken zijn verboden. Verder treffen bedrijven verschillende maatregelen op het gebied van bijvoorbeeld werktijden, begeleiding en veiligheid. Bedrijven die een leeftijdsgrens hanteren van 18 jaar geven ploegendienst als belangrijkste reden op. Maar ook het inzicht en de verantwoordelijkheid die het werken aan grote machines met zich mee brengt en het werken met gevaarlijke stoffen worden gezien als groot knelpunt. Incidenteel wijken bedrijven wel eens af van de leeftijdsgrens van 18 jaar en 16,6 van de respondenten geeft aan open te staan voor oplossingen die elders gevonden zijn voor de benoemde knelpunten. Toch ziet drie op de vier van deze bedrijven geen mogelijkheden om stages aan te bieden voor jongeren van 16 of 17 jaar. Gemiddeld biedt bijna één op de drie bedrijven stage aan jongeren onder de 18 jaar. Bedrijven in de voedingsmiddelenbranche bieden vaker dan gemiddeld een stage aan jongeren onder de 18 jaar (35). In de chemische industrie (16) en de rubber- en kunststofindustrie (20) zijn er relatief minder bedrijven met mogelijkheden voor jonge stagiairs. Vanwege de lage aantallen respondenten per branche zijn alle overige branches samengevoegd. Het aandeel overige bedrijven dat een stage biedt aan 16- of 17-jarigen is vergelijkbaar met de voedingsmiddelenbranche (36). Beschikbaarheid van stage- en leerwerkplaatsen voor proces- en operationele techniek 21