GEEN AARDSCHOK IN DE BOUW, MAAR HERSTEL IS NIET VOOR MORGEN!

Transcriptie

1 GEEN AARDSCHOK IN DE BOUW, MAAR HERSTEL IS NIET VOOR MORGEN! De balans 2008 ziet er nog goed uit De productie heeft stand gehouden... Volgens de ramingen van het Instituut voor de Nationale Rekeningen werd in 2008 in de bouw een groei van 1,3% opgetekend. Aangezien het BBP in hetzelfde jaar slechts met 1% toenam, heeft de bouw opnieuw beter gepresteerd dan het gemiddelde van de andere sectoren. Ook de werkgelegenheid in de bouw steeg (+2,4%) meer dan in de rest van de economie (1,6%). De bouw heeft dan ook in 2008 voor het zesde jaar op rij (en voor de 10 de keer in 12 jaar) beter gepresteerd dan de algemene economie. Dit resultaat kwam er hoofdzakelijk door de goede prestaties van het eerste kwartaal van 2008, dat afstand nam van de trend naar verzwakking van de productie die sinds halfweg 2007 werd waargenomen, vooral vanwege de goede weersomstandigheden in de winter De crisis van de herfst 2008 had gevolgen die zich opstapelden bovenop de effecten van de al aanwezige verslapping. Hierdoor beëindigde de bouw het jaar op identieke wijze als de hele economie, namelijk met een terugval van ongeveer 1,5% ten opzichte van het derde kwartaal.... maar de vraag viel al terug vóór de financieel-economische crisis De balans 2008 is somberder aan de vraagzijde. Ondanks een toename in aantal (+6%) hebben de nieuwe vergunde niet-woongebouwen 8% minder volume omdat er geen grote

2 Pagina 2/6 projecten tussen zitten die vergelijkbaar zijn met die welke een toename van de vraag met 30% met zich mee hadden gebracht in In de woningbouw heeft de daling (3%) van het aantal vergunde nieuwe woningen in 2008 zich doorgezet, maar minder sterk dan in 2007 (12%) en vooral veel beperkter dan in de buurlanden (Frankrijk, Duitsland en Nederland) waar dalingen met 25 tot 30% werden opgetekend in de periode Het is belangrijk erop te wijzen dat deze weinig gunstige resultaten in termen van vraag nog geen rekening houden met de gevolgen van de crisis aangezien de bouwvergunningen die in het vierde kwartaal van 2008 werden afgegeven meestal betrekking hebben op dossiers die vóór de crisis werden ingediend. De crisis versnelt en versterkt de terugval Conjunctuurklimaat verslechtert snel De crisis beïnvloedt de conjunctuurbeoordelingen van de aannemers: zij heeft namelijk geleidelijk de kloof tussen pessimisten en optimisten vergroot, waarbij de pessimisten hoe langer hoe talrijker werden en de optimisten voortdurend in aantal verminderden. De aannemers hebben ook benadrukt dat de activiteitsduur die hun orderboekje hun verzekert korter wordt en zij hebben alsmaar meer hun vrees uitgedrukt over de toekomstige evolutie van de werkgelegenheid. De beoordelingen van de aannemers over deze twee Geen aardschok in de bouw, maar herstel is nog niet voor morgen Confederatie Bouw - Pagina 2/6

3 Pagina 3/6 parameters passen perfect bij het plaatje van het stijgende aantal bedrijven waarvan de productie door een vraagtekort wordt geremd. Recessie in het tweede kwartaal De verslechtering van de conjunctuurbeoordelingen, die duidelijk tot uiting kwam in de terugvallende productie in het vierde kwartaal van 2008, heeft zeker ook gewogen op de resultaten van het eerste kwartaal van In afwachting van de officiële cijfers van de nationale boekhouding vermelden we dat de sterke stijging van de tijdelijke werkloosheid die tijdens het eerste kwartaal werd vastgesteld, enkel de vertragende productie kan bevestigen. In dit verband wijzigt de invloed van het slechte weer in de winter , dat de productie sterk heeft belemmerd, de situatie niet: twee kwartalen met negatieve groei op rij wijzen wellicht duidelijk op een beginnende recessie in de bouw. De toename van het aantal aannemers van wie de productie door een vraagtekort wordt geremd, laat zien dat de conjunctuur van het tweede kwartaal 2009 moeilijk blijft, ook al moet rekening worden gehouden met een zekere herleving van de activiteit die strikt verbonden is met het einde van het slechte weer van het eerste kwartaal. Als de productie blijvend geremd wordt, wijst dit doorgaans op duurzame moeilijkheden voor de bouw. De jongste conjunctuurenquêtes lijken dat overigens te bevestigen. Zij laten weliswaar enkele positieve tekens zien maar weerspiegelen toch een klimaat dat overduidelijk pessimistisch blijft. Geen aardschok in de bouw, maar herstel is nog niet voor morgen Confederatie Bouw - Pagina 3/6

4 Pagina 4/6 En daarna? De gevolgen van de crisis gaan verder Zoals bekend, past het uitvoeren van bouwwerken in een planningsproces op middellange termijn, waarbij de lange duur van de administratieve fasen en de beschikbaarheid van de bedrijven belangrijke parameters zijn. In deze context wijst de snelheid waarmee de productie op de gewijzigde economische omgeving heeft gereageerd erop dat de lopende projecten werden gehinderd. Een recente enquête bij de leden van de Confederatie bevestigt trouwens de vaststelling dat vergunde werken geannuleerd of uitgesteld worden. Dit verschijnsel, dat zich schijnbaar nog blijft uitbreiden, zal uiteraard maar een tijdje duren aangezien het gaat om lopende projecten. Daarna zullen de gevolgen van de crisis voor de ontwikkeling van nieuwe projecten voelbaar worden, waarbij dus, met een zekere vertraging, de verslechtering van de economische omgeving wordt weerspiegeld. Als we ervan uitgaan dat de werkloosheid blijft stijgen tot in 2011 en dat de bedrijfsinvesteringen blijven terugvallen tot in 2010, zoals het Federaal Planbureau overigens voorspelt, moeten we niet verwachten dat de vraag naar woningen of nietwoongebouwen zich vroeger spontaan herstelt. De enquête van de Confederatie bevestigt echter dat de crisis vooral de nieuwbouw treft en dat zij daarentegen een positieve impact op renovatie kan hebben en nog meer op werken die verband houden met het besparen van energie. In die zin vangt renovatie de gevolgen van de terugvallende nieuwbouw op als we het totale productieplaatje van de bouw bekijken. Samen met renovatie breekt het herstelplan de val Je moet ook rekening houden met de maatregelen uit het federaal herstelplan. De aannemers bevestigen dat dit plan positieve gevolgen heeft voor de vraag. De impuls die van het herstelplan wordt verwacht, ontsnapt uiteraard niet aan de reactietermijnen van vraag en productie. Om die reden staat Geen aardschok in de bouw, maar herstel is nog niet voor morgen Confederatie Bouw - Pagina 4/6

5 Pagina 5/6 het vast dat de maatregelen op het stuk van overheidsinvesteringen, om maar een voorbeeld te noemen, pas vanaf 2010 voelbaar zullen zijn. Maar de btw-verlaging op een eerste schijf werken heeft een positief effect op de lopende projecten, zoals de aannemers bevestigen. Tegelijkertijd maken velen zich bovendien ongerust over de beperking van de maatregel in de tijd (tot einde 2009). Het zal voor de aannemers namelijk heel moeilijk gaan om tegen het einde van het jaar voor werken uit te voeren, waaronder werken aan woningen waarvan de bouw pas de komende weken vergund zal worden. In dezelfde zin vermelden de aannemers dat de btw-verlagingsmaatregel veel minder effect heeft op het opstarten van nieuwe projecten: je moet eigenlijk heel snel zijn om voor werken in een project tot stand te brengen in het jaar waarin het wordt ontworpen. Aangezien de termijnen tussen het ontwerpen van een project en de uitvoering ervan op het gebied van de energiebesparende werken korter zijn, wijzen de aannemers erop dat het herstelplan een effect heeft gehad op het verhogen van de vraag naar dit soort werken sinds september Twee tot drie moeilijke jaren De bouw in zijn geheel wordt met verschillende evoluties geconfronteerd. Soms werken die in tegengestelde richting, maar zij leiden ondanks alles toch tot het vaststellen van een blijvend negatieve trend. Het Federaal Planbureau verwacht dat de bouw in 2009 met 2,8% zal terugvallen en dat hij twee moeilijke jaren zal doormaken die zullen worden gekenmerkt door het uitblijven van echte groei. Op grond van een andere aanpak, meer gericht op de output van de sector dan op zijn eigen activiteit, is de Confederatie nog pessimistischer: in de vooruitzichten die zij voor Euroconstruct heeft gemaakt, verwacht zij immers een moeilijke periode van drie jaar. In die periode zal de terugval trager tot uiting komen maar ook langer duren (-2,2% in 2009 en 2010). Op enkele nuances na lopen beide benaderingen gelijk over het gebrek aan perspectieven op korte termijn op het stuk van activiteit en bijgevolg werkgelegenheid of rendabiliteit. Ook al kan van de flexibiliteitsmechanismen (economische werkloosheid, enz.) worden verwacht dat zij het mogelijk maken het banenverlies te beperken, te vrezen valt dat dit Geen aardschok in de bouw, maar herstel is nog niet voor morgen Confederatie Bouw - Pagina 5/6

6 Pagina 6/6 enkel tijdelijk soelaas zal brengen als, zoals terecht gevreesd wordt, de crisis langer duurt dan Noteer ten slotte dat het aantal faillissementen (1.276 in maart 2009) een recordpeil heeft bereikt en dat alles erop wijst dat het nog erger zal worden. Een enquête die de Confederatie heeft gehouden geeft namelijk aan dat een meerderheid van de aannemers (55%) een lage tot zeer lage rendabiliteit opgeeft. Een nog groter aandeel (62%) geeft aan financieringsmoeilijkh eden te ondervinden. Geen aardschok in de bouw, maar herstel is nog niet voor morgen Confederatie Bouw - Pagina 6/6