ARBEIDSMARKT LUCHTVAART 2014

Transcriptie

1 ARBEIDSMARKT LUCHTVAART 2014 Resultaten onderzoek onder bedrijven eind 2014 Kees Zandvliet Shilaan Alzahawi Marieke Meij Rotterdam, maart 2016

2

3 COLOFON DIT IS EEN UITGAVE VAN SEOR BV SEOR BV / 2016 Niets van deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder de voorafgaande toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden. SEOR is niet aansprakelijk voor gegevens die door derden werden verstrekt.

4 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

5 INHOUDSOPGAVE Inhoud SAMENVATTING EN CONCLUSIES i 1 INLEIDING Achtergrond Doel van het onderzoek Opzet van het onderzoek Leeswijzer 4 2 WERKGELEGENHEID LUCHTVAART: OMVANG EN KENMERKEN Werkgelegenheid naar locatie en bedrijfsactiviteit Ontwikkeling Werkgelegenheid naar bedrijfsactiviteit Kenmerken werkzame personen (exclusief INleen) Kenmerken banen (exclusief inleen) Ingeleend personeel 12 3 ONTWIKKELING IN DE WERKGELEGENHEID Totale werkgelegenheid op schiphol Ontwikkeling Werkgelegenheid naar bedrijfsactiviteit Bedrijvendynamiek Schiphol Werkgelegenheid naar deelgebied op Schiphol Woongebieden van de op Schiphol werkzame personen 23 4 VACATURES EN VERWACHTE PERSONEELSVRAAG IN Openstaande vacatures Ontstane vacatures Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid in ARBEIDSMARKTVRAAGSTUKKEN Luchtvaartsector totaal Per bedrijfscategorie 39 B1.1 Vragenlijst, steekproef en respons 45 B1.2 Samenstelling adressenbestanden 47 B1.3 Respons 49 B1.4 Veranderingen in het bestand bedrijven schiphol 51 B1.4 Indeling in type bedrijfsactiviteiten 51 BIJLAGE 2 TABELLENBIJLAGE SCHIPHOL 42 BIJLAGE 3 TABELLEN PER DEELPOPULATIE 56 BIJLAGE 4 VRAGENLIJST VERSIE SCHIPHOL 60 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

6 ARBEIDSMARKT LUCHTVAART 2014 RESULTATEN ONDERZOEK ONDER BEDRIJVEN EIND 2014 CONTACTPERSOON Naam Kees Zandvliet Adres Marconistraat 16 Telefoon SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

7 SAMENVATTING EN CONCLUSIES Doel en opzet van het onderzoek Voorliggend rapport doet verslag van het eerste sector brede onderzoek in de luchtvaartsector in Nederland. Dit onderzoek is de nulmeting voor het sectorplan luchtvaart. Deze nulmeting biedt de sector de mogelijkheid om de komende jaren de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt te analyseren, mede vanuit de in het sectorplan voorgenomen activiteiten. Tevens is het werkgelegenheidsonderzoek van luchthaven Schiphol in het onderzoek geïntegreerd. Aan het onderzoek hebben in totaal 734 bedrijven meegewerkt, waarvan 443 gevestigd of werkzaam op Schiphol en 164 op de regionale luchthavens. De overige 128 bedrijven uit de luchtvaartsector zijn buiten de luchthavens gevestigd. Werkgelegenheid luchtvaartsector verdeelt over diverse activiteiten Bij de bedrijven en organisaties die aan het onderzoek hebben meegewerkt zijn (inclusief ingeleend personeel) in totaal ongeveer 86 duizend personen werkzaam, waarvan bijna 65 duizend op Schiphol. Figuur 1 Aantal werkzame personen luchtvaartsector naar bedrijfsactiviteit (inclusief ingeleend personeel) (31 oktober 2014) Bron: SEOR/Mediad Enquête arbeidsmarkt luchtvaart 2014 Bijna 45 procent van de werkzame populatie is werkzaam bij bedrijven in het luchtvervoer, ongeveer een kwart bij toeleverende bedrijven, ongeveer 10 procent bij I SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

8 bedrijven die diensten verlenen aan de passagiers op en rond de luchthavens en eveneens ongeveer 10 procent in bouw en onderhoud van vliegtuigen, veelal buiten de luchthavens. Bij op de luchthavens werkzame overheidsinstellingen (douane, belastingdienst) zijn eind 2014 zo n 3,5 duizend personen werkzaam en bij overige activiteiten ongeveer 5 duizend. Werkgelegenheid luchtvaartsector blijft landelijk groeien De werkgelegenheid in de luchtvaartsector vertoont vanaf 2001 met enige fluctuatie een positieve ontwikkeling. De werkgelegenheid is sinds 2001 met gemiddeld ruim 3,5 procent per jaar toegenomen. Ook in recente jaren is er voor de totale luchtvaart sprake van werkgelegenheidsgroei. De positieve trend is waarneembaar voor vrijwel alle categorieën bedrijfsactiviteiten. De sterkste groei in aantal werkzame personen doet zich voor bij de dienstverlening aan passagiers en de categorie overige bedrijven. Alleen de werkgelegenheid bij de overheidsbedrijven die op de luchthavens actief zijn (douane, belastingdienst) groeit beduidend minder snel en lijkt de laatste jaren ook iets af te nemen. Ook werkgelegenheid luchthaven Schiphol blijft toenemen Van oktober 2012 tot oktober 2014 is de werkgelegenheid op Schiphol met 1 procent toegenomen (ongeveer een half procent per jaar). In deze periode nam het aantal vluchten toe met bijna 5 procent (2,4 procent per jaar) en het aantal passagiers met bijna 8 procent (3,9 procent per jaar). De werkgelegenheid op Schiphol is dus iets minder sterk toegenomen dan de luchtvaartsector totaal. Wel blijft de groei op Schiphol hoger dan de groei van de totale werkgelegenheid van Nederland, die in genoemde periode nog iets afnam. Al vanaf 1986 ligt de ontwikkeling van de werkgelegenheid op Schiphol in de meeste jaren boven de landelijke verandering in de werkgelegenheid (zie figuur 2). Evenals landelijk vertoont dus ook de werkgelegenheid op Schiphol een groeiende beweging. In tegenstelling tot het landelijke beeld, lijkt de werkgelegenheid bij luchtvaartbedrijven op Schiphol zich met grote fluctuaties te stabiliseren rond 33 duizend arbeidsplaatsen. De landelijke groei in deze activiteit doet zich dus vooral voor op de regionale luchthavens en bij bedrijven (en bedrijfsonderdelen) die buiten de luchthavens zijn gevestigd (onder meer de prijsvechters). Op Schiphol vertoont de werkgelegenheid bij de dienstverlening aan passagiers de sterkste groei. Ook bij overige bedrijven is er van gestage groei sprake. De werkgelegenheid bij de dienstverlening aan luchtvaartbedrijven fluctueert met de fluctuaties bij de luchtvaartbedrijven zelf en lijkt zich eveneens te stabiliseren. Bij de overheid is in recente jaren van een lichte afname van de werkgelegenheid sprake. In II SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

9 de luchtvaartindustrie zijn op Schiphol rond 400 personen werkzaam, een aantal dat vergelijkbaar is met het aantal in 2001 en in de tussenliggende jaren enigszins varieert. Figuur 2 Groeipercentages werkgelegenheid Schiphol en Nederland vanaf 1986 (a) (a) Werkzame werknemers. Werkgelegenheid 2013 Schiphol op basis van interpolatie. Bronnen: Nederland CBS; Schiphol jaarlijkse werkgelegenheidsenquête Woongebied van op Schiphol werkzame personen gespreid Er zijn geen opvallende veranderingen in de woongebieden van de op Schiphol werkzame personen. Nog altijd woont bijna 60 procent in Noord Holland, ruim 20 procent in Zuid Holland, 7 procent in Flevoland en ruim 6 procent in Utrecht. De overige 7 procent woont in andere provincies. Het aandeel dat buiten de vier Randstadprovincies woont is vergelijkbaar met in voorgaande jaren Ongeveer een derde van de op Schiphol werkzame personen woont in Amsterdam, Haarlemmermeer en Almere, van oudsher de drie gemeenten met de meeste Schiphol medewerkers. Het aandeel van deze drie gemeenten samen is iets afgenomen ten opzichte van 2012 en gelijk aan Het aandeel dat in Amsterdam woonachtig is fluctueert de laatste jaren rond 17 procent. Aantal openstaande vacatures relatief hoog Ten tijde van de enquête stonden er in de onderzochte bedrijven bijna tweeduizend vacatures open. De vacaturegraad was daarmee 3 procent, wat betekent dat 3 van de 100 beschikbare banen vacant was. Dit is twee keer zo hoog als het landelijke gemiddelde (van 1,5 procent) en ruim boven het gemiddelde van de totale III SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

10 transportsector (1,2 procent). Vooral vacatures in het luchttransport en de dienstverlening aan passagiers zijn te vinden op Schiphol, waar ongeveer driekwart van de vacatures is gemeld. In de andere bedrijfscategorieën is een groter of vergelijkbaar aantal vacatures buiten Schiphol te vinden. De vacaturegraad is vooral hoog in de dienstverlening aan passagiers, in de luchtvaartindustrie en bij overige bedrijven. In eerstgenoemde sector houdt deze hoge vacaturegraad voor een belangrijk deel verband met een hoog personeelsverloop, in de tweede vooral met een tekort aan technisch geschoold aanbod. Bij de overheid zijn nauwelijks vacatures; de vacaturegraad is hier lager dan 0,5 procent. Aantal in 2014 ontstane vacatures vergelijkbaar met landelijk gemiddelde Het aantal in een bepaalde periode ontstane vacatures geeft een beeld van de personeelsbehoefte in die periode, als gevolg van het vertrek van personeel (vervangingsvraag) en groei van de werkgelegenheid (nieuw vraag). Gedurende 2014 zijn in totaal ruim zesduizend vacatures ontstaan in de luchtvaartsector. Dit is grofweg 10 procent van het aantal banen in de sector. Dit percentage is vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde. Door het hoge personeelsverloop ligt de personeelsbehoefte in de dienstverlening aan passagiers beduidend hoger dan gemiddeld. De personeelsbehoefte is laag in het luchttransport. In deze bedrijfscategorie gaat het vrijwel uitsluitend om vervangingsvraag. In de overige bedrijfscategorieën is de personeelsbehoefte ongeveer gelijk aan het sectorgemiddelde. Er is geen verschil in personeelsbehoefte tussen Schiphol en de totale luchtvaartsector. Gevraagd opleidingsniveau: hoog en laaggeschoolden iets moeilijker te vinden Gemiddeld wordt een hoog opleidingsniveau (wo, hbo) gevraagd voor een derde van de in de luchtvaartsector openstaande vacatures. Ruim 40 procent van de vacatures betreft banen waarvoor een middelbaar niveau (mbo niveau 2 en hoger, vwo/havo) is gewenst en ruim 20 procent een laag opleidingsniveau (diploma tot en met mbo niveau 1). Vacatures voor ongeschoold werk komen sporadisch voor en vrijwel uitsluitend in de dienstverlening aan bedrijven (schoonmaak, e.d.). Bij de gedurende 2014 ontstane vacatures is het aandeel van vacatures waarvoor een middelbaar opleidingsniveau wordt gevraagd met ruim 60 procent aanzienlijk hoger. Dit is een indicatie dat vacatures voor laag en hoog geschoolden moeilijker zijn te vervullen dan vacatures op middelbaar niveau. Personeelsbehoefte in 2015 iets lager dan voorgaand jaar Voor 2015 verwachten de bedrijven in de luchtvaart een iets lagere personeelsbehoefte dan in 2014 (landelijk vijfduizend tegen zesduizend in 2014). Het verschil wordt voor een belangrijk deel verklaard door verwachte ontwikkelingen bij de IV SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

11 luchtvaartondernemingen. Deze verwachten alleen behoefte aan nieuw personeel als gevolg van vervanging van personeel dat vertrekt op functies die niet zullen worden getroffen door reorganisaties. Verschillende arbeidsmarktvraagstukken vragen aandacht Een tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel wordt door een derde van de bedrijven in de luchtvaart als het belangrijkste aandachtsgebied genoemd. Rond 20 procent van hen ziet (ook) ziekteverzuim en uitval van personeel, de vergrijzingproblematiek (inzetbaarheid ouderen) en het personeelsverloop als de belangrijkste aandachtsgebieden. De daaropvolgend van belang geachte gebieden zijn interne doorstroom/loopbaanbeleid, leerling plaatsen en leerwerkplaatsen en arbeidsvoorwaarden, die door rond 17 procent van de respondenten worden benoemd. Het belang van de vraagstukken loopt iets uiteen tussen de bedrijfsactiviteiten. Aandachtspunten voor toekomstig arbeidsmarktonderzoek Met voorliggend onderzoek is geprobeerd om een volledig beeld van de werkgelegenheid in de luchtvaatsector te verkrijgen. Op basis van de ervaringen die met de gekozen aanpak zijn opgedaan, kunnen de volgende aandachtspunten worden aangegeven voor de wijze van meting: 1. Frequentie meting. Het onderzoek is vooral gericht op het in kaart brengen en monitoren van structurele veranderingen in de sector, om het daarvoor benodigde arbeidsmarktbeleid te kunnen afleiden. In dat licht is een tweejaarlijkse meting toereikend. Voor fluctuaties op korte termijn kunnen andere bronnen worden benut, zoals maandelijkse gegevens over het aantal vliegbewegingen op Schiphol en regionale arbeidsmarktmonitoren van UWV (vacatures en werkzoekenden naar beroepsgroepen). 2. Steekproefkader - bedrijfsregistraties Tijdens het veldwerk is bevestigd dat bestaande registraties van bedrijven (en organisaties) in wisselende mate tekortkomingen kennen. Dit heeft vooral te maken met onvoldoende zekerheid over de registratie van veranderingen in bestanden (verhuizing, opheffing, oprichting, fusie, overname, etc.). Het verdient daarom aanbeveling het arbeidsmarktonderzoek te benutten om deze onvolledigheden zo goed mogelijk te achterhalen. Het combineren van registraties is essentieel om maximaal resultaat te behalen. 3. Respons. Naarmate het relevante bedrijvenbestand beter in kaart is gebracht en regelmatig ondervraagd wordt, kan nauwkeuriger worden gecorrigeerd voor nonrespons (ontbrekende waarnemingen). Daarnaast verdient het aanbeveling om het onderzoek inhoudelijk te versterken. Het gaat dan vooral om het verkrijgen van meer inzicht op het niveau van beroepen en knelpunten in de zin van beschikbare en benodigde competenties. Om ongunstige effecten op de respons te vermijden, moet er voor worden gewaakt dat de vragenlijst niet onnodig gecompliceerd of te lang wordt. V SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

12 VI SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

13 1 INLEIDING 0 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

14 1 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

15 1 INLEIDING 1.1 ACHTERGROND Stichting Sectorfonds Luchtvaart heeft een intermediërende rol op de arbeidsmarkt van de Luchtvaart. Dit samenwerkingsverband van werkgevers en werknemersorganisaties draagt zorg voor de aanvraag, het verkrijgen en de uitvoering van diverse (subsidie)projecten gericht op de versterking van de arbeidsmarkt van de sector. Concreet stelt het Sectorfonds zich ten doel de scholing, inzetbaarheid en arbeidsmobiliteit van huidige en toekomstige werknemers in de bedrijfstak luchtvaart te bevorderen, in de ruimste zin van het woord. In juni 2014 zijn via goedkeuring van het Sectorplan Luchtvaart extra middelen beschikbaar gekomen voor arbeidsmarktbeleid in de sector. Een goede regelmatige analyse van de arbeidsmarktontwikkelingen in de gehele sector is onderdeel van dit plan (maatregel F1 in het plan van aanpak van het sectorplan). Voorliggend rapport is het eerste resultaat van dit onderzoek en kan worden gezien als een nulmeting van de situatie in de gehele luchtvaartsector in Nederland. Deze nulmeting biedt de sector de mogelijkheid om de komende jaren de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt te kunnen analyseren, mede vanuit de in het sectorplan voorgenomen activiteiten. Tegelijkertijd is het onderzoek zodanig opgezet dat de analyse van de arbeidsmarkt van de luchthaven Schiphol kan worden uitgevoerd, op een wijze die zoveel mogelijk vergelijkbaar is met deze onderzoeken in voorgaande jaren. 1.2 DOEL VAN HET ONDERZOEK Het doel van het onderzoek is tweeledig: 1. De ontwikkeling van een vragenlijst die in de komende jaren kan worden benut voor het volgen en analyseren van relevante ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van de gehele luchtvaartsector. 2. Het uitvoeren van een enquête onder alle organisaties in de sector luchtvaart als nulmeting voor het vaststellen van de arbeidsmarktsituatie in de sector. Deze omvat drie deelpopulaties: a. Alle bedrijven en organisaties die gevestigd of actief zijn op de luchthaven Schiphol; b. Alle bedrijven en organisaties die actief zijn op de vijf grote regionale luchthavens (Rotterdam, Eindhoven, Maastricht, Groningen, Lelystad); c. Alle luchtvaartrelevante bedrijven en organisaties die gevestigd én werkzaam zijn buiten de genoemde luchthavens. 2 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

16 1.3 OPZET VAN HET ONDERZOEK De verantwoording van het onderzoek (bijlage 1) bevat een gedetailleerde beschrijving van en toelichting op de uitgevoerde onderzoeksactiviteiten. Enquête onder bedrijven en organisaties De gepresenteerde resultaten zijn gebaseerd op een enquête onder bedrijven en organisaties actief in de luchtvaart of toeleverend aan de luchtvaart, inclusief dienstverlening aan passagiers en bezoekers van luchthavens en betrokken overheidsorganisaties (douane, e.d.). Voor de monitor werkgelegenheid Schiphol zijn tevens bedrijven meegenomen die werkzaam zijn of Schiphol en bedrijven uit overige activiteiten die op Schiphol zijn gevestigd. De basisversie van de gebruikte vragenlijst is opgenomen in bijlage 4. Respons Op Schiphol hebben 443 bedrijven aan het onderzoek meegewerkt. Dit is naar schatting 85 procent van de relevante populatie 1. Van de op de regionale luchthavens gevestigde bedrijven hebben er 164 meegedaan (71 procent van het aantal benaderde bedrijven). Daarnaast hebben 128 bedrijven die gevestigd zijn buiten de luchthavens aan het onderzoek meegewerkt (62 procent van het aantal benaderde bedrijven). Representativiteit Gegeven de aanpak en respons kunnen de resultaten voor de luchthaven Schiphol als representatief worden beschouwd, voor zover het gaat om kenmerken van de werkgelegenheid. Door het ontbreken van nauwkeurige gegevens over de populatie bedrijven, zijn de enquête uitkomsten indicatief voor de feitelijke omvang van de werkgelegenheid. In het rapport worden de uitkomsten van de enquête gepresenteerd. In hoofdstuk 2 geven we een schatting van de omvang van de werkgelegenheid bij de bedrijven en organisaties die niet aan het onderzoek hebben meegewerkt. Sectorindeling type bedrijfsactiviteit In het onderzoek wordt aangesloten op de categorie-indeling die in het sectorplan is opgenomen. Daarin wordt de volgende indeling van bedrijven gehanteerd: 1. Luchtvaartmaatschappijen, luchthavens en andere bedrijven in het luchttransport; 2. Dienstverleners aan luchtvaartorganisaties; 3. Dienstverleners aan passagiers en bezoekers; 4. Luchtvaartindustrie (vliegtuigbouw en onderhoud, e.d.); 5. Toezichthoudende overheidsdiensten; 6. Overige ondernemingen, niet luchtvaart gerelateerd, maar wel gevestigd op een luchthaven. 1 De exacte omvang van de relevante populatie is niet exact vast te stellen, zoals in bijlage 1 wordt toegelicht. Ondanks alle inspanningen zijn er diverse bedrijven die volgens een of meer registraties op Schiphol zijn gevestigd, maar die we niet hebben kunnen bereiken, of waarvan we anderszins niet hebben kunnen vaststellen dat zij actief zijn op Schiphol. 3 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

17 1.4 LEESWIJZER In hoofdstuk 2 beschrijven we de omvang, ontwikkeling en kenmerken van de werkgelegenheid in de luchtvaartsector, uitgesplitst naar de drie deelpopulaties. Het gaat hier om het totaal aantal werkzame personen, uitgesplitst naar geslacht, leeftijd, werktijden en omvang van de baan (omvang werkweek), zoveel mogelijk verbijzonderd naar type bedrijfsactiviteit. Hoofdstuk 3 beschrijft de ontwikkelingen op de luchthaven Schiphol, zoveel mogelijk aansluitend op de beschrijving in het verleden. We besteden aandacht aan de veranderingen in de werkgelegenheid, totaal en per bedrijfsactiviteit, de verdeling van de werkgelegenheid over de deelgebieden op Schiphol en de woongebieden van de op Schiphol werkzame personen. Hoofdstuk 4 gaat in op vacatures en verwachte werkgelegenheidsontwikkeling. Besproken wordt het aantal openstaande vacatures en het aantal ontstane vacatures, alsook de voor 2015 verwachte ontwikkeling in de werkgelegenheid. Verder wordt de omvang van de ingeleende arbeid in dit hoofdstuk besproken. In hoofdstuk 5 bespreken we wat de onderzochte bedrijven en organisaties als belangrijke aandachtsgebieden zien op het terrein van de arbeidsmarkt. 4 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

18 5 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

19 2 WERKGELEGENHEID LUCHTVAART 6 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

20 7 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

21 2 WERKGELEGENHEID LUCHTVAART: OMVANG EN KENMERKEN 2.1 WERKGELEGENHEID NAAR LOCATIE EN BEDRIJFSACTIVITEIT Bij de bedrijven en organisaties die aan het onderzoek hebben meegewerkt zijn in totaal ongeveer 86 duizend personen werkzaam. Het overgrote deel daarvan is werkzaam op Schiphol (zie tabel 2.1). Op de regionale luchthavens werken ongeveer 4,5 duizend personen en buiten de luchthavens iets minder dan 17 duizend personen in luchtvaartrelevante activiteiten. Gedetailleerde gegevens per regionale luchthaven zijn opgenomen in bijlage 3. Tabel 2.1 Aantal werkzame personen in luchtvaartrelevante activiteiten, naar locatie en bedrijfsactiviteit per 31 oktober 2014 (a) (b) Diensten Diensten Lucht Luchtvaart Overige aan aan Overheid Totaal transport industrie bedrijven bedrijven passagiers Schiphol Regionale luchthavens Buiten luchthavens Totaal (a) (b) Luchtvaartrelevant is direct betrokken bij luchttransport, dan wel dienstverlenend aan het luchttransport op of buiten de luchthavens. Inclusief ingeleend personeel. Luchttransport Bedrijven direct betrokken bij luchttransport Diensten aan bedrijven Bedrijven die goederen/diensten leveren aan luchtvaartorganisaties of bedrijven die op luchthavens zijn gevestigd Diensten aan passagiers Bedrijven die goederen/diensten leveren aan passagiers en bezoekers van luchthavens Luchtvaartindustrie Bedrijven die betrokken zijn bij vliegtuigfabricage en onderhoud Overheid Overheidsinstellingen, zoals douane en belastingdienst, gevestigd of werkzaam op luchthavens Overige bedrijven Restcategorie, waaronder adviesbureaus, ICT bedrijven en vertegenwoordigingen van industriële ondernemingen Bron: SEOR/Mediad Enquête arbeidsmarkt luchtvaart 2014 Bijna 45 procent van de werkzame populatie is werkzaam bij bedrijven actief in het luchttransport. Bij toeleverende en/of op luchthavens gevestigde bedrijven zijn ruim 22 duizend personen werkzaam. Dit betreft dus ruim een kwart van de luchtvaartrelevante werkgelegenheid. Bij dienstverleners aan passagiers en bezoekers op de luchthavens werken bijna 9 duizend personen (circa 10 procent van de relevante werkgelegenheid) 8 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

22 en bij de relevante overheidsinstellingen (douane, e.d.) zijn bij elkaar bijna 3,5 duizend personen op de luchthavens aan het werk. Een ongeveer even groot aantal is werkzaam bij bedrijven die betrokken zijn bij de fabricage en onderhoud van vliegtuigen. Deze zijn voor het overgrote deel buiten de luchthavens werkzaam. De restcategorie overige bedrijven (adviesbureaus, makelaars, etc.) betreft op luchthavens gevestigde bedrijven en deze omvat zo n vijfduizend werkzame personen. We schatten dat bij de bedrijven en organisaties die niet aan het onderzoek hebben meegewerkt op Schiphol in totaal ongeveer personen werkzaam zijn. Omdat we niet zeker weten of deze bedrijven nu (nog) wel of niet actief waren op 31 oktober 2014, moeten we dit aantal als indicatief voor de non-respons beschouwen. Van de non respons op de regionale luchthavens hebben we onvoldoende gegevens om een betrouwbare schatting van de ontbrekende werkgelegenheid te kunnen geven. Van de buiten de luchthavens gevestigde bedrijven uit de sector Luchtvaart zijn evenmin adequate populatiegegevens beschikbaar. Ook voor die groep kunnen we de betekenis van de non respons niet vaststellen. 2.2 ONTWIKKELING WERKGELEGENHEID NAAR BEDRIJFSACTIVITEIT Inleiding: toelichting Zoals in het inleidende hoofdstuk en in de bijlage is toegelicht is met ingang van 2014 de indeling van bedrijven in verschillende categorieën bedrijfsactiviteiten gewijzigd. Ten behoeve van het sectorplan zijn de beschikbare historische gegevens aangepast en is een schatting gemaakt van de werkgelegenheid in de luchtvaartsector. Hieronder presenteren we eerst deze schatting, aangevuld met de schatting op basis van de eind 2014 uitgevoerde enquête. Daarna beschrijven we de ontwikkeling van de werkgelegenheid op Schiphol sinds 2001, uitgesplitst naar de nieuwe bedrijfscategorieën. Werkgelegenheid Nederlandse luchtvaartsector groeit Volgens het sectorplan waren in 2001 ruim 58,5 duizend personen werkzaam in de luchtvaartsector in Nederland en in 2012 ruim 82 duizend. De werkgelegenheid is in de periode dus gemiddeld met ruim 3,5 procent per jaar gegroeid. Volgens de landelijke enquête eind 2014 bedraagt de totale werkgelegenheid in de luchtvaartsector minimaal 86 duizend personen (inclusief ingeleend personeel; zie tabel 2.1). In het kader van het sectorplan is de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de verschillende deelsectoren in kaart gebracht. De betreffende gegevens zijn opgenomen in figuur 3.2. De figuur laat zien dat de werkgelegenheidsgroei zich in de periode in nagenoeg alle categorieën luchtvaartbedrijven heeft voorgedaan. 9 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

23 Op basis van de in 2014 uitgevoerde enquête kan worden vastgesteld dat de werkgelegenheid in de luchtvaartbedrijven in het sectorplan is onderschat. De werkgelegenheid bij de luchtvaartbedrijven (luchtvervoer) is ongeveer 5 duizend werkzame personen hoger dan eerder verondersteld voor Figuur Ontwikkeling werkgelegenheid Nederlandse luchtvaartsector per categorie bedrijvigheid vanaf Luchtvaartbedrijven Dienstverleners aan luchtvaart Dienstverleners aan passagiers Luchtvaartindustrie Overheid Overige bedrijven Bronnen: Sectorplan luchtvaart 2014, Arbeidsmarktonderzoek KENMERKEN WERKZAME PERSONEN (EXCLUSIEF INLEEN) Geslacht Het merendeel van de in de luchtvaartsector werkzame personen is man. Er zijn verschillen naar bedrijfsactiviteit. Mannen zijn sterk in de meerderheid bij de overheid en in de luchtvaartindustrie. Vrouwen zijn sterker dan gemiddeld vertegenwoordigd bij de dienstverlening aan passagiers, overige luchtvaartrelevante bedrijven en het luchttransport. Tabel 2.2 Werkzame personen in luchtvaartsector naar geslacht (%) Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven Totaal Man 59% 70% 50% 85% 77% 64% 64% Vrouw 41% 30% 50% 15% 23% 36% 36% 10 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

24 Als gevolg van de verschillen naar bedrijfsactiviteit, is het aandeel mannen bij de buiten de luchthavens gevestigde bedrijven groter dan op Schiphol (zie tabel B3.1 in bijlage 3). Dit komt vooral door de luchtvaartindustrie. Ook op de regionale luchthavens is het aandeel mannen wat groter dan op Schiphol. Leeftijd In totaal is de leeftijdsstructuur van de in de luchtvaartsector werkzame personen redelijk in lijn met het landelijke gemiddelde. Het aandeel jongeren (< 25 jaar) is iets lager dan het landelijke gemiddelde (9 procent) en het aandeel ouderen (55 jaar en ouder) eveneens iets lager dan landelijk gemiddeld (19 procent). Tabel 2.3 Werkzame personen in luchtvaartsector totaal naar leeftijd Schiphol Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven Totaal <25 jaar 2% 14% 18% 8% 7% 13% 7% jaar 15% 28% 24% 23% 36% 27% 21% jaar 29% 23% 22% 24% 22% 26% 26% jaar 37% 23% 23% 29% 22% 22% 30% 55 jaar + ouder 17% 12% 13% 16% 13% 12% 15% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Het luchtvervoer is sterk vergrijsd, al is het aandeel 55 plussers door regelgeving relatief laag. De vergrijzing wordt vooral zichtbaar in het hoge aandeel 45 plussers en de sterke ondervertegenwoordiging van jongeren. Een sterke vergrijzing is eveneens waarneembaar bij de overheid. Bij dienstverlenende activiteiten is juist sprake van een relatief jong personeelsbestand en relatief kleine aandelen ouderen (45 plus). 2.4 KENMERKEN BANEN (EXCLUSIEF INLEEN) Werktijden Op de luchthavens heeft de meerderheid van de werkzame personen onregelmatige werktijden. In het luchtvervoer gaat het daarbij vooral om het vliegend personeel, maar ook het overige personeel (grondpersoneel) kent in meerderheid onregelmatige werktijden. Alleen bij de categorie overige bedrijven (ICT, administratief, e.d.) werkt het merendeel van het personeel tijdens kantoortijden. Buiten de luchthavens heeft een klein percentage van de werkenden onregelmatige werktijden (zie tabel B3.3 in bijlage 3). Het gaat ook dan vooral om bedrijven die actief zijn in het luchtvervoer. 11 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

25 Tabel 2.4 Werkzame personen in luchtvaartsector naar werktijden Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaa rt industrie Overheid Overige bedrijven Totaal Vliegend personeel 41% 1% 0% 0% 2% 4% 19% Kantoortijden 28% 37% 26% 78% 30% 85% 38% Ploegendienst of buiten kantoortijd 31% 63% 73% 21% 68% 11% 43% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Omvang baan (uren per week) Kleine banen (van minder dan 12 uur per week) komen in beperkte mate voor in de luchtvaartsector. Op Schiphol gaat het om 5 procent van het totaal aantal werkzame personen. Op de regionale luchthavens om 10 procent en buiten de luchthavens om slechts 2 procent van het aantal werkzame personen (zie tabel B3.4 in bijlage 3). Kleine banen komen vooral voor bij bedrijven die diensten verlenen aan passagiers (detailhandel, horeca) en bij overige bedrijven. Bij de luchtvaartondernemingen (luchttransport) gaat het incidenteel om een kleine baan. Tabel 2.5 Werkzame personen in luchtvaartsector totaal naar omvang baan (in % van totaal) Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven Totaal Minder dan 12 uur 1% 9% 17% 1% 10% 5% 12 uur of meer 99% 91% 83% 99% 100% 90% 95% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 2.5 INGELEEND PERSONEEL Ten tijde van de enquête zijn er in totaal ruim 7,8 duizend personen op basis van inleen werkzaam in de luchtvaartsector (zie tabel 2.6). Dit is ongeveer 9 procent van het totaal aantal werkzame personen. Het gaat hier om alle flexibele arbeidskrachten, dat wil zeggen uitzendkrachten, gedetacheerd personeel en zzp ers. De flexibele schil is daarmee in de luchtvaartsector kleiner dan landelijk. In 2014 was in Nederland gemiddeld 20 procent van de werkzame personen werkzaam als uitzendkracht of zzp er. 12 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

26 De inleen is relatief iets kleiner op Schiphol dan op de regionale luchthavens en in bedrijven die buiten de luchthavens zijn gevestigd. Bij de overheid zijn slechts enkele ingeleende krachten werkzaam. De inleen is relatief iets hoger bij de categorieën overige bedrijven, de luchtvaartindustrie en de dienstverlening aan bedrijven, en iets lager in het luchttransport en de dienstverlening aan passagiers. Tabel 2.6 Ingeleend personeel in luchtvaartsector naar deelpopulatie, totaal aantal eind 2014 en in procenten van het totaal aantal werkzame personen Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Aantal Schiphol Regionale luchthavens Buiten luchthavens Totaal Als % van totaal aantal werkzame personen Schiphol 7% 12% 9% 13% 0% 13% 9% Regionale luchthavens 8% 8% 14% 17% 26% 12% Buiten luchthavens 0% 12% 12% 18% 10% Totaal 7% 12% 9% 12% 0% 16% 9% 13 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

27 3 WERKGELEGENHEID SCHIPHOL 14 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

28 15 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

29 3 ONTWIKKELING IN DE WERKGELEGENHEID 3.1 TOTALE WERKGELEGENHEID OP SCHIPHOL Aantal werkzame personen Uitgaande van de via de enquêtes verzamelde gegevens kan worden vastgesteld dat de werkgelegenheid op Schiphol in de periode met grofweg 1 procent is gegroeid (gemiddeld een half procent per jaar). Vanwege de onzekerheden als gevolg van non-respons moet dit cijfer als indicatief worden gezien. Tabel 3.1 Overzicht van de werkgelegenheid op Schiphol (inclusief ingeleend personeel Verschil aantal Procentuele verandering t.o.v Aantal werknemers ,0% Bron: Werkgelegenheidsenquête Schiphol Ontwikkeling werkgelegenheid Schiphol en Nederland Figuur 3.1 Groeipercentages werkgelegenheid Schiphol en Nederland vanaf 1986 (a) (a) Werkzame werknemers. Werkgelegenheid 2013 Schiphol op basis van interpolatie. Bronnen: Nederland CBS; Schiphol jaarlijkse werkgelegenheidsenquête. 16 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

30 De groei van de werkgelegenheid op Schiphol steekt gunstig af ten opzichte van de landelijke en sectorale ontwikkeling in deze periode. In Nederland is het aantal banen (werknemers plus zelfstandigen) in de genoemde periode in totaal met bijna 1 procent afgenomen. De groei van Schiphol is ook beduidend gunstiger dan het gemiddelde van de sector handel, vervoer en horeca die een afname van 0,6 procent liet zien in die periode. De groei hangt samen met de groei van het aantal vliegbewegingen en het aantal passagiers dat door Schiphol is afgehandeld. Het aantal vliegbewegingen (aankomsten, vertrek) is tussen 2012 en 2014 met bijna 3,5 procent gegroeid en het aantal passagiers zelfs met 7,8 procent. De groei van de werkgelegenheid is in vergelijking hiermee bescheiden. Het duidt op een zeer sterke groei van de arbeidsproductiviteit. Op Schiphol zijn in de periode verhoudingsgewijs veel meer vliegtuigen en passagiers per werkzame persoon afgehandeld dan in de jaren daarvoor. In september 2015 heeft Decisio het economisch belang van mainport Schiphol in kaart gebracht. Uit dit onderzoek blijkt dat naast de directe werkgelegenheid van 65 duizend banen op Schiphol, de achterwaartse indirecte bedrijvigheid van toeleveranciers goed is voor bijna 50 duizend banen. 3.2 ONTWIKKELING WERKGELEGENHEID NAAR BEDRIJFSACTIVITEIT Voor Schiphol kunnen we wat de werkgelegenheidsontwikkeling betreft voortbouwen op de beschikbare historische tijdreeks. De ontwikkeling sinds 2001 hebben we weergegeven in figuur 3.2. Daarbij hebben we de grootste deelsector, de luchtvaartondernemingen, voor de duidelijkheid apart weergegeven 2. Zoals figuur 3.3 laat zien is ook op Schiphol voor de meeste bedrijfsactiviteiten van een opwaartse trend sprake. De werkgelegenheid bij de luchtvaartbedrijven (de vervoerders zelf) op Schiphol fluctueert over de jaren, maar lijkt zich over de gehele periode min of meer te bewegen rond 33 duizend werkzame personen (zie figuur 3.3a). Ook de werkgelegenheid bij de toeleveranciers (de dienstverlening aan de luchtvaartbedrijven) vertoont fluctuaties rond een totaal van 16 duizend personen. De dienstverlening aan passagiers vertoont een duidelijke opwaartse trend, met een kleine inzinking in 2009 en De werkgelegenheid bij de categorie overige bedrijven vertoont een duidelijke sprong in 2008, om daarna nog in lichte mate te groeien. 2 Deze deelsector is zoveel groter dan de andere sectoren, dat de ontwikkelingen in de kleine deelsectoren niet meer zichtbaar zouden zijn, wanneer we alle deelsectoren in één figuur zouden weergeven. 17 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

31 Figuur 3.2a Ontwikkeling werkgelegenheid Schiphol per categorie bedrijvigheid vanaf 2001 luchtvaartbedrijven (luchtvervoer) (a) (a) In 2013 is geen enquête uitgevoerd. De werkgelegenheid voor 2013 is geschat op basis van intrapolatie (gemiddelde van de waarnemingen voor 2012 en 2014 Bronnen: Sectorplan luchtvaart 2014, Arbeidsmarktonderzoek 2014 Figuur 3.2b Ontwikkeling werkgelegenheid Schiphol per categorie bedrijvigheid vanaf 2001 overige categorieën bedrijfsactiviteiten (a) Dienstverleners aan luchtvaart Dienstverleners aan passagiers Luchtvaartindustrie Overheid Overige bedrijven (a) In 2013 is geen enquête uitgevoerd. De werkgelegenheid voor 2013 is geschat op basis van intrapolatie (gemiddelde van de waarnemingen voor 2012 en 2014 Bronnen: Sectorplan luchtvaart 2014, Arbeidsmarktonderzoek SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

32 De werkgelegenheid bij de overheid (douane en belastingdienst) vertoont over de gehele periode een hele gematigde groei en neemt in de laatste jaren zelfs iets af. Op Schiphol werken slechts enkele honderden personen in de luchtvaartindustrie en dit aantal blijft over de gehele periode nagenoeg gelijk. De bedrijven in deze bedrijfsactiviteit zijn voor het overgrote deel buiten de luchthavens gevestigd (zie tabel 2.1). 3.3 BEDRIJVENDYNAMIEK SCHIPHOL Aantal bedrijven op Schiphol iets afgenomen Eind 2014 hebben we 520 bedrijven geteld op Schiphol 3. Dit zijn er iets minder dan eind 2012, toen 553 bedrijven zijn waargenomen 4. Van de bedrijven die eind 2012 actief waren op Schiphol, zijn er 92 die eind 2014 geen werkgelegenheid meer bieden op Schiphol, omdat ze zijn verhuisd naar een locatie buiten Schiphol, failliet zijn gegaan, opgeheven zijn, zijn overgenomen of gefuseerd, of niet meer als toeleverancier werkzaam op Schiphol. Eind 2012 waren personen bij deze bedrijven werkzaam. Tabel 3.2 Verandering in de werkgelegenheid Schiphol (inclusief inleen) naar ontwikkeling per bedrijf Aantal bedrijven Werkzame personen Verschil Vertrokken bedrijven (-142) Groeiende bedrijven Gelijk gebleven Krimpende bedrijven Nieuwe bedrijven Ontwikkeling onbekend (a) Totaal (a) Dit betreft bedrijven die dit jaar voor het eerst sinds enige jaren aan het onderzoek hebben meegewerkt, waarvan niet bekend is hoe groot de werkgelegenheid in 2012 was en waarvoor dus niet kan worden vastgesteld of ze zijn gekrompen, gegroeid of stabiel zijn gebleven. Deze bedrijven zijn veelal al lange tijd op Schiphol gevestigd of werkzaam. Daarnaast zijn er 50 bedrijven die in 2012 wel, maar in 2014 niet aan het onderzoek hebben deelgenomen. Eind 2012 werkten er personen bij deze bedrijven. 3 Waarvan 443 bedrijven hebben deelgenomen aan de enquête, 9 medewerking hebben geweigerd en 68 bedrijven ook na herhaalde pogingen niet hebben gereageerd op het verzoek tot deelname. 4 Waarvan 497 hadden deelgenomen aan het onderzoek, 15 bedrijven medewerking weigerden en 41 bedrijven onbereikbaar bleken, ook na diverse contactpogingen. 19 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

33 Eind 2014 zijn er 96 bedrijven waargenomen die in 2012 niet aan het onderzoek hebben deelgenomen. Het merendeel van deze bedrijven (81) bleek al geruime tijd op Schiphol gevestigd te zijn. In totaal hebben we 15 bedrijven waargenomen die zich na 2012 op Schiphol hebben gevestigd. Eind 2014 waren bij deze nieuw gevestigde bedrijven 639 personen werkzaam. Bij de overige 81 bedrijven gaat het om werkzame personen. Groei werkgelegenheid in luchttransport en diensten aan passagiers Tussen eind 2012 en eind 2014 zijn er op Schiphol banen bijgekomen bij bedrijven in het luchtvervoer en de dienstverlening aan passagiers (zie tabel 2.7). Bij alle andere activiteiten is het aantal banen per saldo afgenomen. Het grootste deel van het banenverlies hangt samen met krimp van bestaande bedrijven. Alleen zijn in de dienstverlening aan (luchtvaart)bedrijven en bij de overheid relatief veel banen verdwenen door vertrek van het bedrijf van Schiphol. Dat geldt in mindere mate ook voor de categorie overige bedrijven. De banengroei heeft zich ook hoofdzakelijk voorgedaan bij gevestigde bedrijven. Het aantal nieuwe banen door vestiging van bedrijven is verhoudingsgewijs beperkt. Het gaat hierbij overigens ook om groei via fusie, overname, e.d. Dit betreft in totaal 972 banen, waarvan het merendeel in de dienstverlening aan passagiers. Tabel 3.3 Verandering in de werkgelegenheid Schiphol (inclusief inleen) naar categorie bedrijvigheid (verandering tussen 2012 en 2014) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Banen verdwenen door vertrek bedrijf Banen verdwenen door krimp Nieuwe banen door groei bedrijf Behoud banen door fusie, overname, e.d. Nieuwe banen door vestiging bedrijf Steekproefverschil (a) Totaal (a) Dit betreft verschillen in de non-respons. Sommige bedrijven doen het ene jaar wel mee aan het onderzoek en het andere jaar niet. Hierdoor ontstaan er kleine verschillen in de samenstelling van de netto steekproef (de deelnemende bedrijven), waardoor de werkgelegenheid per saldo bij de ene meting net een fractie hoger of lager kan uitvallen dan bij de andere meting. 20 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

34 Nederlandse luchtvaartondernemingen presteren wisselend Bij de luchtvaartondernemingen (in totaal 75) gaat het in de meeste gevallen om kleine veranderingen (een of enkele banen erbij of eraf). De grootste krimp doet zich voor bij Transavia en Martinair. Bij de KLM is het aantal banen in loondienst afgenomen, maar de inleen sterk toegenomen. De werkgelegenheid is bij ArkeFly sterk toegenomen. Bij Schiphol Group neemt het aantal banen toe, maar dat komt voornamelijk doordat banen die voorheen bij afzonderlijke bedrijven zijn geteld, nu in één keer zijn geregistreerd. Bij Luchtverkeersleiding Nederland is het aantal banen (inclusief inleen) relatief sterk afgenomen. Per saldo is inclusief inleen het aantal banen in deze activiteit op Schiphol met ruim duizend toegenomen tussen 2012 en Verschuivingen tussen toeleveranciers Toeleveranciers vormen met ongeveer 140 bedrijven de omvangrijkste groep bedrijven op Schiphol. Zowel in de schoonmaakbranche als de beveiliging zijn er sterke groeiers en sterk krimpende bedrijven te vinden. Hetzelfde doet zich voor bij bijvoorbeeld bouwbedrijven. Dergelijke ontwikkelingen houden verband met afloop van contracten en verandering van toeleverancier via aanbestedingen. Uitzendorganisaties vertonen een sterke groei. Dienstverlening aan passagiers groeit door, maar ook verschuivingen Deze activiteiten omvatten bijna 120 bedrijven. De werkgelegenheid in de dienstverlening aan passagiers groeit door, in lijn met de sterke groei van het aantal passagiers. De groei wordt gedomineerd door HMSHost, de sterkst groeiende onderneming in de periode In het passagiersvervoer is er een belangrijke verschuiving tussen Connexion (krimp) en HTM (groei). Per saldo neemt de werkgelegenheid in deze branche op Schiphol wel toe. In vliegtuigonderhoud banen verdwenen op Schiphol In het vliegtuigonderhoud is slechts een tiental ondernemingen op Schiphol gevestigd. Bij de meeste van deze bedrijven is de werkgelegenheid toegenomen, soms met enkele banen en in een paar gevallen met tien tot twintig banen. Bij een van de bedrijven is er echter sprake van een verlies van bijna 150 banen; dit komt neer op halvering van de activiteiten van dit bedrijf. Minder banen bij overheidsbedrijven op Schiphol Het aantal medewerkers van overheidsdiensten is tussen 2012 en 2014 redelijk sterk terug gelopen. De afname van het aantal banen doet voor bij de Belastingdienst, maar vooral bij de Koninklijke Marechaussee. Groei in gezondheidsdiensten, krimp bij ICT bedrijven De grootste veranderingen in de categorie overige bedrijven betreft een sterke groei bij verschillende ondernemingen die gezondheidsdiensten leveren en een sterke krimp bij enkele ICT bedrijven. Verder vallen activiteiten als adviesbureau, makelaars en vertegenwoordigingen van industriële bedrijven onder de categorie overige bedrijven. 21 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

35 3.4 WERKGELEGENHEID NAAR DEELGEBIED OP SCHIPHOL Het grootste deel van de werkgelegenheid is geconcentreerd op Schiphol Centrum. In de afgelopen jaren is in aantallen de werkgelegenheid sterk toegenomen op Schiphol-Centrum (zie tabel 3.3). Op Schiphol-Zuid is de werkgelegenheid nog iets toegenomen, maar in de overige gebieden is de werkgelegenheid (sterk) afgenomen. Tabel 3.3 Aantal werkzame personen per deelgebied Schiphol (exclusief inleen) Verschil Procentueel verschil Schiphol Noord (a) % Schiphol Centrum % Schiphol Zuid % Schiphol Zuidoost % Schiphol Oost % Schiphol totaal % (a) Vanwege vergelijking met de beschikbare historische gegevens zijn in deze figuur Schiphol-Noord en -Noordwest samengevoegd (in Noord). Figuur 3.3 Verandering werkgelegenheid over Schiphol ( ) (a) (a) Vanwege vergelijking met de beschikbare historische gegevens zijn in deze figuur Schiphol-Noord en -Noordwest samengevoegd (in Noord). 22 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

36 Ook procentueel zin is het aantal banen op Schiphol Centrum het sterkst gegroeid (zie figuur 3.3). Over de hele periode gezien is er een wisselend patroon van groei en krimp voor alle deelgebieden. Alleen op Schiphol Oost loopt het aantal banen over de gehele periode terug. De sterke terugloop op Schiphol Noord (inclusief Noordwest) heeft voor een belangrijk deel te maken met non-respons van een groot bedrijf (van ongeveer 300 werkzame personen). Wordt daarvoor gecorrigeerd, dan loopt de werkgelegenheid in dat deelgebied met ongeveer 20 procent terug. 3.5 WOONGEBIEDEN VAN DE OP SCHIPHOL WERKZAME PERSONEN Van 82 procent van de op Schiphol werkzame personen is via de enquête de woonplaats achterhaald 5. Ongeveer 2 procent van hen is woonachtig in het buitenland. Randstadprovincies De werkzame personen zijn voor het overgrote deel (93 procent) woonachtig in de tabel 3.4 genoemde Randstadprovincies. Bijna 60 procent is woonachtig in Noord Holland, ruim 20 procent in Zuid Holland, 7 procent in Flevoland en ruim 6 procent in Utrecht. De overige 7 procent woont elders in Nederland. Ten opzichte van 2012 is er weinig veranderd in de woongebieden van de Schiphol medewerkers. Tabel 3.4 Werkzame personen Schiphol naar woongebied (a) 2014 % 2012 % Noord Holland 58,4 58,9 Zuid Holland 20,8 20,6 Flevoland 7,1 7,2 Utrecht 6,3 6,1 Randstadprovincies 92,6 92,8 Overige provincies 7,4 7,2 Totaal Schiphol 100,0 100,0 (a) Percentages op basis van aantal waarvan de woonplaats bekend is. Exclusief ingeleende krachten en exclusief personen met een woonplaats in het buitenland. 5 In 2012 was dit 83,5%. 23 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

37 CROS gebied In de omgeving van Schiphol zijn er 24 gemeenten 6 die binnen de 20 Ke-contour vallen. Deze zijn op clusterniveau vertegenwoordigd in de zogenaamde CROS (Commissie Regionaal Overleg luchthaven Schiphol). Eind 2014 woonde 47,5 procent van de Schiphol medewerkers in de gemeenten die in de CROS zijn vertegenwoordigd. Dit is 2 procent minder dan in 2012 (49,8 procent). (zie tabel B2.12 in bijlage 2). Belangrijkste woonplaatsen Nog altijd zijn Amsterdam, Haarlemmermeer en Almere de drie gemeenten met de meeste Schiphol medewerkers. In totaal woont ongeveer een derde van de op Schiphol werkzame personen in een van deze drie gemeenten. Het aandeel van deze drie gemeenten samen is iets afgenomen ten opzichte van 2012 en gelijk aan 2011 (zie tabel 3.5). Tabel 3.5 Werkzame personen Schiphol in de gemeenten Amsterdam, Haarlemmermeer en Almere (a) % % % % % Amsterdam 16,9 17,2 16,6 17,8 17,9 Haarlemmermeer 10,4 10,7 10,5 11,0 11,1 Almere 5,7 5,9 5,9 5,6 5,7 Totaal 33,0 33,8 33,0 34,4 34,7 (a) Percentages op basis van aantal waarvan de woonplaats bekend is. Exclusief ingeleende krachten en exclusief personen met een woonplaats in het buitenland. Bron: Werkgelegenheidsenquête Schiphol Lange termijn trend Het jaar 2014 laat geen grote veranderingen zien in het woongebied van de op Schiphol werkzame personen. Het aandeel dat buiten de vier Randstadprovincies woont is vergelijkbaar met dat van de voorgaande jaren. Het aandeel dat in Amsterdam woonachtig is fluctueert de laatste jaren rond 17 procent, nadat dit vanaf 2000 was afgenomen tot onder 17 procent in Door gemeentelijke herindeling is het aantal gemeenten lager dan in SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

38 25 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

39 4 VACATURES EN VERWACHTE PERSONEELSVRAAG IN SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

40 27 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

41 4 VACATURES EN VERWACHTE PERSONEELSVRAAG IN OPENSTAANDE VACATURES Vacaturegraad naar locatie en bedrijfsactiviteit Op 31 oktober 2014 stonden bij de onderzochte bedrijven bijna tweeduizend vacatures open (zie tabel 4.1). Dit betekent een vacaturegraad van 3 procent 7. Dit is twee keer zo hoog als het landelijk gemiddelde dat volgens het CBS eind 4 e kwartaal 2014 op 1,5 procent stond, en ook ruim hoger dan het gemiddelde van de sector transport (1,2 procent). In lijn met de verdeling van de werkgelegenheid in de luchtvaartsector is driekwart van de vacatures te vinden op Schiphol. Dit geldt in het bijzonder voor het luchttransport en de dienstverlening aan passagiers. In de andere bedrijfscategorieën is een groter of vergelijkbaar aantal vacatures buiten Schiphol te vinden. Tabel 4.1 Aantal openstaande vacatures en vacaturegraad per 31 oktober 2014, naar bedrijfsactiviteit en locatie Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Schiphol Aantal openstaande vacatures Vacaturegraad (b) 3% 2% 5% 5% 0% 4% 3% Totaal luchtvaart(a) Aantal openstaande vacatures Vacaturegraad (b) 3% 2% 5% 3% 0% 5% 3% (a) (b) Alle locaties: Schiphol, regionale luchthavens en luchtvaartsector buiten de luchthavens. De vacaturegraad geeft het aantal vacatures per 100 banen. 7 De vacaturegraad geeft het aantal vacatures per 100 banen. 28 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

42 De vacaturegraad is vooral hoog in de dienstverlening aan passagiers, in luchtvaartindustrie en bij overige activiteiten. In eerstgenoemde sector houdt deze hoge vacaturegraad voor een belangrijk deel verband met een hoog personeelsverloop, in de tweede vooral met een tekort aan technisch geschoold aanbod. Bij de overheid zijn nauwelijks vacatures (de vacaturegraad is hier lager dan 0,5 procent). Gevraagd opleidingsniveau Gemiddeld wordt een hoog opleidingsniveau (wo, hbo) gevraagd voor een derde van de in de luchtvaartsector openstaande vacatures (zie tabel 4.2). Ruim 40 procent van de vacatures betreft banen waarvoor een middelbaar niveau (mbo niveau 2 en hoger, vwo/havo) is gewenst en ruim 20 procent een laag opleidingsniveau (diploma tot en met mbo niveau 1). Vacatures voor ongeschoold werk komen sporadisch voor en vrijwel uitsluitend in de dienstverlening aan bedrijven (schoonmaak, e.d.). In de dienstverlening aan passagiers en bij de overheid (douane, e.d.) gaat het vooral om vacatures op middelbaar niveau. Dit geldt ook voor het vliegtuigonderhoud op Schiphol, maar bij deze activiteit wordt buiten Schiphol juist hoog geschoold personeel gevraagd. Het gevraagde opleidingsniveau is eveneens hoog in de overige activiteiten (ICT, advies, e.d.). Het luchttransport heeft eveneens een hoog percentage vacatures voor hoog geschoolden. Hier gaat het om piloten en luchtverkeersleiders. Tabel 4.2 Aantal openstaande vacatures per 31 oktober 2014, naar gevraagd opleidingsniveau, bedrijfsactiviteit en locatie (in % van totaal) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Schiphol Basisniveau Laag niveau Middelbaar Hoog niveau Totaal luchtvaart (a) Basisniveau Laag niveau Middelbaar Hoog niveau (a) Alle locaties: Schiphol, regionale luchthavens en luchtvaartsector buiten de luchthavens. 29 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

43 4.2 ONTSTANE VACATURES Ontstane vacatures naar locatie en bedrijfsactiviteit Het aantal openstaande vacatures geeft een beeld van de banen die op een bepaald tijdstip niet zijn vervuld. Het aantal in een bepaalde periode ontstane vacatures geeft een beeld van de personeelsbehoefte in die periode, als gevolg van het vertrek van personeel (vervangingsvraag) en groei van de werkgelegenheid (nieuwvraag). Tabel 4.3 laat zien dat gedurende 2014 in totaal ruim zesduizend vacatures zijn ontstaan in de luchtvaartsector 8. Dit is grofweg 10 procent van het aantal banen in de sector. Dit percentage is vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde. De personeelsbehoefte ligt beduidend hoger dan gemiddeld in de dienstverlening aan passagiers. Dit wordt vooral veroorzaakt door een hoog personeelsverloop. De personeelsbehoefte is laag in het luchttransport. In deze bedrijfscategorie gaat het vrijwel uitsluitend om vervangingsvraag 9. In de overige bedrijfscategorieën is de personeelsbehoefte ongeveer gelijk aan het sectorgemiddelde. Er is geen verschil in personeelsbehoefte tussen Schiphol en de totale luchtvaartsector. Tabel 4.3 Schiphol Aantal in 2014 ontstane vacatures en personeelsbehoefte, naar gevraagd opleidingsniveau, bedrijfsactiviteit en locatie Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Totaal Aantal ontstane vacatures Personeelsbehoefte 4% 10% 39% 12% 9% 12% 10% Luchtvaart totaal (a) Aantal ontstane vacatures Personeelsbehoefte 4% 10% 38% 10% 9% 12% 10% (a) Alle locaties: Schiphol, regionale luchthavens en luchtvaartsector buiten de luchthavens. 8 In de vragenlijst is gevraagd naar het aantal vacatures dat is ontstaan in de afgelopen 12 maanden (november 2013 oktober 2014). 9 Deze ontstaat als gevolg van vertrek van personeel in verband met pensionering. Landelijk ligt deze vraag op ongeveer 3 procent. In het luchttransport ligt deze iets hoger vanwege de lage pensioenleeftijd. 30 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

44 Gevraagd opleidingsniveau Het overgrote deel van de in 2014 ontstane vacatures betreft banen op middelbaar niveau. De eerder gesignaleerde verschillen tussen bedrijfscategorieën zijn ook zichtbaar in de cijfers in tabel 4.4. Het aandeel vacatures op middelbaar niveau is vooral hoog in de dienstverlening aan passagiers en bij de overheid. Het aandeel vacatures op hoog niveau is relatief hoog in de overige activiteiten, het vliegtuigonderhoud en het luchttransport. Tabel 4.4 Aantal in 2014 ontstane vacatures, naar gevraagd opleidingsniveau, bedrijfsactiviteit en locatie (in % van totaal) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Schiphol Basisniveau Laag niveau Middelbaar Hoog niveau Luchtvaart totaal (a) Basisniveau Laag niveau Middelbaar Hoog niveau (a) Alle locaties: Schiphol, regionale luchthavens en luchtvaartsector buiten de luchthavens. Vergelijking opleidingsprofiel openstaande en ontstane vacatures Er is een duidelijk verschil tussen het opleidingsprofiel van de openstaande en ontstane vacatures. Uit figuur 4.1 blijkt dat de personeelsbehoefte (ontstane vacatures) vooral betrekking heeft op banen op middelbaar niveau. Het gaat om ruim 60 procent van de ontstane vacatures. Bij de op 31 oktober 2014 openstaande vacatures is het aandeel van vacatures voor middelbaar geschoolden echter ruim 40 procent. Hier zijn de aandelen van zowel vacatures voor laag opgeleiden als voor hoog opgeleiden hoger. Deze verschillen geven een indicatie dat vacatures voor laag en hoog geschoolden moeilijker zijn te vervullen dan vacatures op middelbaar niveau. 31 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

45 Schiphol Luchtvaart totaal Figuur 4.1 Gevraagd opleidingsniveau openstaande en ontstane vacatures Hoog niveau Middelbaar Laag niveau Basisniveau ontstane vacatures in 2014 (a) Hoog niveau openstaande vacatures per 31 oktober 2014 Middelbaar Laag niveau Basisniveau (a) Gevraagd is naar het aantal ontstane vacatures in de periode november 2013 oktober VERWACHTE ONTWIKKELING WERKGELEGENHEID IN 2015 Trend We hebben de bedrijven ook gevraagd naar hun verwachtingen over de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Uiteraard lopen deze tussen bedrijven uiteen, omdat sommige bedrijven verwachten hun positie te kunnen versterken, terwijl andere juist verwachten omzet en/of marktaandeel te verliezen. In figuren 4.2 en 4.3 hebben we per bedrijfscategorie aangegeven welk percentage van de bedrijven een (sterke) toe- of afname verwachten van hun werkgelegenheid. Voor illustratieve doelen hebben we het percentage bedrijven dat een afname verwacht met een minteken in de figuur gezet. De figuren laten zien dat per saldo de verwachtingen voor zowel Schiphol als de totale luchtvaart licht positief zijn. Het percentage bedrijven dat een toename van de werkgelegenheid verwacht is hoger dan het percentage dat een afname verwacht. De verwachting van de overheidsbedrijven hangt samen met de verwachting dat het luchttransport ook in 2015 zal groeien en er dus meer passagiers en vracht moet worden behandeld. Ook de overige activiteiten (ICT, advies, e.d.) zien het jaar 2015 positief tegemoet. In deze overige activiteiten gaat de verwachte (lichte) groei gepaard met verwachte verschuivingen tussen bedrijven binnen de branche. 32 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

46 Figuur 4.2 Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid Schiphol in 2015 naar bedrijfscategorie Overig Overheid Vliegtuigbouw en onderhoud Sterke afname Lichte afname Diensten aan passagiers Lichte toename Sterke toename Diensten aan bedrijven Lucht transport -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Figuur 4.3 Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid Luchtvaart totaal in 2015 naar bedrijfscategorie Overig Overheid Vliegtuigbouw en onderhoud Sterke afname Lichte afname Diensten aan passagiers Lichte toename Sterke toename Diensten aan bedrijven Lucht transport -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 33 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

47 Een lichte groei van de werkgelegenheid in combinatie met verschuivingen tussen bedrijven binnen de branche is het duidelijkst waarneembaar in het luchttransport, waar het percentage dat een toename van de werkgelegenheid verwacht een fractie hoger licht dan het percentage dat een afname verwacht. Dit illustreert de concurrentie tussen de gevestigde luchtvaartmaatschappijen en de prijsvechters. Een vergelijkbaar beeld is te zien in de luchtvaartindustrie, maar hier gaat het per saldo duidelijker om een groei van de werkgelegenheid, met een kleine verschuiving tussen aanbieders. Alleen op Schiphol lijkt in deze activiteit vooral sprake van een verwachte verschuiving en in mindere mate van groei. Ook in de dienstverlenende sectoren verwacht men per saldo een groei van de werkgelegenheid, hoogstwaarschijnlijk als gevolg van de blijvende groei van het luchtvervoer. Ook hier verwacht men tegelijkertijd een verschuiving van werkgelegenheid tussen bedrijven binnen de branche. Verwachte vraag naar personeel in 2015 Bedrijven hebben regelmatig nieuw personeel nodig, ofwel vanwege uitbreiding van de activiteiten, of ter vervanging van personeel dat uit dienst gaat. We hebben deze totale vraag naar nieuw personeel in 2015 geschat op basis van de bedrijven die de vraag hierover hebben beantwoord. Tabel 4.5 bevat de schattingen. Tabel 4.5 Verwachte vraag naar nieuw personeel in 2015 Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven Totaal Schiphol Aantal Als % van totaal aantal werkzame personen 2014 Totaal luchtvaart (a) Aantal 2% 13% 31% 24% 0% 17% 7% Als % van totaal aantal werkzame 2% 11% 30% 8% 0% 15% 7% personen 2014 (a) Alle bedrijven op Schiphol, regionale luchthavens en luchtvaartbedrijven buiten luchthavens De luchtvaartsector verwacht in totaal ruim 5 duizend nieuwe vacatures (baanopeningen) in 2015, waarvan ongeveer 80 procent op Schiphol. Dit is minder dan de ruim 6 duizend vacatures die in 2014 zijn ontstaan (zie tabel 4.3). Dit komt in 34 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

48 belangrijke mate door de luchtvaartbedrijven die in vergelijking met 2014 beduidend minder vacatures verwachten in Deze beperkte vraag bestaat vermoedelijk grotendeels uit vervangingsvraag, dat wil zeggen ter vervanging van personeel dat met pensioen gaat uit functies die niet zullen verdwijnen in geval van reorganisaties. Maar ook in de meest andere bedrijfsactiviteiten ligt de in 2015 verwachte vraag een fractie onder het aantal in 2014 ontstane vacatures. Alleen de overige bedrijven verwachten een iets hogere vraag naar personeel in SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

49 5 ARBEIDSMARKTVRAAGSTUKKEN 36 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

50 37 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

51 5 ARBEIDSMARKTVRAAGSTUKKEN 5.1 LUCHTVAARTSECTOR TOTAAL De enquête onder bedrijven en organisaties in de luchtvaartsector is ook benut om te inventariseren welke arbeidsmarktvraagstukken naar de mening van de respondenten de komende jaren de belangrijkste aandachtsgebieden zullen zijn. De vraag is door ruim 80 procent van de respondenten beantwoord. De respons op deze vraag was op Schiphol met 78 procent wat lager dan op de regionale luchthavens en bedrijven buiten de luchthavens (90 procent). De respondenten is gevraagd maximaal drie gebieden te noemen. Gemiddeld hebben de respondenten 2,4 aandachtsgebieden aangekruist. De verschillen tussen bedrijfscategorieën zijn op dit punt beperkt. Figuur 5.1 Belangrijke aandachtsgebieden op de arbeidsmarkt de komende jaren in de luchtvaart volgens bedrijven uit de sector (a) Tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel 34% Ziekteverzuim en uitval personeel 22% Vergrijzingsproblematiek (inzetbaarheid ouder personeel) Personeelsverloop Interne doorstroom / loopbaan(beleid) Leerling plaatsen en leerwerkplaatsen (stages, praktijkplaatsen) Arbeidsvoorwaarden 20% 19% 17% 17% 16% Arbeidstijden Inhoudelijke aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt Regelgeving (AIVD Verklaring geen bezwaar) Maatschappelijk verantwoord ondernemen Mobiliteit/doorstroom van/naar andere branches 13% 12% 11% 11% 11% Ruimte voor personen met afstand tot de arbeidsmarkt Technologische ontwikkeling in organisatie (IT, beveiliging) 8% 8% Overschot aan personeel Mobiliteit/doorstroom binnen de branche Technologische ontwikkeling in materieel (vliegtuigen) Imagoprobleem sector Luchtvaart 5% 5% 4% 3% 0% 10% 20% 30% 40% (a) In procenten van het aantal respondenten die deze vraag hebben beantwoord. De respondenten konden maximaal 3 gebieden noemen. Een tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel wordt door een derde van de bedrijven in de luchtvaart als het belangrijkste aandachtsgebied genoemd (zie figuur 5.1). Rond 20 procent van hen ziet (ook) ziekteverzuim en uitval van personeel, de 38 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

52 vergrijzingproblematiek (inzetbaarheid ouderen) en het personeelsverloop als de belangrijkste aandachtsgebieden. De daaropvolgend van belang geachte gebieden zijn interne doorstroom/loopbaanbeleid, leerlingplaatsen en leerwerkplaatsen en arbeidsvoorwaarden, die door rond 17 procent van de respondenten worden benoemd. 5.2 PER BEDRIJFSCATEGORIE De aard van de verwachte arbeidsmarktvraagstukken verschilt per bedrijfscategorie. Tabel 5.2 geeft per categorie de vijf meest genoemde aandachtsgebieden. In het luchttransport is de interne doorstroom (loopbaanbeleid) het belangrijkste aandachtsgebied, gevolgd door arbeidsvoorwaarden en tekort aan voldoende gekwalificeerd aanbod. Daarnaast worden personeelsverloop en ziekteverzuim/uitval eveneens vaak genoemd. Voor de dienstverleners aan bedrijven (facilitair, expediteurs, etc.) is een tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel het belangrijkste onderwerp. Daarnaast spelen personeelsverloop en vergrijzingproblematiek eveneens een belangrijke rol. Leerlingplaatsen en arbeidsvoorwaarden behoren ook nog tot de top vijf aan aandachtsgebieden in deze bedrijfscategorie. In de dienstverlening aan passagiers zijn personeelsverloop, in combinatie met ziekteverzuim/uitval en tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel de drie belangrijkste thema s. Arbeidstijden en leerlingplaatsen zijn daarnaast belangrijke aandachtsgebieden. In de luchtvaartindustrie verwacht ruim driekwart van de respondenten een tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel. Dit thema is in deze categorie daarmee dominant. Vergrijzing (ouderen) en leerlingplaatsen (jongeren) zijn daarbij logisch aansluitende belangrijke aandachtsgebieden. Maar ook interne doorstroom (loopbaanbeleid) en technologische ontwikkelingen vormen in deze bedrijfscategorie belangrijke thema s. Voor de overheidsinstellingen is vergrijzing het dominante aandachtsveld, maar ook interne doorstroom (loopbaanbeleid) wordt veel genoemd. Aansluitend hierop vormen personeelsverloop, doorstroom van/naar andere branches en arbeidstijden (ouderen) logische aandachtsvelden. Bij de overige bedrijven en organisaties is het beeld meer divers. Voor deze bedrijven vormt een tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel het belangrijkste thema. Het daaropvolgend meest genoemde thema is maatschappelijk verantwoord ondernemen. In vergelijkbare mate gaat het verder om personeelsverloop, interne doorstroom, leerlingplaatsen en arbeidsvoorwaarden. Vermoedelijk spelen deze thema s telkens in een andere subgroep in deze heterogene categorie bedrijven. 39 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

53 Tabel 5.2 Top 5 aandachtsgebieden arbeidsmarkt per bedrijfscategorie luchtvaart totaal (a) (b) Luchttransport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven N = 93 N = 202 N = 121 N = 45 N = 16 N = 128 Tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel 23% 37% 28% 78% 30% Personeelsverloop 17% 31% 31% 16% Interne doorstroom / loopbaan(beleid) 28% 20% 44% 15% Mobiliteit/doorstroom van/naar andere branches 25% Ziekteverzuim en uitval personeel 17% 30% 29% Vergrijzingsproblematiek (inzetbaarheid ouder personeel) 24% 38% 69% Leerling plaatsen en leerwerkplaatsen (stages, praktijkplaatsen) 19% 17% 24% 15% Arbeidsvoorwaarden 25% 16% 17% Arbeidstijden 21% 25% Technologische ontwikkeling in materieel 18% Maatschappelijk verantwoord ondernemen 21% (a) In procenten van het aantal respondenten per categorie. De N betreft het aantal respondenten dat deze vraag heeft beantwoord. (b) Luchtvaart totaal omvat Schiphol, regionale luchthavens en luchtvaartrelevante bedrijven gevestigd en werkzaam buiten de luchthavens. 40 SOCIAAL ECONOMISCH ONDERZOEK ROTTERDAM

54 LITERATUURLIJST EN BIJLAGEN 41

55 42

56 LITERATUURLIJST Decisio (2015), Economisch belang van de mainport Schiphol. Analyse van directe en indirecte economische relaties, onderzoek in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Amsterdam, 1 september Sectorfonds Luchtvaart (2014), Sectorplan Luchtvaart , Deel I: Arbeidsmarktanalyse, Schiphol. Sectorfonds Luchtvaart (2014), Sectorplan Luchtvaart , Deel II: Plan van aanpak, Schiphol. Visee, H.C., S.M. van de Pol en J.W.M. Mevissen (2013), Overzicht werkgelegenheid luchthaven Schiphol per 31 oktober 2012, onderzoek uitgevoerd in opdracht van Schiphol Group, Regioplan Beleidsonderzoek, Amsterdam. Overige bronnen: CBS, Statline voor gegevens over ontwikkeling werkgelegenheid Nederland, aantal passagiers en vliegbewegingen Schiphol; LISA, adresbestanden bedrijven gevestigd op Schiphol en regionale luchthavens en bedrijven uit de luchtvaartsector gevestigd buiten luchthavens; Company Guide, adresbestand bedrijven gevestigd op Schiphol. 43

57 44

58 BIJLAGE 1 VERANTWOORDING ONDERZOEK B1.1 VRAGENLIJST, STEEKPROEF EN RESPONS Vragenlijst De in het onderzoek gehanteerde vragenlijsten zijn in overleg met het Sectorfonds Luchtvaart ontwikkeld. Er is een basisversie gemaakt, die vervolgens voor elke deelpopulatie concreet is uitgewerkt. Dat wil zeggen een vragenlijst voor Schiphol, een voor elke regionale luchthaven (5 versies) en een voor bedrijven en organisaties gevestigd buiten de luchthavens. De basisversie van de vragenlijst is opgenomen in bijlage XX, Steekproefkader Voor elke deelpopulatie is een aparte werkwijze gevolgd bij de samenstelling van de groep relevante bedrijven. Voor Schiphol is de gehele relevante bedrijvenpopulatie benaderd, samengesteld op basis van alle beschikbare adressenbestanden van bedrijven. Bij de twee andere deelpopulaties is gebruik gemaakt van adressenbestanden die zijn geleverd door het Sectorfonds Luchtvaart, met aanvullingen verkregen van de regionale luchthavens. Respons Mede door de intensieve aanpak van het veldwerk hebben op Schiphol 443 bedrijven aan het onderzoek meegewerkt. Op de regionale luchthavens waren dit er 164. Dit is een respons van gemiddeld 71 procent. Daarnaast hebben 128 bedrijven die gevestigd zijn buiten de luchthavens aan het onderzoek meegewerkt (62 procent van het aantal benaderde bedrijven). Representativiteit Gegeven de aanpak en respons kunnen de resultaten voor de luchthaven Schiphol als representatief worden beschouwd, voor zover het gaat om kenmerken van de werkgelegenheid. Door het ontbreken van nauwkeurige gegevens over de populatie bedrijven, zijn de enquête uitkomsten indicatief voor de feitelijke omvang van de werkgelegenheid. In het rapport worden de uitkomsten van de enquête gepresenteerd. In hoofdstuk 2 geven we een indicatieve schatting voor de omvang van de werkgelegenheid bij de bedrijven en organisaties die niet aan het onderzoek hebben meegewerkt. Ook voor de twee overige deelpopulaties, namelijk de regionale luchthavens en de overige luchtvaartrelevante bedrijven en organisaties worden de uitkomsten van de enquêtes gepresenteerd. Voor deze deelpopulaties kan geen goede schatting worden gegeven van de werkgelegenheid bij de bedrijven en organisaties die niet aan het onderzoek hebben 45

59 meegewerkt, omdat de populatie niet nauwkeurig bekend is. In het rapport worden indicaties gegeven, op basis van beschikbare data en/of additionele informatie. Sectorindeling type bedrijfsactiviteit In het onderzoek wordt aangesloten op de categorie-indeling die in het sectorplan is opgenomen. Daarin wordt de volgende indeling van bedrijven gehanteerd: 1. Luchtvaartmaatschappijen, luchthavens en andere bedrijven direct actief in het luchttransport; 2. Dienstverleners aan luchtvaartorganisaties; 3. Dienstverleners aan passagiers en bezoekers; 4. Luchtvaartindustrie. Dit betreft bedrijven die betrokken zijn bij het ontwerp, de bouw en het onderhoud van vliegend materieel; 5. Toezichthoudende overheidsdiensten; 6. Overige ondernemingen, niet luchtvaart gerelateerd, maar wel gevestigd op een luchthaven. Schema 1.1 geeft in het kort weer welke activiteiten zijn betrokken in het onderzoek. Kort gezegd gaat het om (a) de sector luchtvaart, inclusief dienstverlening voor de luchtvaart (inclusief overheidsdiensten) en luchtvaartindustrie ten behoeve van het sectorplan en (b) alle overige bedrijven gevestigd of werkzaam op Schiphol ten behoeve van de monitor werkgelegenheid Schiphol. Schema 2.1 Aanduiding in het onderzoek betrokken bedrijven en activiteiten Activiteit (te bepalen Vestigingsplaats (te bepalen op basis van postcode) op basis van sectorcode (SBI, e.d.)) Schiphol Overige luchthavens Buiten luchthavengebied Totaal Sector luchtvaart (a) (b) (categorie 1 t/m 5) (a) (a) (a) Overige activiteiten (b) (c) (d) (c) (categorie 6) Totaal (b) (c) (c) (a) (b) (c) (d) Relevant vanuit sectorplan Relevant voor monitor werkgelegenheid Schiphol. Relevant voor betekenis luchtvaart en luchthavens niet in onderzoek betrokken vanwege ontbreken duidelijk steekproefkader (adressenbestand). Niet relevant voor luchtvaart niet in onderzoek betrokken. 46

60 B1.2 SAMENSTELLING ADRESSENBESTANDEN Het onderzoek omvat drie deelpopulaties, te weten: a. Bedrijven gevestigd of werkzaam op Schiphol; b. Bedrijven gevestigd of werkzaam op een van de vijf grote regionale luchthavens; c. Luchtvaartrelevante bedrijven, gevestigd buiten de zes luchthavens, en ook niet werkzaam op een van de luchthavens. Samenstelling populatie bedrijven gevestigd of werkzaam op Schiphol In het veldwerk is het bedrijvenbestand dat eind 2012 is gebruikt voor het werkgelegenheidsonderzoek Schiphol als startpunt gekozen. Als onderdeel van het veldwerk is aanvullend gezocht naar bedrijven die sinds dit tijdstip nieuw zijn gevestigd op Schiphol, dan wel werkzaam zijn geworden op Schiphol (maar niet op Schiphol zijn gevestigd). De volgende bestanden zijn benut voor deze aanvullingen: LISA Bedrijvenregister. Hier zijn de gegevens opgevraagd van alle bedrijven die op de relevante postcodes zijn gevestigd; Company Guide Schiphol; Bestand pasjeshouders Schiphol. Dit betreft naast de op Schiphol gevestigde bedrijven voornamelijk buiten Schiphol gevestigde bedrijven die ten tijde van het onderzoek toegang hadden tot Schiphol in verband met uit te voeren werkzaamheden. Van de eerste twee bestanden is bekend dat deze enige vervuiling bevatten, waaronder bedrijven die niet meer bestaan, of zijn gefuseerd, e.d. De bestanden zijn samengevoegd tot een totaalbestand. Op voorhand was duidelijk dat elk van de genoemde adresbestanden tekorten zou kunnen hebben, dat wil zeggen verouderde gegevens, of onvolledige gegevens zouden bevatten, etc. In het veldwerk is er naar gestreefd om een zo volledig mogelijk beeld van de relevante populatie bedrijven van Schiphol te verkrijgen. Vervolgens is aan alle bedrijven die op basis van één of meer van de bestanden gevestigd zijn, dan wel (via pasjes) werkzaam zijn op Schiphol een vragenlijst toegestuurd. Aansluitend zijn deze bedrijven in verschillende telefonische ronden intensief na gebeld. Aanvankelijk is gewerkt met een maximum van 5 belpogingen, maar in het geval van de bedrijven uit het bestand van 2012 is dit aantal opgehoogd tot 10 belpogingen. Na een laatste intensieve belronde is het veldwerk afgesloten. Daardoor ontstaat een goed beeld van de populatie bedrijven die relevant is voor het arbeidsmarktonderzoek Schiphol. Tegelijkertijd doet zich een methodologisch vraagstuk voor, doordat het nieuwe bestand niet eenduidig vergelijkbaar is met het bestand uit het onderzoek in Figuur B1.1 geeft hiervan een beeld. 47

61 Figuur B1.1 Relatie bedrijvenbestanden onderzoek 2012 en Bestand Regioplan 2012 Bestand Regioplan 2012 Nog steeds gevestigd of werkzaam op Schiphol Bedrijven gefuseerd Opgeheven, vertrokken, etc. Feitelijk niet behorend tot de populatie (niet gevestigd / niet werkzaam op Schiphol) Nieuw gevestigd, nieuw werkzaam op Schiphol Niet waargenomen Nu waargenomen bedrijven bedrijven Ook gevestigd / werkzaam in 2012 Niet waargenomen bedrijven Het bruikbare bestand bedrijven voor 2014 omvat drie groepen bedrijven: 1. Bedrijven die zowel in 2012 als in 2014 gevestigd dan wel werkzaam zijn op Schiphol. Deze groep omvat ook bedrijven die in de tussenliggende periode zijn gefuseerd (en waarvan minimaal één van de fusiepartners in 2012 op Schiphol gevestigd of werkzaam was); 2. Bedrijven die zich na 2012 hebben gevestigd op Schiphol, dan wel daar na 2012 werkzaam zijn geworden. 3. Bedrijven die in 2012 niet zijn waargenomen, maar dit keer tijdens het veldwerk gevestigd bleken te zijn op Schiphol, dan wel daar werkzaam te zijn, en dit ook in 2012 waren. Daarnaast zijn er enkele (groepen) bedrijven die eind 2014 niet (meer) tot de relevante populatie behoren: 4. Bedrijven die op basis van definitie feitelijk niet tot de relevante populatie behoren. Deze omvat twee groepen: a. Bedrijven die volgens een of meer bestanden wel tot de populatie behoren, maar zelf aangeven niet gevestigd te zijn op Schiphol en daar ook niet te werken. Een kenmerkend voorbeeld is het IBIS hotel dat niet gevestigd is op Schiphol en ook 48

62 geen personeel heeft dat werkzaam is op de locatie Schiphol, maar natuurlijk wel diensten verleent voor (o.a.) passagiers die Schiphol bezoeken10. b. Bedrijven die in wisselende mate werkzaam zijn op Schiphol (maar daar niet gevestigd zijn) en op het moment van enquêteren niet actief waren op Schiphol. 5. Bedrijven die na 2012 zijn opgeheven, of zijn vertrokken van Schiphol, of na 2012 (in ieder geval eind 2014) geen personeel werkzaam hadden op Schiphol. 6. Bedrijven die wel tot de relevante populatie behoren, maar om onduidelijke redenen niet worden waargenomen (niet in registraties voorkomen). In het onderzoek is de volgende werkwijze gevolg voor de relevante populatie: 1. De omvang van de werkgelegenheid in 2014 is gebaseerd op de som van de groepen 1 t/m 3 (groen gearceerd) 2. De groei van de werkgelegenheid bepalen we op basis van het (relatieve) verschil tussen de waarneming in 2012 en dit totaal, met de aantekening dat de groei voor een deel samenhangt met administratieve en waarnemingsverschillen11. Regionale luchthavens en luchtvaart buiten de luchthavens Voor de twee overige deelpopulaties hebben we relevante adressen ontvangen van of via de opdrachtgever. Voor de regionale luchthavens zijn deze bestanden aangevuld via LISA, waarbij bedrijven zijn meegenomen die op de relevante postcodes zijn gevestigd. B1.3 RESPONS Tabel B1.1 geeft een overzicht van het aantal benaderde bedrijven en organisaties in de verschillende deelpopulaties en de resulterende respons. 10 Uit nadere informatie blijkt dat enkele hotels uit Hoofddorp in eerdere jaren aan de relevante populatie zijn toegevoegd, vanuit de constatering dat deze een belangrijk deel van hun omzet genereren via dienstverlening aan (voornamelijk) transfer passagiers en vliegtuigpersoneel. Hierdoor ontstaat echter onzuiverheid in de definitie en kunnen bedrijven arbitrair wel of niet tot de relevante populatie worden gerekend. In extremis kan worden beredeneerd dat de toerismesector in Amsterdam tot de relevante populatie behoort, omdat een deel van de transferpassagiers een of enkele dagen in Amsterdam doorbrengt. 11 Daarmee maken we eigenlijk een disclaimer voor beide onderzoeken. Ook voor ons onderzoek geldt dat er waarnemingen kunnen ontbreken doordat bedrijven niet zijn geregistreerd of gesignaleerd. 49

63 Tabel B1.1 Overzicht steekproef en respons naar subpopulatie Luchthaven Uitgezette vragenlijsten (steekproef) Geslaagd Technische non-respons Schiphol Regionale luchthavens Eindhoven Groningen Lelystad Maastricht Rotterdam Totaal regionale luchthavens Buiten luchthavens gevestigd en werkzaam Internet deel Internet deel Schriftelijk deel Telefonisch deel Grote bedrijven 11 Halve enquêtes Totaal Geen personeel in dienst Opgeheven/failliet Samenvoeging/fusie nvt Behoort niet tot doelgroep onderzoek 2 6 Gevestigd op luchthaven 1 Niet op luchthaven nvt Totaal Weigering Nog geen reactie Aantal zonder technische nonrespons Responspercentage 85% 73% 84% 68% 74% 66% 71% 62% Bron: SEOR/Mediad enquête Luchtvaart

64 B1.4 VERANDERINGEN IN HET BESTAND BEDRIJVEN SCHIPHOL Van de bedrijven die in 2012 aan het onderzoek op Schiphol hebben meegedaan, zijn er 142 die niet aan het onderzoek in 2014 hebben meegedaan. In tabel B1.2 is aangegeven wat de achtergronden hiervan zijn. In totaal waren er bij deze bedrijven personen werkzaam in Tabel B1.2 Bestand bedrijven mutaties Aantal bedrijven Aantal werkzame personen (incl. Inleen) Dubbel in bestand Geen personeel (meer) op luchthaven 1 6 Niet (meer) op Schiphol gevestigd Overgenomen/gefuseerd Opgeheven/failliet Vertrokken/verhuisd Onbereikbaar / geen reactie in Weigering deelname in Totaal Tabel B1.2 Bestand bedrijven samenstelling Aantal bedrijven Aantal werkzame personen (incl. Inleen) Vanuit bestand bedrijven Weigering deelname of geen reactie in Toegevoegd uit adressenbestanden Totaal Geen reactie of weigering 68 Weigering 9 B1.4 INDELING IN TYPE BEDRIJFSACTIVITEITEN In het kader van het Sectorplan is een nieuwe categorie indeling gemaakt voor luchtvaartrelevante bedrijfsactiviteiten, die afwijkt van de oude Regioplan indeling. In deze rapportage wordt de nieuwe indeling gehanteerd, aansluitend op de indeling in het Sectorplan. In de nieuwe indeling wordt duidelijker onderscheid gemaakt in dienstverlening aan luchtvaartorganisaties of bedrijven die op luchthavens zijn gevestigd (categorie 2) en dienstverlening aan passagiers en bezoekers van de luchthavens (categorie 3). Categorie 1 omvat bedrijven en organisaties die actief zijn in 51

65 het luchtvervoer zelf. Categorie 5 betreft vliegtuigfabricage en onderhoud en categorie 6 is een restcategorie. Hierin zijn adviesbureaus, ICT bedrijven en vertegenwoordigingen van industriële ondernemingen als aparte branche onderscheiden. Tabel B1.3 Bedrijfsactiviteit Typering bedrijfsactiviteiten volgens nieuwe en oude definitie Sectorplan (actueel) Regioplan (vervalt) Luchthavenexploitant 1 1 Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) 1 1 Luchtvaartmaatschappij/General Sales Agency (GSA) 1 1 Vliegtuigoperatie 1 1 Aannemer en/of installatiebedrijf 2 4 Afhandeling en/of bevoorrading van vliegtuigen 2 1 Cateraar 2 - Dienstverlening aan luchtvaartondernemingen 2 - Facilitaire dienstverlening 2 4 Koeriersbedrijf 2 4 Luchtbevrachtingskantoor/overslag- en expeditiebedrijf 2 1 Particuliere beveiligingsdienst 2 4 Personeelsorganisatie 2 4 Schoonmaakbedrijf 2 3 Truckers (Beroepsgoederenvervoer over de weg) 2 1 Autoverhuurbedrijf 3 4 Bank of financiële instelling 3 4 Benzine en/of oliemaatschappij (inclusief vliegtuigbrandstof) (a) 3 1 Dienstverlening aan passagiers en/of bezoekers 3 - Hotel en/of restauratie 3 3 Openbaar vervoers- en taxibedrijf 3 3 Reisbureau / verkoop tickets 3 3 Verkoopgelegenheid voor passagiers en/of bezoekers 3 1 Werkplaats en/of verkoopcentra van diverse aard 3 4 Vliegtuigfabriek en/of vertegenwoordiging van vliegtuigfabrieken en onderdelen 4 3 Vliegtuigonderhoud 4 3 Overheidsinstelling 5 2 Overig 6 4 Adviesbureau 6 4 ICT 6 4 Onbekend 6 4 Vertegenwoordiging van industriële onderneming 6 4 (a) In het veldwerk is geen onderscheid gemaakt. Het gaat in totaal overigen om nog geen 100 banen op Schiphol. 52

66 BIJLAGE 2 TABELLENBIJLAGE SCHIPHOL Tabel B2.1 Aantal werkzame personen per 31 oktober op Schiphol (inclusief ingeleend personeel) (a) Verschil Procentueel 2014 verschil Aantal werkzame personen ,0% (a) In voorgaande metingen werden alleen uitzendkrachten als inleen gemeten. In 2014 zijn alle ingeleende werkzame personen (dus ook detachering en zzp) meegeteld. Tabel B2.2 Aantal op Schiphol waargenomen bedrijven per 31 oktober 2014 (inclusief ingeleend personeel) Verschil Aantal bedrijven Tabel B2.3 Verandering in de werkgelegenheid Schiphol (inclusief inleen) naar categorie bedrijvigheid (verandering tussen 2012 en 2014) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Banen verdwenen door vertrek bedrijf Banen verdwenen door krimp Nieuwe banen door groei bedrijf Behoud banen door fusie, overname, e.d. Nieuwe banen door vestiging bedrijf Steekproefverschil (a) Totaal (a) Dit betreft verschillen in de non-respons. Sommige bedrijven doen het ene jaar wel mee aan het onderzoek en het andere jaar niet. Hierdoor ontstaan er kleine verschillen in de samenstelling van de netto steekproef (de deelnemende bedrijven), waardoor de werkgelegenheid per saldo bij de ene meting net een fractie hoger of lager kan uitvallen dan bij de andere meting. 53

67 Tabel B2.4 Aantal werkzame personen per deelgebied Schiphol (exclusief inleen) Verschil Procentueel verschil Schiphol Noord % Schiphol Noordwest % Schiphol Centrum % Schiphol Zuid % Schiphol Zuidoost % Schiphol Oost % Schiphol totaal % Tabel B2.5 Aantal mannen en vrouwen op Schiphol (exclusief inleen) (a) Mannen Vrouwen Totaal Totaal Verschil (a) Ontbrekende waarnemingen zijn in 2014 gecorrigeerd op basis van de aandelen per categorie bedrijfsactiviteit. Tabel B2.6 Aantal ingeleende arbeidskrachten op Schiphol Totaal aantal Verschil ,5% Tabel B2.7 Werkzame personen naar werktijd Schiphol aantallen en aandelen (exclusief ingeleend personeel) Verschil aantal aandeel aantal Aandeel Vliegend personeel % % -238 In ploegendienst en/of buiten kantoortijden % % Tijdens kantooruren % % Totaal % % (a) Ontbrekende waarnemingen zijn in 2014 gecorrigeerd op basis van de aandelen per categorie bedrijfsactiviteit. 54

68 Tabel B2.8 Verwacht aantal baanopeningen naar prognose ontwikkeling van de werkgelegenheid Schiphol (a) Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid aantal aandeel aantal Aandeel Sterke afname 210 8,0% 9 1,8% Lichte afname 18 0,7% 41 8,2% Stabilisering ,8% ,6% Lichte toename ,5% 76 15,3% Sterke toename ,0% 10 2,0% Weet niet 25 1,0% 35 7,0% Totaal ,0% ,0% (a) In 2014 is gevraagd naar het verwachte aantal baanopeningen voor 2015 (inclusief vervangingsvraag). Onbekend is hoe deze prognose in voorgaande jaren is bepaald. Tabel B2.9 Verwacht aantal baanopeningen naar prognose ontwikkeling van de werkgelegenheid Schiphol bedrijven met 50 werkzame personen of meer (a) Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid aantal aandeel aantal Aandeel Sterke afname 210 9,4% 3 2,7% Lichte afname 0 0,0% 18 15,9% Stabilisering ,6% 58 51,3% Lichte toename ,2% 23 20,4% Sterke toename ,6% 3 2,7% Weet niet 25 1,1% 8 7,1% Totaal ,0% ,0% (a) In 2014 is gevraagd naar het verwachte aantal baanopeningen voor 2015 (inclusief vervangingsvraag). Onbekend is hoe deze prognose in voorgaande jaren is bepaald. 55

69 Tabel B2.10 Verwacht aantal baanopeningen naar prognose ontwikkeling van de werkgelegenheid Schiphol bedrijven met minder dan 50 werkzame personen (a) Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid aantal aandeel aantal Aandeel Sterke afname 0 0,0% 6 1,7% Lichte afname 18 4,6% 23 6,0% Stabilisering ,3% ,8% Lichte toename ,8% 53 13,8% Sterke toename ,3% 7 1,8% Weet niet 0 0,0% 27 7,0% Totaal ,0% ,0% (a) In 2014 is gevraagd naar het verwachte aantal baanopeningen voor 2015 (inclusief vervangingsvraag). Onbekend is hoe deze prognose in voorgaande jaren is bepaald. 56

70 Tabel B2.11 Woongemeente op Schiphol werkzame personen (exclusief ingeleend personeel) (a) Gemeenten aantal aandeel aantal Aandeel Amsterdam ,9% ,2% Haarlemmermeer ,4% ,7% Haarlem ,0% ,7% Amstelveen ,1% ,2% Uithoorn 506 1,1% 505 1,0% Aalsmeer 637 1,3% 652 1,3% Overig Noord-Holland ,4% ,7% Totaal Noord Holland ,2% ,9% Den Haag ,5% ,5% Leiden 835 1,7% 914 1,8% Alphen aan den Rijn ,1% 921 1,9% Rotterdam 947 2,0% 924 1,9% Overig Zuid-Holland ,4% ,6% Totaal Zuid-Holland ,7% ,6% Almere ,7% ,9% Overig Flevoland 656 1,4% 665 1,3% Totaal Flevoland ,0% ,2% Totaal provincie Utrecht ,3% ,1% Totaal vier Randstadprovincies ,3% ,8% Overige provincies ,4% ,2% Totaal in Nederland ,0% % Niet bestaande postcodes (b) 40 Buiten Nederland 756 (a) (b) In totaal is van 82,1% van het personeel (exclusief inleen) de woonplaats bekend. In 2012 was dit 83,5%. In 40 gevallen gaven de respondenten een niet bestaande postcode op. 57

71 58

72 Tabel B2.12 Woongemeente op Schiphol werkzame personen binnen en buiten Cros gebied (exclusief ingeleend personeel) (a) Regio aantal aandeel aantal Aandeel Totaal Cros ,2% ,8 Rest Nederland ,8% ,2 Totaal ,0% ,0% (a) Op basis van het CROS gebied dat sinds 1 januari 2012 van kracht is. 59

73 Tabel B2.13 Aantal bedrijven en werkzame personen vanaf1967 (inclusief ingeleend personeel, exclusief Fokkerterrein) (a) Jaar Aantal bedrijven Werkzame personen op Schiphol Noord Zuid Oost Zuidoost Centrum Noordwest Totaal (a) Ingeleend personeel is op bedrijfsniveau gemeten. De inleen is naar rato van het aantal werkzame personen verdeeld over de vestigingen van de bedrijven op Schiphol. 60

74 Tabel B2.14a Aantal openstaande vacatures en ingeleend personeel Schiphol (b) Openstaande vacatures Ingeleend personeel (a) Regio aantal verandering aantal verandering ,0% ,5% ,4% ,1% ,2% ,8% ,0% ,7% ,2% ,5% ,8% ,2% ,0% ,7% ,9% ,1% ,0% ,4% ,0% ,9% ,0% ,2% ,6% ,9% ,4% ,0% ,6% ,8% ,2% ,0% ,4% ,8% ,7% ,5% ,2% ,8% ,6% ,6% ,5% ,9% ,0% ,7% ,2% (a) Dit wordt vanaf 1991 gemeten. Tot 2011 betrof dit alleen uitzendkrachten. Vanaf 2011 worden ook zzp ers, oproepkrachten en gedetacheerd personeel gemeten. (b) De bedrijven gevestigd op het Fokkerterrein zijn vanaf 1997 niet meer meegenomen. In de jaren daarvoor wel. 61

75 Tabel B2.14b Openstaande vacatures Schiphol naar gevraagd opleidingsniveau Gevraagd opleidingsniveau aantal aandeel aantal Aandeel Basisniveau (geen opleidingseisen) 45 3,0% 61 11,2% Laag niveau ,1% ,6% Middelbaar niveau ,1% ,4% Hoog niveau ,8% ,3% Onbekend 30 5,5% Totaal ,0% ,0% 62

76 Tabel B2.15 Aantal werkzame personen en aantal bedrijven per bedrijfsactiviteit Luchtvaartbedrijven op Schiphol (inclusief inleen) Aantal werkzame personen Aantal bedrijven Aantal werkzame personen Aantal bedrijven Luchthavenexploitant Luchtverkeersleiding Luchtvaartmaatschappijen Subtotaal luchtvaartbedrijven Dienstverlening aan luchtvaartondernemingen Afhandeling en/of bevoorrading van vliegtuigen Luchthavenbevrachtingskantoor / overslagbedrijf / expeditiebedrijf Koeriersbedrijf Particuliere beveiligingsdienst Schoonmaakbedrijf Facilitaire dienstverleners Diverse dienstverlening aan luchtvaartondernemingen Uitzendorganisaties, personeelsvoorziening, e.d Aannemer en/of installatiebedrijf Subtotaal dienstverlening aan luchtvaartondernemingen Dienstverlening aan passagiers Hotels en/of restauratie Verkoopgelegenheid voor passagiers en/of bezoekers (winkel, shop) Werkplaats en/of verkoopcentra van diverse aard Openbaar vervoersbedrijf of taxibedrijf Autoverhuurbedrijf Benzine en/of oliemaatschappij Bank of financiële instelling Reisbureau Repatriëring Subtotaal dienstverlening aan passagiers Subtotaal luchtvaartindustrie Subtotaal overheidsinstellingen Overige bedrijven Vertegenwoordiging van industriële onderneming Adviesbureau ICT Diversen Subtotaal overige bedrijven Totaal

77 Tabel B2.16 Omvang baan werkzame personen Schiphol (excl. Inleen) Werktijden aantal Aandeel aantal Aandeel Minder dan 12 uur per week ,0% ,7% 12 uur of meer per week ,0% ,3% Totaal ,0% ,0% 64

78 Figuur B2.3 Prognose werkgelegenheidsontwikkeling Schiphol naar bedrijfsactiviteit Overige bedrijven Overheid Luchtvaartindustrie Diensten aan passagiers Diensten aan bedrijven Lucht transport % 20% 40% 60% 80% 100% Sterke afname Lichte afname Stabiliteit Lichte toename Sterke toename Weet niet Tabel B2.17 Aantal bedrijven Schiphol naar grootteklasse, (a) Jaar 1 t/m 4 5 t/m 9 10 t/m t/m of meer Totaal werkzame werkzame werkzame werkzame werkzame personen personen personen personen personen (a) De grootteklasse is bepaald op basis van werkzame personen exclusief ingeleend personeel. Tabel B2.18 Aantal werkzame personen Schiphol naar grootteklasse, (a) 65

79 Jaar 1 t/m 4 5 t/m 9 10 t/m t/m of meer Totaal werkzame werkzame werkzame werkzame werkzame personen personen personen personen personen (a) De grootteklasse is bepaald op basis van werkzame personen exclusief ingeleend personeel. Tabel B2.18 Woonplaats van op Schiphol werkzame personen (exclusief ingeleend personeel; exclusief woonachtig in buitenland en onbekend postcode) Woonplaats aantal aandeel aantal Aandeel Amsterdam ,9% ,3% Hoofddorp ,3% ,6% Almere ,6% ,9 Haarlem ,9% ,8% 'S-Gravenhage ,4% ,5% Amstelveen ,1% ,2% Amsterdam Zuidoost ,7% - - Nieuw-Vennep 947 2,0% 960 2,0% Rotterdam 899 1,9% 883 1,8% Alphen aan den Rijn 876 1,8% 882 1,8% Leiden 835 1,7% 914 1,9% Purmerend 749 1,5% 816 1,7% Utrecht 634 1,3% 591 1,2% Zaandam 620 1,3% 638 1,3% Alkmaar 533 1,1% 547 1,1% Heemstede 486 1,0% 456 0,9% Lelystad 443 0,9% 460 0,9% Uithoorn 430 0,9% 436 0,9% 66

80 Woonplaats aantal aandeel aantal Aandeel Aalsmeer 427 0,9% 441 0,9% Hilversum 404 0,8% 413 0,8% Zoetermeer 402 0,8% 430 0,9% Badhoevedorp 390 0,8% 407 0,8% Beverwijk 346 0,7% 353 0,7% Hoorn (NH) 322 0,7% 348 0,7% Heerhugowaard 299 0,6% 346 0,7% Zandvoort 299 0,6% 295 0,6% Heemskerk 294 0,6% 310 0,6% IJmuiden 289 0,6% 339 0,7% Amersfoort 281 0,6% 264 0,5% Hillegom 276 0,6% 276 0,6% Noordwijk (ZH) 272 0,6% 265 0,5% Lisse 265 0,5% 257 0,5% Bussum 228 0,5% 212 0,4% Assendelft 227 0,5% 219 0,5% Diemen 223 0,5% 224 0,5% Huizen 223 0,5% 229 0,5% Kudelstaart 210 0,4% 196 0,4% Leiderdorp 203 0,4% 208 0,4% Heiloo 199 0,4% 202 0,4% Castricum 198 0,4% 195 0,4% Velserbroek 188 0,4% 207 0,4% Oegstgeest 187 0,4% 180 0,4% Katwijk (ZH) 185 0,4% 201 0,4% Sassenheim 178 0,4% 185 0,4% Voorburg 171 0,4% 189 0,4% Delft 168 0,3% 171 0,4% Voorhout 167 0,3% 154 0,3% Zwanenburg 156 0,3% 161 0,3% Voorschoten 152 0,3% 153 0,3% Apeldoorn 150 0,3% 138 0,3% Leidschendam 144 0,3% 142 0,3% 67

81 Woonplaats aantal aandeel aantal Aandeel Rijswijk (ZH) 144 0,3% 130 0,3% Maarssen 140 0,3% 150 0,3% Wassenaar 140 0,3% 147 0,3% Arnhem 134 0,3% 127 0,3% Weesp 130 0,3% 141 0,3% Bergen (NH) 129 0,3% 113 0,2% Noordwijkerhout 128 0,3% 149 0,3% Vijfhuizen 127 0,3% 136 0,3% Soest 126 0,3% 126 0,3% Nieuwegein 124 0,3% 129 0,3% Breda 123 0,3% 125 0,2% Naarden 122 0,3% 129 0,3% Mijdrecht 119 0,2% 126 0,3% Gouda 117 0,2% 117 0,2% Krommenie 112 0,2% 113 0,2% Zwaag 108 0,2% 116 0,2% Vlaardingen 102 0,2% 81 0,2% Vleuten 101 0,2% 92 0,2% Ouderkerk aan de Amstel 100 0,2% 95 0,2% Uitgeest 100 0,2% 105 0,2% 'S-Hertogenbosch 97 0,2% 96 0,2% Baarn 93 0,2% 87 0,2% Woerden 93 0,2% 99 0,2% Abcoude 92 0,2% 80 0,2% Capelle aan den IJssel 88 0,2% 94 0,2% Dordrecht 88 0,2% 83 0,2% Schiedam 87 0,2% 91 0,2% Santpoort-Noord 86 0,2% 84 0,2% Bloemendaal 82 0,2% - - Houten 82 0,2% 79 0,2% Nieuwkoop 82 0,2% 81 0,2% Laren (NH) 81 0,2% 79 0,2% Rijsenhout 81 0,2% 87 0,2% 68

82 Woonplaats aantal aandeel aantal Aandeel Dronten 79 0,2% - - Ter Aar 79 0,2% 75 0,2% Zeist 79 0,2% 76 0,2% Bennebroek 78 0,2% 79 0,2% De Kwakel 76 0,2% - - Leimuiden 75 0,2% 81 0,2% Wormerveer 75 0,2% 82 0,2% Overige plaatsen (<0,15%) ,7% ,9% Totaal ,0% ,0% 69

83 BIJLAGE 3 TABELLEN NAAR DEELPOPULATIE Tabel B3.1 Werkzame personen in luchtvaartsector naar geslacht naar locatie van vestiging (in % van totaal) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Schiphol Man Vrouw Regionale luchthavens Man Vrouw Buiten luchthavens Man Vrouw Luchtvaart totaal Man Vrouw

84 Tabel B3.2 Werkzame personen in luchtvaartsector naar geslacht per regionale luchthaven (in % van totaal) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Eindhoven Airport Man Vrouw Groiningen Airport Eelde Man Vrouw Lelystad Airport Man Vrouw Maastricht Aachen Airport Man Vrouw Rotterdam The Hague Airport Man Vrouw

85 Tabel B3.3 Werkzame personen in luchtvaartsector totaal naar leeftijd naar locatie van vestiging (in % van totaal) Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven Totaal Schiphol <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Regionale luchthavens <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Buiten luchthavens <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Luchtvaart totaal <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder

86 Tabel B3.4 Werkzame personen in luchtvaartsector totaal naar leeftijd per regionale luchthaven (in % van totaal) Lucht transport Diensten aan bedrijven Diensten aan passagiers Luchtvaart industrie Overheid Overige bedrijven Totaal Eindhoven Airport <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Groningen Airport Eelde <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Lelystad Airport <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Maastricht Aachen Airport <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder Rotterdam The Hague Airport <25 jaar jaar jaar jaar jaar + ouder

87 Tabel B3.5 Werkzame personen in luchtvaartsector naar werktijden naar locatie van vestiging (in % van totaal) (a) Lucht Diensten Diensten Luchtvaa Overheid Overige Totaal transport aan aan rt bedrijven bedrijven passagiers industrie Schiphol Vliegend personeel Kantoortijden Ploegendienst of buiten kantoortijd Regionale luchthavens Vliegend personeel Kantoortijden Ploegendienst of buiten kantoortijd Buiten luchthavens Vliegend personeel Kantoortijden Ploegendienst of buiten kantoortijd Luchtvaart totaal Vliegend personeel Kantoortijden Ploegendienst of buiten kantoortijd (a) De aantallen zijn per regionale luchthaven te klein om verdere uitsplitsing te maken. 74

88 Tabel B3.6 Werkzame personen in luchtvaartsector totaal naar omvang baan (in % van totaal) Lucht Diensten Diensten Luchtvaart Overheid Overige Totaal transport aan aan industrie bedrijven bedrijven passagiers Schiphol Minder dan 12 uur uur of meer Regionale luchthavens Minder dan 12 uur uur of meer Buiten luchthavens Minder dan 12 uur uur of meer Luchtvaart totaal Minder dan 12 uur uur of meer (a) De aantallen zijn per regionale luchthaven te klein om verdere uitsplitsing te maken. 75

89 BIJLAGE 4 VRAGENLIJSTEN VERSIES: SCHIPHOL, REGIONALE LUCHTHAVEN EN OVERIGE BEDRIJVEN 76

90 Werkgelegenheidsenquête Schiphol 2014 Doel van de vragenlijst Sinds 1969 laat Schiphol Group jaarlijks een enquête uitvoeren onder bedrijven die op Schiphol gevestigd zijn of personeel hebben dat veelvuldig op Schiphol werkzaam is. Doel van dit onderzoek is het inventariseren van het aantal werkzame personen op de luchthaven. Dit jaar worden de uitkomsten ook gebruikt voor een arbeidsmarktonderzoek in de luchtvaartsector dat in opdracht van Stichting Sectorfonds Luchtvaart wordt uitgevoerd. In dit onderzoek wordt ook de werkgelegenheid op de vijf regionale luchthavens en de overige luchtvaart in kaart gebracht. De resultaten van de beide onderzoeken geven inzicht in de aard en ontwikkeling van de werkgelegenheid op de luchthaven Schiphol én in de luchtvaartsector, zodat trends en eventuele problemen op de arbeidsmarkt tijdig kunnen worden gesignaleerd. Uiteraard worden de gegevens die u verstrekt vertrouwelijk behandeld en niet aan derden beschikbaar gesteld. Hoe doet u mee? Voor deelname aan het onderzoek zijn twee mogelijkheden: via internet of schriftelijk. Om de internetvragenlijst in te vullen gaat u naar en klikt u op de tekst Start vragenlijst Schiphol. U krijgt toegang tot de vragenlijst met uw persoonlijke toegangscodes die u vindt in de begeleidende brief. U kunt ook de bijgevoegde vragenlijst invullen. Retournering schriftelijke vragenlijst De schriftelijke vragenlijst kunt u met de bijgesloten antwoordenveloppe terugsturen naar Mediad. Een postzegel is niet nodig. Mocht u de antwoordenveloppe kwijt zijn, dan kunt u de vragenlijst sturen naar: Mediad onderzoek Schiphol, Antwoordnummer 3234, 3000 WB ROTTERDAM. In voorgaande jaren is gebleken dat het soms voorkomt dat post niet altijd goed aankomt. Als u de vragenlijst schriftelijk invult, raden wij u derhalve aan om een kopie te maken van uw ingevulde vragenlijst. Invulinstructie Wilt u voordat u deze vragenlijst invult eerst de volgende aanwijzingen lezen? Vul de vragenlijst in met een blauwe of zwarte pen en schrijft u vooral duidelijk. Lees eerst de vraag en eventuele toelichting rustig door. Kruis per vraag één antwoord aan of vul als dat nodig is het antwoord in de daarvoor bestemde ruimte in. Alleen als bij een vraag staat aangegeven dat u meerdere antwoorden mag aankruisen, dan kunt u dat doen. Bij een groot aantal vragen wordt gevraagd naar een getal (bijvoorbeeld aantal werkzame personen, aantal vacatures). Indien u op deze vragen het antwoord niet precies weet, verzoeken wij u het antwoord zo goed mogelijk te schatten. Wij verzoeken u vriendelijk de vragenlijst ook in te vullen en terug te sturen indien u niet alle vragen (volledig) heeft kunnen beantwoorden. Nadere informatie en inlichtingen Voor vragen over de vragenlijst en het invullen daarvan kunt u contact opnemen met het onderzoeksteam van SEOR en Mediad. Kees Zandvliet (projectleider SEOR) Marieke Meij (dataverzameling Mediad) Tel: Tel: zandvliet@seor.eur.nl luchtvaart@mediad-groep.nl Voor vragen over de achtergrond van het onderzoek kunt u ook contact opnemen met: Schiphol Group Sectorfonds Luchtvaart Ronald Wolfers (Market Research & Insights Consultant) Jeroen Stolk (secretaris) Tel: Tel: wolfers@schiphol.nl jeroen.stolk@sectorfondsluchtvaart.nl

91 Luchthaven Schiphol Luchthaven Schiphol is een verzamelnaam voor de verschillende deelgebieden van Schiphol: Schiphol Noord, Schiphol Noordwest, Schiphol Centrum, Schiphol Zuid, Schiphol Zuidoost en Schiphol Oost. Schiphol Rijk en Fokker Business Park / Skypark maken geen deel uit van het terrein van wat wij verstaan onder Luchthaven Schiphol.

92 1. Hoeveel personen (exclusief ingeleend personeel) waren op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam op de hiernaast aangegeven gebieden op de Luchthaven Schiphol? Toelichting: Bij de werkzame personen worden WEL meegerekend: Vliegend, rijdend en surveillerend personeel Vertegenwoordigers Werkzame eigenaren Personen in eigen dienst die tijdelijk elders werkzaam zijn Personen die op 31 oktober 2014 afwezig zijn wegens ziekte, vakantie, e.d. Leerlingen Thuiswerkers die op de loonlijst staan Medewerkers met een oproepcontract, bijvoorbeeld een 0-urencontract NIET meegerekend worden: Thuiswerkers die niet op de loonlijst staan Ingeleend personeel (zoals uitzendkrachten, zzp ers, gedetacheerden). Deze categorie wordt meegenomen bij vraag 6. Aan uitzendbureaus die deze vragenlijst invullen, verzoeken wij het aantal personen op te geven dat op het kantoor van het uitzendbureau werkzaam is (intercedenten en staf) en niet de uitzendkrachten die bij hen in vaste dienst zijn. 2. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op de Luchthaven Schiphol uitsplitsen naar mannen en vrouwen? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 oktober 2014 Schiphol Noord Schiphol Noordwest Schiphol Centrum Schiphol Zuid Schiphol Zuidoost Schiphol Oost Totaal Schiphol Aantal personen werkzaam op Luchthaven Schiphol Op de vorige bladzijde is een kaart weergegeven van de Luchthaven Schiphol. Hierop kunt u zien welke gebieden wij tot het luchthavenareaal rekenen. Schiphol - Rijk en A. Fokker Business Park / Skypark maken geen onderdeel uit van wat wij onder Luchthaven Schiphol verstaan. 31 oktober 2014 Man Vrouw Aantal personen werkzaam op Luchthaven Schiphol Totaal Schiphol Totaal van vraag 1 3. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op de Luchthaven Schiphol uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven leeftijdscategorieën? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 oktober 2014 Jonger dan 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 jaar en ouder Aantal personen werkzaam op Luchthaven Schiphol Totaal Schiphol Totaal van vraag 1

93 4. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op de Luchthaven Schiphol uitsplitsen naar mensen met een aanstelling van minder dan 12 uur en een aanstelling van 12 uur of meer? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 oktober 2014 Minder dan 12 uur 12 uur of meer Aantal personen werkzaam op Luchthaven Schiphol Totaal Schiphol Totaal van vraag 1 5. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend) dat op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op de Luchthaven Schiphol uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Hoewel vliegend ook dikwijls in de 3 e categorie (ploegendienst) valt, is het niet de bedoeling dat ze dubbel worden geteld. Onder kantoortijden verstaan wij van 7:00 uur tot 18:00 uur. Voor de indeling in de 2 e categorie (kantoortijden) en 3 e categorie (ploegendienst) is eigenlijk niet de situatie op 31 oktober 2014 bepalend, maar het gehele arbeidspatroon. Een gedeelte van de personen in ploegendienst zal namelijk op 31 oktober 2014 op kantoortijden werken. Toch worden zij ook in de categorie ploegendienst ingedeeld. Onder de categorie ploegendienst valt tevens iedereen die over het algemeen vóór 7:00 uur en/of na 18:00 uur werkt, maar niet werkzaam is in ploegendienst. 31 oktober 2014 Vliegend personeel Personeel dat gewoonlijk tijdens kantooruren werkt (7:00 uur tot 18:00 uur) Personeel dat in ploegendienst werkt of buiten kantoortijden (voor 7:00 uur of na 18:00 uur) Aantal personen werkzaam op Luchthaven Schiphol Totaal Schiphol Totaal van vraag 1 6. Hoeveel ingeleend personeel was op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam op de Luchthaven Schiphol? Toelichting: Dit betreft zowel uitzendkrachten als medewerkers die via detachering of als zzp'er voor uw bedrijf werkzaam waren. 31 oktober 2014 Aantal ingeleende personen werkzaam op Luchthaven Schiphol

94 7. Hoeveel vacatures had uw bedrijf op 31 oktober 2014 openstaan op de Luchthaven Schiphol? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u actief naar personeel zoekt. 31 oktober 2014 Aantal openstaande vacatures op Luchthaven Schiphol 8. Kunt u het aantal vacatures dat uw bedrijf op 31 oktober 2014 open had staan op de Luchthaven Schiphol uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Laag niveau is VMBO, voorheen MAVO, VBO, LBO en MBO niveau 1. Middelbaar niveau is MBO niveau 2 en hoger, HAVO en VWO. Hoog niveau is HBO of WO. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 oktober 2014 Geen opleidingseisen Laag niveau Middelbaar niveau Hoog niveau Aantal openstaande vacatures op Luchthaven Schiphol Totaal Aantal vraag 7 9. Hoeveel vacatures zijn er in de afgelopen 12 maanden bij uw bedrijf ontstaan op de Luchthaven Schiphol? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u in de afgelopen 12 maanden personeel heeft aangenomen of waarvoor u actief naar personeel heeft gezocht. Afgelopen 12 maanden Aantal ontstane vacatures op Luchthaven Schiphol Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 10. Kunt u het aantal vacatures dat in de afgelopen 12 maanden bij uw bedrijf zijn ontstaan op de Luchthaven Schiphol uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Laag niveau is VMBO, voorheen MAVO, VBO, LBO en MBO niveau 1. Middelbaar niveau is MBO niveau 2 en hoger, HAVO en VWO. Hoog niveau is HBO of WO. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. Afgelopen 12 maanden Geen opleidingseisen Laag niveau Middelbaar niveau Hoog niveau Aantal ontstane vacatures op Luchthaven Schiphol Totaal Aantal vraag 9

95 11. Welke ontwikkeling verwacht u in 2015 ten aanzien van het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat voor uw bedrijf werkzaam is op de Luchthaven Schiphol? 12. Hoeveel nieuwe personeelsleden (exclusief ingeleend personeel) die werkzaam zijn op de Luchthaven Schiphol heeft uw bedrijf in 2015 naar verwachting nodig als gevolg van uitbreiding en/of vervanging van bestaand personeel? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u verwacht in 2015 nieuw personeel aan te stellen en waarvoor u actief naar personeel gaat zoeken. Sterke afname Lichte afname Stabiliteit Lichte toename Sterke toename Weet niet Aantal nieuwe personeelsleden nodig op Luchthaven Schiphol in 2015 Dat weet ik niet Tijdelijke banen (ook voor minder dan 12 maanden) dienen hier meegeteld te worden. 13. De komende jaren worden onder meer op basis van het sectorplan Luchtvaart verschillende initiatieven gestart om problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken. De lijst hieronder bevat een overzicht van belangrijke aandachtsgebieden. Wat zijn voor uw bedrijf de drie belangrijkste aandachtsvelden? Toelichting: Graag niet meer dan 3 thema s aankruisen. Tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel Overschot aan personeel Personeelsverloop Interne doorstroom / loopbaan(beleid) Mobiliteit/doorstroom binnen de branche Mobiliteit/doorstroom van/naar andere branches Ziekteverzuim en uitval personeel Vergrijzingsproblematiek (inzetbaarheid ouder personeel) Ruimte voor personen met afstand tot de arbeidsmarkt (Participatiewet) Leerling plaatsen en leerwerkplaatsen (stages, praktijkplaatsen) Inhoudelijke aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt Arbeidsvoorwaarden Arbeidstijden Technologische ontwikkeling in materieel (vliegtuigen) Technologische ontwikkeling in organisatie (IT, beveiliging) Imagoprobleem sector Luchtvaart Regelgeving (AIVD Verklaring geen bezwaar) Maatschappelijk verantwoord ondernemen

96 14. Wat is de hoofdactiviteit van uw bedrijf op Luchthaven Schiphol? Toelichting: Graag één antwoord aankruisen. Luchtvaartmaatschappij/General Sales Agency (GSA) Vliegtuigfabriek en/of vertegenwoordiging van vliegtuigfabriek en - onderdelen Overheidsinstelling Luchthavenexploitant Luchtbevrachtingskantoor / overslagbedrijf / expeditiebedrijf Schoonmaakbedrijf Afhandeling en/of bevoorrading van vliegtuigen Vertegenwoordiging van industriële onderneming Hotel en/of restauratie Verkoopgelegenheid voor passagiers en/of bezoekers (winkel, shop) Aannemer en/of installatiebedrijf Werkplaats en/of verkoopcentra van diverse aard Benzine en/of oliemaatschappij Bank of financiële instelling Adviesbureau Openbaar vervoersbedrijf of taxibedrijf Autoverhuurbedrijf Reisbureau ICT Personeelsorganisatie Koeriersbedrijf Particuliere beveiligingsdienst Anders, namelijk (geef een duidelijke omschrijving) 15. Heeft uw bedrijf een vestiging op het terrein van de Luchthaven Schiphol? Toelichting: Onder vestiging wordt verstaan een ruimte, die uw eigendom is of die u huurt of onderhuurt, waar één of meer mensen van uw bedrijf werkzaam zijn. Een ticketbalie, een kamer in een kantoor, een winkel of een loods zijn dus ook vestigingen. Overheidsinstanties hebben soms een vestiging op Schiphol waarvoor zij op juridische gronden geen huur hoeven te betalen. Schiphol - Rijk en A. Fokker Business Park / Skypark maken geen onderdeel uit van wat wij onder Luchthaven Schiphol verstaan. Ja Nee 16. Sinds wanneer heeft uw bedrijf een vestiging op het terrein van de Luchthaven Schiphol of zijn personen voor uw bedrijf werkzaam op de Luchthaven Schiphol? Jaartal

97 17. Wat zijn de vier cijfers van de postcodes van de woonplaatsen van de personen (excl. ingeleend personeel) die op 31 oktober 2014 voor uw bedrijf werkzaam op de Luchthaven Schiphol (personen van vraag 1)? U kunt de gegevens op de volgende wijze aanleveren: Digitaal in een Excelsheet (bij voorkeur, maar het kan ook in Word) en per versturen naar luchtvaart@mediad-groep.nl Schriftelijk. Indien het niet mogelijk is om de informatie geautomatiseerd te verstrekken, kunt u de gevraagde gegevens ook uitgeschreven op een los vel bijsluiten. Ook kunt u een personeelslijst of alleen het deel van de lijst waar de postcodes vermeld staan kopiëren. Belangrijk: Vermeld altijd uw bedrijfscode en bedrijfsnaam in uw bericht of op de schriftelijke lijst(en). Uw bedrijfscode staat boven uw adres op de begeleidende brief en hieronder bij vraag 18. Als u de gegevens digitaal aanlevert in Excel (of Word) vragen wij u achter iedere postcode aan te geven hoeveel personen er wonen ofwel de postcodes waar meer personen worden meer keren te noemen. De gegevens zien er dan bijvoorbeeld als volgt uit: x x x x 1701 Et cetera 1701 Et cetera 18. Om het adressenbestand voor het uitvoeren van het onderzoek actueel en zo compleet mogelijk te houden, willen wij u vragen de bedrijfsnaam zoals hieronder vermeld te controleren en indien nodig te corrigeren. Wil u daarnaast alle adresgegevens invullen? Bedrijfscode: Bedrijfsnaam: Bedrijfsnaam: Waar bent u op Schiphol gevestigd? Postadres of correspondentie-adres: Algemeen telnr: Straat: Toevoeging: Straat: Plaats: Huisnr: Postcode: Huisnr: Postcode: Wilt u ook hieronder uw gegevens invullen? Deze gegevens zullen alleen worden gebruikt voor benadering bij de volgende enquête en bij eventuele vragen of onduidelijkheden over de nu ingevulde gegevens. Naam: M / V Functie: adres: Directe telnr: Wij willen u hartelijk bedanken voor uw medewerking aan het onderzoek!

98 Werkgelegenheidsenquête Luchtvaart 2014 Rotterdam The Hague Airport Doel van de vragenlijst In opdracht van Stichting Sectorfonds Luchtvaart voeren wij momenteel een arbeidsmarktonderzoek uit in de luchtvaartsector. Deels is dit onderzoek een voortzetting van een onderzoek dat de Schiphol Group al sinds 1969 jaarlijks laat uitvoeren om het aantal werkzame personen op de luchthaven Schiphol te inventariseren. Dit jaar wordt ook de werkgelegenheid op de vijf regionale luchthavens en de overige luchtvaart in kaart gebracht. De resultaten van het brede arbeidsmarktonderzoek geven inzicht in de aard en ontwikkeling van de werkgelegenheid op de luchthavens (Schiphol en regionaal) én in de luchtvaartsector, zodat trends en eventuele problemen op de arbeidsmarkt tijdig kunnen worden gesignaleerd. Uiteraard worden de gegevens die u verstrekt vertrouwelijk behandeld en niet aan derden beschikbaar gesteld. Hoe doet u mee? Voor deelname aan het onderzoek zijn twee mogelijkheden: via internet of schriftelijk. Om de internetvragenlijst in te vullen gaat u naar en klikt u op de tekst Start vragenlijst Rotterdam. U krijgt toegang tot de vragenlijst met uw persoonlijke toegangscodes die u vindt in de begeleidende brief. Retournering schriftelijke vragenlijst De schriftelijke vragenlijst kunt u met de bijgesloten antwoordenveloppe terugsturen naar Mediad. Een postzegel is niet nodig. Mocht u de antwoordenveloppe kwijt zijn, dan kunt u de vragenlijst sturen naar: Mediad onderzoek regionale luchthavens, Antwoordnummer 3234, 3000 WB ROTTERDAM. In voorgaande jaren is gebleken dat post niet altijd goed aankomt. Als u de vragenlijst schriftelijk invult, raden wij u derhalve aan om een kopie te maken van uw ingevulde vragenlijst. Invulinstructie Wilt u voordat u deze vragenlijst invult eerst de volgende aanwijzingen lezen? Lees eerst de vraag en eventuele toelichting rustig door. Kruis per vraag één antwoord aan of vul als dat nodig is het antwoord in de daarvoor bestemde ruimte in. Alleen als bij een vraag staat aangegeven dat u meerdere antwoorden mag aankruisen, dan kunt u dat doen. Bij een groot aantal vragen wordt gevraagd naar een getal (bijvoorbeeld aantal werkzame personen, aantal vacatures). Indien u op deze vragen het antwoord niet precies weet, verzoeken wij u het antwoord zo goed mogelijk te schatten. Het kan zijn dat u meer dan één vragenlijst heeft ontvangen. Wij vragen u per bedrijf voor iedere luchthaven een vragenlijst in te vullen. Deze vragenlijst heeft betrekking op de vestiging van uw bedrijf op Rotterdam The Hague Airport. Als het bedrijf meerdere vestigingen op Rotterdam The Hague Airport heeft, is het de bedoeling dat u de gegevens invult voor alle vestigingen op deze luchthaven bij elkaar. Twijfelt u over de wijze van invulling van de vragenlijst, neem dan gerust contact met ons op. Wij verzoeken u vriendelijk de vragenlijst ook in te vullen en terug te sturen indien u niet alle vragen (volledig) heeft kunnen beantwoorden. Nadere informatie en inlichtingen Voor vragen over de vragenlijst en het invullen daarvan kunt u contact opnemen met het onderzoeksteam van SEOR en Mediad. Kees Zandvliet (projectleider SEOR) Marieke Meij (dataverzameling Mediad) Tel: Tel: zandvliet@seor.eur.nl luchtvaart@mediad-groep.nl Voor vragen over de achtergrond van het onderzoek kunt u ook contact opnemen met: Sectorfonds Luchtvaart Schiphol Group Jeroen Stolk (secretaris) Ronald Wolfers (Market Research & Insights Consultant) Tel: Tel: jeroen.stolk@sectorfondsluchtvaart.nl wolfers@schiphol.nl

99 19. Hoeveel personen (exclusief ingeleend personeel) waren op 31 december 2014 voor uw bedrijf werkzaam op Rotterdam The Hague Airport? Toelichting: Bij de werkzame personen worden WEL meegerekend: Vliegend, rijdend en surveillerend personeel Vertegenwoordigers Werkzame eigenaren Personen in eigen dienst die tijdelijk elders werkzaam zijn Personen die op 31 december 2014 afwezig zijn wegens ziekte, vakantie, e.d. Leerlingen Thuiswerkers die op de loonlijst staan Medewerkers met een oproepcontract, bijvoorbeeld een 0-urencontract 31 december 2014 Totaal Aantal personen werkzaam op Rotterdam The Hague Airport NIET meegerekend worden: Thuiswerkers die niet op de loonlijst staan Ingeleend personeel (zoals uitzendkrachten, zzp ers, gedetacheerden). Deze categorie wordt meegenomen bij vraag 6. Aan uitzendbureaus die deze vragenlijst invullen, verzoeken wij het aantal personen op te geven dat op het kantoor van het uitzendbureau werkzaam is (intercedenten en staf) en niet de uitzendkrachten die bij hen in vaste dienst zijn. 20. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 december 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op Rotterdam The Hague Airport uitsplitsen naar mannen en vrouwen? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 december 2014 Man Vrouw Aantal personen werkzaam op Rotterdam The Hague Airport Totaal Totaal van vraag Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 december 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op Rotterdam The Hague Airport uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven leeftijdscategorieën? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 december 2014 Jonger dan 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar Aantal personen werkzaam op Rotterdam The Hague Airport 45 tot 55 jaar 55 jaar en ouder Totaal Totaal van vraag 1

100 22. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 december 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op Rotterdam The Hague Airport uitsplitsen naar mensen met een aanstelling van minder dan 12 uur en een aanstelling van 12 uur of meer? 31 december 2014 Minder dan 12 uur Aantal personen werkzaam op Rotterdam The Hague Airport Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 12 uur of meer Totaal Totaal van vraag Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend) dat op 31 december 2014 voor uw bedrijf werkzaam was op Rotterdam The Hague Airport uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Hoewel vliegend personeel ook dikwijls in de 3 e categorie (ploegendienst) valt, is het niet de bedoeling dat ze dubbel worden geteld. Onder kantoortijden verstaan wij van 7:00 uur tot 18:00 uur. Voor de indeling in de 2 e categorie (kantoortijden) en 3 e categorie (ploegendienst) is eigenlijk niet de situatie op 31 december 2014 bepalend, maar het gehele arbeidspatroon. Een gedeelte van de personen in ploegendienst zal namelijk op 31 december 2014 op kantoortijden werken. Toch worden zij ook in de categorie ploegendienst ingedeeld. Onder de categorie ploegendienst valt tevens iedereen die over het algemeen vóór 7:00 uur en/of na 18:00 uur werkt, maar niet werkzaam is in ploegendienst. 31 december 2014 Vliegend personeel Personeel dat gewoonlijk tijdens kantoortijden werkt (7:00 uur tot 18:00 uur) Personeel dat in ploegendienst werkt of buiten kantoortijden (voor 7:00 uur of na 18:00 uur) Aantal personen werkzaam op Rotterdam The Hague Airport Totaal Totaal van vraag Hoeveel ingeleend personeel was op 31 december 2014 voor uw bedrijf werkzaam op Rotterdam The Hague Airport? Toelichting: Dit betreft zowel uitzendkrachten als medewerkers die via detachering of als zzp'er voor uw bedrijf werkzaam waren. 31 december 2014 Aantal ingeleende personen werkzaam op Rotterdam The Hague Airport

101 25. Hoeveel vacatures had uw bedrijf op 31 december 2014 openstaan op Rotterdam The Hague Airport? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u actief naar personeel zoekt. 31 december 2014 Aantal openstaande vacatures op Rotterdam The Hague Airport 26. Kunt u het aantal vacatures dat uw bedrijf op 31 december 2014 open had staan op Rotterdam The Hague Airport uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Laag niveau is VMBO, voorheen MAVO, VBO, LBO en MBO niveau 1. Middelbaar niveau is MBO niveau 2 en hoger, HAVO en VWO. Hoog niveau is HBO of WO. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 december 2014 Geen opleidingseisen Laag niveau Middelbaar niveau Hoog niveau Aantal openstaande vacatures op Rotterdam The Hague Airport Totaal Aantal vraag Hoeveel vacatures zijn er in de afgelopen 12 maanden bij uw bedrijf ontstaan op Rotterdam The Hague Airport? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u in de afgelopen 12 maanden personeel heeft aangenomen of waarvoor u actief naar personeel heeft gezocht. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. Afgelopen 12 maanden Aantal ontstane vacatures op Rotterdam The Hague Airport 28. Kunt u het aantal vacatures dat in de afgelopen 12 maanden bij uw bedrijf zijn ontstaan op Rotterdam The Hague Airport uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Laag niveau is VMBO, voorheen MAVO, VBO, LBO en MBO niveau 1. Middelbaar niveau is MBO niveau 2 en hoger, HAVO en VWO. Hoog niveau is HBO of WO. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. Afgelopen 12 maanden Geen opleidingseisen Laag niveau Middelbaar niveau Hoog niveau Aantal ontstane vacatures op Rotterdam The Hague Airport Totaal Aantal vraag 9

102 29. Welke ontwikkeling verwacht u in 2015 ten aanzien van het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat voor uw bedrijf werkzaam is op Rotterdam The Hague Airport? Tijdelijke banen (ook voor minder dan 12 maanden) dienen hier meegeteld te worden. Sterke afname Lichte afname Stabiliteit Lichte toename Sterke toename Weet niet 30. Hoeveel nieuwe personeelsleden (exclusief ingeleend personeel) die werkzaam zijn op Rotterdam The Hague Airport heeft uw bedrijf in 2015 naar verwachting nodig als gevolg van uitbreiding en/of vervanging van bestaand personeel? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u verwacht in 2015 nieuw personeel aan te stellen en waarvoor u actief naar personeel gaat zoeken. Aantal nieuwe personeelsleden nodig op Rotterdam The Hague Airport in 2015 Dat weet ik niet 31. De komende jaren worden onder meer op basis van het sectorplan Luchtvaart verschillende initiatieven gestart om problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken. De lijst hieronder bevat een overzicht van belangrijke aandachtsgebieden. Wat zijn voor uw bedrijf de drie belangrijkste aandachtsgebieden? Toelichting: Graag niet meer dan 3 aandachtsgebieden aankruisen. Tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel Overschot aan personeel Personeelsverloop Interne doorstroom / loopbaan(beleid) Mobiliteit/doorstroom binnen de branche Mobiliteit/doorstroom van/naar andere branches Ziekteverzuim en uitval personeel Vergrijzingsproblematiek (inzetbaarheid ouder personeel) Ruimte voor personen met afstand tot de arbeidsmarkt (Participatiewet) Leerling plaatsen en leerwerkplaatsen (stages, praktijkplaatsen) Inhoudelijke aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt Arbeidsvoorwaarden Arbeidstijden Technologische ontwikkeling in materieel (vliegtuigen) Technologische ontwikkeling in organisatie (IT, beveiliging) Imagoprobleem sector Luchtvaart Regelgeving (AIVD Verklaring geen bezwaar) Maatschappelijk verantwoord ondernemen

103 32. Wat is de hoofdactiviteit van uw bedrijf op Rotterdam The Hague Airport? Toelichting: Graag één antwoord aankruisen. Luchtvaartmaatschappij/General Sales Agency (GSA) Vliegtuigfabriek en/of vertegenwoordiging van vliegtuigfabriek en - onderdelen Overheidsinstelling Luchthavenexploitant Luchtbevrachtingskantoor / overslagbedrijf / expeditiebedrijf Schoonmaakbedrijf Afhandeling en/of bevoorrading van vliegtuigen Vertegenwoordiging van industriële onderneming Hotel en/of restauratie Verkoopgelegenheid voor passagiers en/of bezoekers (winkel, shop) Aannemer en/of installatiebedrijf Werkplaats en/of verkoopcentra van diverse aard Benzine en/of oliemaatschappij Bank of financiële instelling Adviesbureau Openbaar vervoersbedrijf of taxibedrijf Autoverhuurbedrijf Reisbureau ICT Personeelsorganisatie Koeriersbedrijf Particuliere beveiligingsdienst Anders, namelijk (geef een duidelijke omschrijving) 33. Heeft uw bedrijf een vestiging op het terrein van Rotterdam The Hague Airport? Toelichting: Onder vestiging wordt verstaan een ruimte, die uw eigendom is of die u huurt of onderhuurt, waar één of meer mensen van uw bedrijf werkzaam zijn. Een ticketbalie, een kamer in een kantoor, een winkel of een loods zijn dus ook vestigingen. Overheidsinstanties hebben soms een vestiging op een regionale luchthaven waarvoor zij op juridische gronden geen huur hoeven te betalen. Ja Nee 34. Sinds wanneer heeft uw bedrijf een vestiging op het terrein van Rotterdam The Hague Airport of zijn personen voor uw bedrijf werkzaam op Rotterdam The Hague Airport? Jaartal

104 35. Om het adressenbestand voor het uitvoeren van het onderzoek actueel en zo compleet mogelijk te houden, willen wij u vragen de bedrijfsnaam zoals hieronder vermeld te controleren en indien nodig te corrigeren. Wilt u daarnaast alle adresgegevens invullen? Bedrijfscode: Bedrijfsnaam: Bedrijfsnaam: Algemeen telnr: Postadres: Vestigingsadres: Straat: Plaats: Straat: Toevoeging: Huisnr: Postcode: Huisnr: Postcode: Heeft u geen officieel vestigingsadres op Rotterdam The Hague Airport, wilt u dan hieronder een omschrijving geven van de plek(ken) op Rotterdam The Hague Airport van waaruit of waar uw personeel werkzaam is. Heeft u op meerdere plekken op Rotterdam The Hague Airport een vestiging, wilt u dan hieronder alle plekken noemen. Wilt u ook hieronder uw gegevens invullen? Deze gegevens zullen alleen worden gebruikt voor benadering bij de volgende enquête en bij eventuele vragen of onduidelijkheden over de nu ingevulde gegevens. Naam: Functie: adres: Directe telnr: M / V Wij willen u hartelijk bedanken voor uw medewerking aan het onderzoek! Vergelijkbare vragenformulieren zijn gemaakt voor: Lelystad Airport Eindhoven Airport Groningen Airport Eelde Maastricht Aachen Airport

105 Werkgelegenheidsenquête Luchtvaart 2014 Overige bedrijven Doel van de vragenlijst In opdracht van Stichting Sectorfonds Luchtvaart voeren wij momenteel een arbeidsmarktonderzoek uit in de luchtvaartsector. Deels is dit onderzoek een voortzetting van een onderzoek dat de Schiphol Group al sinds 1969 jaarlijks laat uitvoeren om het aantal werkzame personen op de luchthaven Schiphol te inventariseren. Dit jaar wordt ook de werkgelegenheid op de vijf regionale luchthavens en de overige luchtvaart in kaart gebracht. De resultaten van het brede arbeidsmarktonderzoek geven inzicht in de aard en ontwikkeling van de werkgelegenheid op de luchthavens (Schiphol en regionaal) én in de luchtvaartsector, zodat trends en eventuele problemen op de arbeidsmarkt tijdig kunnen worden gesignaleerd. Uiteraard worden de gegevens die u verstrekt vertrouwelijk behandeld en niet aan derden beschikbaar gesteld. Hoe doet u mee? Voor deelname aan het onderzoek zijn twee mogelijkheden: via internet of schriftelijk. Om de internetvragenlijst in te vullen gaat u naar en klikt u op de tekst Start vragenlijst Luchtvaart. U krijgt toegang tot de vragenlijst met uw persoonlijke toegangscodes die u vindt in de begeleidende brief. Retournering schriftelijke vragenlijst De schriftelijke vragenlijst kunt u met de bijgesloten antwoordenveloppe terugsturen naar Mediad. Een postzegel is niet nodig. Mocht u de antwoordenveloppe kwijt zijn, dan kunt u de vragenlijst sturen naar: Mediad onderzoek luchtvaart, Antwoordnummer 3234, 3000 WB ROTTERDAM. In voorgaande jaren is gebleken dat post niet altijd goed aankomt. Als u de vragenlijst schriftelijk invult, raden wij u derhalve aan om een kopie te maken van uw ingevulde vragenlijst. Invulinstructie Wilt u voordat u deze vragenlijst invult eerst de volgende aanwijzingen lezen? Lees eerst de vraag en eventuele toelichting rustig door. Kruis per vraag één antwoord aan of vul als dat nodig is het antwoord in de daarvoor bestemde ruimte in. Alleen als bij een vraag staat aangegeven dat u meerdere antwoorden mag aankruisen, dan kunt u dat doen. Bij een groot aantal vragen wordt gevraagd naar een getal (bijvoorbeeld aantal werkzame personen, aantal vacatures). Indien u op deze vragen het antwoord niet precies weet, verzoeken wij u het antwoord zo goed mogelijk te schatten. Het kan zijn dat uw bedrijf meer dan één vragenlijst heeft ontvangen. Omdat uw bedrijf bijvoorbeeld verschillende vestigingen in Nederland heeft of omdat verschillende maar aan elkaar gelieerde bedrijven op hetzelfde adres gevestigd zijn. Deze vragenlijst heeft betrekking op de vestiging van het bedrijf dat in de adressering van de brief en bij vraag 16 genoemd is. Twijfelt u over de wijze van invulling van de vragenlijst, neem dan gerust contact met ons op. Wij verzoeken u vriendelijk de vragenlijst ook in te vullen en terug te sturen indien u niet alle vragen (volledig) heeft kunnen beantwoorden. Nadere informatie en inlichtingen Voor vragen over de vragenlijst en het invullen daarvan kunt u contact opnemen met het onderzoeksteam van SEOR en Mediad. Kees Zandvliet (projectleider SEOR) Marieke Meij (dataverzameling Mediad) Tel: Tel: zandvliet@seor.eur.nl luchtvaart@mediad-groep.nl Voor vragen over de achtergrond van het onderzoek kunt u ook contact opnemen met: Sectorfonds Luchtvaart Schiphol Group Jeroen Stolk (secretaris) Ronald Wolfers (Market Research & Insights Consultant) Tel: Tel: jeroen.stolk@sectorfondsluchtvaart.nl wolfers@schiphol.nl

106 36. Hoeveel personen (exclusief ingeleend personeel) waren op 31 december 2014 in uw bedrijf werkzaam? Toelichting: Bij de werkzame personen worden WEL meegerekend: Vliegend, rijdend en surveillerend personeel Vertegenwoordigers Werkzame eigenaren Personen in eigen dienst die tijdelijk elders werkzaam zijn Personen die op 31 december 2014 afwezig zijn wegens ziekte, vakantie, e.d. Leerlingen Thuiswerkers die op de loonlijst staan Medewerkers met een oproepcontract, bijvoorbeeld een 0-urencontract 31 december 2014 Totaal Aantal personen werkzaam in uw bedrijf NIET meegerekend worden: Thuiswerkers die niet op de loonlijst staan Ingeleend personeel (zoals uitzendkrachten, zzp ers, gedetacheerden). Deze categorie wordt meegenomen bij vraag 6. Aan uitzendbureaus die deze vragenlijst invullen, verzoeken wij het aantal personen op te geven dat op het kantoor van het uitzendbureau werkzaam is (intercedenten en staf) en niet de uitzendkrachten die bij hen in vaste dienst zijn. 37. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 december 2014 in uw bedrijf werkzaam was uitsplitsen naar mannen en vrouwen? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 december 2014 Man Vrouw Aantal personen werkzaam in uw bedrijf Totaal Totaal van vraag Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 december 2014 in uw bedrijf werkzaam was uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven leeftijdscategorieën? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 december 2014 Jonger dan 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar Aantal personen werkzaam in uw bedrijf 45 tot 55 jaar 55 jaar en ouder Totaal Totaal van vraag 1

107 39. Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat op 31 december 2014 in uw bedrijf werkzaam was uitsplitsen naar mensen met een aanstelling van minder dan 12 uur en een aanstelling van 12 uur of meer? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. Aantal personen 31 december 2014 werkzaam in uw bedrijf Minder dan 12 uur 12 uur of meer Totaal Totaal van vraag Kunt u het aantal personen (exclusief ingeleend) dat op 31 december 2014 in uw bedrijf werkzaam was uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? 31 december 2014 Aantal personen werkzaam in uw bedrijf Toelichting: Hoewel vliegend personeel ook dikwijls in de 3 e categorie (ploegendienst) valt, is het niet de bedoeling dat ze dubbel worden geteld. Onder kantoortijden verstaan wij van 7:00 uur tot 18:00 uur. Voor de indeling in de 2 e categorie (kantoortijden) en 3 e categorie (ploegendienst) is eigenlijk niet de situatie op 31 december 2014 bepalend, maar het gehele arbeidspatroon. Een gedeelte van de personen in ploegendienst zal namelijk op 31 december 2014 op kantoortijden werken. Toch worden zij ook in de categorie ploegendienst ingedeeld. Onder de categorie ploegendienst valt tevens iedereen die over het algemeen vóór 7:00 uur en/of na 18:00 uur werkt, maar niet werkzaam is in ploegendienst. Vliegend personeel Personeel dat gewoonlijk tijdens kantoortijden werkt (7:00 uur tot 18:00 uur) Personeel dat in ploegendienst werkt of buiten kantoortijden (voor 7:00 uur of na 18:00 uur) Totaal Totaal van vraag Hoeveel ingeleend personeel was op 31 december 2014 in uw bedrijf werkzaam? Toelichting: Dit betreft zowel uitzendkrachten als medewerkers die via detachering of als zzp'er voor uw bedrijf werkzaam waren. 31 december 2014 Aantal ingeleende personen werkzaam in uw bedrijf

108 42. Hoeveel vacatures had uw bedrijf op 31 december 2014 openstaan? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u actief naar personeel zoekt. 31 december 2014 Aantal openstaande vacatures in uw bedrijf 43. Kunt u het aantal vacatures dat uw bedrijf op 31 december 2014 open had staan uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Laag niveau is VMBO, voorheen MAVO, VBO, LBO en MBO niveau 1. Middelbaar niveau is MBO niveau 2 en hoger, HAVO en VWO. Hoog niveau is HBO of WO. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 31 december 2014 Geen opleidingseisen Laag niveau Middelbaar niveau Hoog niveau Aantal openstaande vacatures in uw bedrijf Totaal Aantal vraag Hoeveel vacatures zijn er in de afgelopen 12 maanden bij uw bedrijf ontstaan? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u in de afgelopen 12 maanden personeel heeft aangenomen of waarvoor u actief naar personeel heeft gezocht. Afgelopen 12 maanden Aantal ontstane vacatures in uw bedrijf Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. 45. Kunt u het aantal vacatures dat in de afgelopen 12 maanden bij uw bedrijf zijn ontstaan uitsplitsen naar de hiernaast aangegeven categorieën? Toelichting: Laag niveau is VMBO, voorheen MAVO, VBO, LBO en MBO niveau 1. Middelbaar niveau is MBO niveau 2 en hoger, HAVO en VWO. Hoog niveau is HBO of WO. Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. Afgelopen 12 maanden Geen opleidingseisen Laag niveau Middelbaar niveau Hoog niveau Aantal ontstane vacatures in uw bedrijf Totaal Aantal vraag 9

109 46. Welke ontwikkeling verwacht u in 2015 ten aanzien van het aantal personen (exclusief ingeleend personeel) dat voor uw bedrijf werkzaam is? 47. Hoeveel nieuwe personeelsleden (exclusief ingeleend personeel) heeft uw bedrijf in 2015 naar verwachting nodig als gevolg van uitbreiding en/of vervanging van bestaand personeel? Toelichting: Het gaat hier om banen waarvoor u verwacht in 2015 nieuw personeel aan te stellen en waarvoor u actief naar personeel gaat zoeken. Sterke afname Lichte afname Stabiliteit Lichte toename Sterke toename Weet niet Aantal nieuwe personeelsleden nodig Dat weet ik niet in uw bedrijf in 2015 Tijdelijke banen (ook voor minder dan 12 maanden) dienen hier meegeteld te worden. 48. De komende jaren worden onder meer op basis van het sectorplan Luchtvaart verschillende initiatieven gestart om problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken. De lijst hieronder bevat een overzicht van belangrijke aandachtsgebieden. Wat zijn voor uw bedrijf de drie belangrijkste aandachtsgebieden? Toelichting: Graag niet meer dan 3 aandachtsgebieden aankruisen. Tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel Overschot aan personeel Personeelsverloop Interne doorstroom / loopbaan(beleid) Mobiliteit/doorstroom binnen de branche Mobiliteit/doorstroom van/naar andere branches Ziekteverzuim en uitval personeel Vergrijzingsproblematiek (inzetbaarheid ouder personeel) Ruimte voor personen met afstand tot de arbeidsmarkt (Participatiewet) Leerling plaatsen en leerwerkplaatsen (stages, praktijkplaatsen) Inhoudelijke aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt Arbeidsvoorwaarden Arbeidstijden Technologische ontwikkeling in materieel (vliegtuigen) Technologische ontwikkeling in organisatie (IT, beveiliging) Imagoprobleem sector Luchtvaart Regelgeving (AIVD Verklaring geen bezwaar) Maatschappelijk verantwoord ondernemen

110 49. Wat is de hoofdactiviteit van uw bedrijf? Toelichting: Graag één antwoord aankruisen. Vervaardiging van vliegtuigen en onderdelen daarvoor Reparatie en onderhoud van vliegtuigen Personenvervoer door de lucht Goederenvervoer door de lucht Dienstverlening voor de luchtvaart Expediteurs, cargadoors, bevrachters en andere tussenpersonen in het goederenvervoer Verhuur en lease van vliegtuigen Anders, namelijk (geef een duidelijke omschrijving) 50. Hoeveel procent van de omzet van uw bedrijf is gerelateerd aan de luchtvaart? Toelichting: Indien u dit niet precies weet, wilt u dan een schatting geven. Percentage van de omzet gerelateerd aan luchtvaart %

111 51. Om het adressenbestand voor het uitvoeren van het onderzoek actueel en zo compleet mogelijk te houden, willen wij u vragen de bedrijfsnaam zoals hieronder vermeld te controleren en indien nodig te corrigeren. Wilt u daarnaast alle adresgegevens invullen? Bedrijfscode: Bedrijfsnaam: Bedrijfsnaam: Algemeen telnr: Postadres: Vestigingsadres Straat: Plaats: Straat: Toevoeging: Huisnr: Postcode: Huisnr: Postcode: Wilt u ook hieronder uw gegevens invullen? Deze gegevens zullen alleen worden gebruikt voor benadering bij de volgende enquête en bij eventuele vragen of onduidelijkheden over de nu ingevulde gegevens. Naam: Functie: adres: Directe telnr: M / V Wij willen u hartelijk bedanken voor uw medewerking aan het onderzoek! CURRICULUM VITAE

112 Dit rapport doet verslag van een onderzoek dat is uitgevoerd door SEOR BV en Mediad BV in opdracht van het Sectorfonds Luchtvaart en Schiphol Group In opdracht van Sectorfonds Luchtvaart en Schiphol Group