SAMENVATTING Evaluatie Eindmeting Ontwikkelingen Saftlevenkwartier

Transcriptie

1 Eval uat i ecamer at oezi cht Rot t er dam Tussenr appor t age

2 SAMENVATTING In juni 2000 zijn in Rotterdam camera s geplaatst op het Stadhuisplein en in het Saftlevenkwartier. De locatie voor cameratoezicht in het Saftlevenkwartier is een voor Nederland unieke locatie, omdat het een woonbuurt en geen uitgaansgebied betreft. Deze stedelijke pilot van cameratoezicht is in oktober 2001 uitgebreid met camera s rond de tippelzone aan de Keileweg, bij de metrostations Delfshaven en Marconiplein en op de kop van de Mathenesserdijk. De doelstellingen van het cameratoezicht zijn drieledig: het verminderen van geweld en overlast op straat; het verbeteren van de veiligheidsgevoelens van omwonenden en bezoekers; en de verbetering van de effectiviteit van het optreden van politie en justitie. Evaluatie Om te kunnen beoordelen welke effecten het cameratoezicht heeft, wordt het experiment door bureau INTRAVAL geëvalueerd. In mei 2000 is een nulmeting gehouden op het Stadhuisplein en het Saftlevenkwartier. In de overige gebieden zijn in oktober 2001 bewoners, ondernemers en bezoekers (uitgaanspubliek of reizigers) ondervraagd. Daarnaast zijn medewerkers van politie en justitie bevraagd over de samenwerking en het toepassen van cameratoezicht tijdens grootschalige evenementen. In deze tussenrapportage worden de resultaten van de nul- en tussenmetingen voor het Stadhuisplein en Saftlevenkwartier besproken. Gevoelens van (on)veiligheid, gewelds- en overlastincidenten en slachtofferschap voor en een jaar na de introductie van het cameratoezicht worden vergeleken. Bij verschillen is gekeken of deze statistisch significant zijn, dat wil zeggen dat ze niet op toeval berusten. Dit betekent dat in sommige gevallen wel verschillende percentages tussen beide metingen voorkomen, maar dat deze nog te gering zijn om van betrouwbare, daadwerkelijk statistisch significante verschillen te kunnen spreken. Daarnaast wordt beschreven welke verwachtingen leven in de vier aanvullende locaties met cameratoezicht in Delfshaven ten aanzien van het cameratoezicht. Eindmeting Het proefproject in het Saftlevenkwartier en het Stadhuisplein duurt twee jaar. Deze tussenevaluatie, gebaseerd op een voor- en tussenmeting geeft de stand van zaken na één jaar weer. De eindmeting onder bezoekers en ondernemers op het Stadhuisplein en bewoners en ondernemers in het Saftlevenkwartier vindt plaats in mei 2002, terwijl in oktober van dat jaar de tweede en laatste meting plaatsvindt in de cameragebieden in Delfshaven. De definitieve resultaten van het experiment met cameratoezicht in Rotterdam zullen dan ook na afloop van deze laatste metingen bekend worden. In deze tussenrapportage gaat het dan ook nog om voorlopige resultaten. Ontwikkelingen Saftlevenkwartier In het Saftlevenkwartier zijn de ontwikkelingen bij de bewoners positief. Bewoners zijn minder vaak slachtoffer geweest van agressie en geweld. Het jaar voorafgaand aan het cameratoezicht heeft 63% van de bewoners hiermee te maken gehad tegenover 29%

3 daarna. Tevens zijn bewoners minder vaak ooggetuige geweest van geweld of agressie. Ook de veiligheidsbeleving is verbeterd. Voelde in 2000 nog 57% van de bewoners zich wel eens onveilig, in 2001 is dit afgenomen tot 48%. Het aantal bewoners dat zegt wel eens straten te mijden in de eigen woonbuurt is gedaald. De tevredenheid onder de bewoners over het politieoptreden in het Saftlevenkwartier is overanderd groot. Ook de houding ten opzichte van het cameratoezicht is onveranderd (zeer) positief. De ervaringen van de ondernemers in het Saftlevenkwartier met cameratoezicht zijn minder uitgesproken en minder eenduidig dan bij de bewoners. Het aantal slachtoffers van verbale agressie is verminderd, evenals het aantal ondernemers dat ooggetuige is geweest van geweld of agressie en de persoonlijke hinder die hiervan wordt ondervonden. De ondernemers voelen zich na instelling van het cameratoezicht minder vaak onveilig dan voor plaatsing. De meldingsbereidheid lijkt echter enigszins te zijn afgenomen, evenals de tevredenheid over het politieoptreden. Onveranderd is het aantal ondernemers dat zegt dat overlast vaak voor komt. De ondernemers blijven overigens onveranderd positief over het cameratoezicht, hoewel het aantal slachtoffers van een vorm van geweld of agressie eerder is toe- dan afgenomen. In het cameragebied Saftlevenkwartier is het totale aantal aangiften en processenverbaal van misdrijven in de maanden na invoering van het cameratoezicht lager (88) dan in dezelfde maanden hieraan voorafgaand (99). Deze afname kan voornamelijk worden toegeschreven aan een daling van geweldsmisdrijven, met name diefstallen met geweld. Er is geen indicatie dat de criminaliteit en overlast zich verplaatst naar omliggende straten. Sterker, het aantal aangiften in het overige deel van het Saftlevenkwartier, buiten het cameragebied, is afgenomen, met name het aantal diefstallen en inbraken. Ontwikkelingen Stadhuisplein De ondernemers en bezoekers van het Stadhuisplein zijn in het algemeen positief over het cameratoezicht. Het percentage bezoekers dat zeer positief is, is zelfs toegenomen van 17% tot 42%. Verder is het aantal bezoekers dat cameratoezicht een inbreuk vindt op de privacy in beide jaren zeer gering. Daarnaast is een meerderheid van de bezoekers, rond de 60%, in beide jaren tevreden over het politieoptreden. Uit de eerste twee metingen onder de bezoekers van het Stadhuisplein zijn verder nog geen echte veranderingen vast te stellen. De gevoelens van onveiligheid onder de bezoekers zijn niet significant veranderd, evenals het percentage bezoekers dat wel eens ooggetuige is geweest van agressie of geweld en het aantal bezoekers dat daarvan slachtoffer is geweest. Het wapenbezit onder bezoekers van het Stadhuisplein is overigens onveranderd laag gebleven. De ondernemers van het Stadhuisplein geven na een jaar cameratoezicht aan dat zij zich minder vaak onveilig voelen, minder vaak hinder van klanten ondervinden en minder vaak slachtoffer zijn geweest van agressie en geweld, met name van vandalisme. Hun tevredenheid over het politieoptreden op het Stadhuisplein is ten opzichte van 2000 toegenomen. Er zijn geen veranderingen geconstateerd in de mate van onveiligheid die ondernemers ervaren tijdens het werk en het percentage dat ooggetuige is geweest van agressie en geweld. Het aantal aangiften en processen-verbaal van misdrijven op het Stadhuisplein is in de maanden na invoering van het cameratoezicht hoger dan in dezelfde maanden een jaar eerder (99 tegenover 75). Hierbij gaat het met name openbare orde misdrijven, inbraken en diefstallen met geweld. In de onderzoeksperiode kunnen buiten de invloed van het cameratoezicht twee factoren daarbij een rol hebben gespeeld. In de eerste maand van het cameratoezicht vond het Europese Kampioenschap voetbal plaats. Het Stadhuisplein werd

4 in deze periode zeer intensief gebruikt. Het aantal aangiften was toen hoger dan normaal. Daarnaast kan ook het politieproject Horecare een rol spelen. Sinds januari 2001 is het aantal surveillerende agenten op vrijdag en zaterdag toegenomen. Doorgaans werkt de aanwezigheid van meer politie preventief, maar in deze periode zijn juist meer incidenten gesignaleerd en tevens meer aanhoudingen verricht, hetgeen een verklaring kan zijn voor het toegenomen aantal aangiften. Samenwerking Betrokkenen beschouwen met name het toepassen van cameratoezicht tijdens grootschalige evenementen als succesvol. De algemeen commandant van het politieoptreden kan aan de hand van de extra informatie eerder dan voorheen reageren op mogelijke verstoringen van de openbare orde. Door het cameratoezicht kan de politie volgens betrokkenen eerder ingrijpen bij groepsvorming en personen die orde verstorend gedrag vertonen, zoals het gooien van voorwerpen, kunnen vroegtijdig worden verwijderd. Door het cameratoezicht kunnen ordeverstoringen in de kiem worden gesmoord. De samenwerking tussen de politie en de uitlezers van de camerabeelden, werkzaam bij Stadstoezicht Rotterdam, wordt door betrokkenen, na enkele aanloopproblemen, als goed omschreven. Ook de opvolging van de politie bij door de uitlezers gemelde incidenten is goed. Uit registraties blijkt dat het gros van de meldingen direct wordt opgevolgd. Indien zich echter tegelijkertijd incidenten voordoen van hogere prioriteit, kan opvolging niet altijd direct plaatsvinden. In het begin van het experiment lijken zich bij de uitlezers enkele problemen voor te doen. Er is sprake van een tekort aan personeel en een wellicht daaraan gerelateerd relatief hoog ziekteverzuim. Bovendien dient volgens betrokkenen de opleiding en training van de uitlezers te worden verbeterd, waarbij met name de communicatieve vaardigheden meer aandacht dienen te krijgen. De gemeente heeft daarop aanvullende financiële middelen beschikbaar gesteld om deze knelpunten op te lossen. Aan het begin van het tweede jaar cameratoezicht lijken deze inspanningen hun vruchten af te werpen. Betrokkenen geven aan dat er sprake is van meer en beter gekwalificeerd personeel, terwijl het ziekteverzuim volgens hen is gedaald. Nulmeting Delfshaven Tachtig tot negentig procent van de ondervraagde bewoners, ondernemers en reizigers is positief over de invoering van het cameratoezicht. Tevens beschouwt tussen de tachtig en negentig procent van de bewoners het cameratoezicht niet als een inbreuk op hun privacy. Verder verwacht ongeveer de helft van de bewoners dat door het cameratoezicht het gevoel van veiligheid zal toenemen en agressie en geweld kan worden voorkomen. Tenslotte Betrokkenen zijn tevreden over het eerste jaar cameratoezicht. Cameratoezicht is wellicht geen panacee voor al het kwaad, maar heeft met name tijdens grootschalige evenementen volgens betrokkenen zijn nut bewezen. De verwachting is dat na het oplossen van de problemen met de uitlezers het cameratoezicht tot een nog effectiever en efficiënter optreden van de politie zal leiden. In het Saftlevenkwartier blijkt het cameratoezicht reeds tot meetbare resultaten te hebben geleid. De bewoners voelen zich veiliger in hun buurt, mijden minder straten, zijn minder vaak het slachtoffer van geweld en hiervan tevens minder vaak ooggetuige. Ook het aantal aangiften van geweldsmisdrijven is er afgenomen.

5 De verschillen tussen de resultaten op het Stadhuisplein en in het Saftlevenkwartier kunnen deels worden verklaard door het feit dat het cameratoezicht op het Stadhuisplein minder intensief is. De beelden worden daar niet 24 uur uitgekeken, maar alleen op vrijdag- en zaterdagnacht. Daarnaast spelen sociaal-culturele verschillen een rol. Het Saftlevenkwartier is een woonbuurt met enkele detailhandelsvestigingen en kantoorpanden. De bezoekers zijn vaak bekend met de buurt en de kans is groot dat zij op de hoogte zijn van het cameratoezicht. De problematiek is met name drugsgerelateerd. Het Stadhuisplein is een uitgaansgebied dat met name in de nachtelijke uren een grote toeloop kent van personen van elders. Het uitgaanspubliek is vaak niet op de hoogte van het cameratoezicht of is zich daarvan niet bewust. De problematiek wordt vooral gekenmerkt door uitgaansgeweld, waartegen cameratoezicht wellicht minder effectief is. In het eveneens met cameratoezicht uitgeruste uitgaansgebied in de stad Groningen lijkt sprake te zijn van een vergelijkbare ontwikkeling. Ook daar is na het eerste jaar met cameratoezicht het geweld onveranderd gebleven en zijn meer aanhoudingen verricht. Ook in Groot-Brittannië, de bakermat van het cameratoezicht, zijn de resultaten niet altijd eenduidig. De ontwikkelingen op het Stadhuisplein, een gelijkblijvend geweldsniveau maar meer aangiften, betekenen wel dat het verschil tussen de aantallen misdrijven en de geregistreerde criminaliteit, het zogenoemde dark number, is afgenomen. Bovendien zijn bij een gelijkblijvend geweldsniveau meer verdachten aangehouden. Hierdoor is het inzicht in de geweldscriminaliteit op het Stadhuisplein vergroot. Een ander resultaat van het cameratoezicht is de snellere afhandeling van geweldszaken. Met behulp van camerabeelden is het aantal aangehouden verdachten gestegen en bovendien bekennen verdachten volgens de politie eerder de gepleegde geweldsmisdrijven. Camerabeelden leiden zodoende tot een efficiëntere en effectievere afhandeling door de politie.