Competentieprofiel Reizigersverpleegkundige

Transcriptie

1 Werkgroep Competentieprofiel Reizigersverpleegkundige, Commissie Reizigersadvisering V&VN VOGZ (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, afdeling Verpleegkundige Openbare Gezondheidszorg), Utrecht, maart 2009

2 Competentieprofiel Reizigersverpleegkundige

3 Inhoudsopgave Voorwoord. 4 Inleiding 5 1. Verpleegkundig handelen 8 2. Communicatie 9 3. Maatschappelijk handelen Samenwerking Kennis en wetenschap Organisatie Professionaliteit 14 Geraadpleegde bronnen 15

4 Voorwoord De commissie reizigersadvisering van de beroepsvereniging V&VN heeft de opdracht gegeven een competentieprofiel van de reizigersverpleegkundige volgens de CanMEDS systematiek te schrijven. Tijdens het symposium van de afdeling VOGZ van 24 januari 2008 werd een werkgroep samengesteld, die de opdracht heeft aangenomen. Voor de reizigersverpleegkundige,zoals bedoeld in artikel 3 van de Wet BIG, heeft de werkgroep algemene en specifieke competentiegebieden beschreven. Op 26 maart 2009 is het concept competentieprofiel tijdens het symposium van de commissie reizigersadvisering in Gouda gepresenteerd aan de leden. Het concept is daarna gepubliceerd op de website van de V&VN. Na verwerking van de reacties van de leden heeft de werkgroep het definitieve document aangeboden aan het bestuur van de commissie reizigersadvisering in april 2010.

5 Competentieprofiel reizigersverpleegkundige Inleiding In dit competentieprofiel worden de specifieke competenties beschreven van de reizigersverpleegkundige. Het begrip competentie wordt als volgt omschreven: Een continu te onderhouden en te ontwikkelen combinatie van vaardigheden, kennis, attitude en persoonskenmerken, nodig om in een bepaalde werksituatie adequaat, effectief en efficiënt te handelen 1 Dit competentieprofiel geeft de betrokkenen een helder beeld van wat de beroepsuitoefening van een reizigersverpleegkundige inhoudt. Het is in eerste instantie bedoelt voor de reizigersverpleegkundigen werkzaam in de reizigersadvisering, zodat zij hun eigen werkzaamheden en functioneren kunnen evalueren en zich professioneel kunnen ontwikkelen. Tevens kan het gebruikt worden als leidraad voor opleidingsinstituten en voor werkgevers bij het opstellen van functieomschrijvingen. Het schept duidelijkheid over de positie van de reizigersverpleegkundige ten opzichte van andere professionals en marktpartijen in de zorg. De competenties zijn beschreven als het gedrag dat van de reizigersverpleegkundige mag worden verwacht. Het gaat dus verder dan het kunnen tonen van kennis en vaardigheden, maar gaat om daadwerkelijk handelen. Het woord kunnen is daarom bij de formulering van de competenties niet gebruikt. De reizigersverpleegkundige De hedendaagse reizigersverpleegkundige kent nog niet zo n lange ontstaansgeschiedenis. In de jaren tachtig van de vorige eeuw nam het aantal reizigers naar landen met een verhoogd gezondheidsrisico enorm toe. De vraag naar gezondheidsadviezen en vaccinaties breidde zich dan ook uit. De gezondheidszorg voor reizigers werd in eerste instantie voornamelijk door artsen gedaan. In de loop der jaren heeft er een taakverschuiving plaatsgevonden en tegenwoordig wordt het reizigersspreekuur voornamelijk uitgevoerd door verpleegkundigen. De inhoudelijk eindverantwoordelijke arts is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kwaliteitscriteria en de protocollen en is op het gebied van reizigersadvisering inhoudelijk deskundig. In Nederland wordt gewerkt met twee standaarden: het LCR protocol (Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering) en de Travel Alert Guide. Reizigersverpleegkundigen oefenen hun werkzaamheden uit binnen organisaties zoals GGD en, Travelclinic s, ARBO diensten, huisartsenpraktijken en ziekenhuizen. De reizigersadvisering zoals deze wordt uitgevoerd door reizigersverpleegkundigen is een combinatie van individuele en collectieve preventie. De doelstelling van zowel individuele als collectieve interventie is tweeërlei: 1. Voorkoming van besmetting van de cliënt met een infectieziekte in een (sub)tropisch land. 2. Voorkoming van de import van infectieziekten in Nederland. 1 Bron AVVV/LVSV Sociaal verpleegkundige, beroepsdeelprofiel. Utrecht, maart 2004

6 Om als reizigersverpleegkundige werkzaam te zijn stelt het LCR de volgende opleidingseisen: Verpleegkundige reizigersadvisering op HBO niveau (niveau 5) of MBO niveau (niveau 4) met aantoonbaar HBO denk- en werkniveau. Aangevuld met een door het LCR gecertificeerde basis opleiding tot verpleegkundige reizigersadvisering en een registratie bij het LCR. De reizigersverpleegkundige kan naast basistaken ook overstijgende taken verrichten. Kan in situaties werkzaam zijn als teamleider, coördinerend verpleegkundige, neemt deel aan landelijke werkgroepen, initieert nieuwe ontwikkelingen, doet verpleegkundig onderzoek. Kwaliteitscriteria In 1996 is het LCR opgericht met als doel de kwaliteit en uniformiteit van de reizigersadvisering in Nederland te verbeteren. Het LCR heeft Kwaliteitscriteria advisering en immunisatie van reizigers voor vaccinatiebureaus 1997 opgesteld. Dit protocol bevat criteria voor een verantwoorde uitvoering van advisering en immunisatie van reizigers. Binnen het LCR participeren reizigersverpleegkundigen in het Kwaliteits Consilium (KC), Werkgroep Verpleegkundigen Reizigersadvisering (WVR)en de Brede Werkgroep Reizigersadvisering (BWR) en oefenen hiermee invloed uit op het beleid van het LCR. In de BWR zijn instellingen vertegenwoordigd die reizigersadvisering uitvoeren. In deze werkgroep nemen twee verpleegkundigen uit de WVR deel. De richtlijnen die door de werkgroepen zijn opgesteld worden in de BWR al dan niet definitief vastgesteld. Richtlijnen worden uitsluitend gepubliceerd als ze door de BWR zijn geaccordeerd. De kwaliteitscriteria moeten vallen binnen de wettelijke kaders. Hierbij zijn de volgende wetten van belang: De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (WET BIG); De Kwaliteitswet Zorginstellingen (KZ); De Wet op geneeskundige behandelovereenkomst (WGBO); De Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP); De Wet Klachten Cliënten Zorgsector (WKCZ); De Wet Publieke Gezondheid (WPG); De Geneesmiddelenwet (GW). CanMeds-systematiek 2 In dit competentieprofiel wordt gebruik gemaakt van de CanMeds systematiek om de volgende doelstelling te realiseren: samenhang en aansluiting van competenties van verpleegkundigen en medisch specialisten; ontwikkeling van een gemeenschappelijk begrippenkader in het beschrijven van competenties van verpleegkundigen en medisch specialisten; aansluiting bij internationale ontwikkelingen. 2 In de jaren 90 zijn in Canada op basis van breed onderzoek zeven rollen of taakgebieden geformuleerd (CanMeds-systematiek). Dit zijn de eisen waaraan de medisch specialist moet voldoen en daarmee volgen zij de leidende indeling voor de eindtermen van de opleidingen. Deze rollen of taakgebieden zijn in Nederland inmiddels ook de standaard in de medische en verpleegkundige vervolgopleidingen.

7 De CanMeds systematiek onderscheidt zeven competentiegebieden: 1. Verpleegkundig handelen 2. Communicatie 3. Samenwerking 4. Kennis en wetenschap 5. Maatschappelijk handelen 6. Organisatie 7. Professionaliteit Deze competentie gebieden worden vervolgens uitgewerkt aan de hand van definities, omschrijvingen, algemene en specifieke competenties. Binnen de beroepsuitoefening van de reizigersverpleegkundige staat het competentiegebied verpleegkundig handelen centraal. Binnen dit competentiegebied combineren zij de andere competentiegebieden. communicatie samenwerking maatschappelijk handelen kennis en wetenschap verpleegkundig handelen professionaliteit organisatie

8 1. Verpleegkundig handelen Definitie Binnen het taakgebied verpleegkundig handelen maken reizigersverpleegkundigen gebruik van hun kennis op het gebied van reizigerszorg, verpleegkundige vaardigheden en een professionele attitude teneinde cliëntgerichte reizigerszorg te verlenen. Omschrijving Reizigersverpleegkundigen beschikken over adequate kennis op het gebied van reizigerszorg, verpleegkundige vaardigheden en over professionele attitudes die nodig zijn voor de uitvoering van patiëntgerichte reizigerszorg. Om deze zorg op een efficiënte en effectieve wijze te verrichten gaan zij methodisch te werk. De competenties binnen het taakgebied verpleegkundig handelen staan centraal in het functioneren van de reizigersverpleegkundige en worden gecombineerd met de competenties uit andere taakgebieden. Algemene competenties 1. De reizigersverpleegkundige bezit de adequate kennis en vaardigheden overeenkomstig de stand van kennis binnen de reizigerszorg. Beschikt over voldoende kennis, inzicht en vaardigheid om hoogwaardige reizigerszorg te kunnen verlenen. Maakt zoveel mogelijk gebruik van evidence based practice en best practices. 2. De reizigersverpleegkundige gaat methodisch te werk bij het uitvoeren van een consult. Maakt bij het uitvoeren van reizigerszorg een overwogen keuze bij de inzet van methodieken. Maakt gebruik van adequate kennis en vaardigheden. Verzamelt en analyseert relevante gegevens. Plant doelgericht interventies op individueel en collectief niveau en voert deze uit. Evalueert de geleverde zorg en stelt deze zo nodig bij. Handelt adequaat bij calamiteiten. 3. De reizigersverpleegkundige verleent zowel effectieve en efficiënte als ethisch verantwoorde reizigerszorg Maakt bij het inplannen en uitvoeren van de juiste interventies een afweging tussen wat volgens de protocollen en richtlijnen aanbevolen wordt en wat bij de betreffende cliënt effectief en ethisch verantwoord is. 4. De reizigersverpleegkundige vindt de vereiste informatie snel en past deze goed toe. Weet de actuele protocollen en richtlijnen toe te passen. Is vaardig in het hanteren van digitale systemen.

9 2. Communicatie Definitie Binnen het taakgebied communicatie dragen reizigersverpleegkundigen zorg voor een effectieve communicatie en interactie met cliënten en andere betrokkenen. Omschrijving van het competentiegebied De reizigersverpleegkundigen onderhouden contacten met cliënten, familieleden of wettelijke vertegenwoordigers, zorgverleners en instellingen. Zij communiceren vanuit het perspectief van de cliënt en interpreteren informatie in de juiste context. Zij verschaffen in juiste, begrijpelijke bewoordingen een cliënt de noodzakelijke informatie en doen op adequate en transparante wijze verslag van een individuele en collectieve casus met formulering van (voorlopige) conclusies en resterende vragen. Algemene competenties 1. De verpleegkundige bouwt een effectieve professionele relatie op met de cliënt. Creëert een omgeving die gekenmerkt wordt door betrokkenheid, openheid, helderheid en begrip. 2. De reizigersverpleegkundige luistert goed en verkrijgt doelmatig relevante cliënteninformatie. Stelt de juiste vragen voor het verkrijgen van relevante informatie. Schat de invloed van factoren als leeftijd, geslacht, etnisch culturele achtergrond en reisgerelateerde factoren naar waarde in voor het maken van een risicoanalyse en het plannen van interventies op individueel en collectief niveau. Toont interesse in de ideeën, zorgen en verwachtingen van de cliënt in het ontstaan, aard en behandeling van ziekten. 3. De reizigersverpleegkundige bespreekt relevante informatie en adviezen goed met de cliënt. Informeert cliënten dusdanig dat zij beschikken over de kennis die nodig is om keuzes te kunnen maken in geadviseerde interventies. 4. De verpleegkundige doet adequaat schriftelijk en mondeling verslag van een cliëntencasus. Verschaft tijdens overdrachten en cliëntenbesprekingen adequate informatie over de cliënt, reisdoel en reisomstandigheden. Beargumenteert waar nodig het voorgestelde beleid.

10 3. Maatschappelijk handelen Definitie Binnen het taakgebied maatschappelijk handelen maken reizigersverpleegkundigen op een verantwoorde manier gebruik van hun deskundigheid en invloed om de gezondheid van individuele cliënten, groepen cliënten en bevolkingsgroepen te bevorderen. Omschrijving De reizigersverpleegkundigen zijn zich bewust van hun verantwoordelijkheid en hun mogelijkheden om de gezondheid van cliënten en burgers in de maatschappij te bevorderen. De reizigersverpleegkundigen signaleren risico s die cliënten lopen en zijn zich bewust van de invloed van de gevolgen van deze risico s op de maatschappij als geheel. Algemene competenties 1. De reizigersverpleegkundige herkent de determinanten van ziekte. Signaleert factoren, die de gezondheid van de cliënt bedreigen. Identificeert risicogroepen. Herkent maatschappelijke ontwikkelingen, die de gezondheid op individueel en collectief niveau beïnvloeden. 2. De reizigersverpleegkundige bevordert de gezondheid van cliënten en de gemeenschap. Stimuleert de cliënt tot gezondheidsbevorderend gedrag. Beoordeelt de invloed van maatschappelijke ontwikkelingen en bekijkt welke consequenties deze ontwikkelingen hebben op de gezondheid van reizigers en anticipeert hierop. 3. De reizigersverpleegkundige handelt volgens de relevante wettelijke bepalingen. 4. De reizigersverpleegkundige treedt adequaat op bij incidenten in de zorg. Herkent incidenten in de cliëntenzorg, onderkent eigen fouten en maakt deze bespreekbaar en hanteerbaar. Weet om te gaan met klachten in de cliëntenzorg. Is bekend met de wijze waarop incidenten worden gemeld.

11 4. Samenwerking Definitie Binnen het taakgebied samenwerking werken reizigersverpleegkundigen samen met anderen om optimale cliëntenzorg te realiseren. Beschrijving De reizigersverpleegkundige toont de eigen beperkingen in kennis, vaardigheden en ervaring en demonstreert dit o.a. door de bereidheid tot overleg met collegae en zorgt voor juiste consultatie of verwijzing. Hij of zij heeft inzicht in de consequenties van het eigen handelen voor andere betrokken professionals rond de zorg van de cliënt en functioneert goed in teamverband. De reizigersverpleegkundige onderhoudt en participeert in relevante samenwerkingsverbanden en netwerken om tijdig gezondheidsbedreigingen te kunnen signaleren en te voorkomen. Algemene competenties 1. De reizigersverpleegkundige draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking en effectieve ketenzorg. Heeft inzicht in de mogelijke zorgverleners van individuele cliënten. Is op de hoogte van activiteiten in de ketenzorg, zoals farmaceutische industrie, leveranciers van tropengerelateerde producten, groothandel en leverancier van automatiseringsprogramma. Respecteert de meningen en rollen van individuele teamleden. Levert een bijdrage aan een gezonde teamontwikkeling en conflictoplossing. Levert een bijdrage aan de taak van het team middels de eigen deskundigheid. Draagt zorg voor een zorgvuldige overdracht van cliënteninformatie. Werkt binnen en buiten de organisatie multidisciplinair samen. 2. De reizigersverpleegkundige overlegt doelmatig met collegae en andere zorgverleners. Integreert de mening van de cliënt en de zorgverlener in het vervolgbeleid of vaccinatiebeleid. Neemt de verantwoordelijkheid voor de continuïteit van de zorg voor de cliënt. 3. De reizigersverpleegkundige verwijst adequaat. Heeft inzicht in de grenzen van de eigen deskundigheid en mogelijkheden en verwijst zonodig door met inachtneming van wet- en regelgeving Is bekend met de mogelijkheden van andere zorgdisciplines en deskundigheden van anderen in de cliëntenzorg. 4. De reizigersverpleegkundige levert effectief intercollegiaal consult. Presenteert goed onderbouwde evaluaties en aanbevelingen naar aanleiding van een intercollegiaal consult door een collega of andere zorgverlener.

12 5. Kennis en Wetenschap Definitie Binnen het taakgebied kennis en wetenschap geven reizigersverpleegkundigen blijk van de intentie levenslang te leren en leveren een bijdrage aan de verspreiding van hun deskundigheid. Beschrijving Reizigersverpleegkundigen streven er constant naar om de kennis binnen het vakgebied te vergroten. Ze erkennen de noodzaak van levenslang leren en zijn hierin een rolmodel voor anderen. Ze dragen bij aan deskundigheidsbevordering van anderen en leveren een bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek. Algemene competenties 1. De reizigersverpleegkundige beschikt over actuele deskundigheid en heeft een kritisch vermogen dat tot uitdrukking komt bij de beoordeling van nieuwe kennis, onderzoeksresultaten en nieuwe procedures. 2. De reizigersverpleegkundige geeft zelfstandig en proactief invulling aan zijn of haar deskundigheidsbevordering. 3. De reizigersverpleegkundige ontwikkelt en onderhoudt een persoonlijk bijen nascholingsplan. 4. De reizigersverpleegkundige bevordert de deskundigheid van cliënten, collega s en andere betrokkenen bij de reizigerszorg. 5. De reizigersverpleegkundige werkt mee aan wetenschappelijk onderzoek in het kader van de reizigersadvisering.

13 6. Organisatie Definitie Binnen het taakgebied organisatie participeren reizigersverpleegkundigen in het organiseren van (zorg)processen. Beschrijving Reizigersverpleegkundigen handelen methodisch en daarmee nemen zij beslissingen over taken, beleid en middelen. Ze doen dit in het kader van individuele cliëntenzorg, organisatie van het reizigersspreekuur en in een bredere context van het gezondheidszorgsysteem. De reizigersverpleegkundige stelt prioriteiten, voert taken doelmatig uit binnen geldende kwaliteitsnormen. De reizigersverpleegkundige weet op een verantwoorde wijze marktgericht te denken en te handelen. Algemene competenties 1.De reizigersverpleegkundige organiseert het werk naar een balans in organisatiedoelen en persoonlijke doelen. Is in staat een evenwicht te vinden tussen werk en privé. Formuleert voor zichzelf realistische verwachtingen. 2. De reizigersverpleegkundige werkt effectief en doelmatig binnen een gezondheidszorgorganisatie. Heeft inzicht in de rollen en verantwoordelijkheden van de reizigersverpleegkundige. Heeft inzicht in de rollen en verantwoordelijkheden van organisaties betrokken bij de reizigerszorg. Neemt deel aan activiteiten die bijdragen aan de kwaliteit en doelmatigheid van de organisatie. 3. De reizigersverpleegkundige besteedt de beschikbare middelen voor de cliëntenzorg verantwoord. Is in staat om afwegingen te maken t.a.v. inzet van beschikbare middelen. 4. De reizigersverpleegkundige gebruikt informatietechnologie voor : optimale cliëntenzorg, voor bij- en nascholing, voor de ontwikkeling van de persoonlijke competenties, voor de organisatie van de zorg, voor onderzoek.

14 7. Professionaliteit Definitie Professionalisering van reizigersverpleegkundigen betekent een toenemende oriëntatie op de kennis, waarden en normen van de beroepsgroep. Reizigersverpleegkundigen laten aan de hand van hun dagelijks handelen zien dat zij het vertrouwen van de cliënt waard zijn. Omschrijving van het competentiegebied Reizigersverpleegkundigen leveren hoogstaande reizigerszorg op integere, oprechte en betrokken wijze. Zij streven ernaar hun vakkennis continu te verbeteren Voor de cliënt is de professionaliteit van de reizigersverpleegkundige de basis van zijn vertrouwen in de beroepsgroep. Dit vertrouwen moet dagelijks opnieuw verdiend worden. Professionaliteit betekent naast het nemen van eigen verantwoordelijkheid ook het kennen van de eigen grenzen en het reflecteren op eigen handelen en op dat van collega s. Algemene competenties 1. De reizigersverpleegkundige levert hoogstaande reizigerszorg op integere, oprechte en betrokken wijze. Stelt het belang van de cliënt centraal. Leeft zich in, in vragen, cultuur en leefomstandigheden van de cliënt of specifieke doelgroep en/of diens omgeving. Weet de eigen gevoelens en waarden te onderkennen en deze te scheiden van die van de cliënt, specifieke doelgroep en/of omgeving. Is actief in het op peil houden en verdiepen van de relevante kennis en vaardigheden Levert een bijdrage aan kwaliteitsbewaking en verbetering. Levert een bijdrage aan protocolontwikkeling. 2. De reizigersverpleegkundige vertoont adequaat persoonlijk en interpersoonlijk gedrag. Bewaart onafhankelijkheid ten opzichte van derden. Behoudt de balans tussen persoonlijke en professionele rollen. 3. De reizigersverpleegkundige kent de eigen grenzen en handelt daar-binnen. Weet wanneer de grenzen van de eigen competenties en bevoegdheden bereikt zijn. Neemt een beslissing of en wanneer andere deskundigen nodig zijn om bij te dragen aan de zorg voor de cliënt. 4. De reizigersverpleegkundige is aanspreekbaar op eigen professioneel handelen. Neemt deel aan intercollegiale toetsing. Reflecteert op eigen handelen met als doel de kwaliteit van zorg te verbeteren. Levert een actieve bijdrage aan de ontwikkeling van het beroep reizigersverpleegkundige.

15 Geraadpleegde bronnen Werkgroep competentieprofiel verpleegkundig specialist, RCN Travel Health Forum, Koninklijke Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering van de Geneeskunst CSG werkgroep opleidingsstructuur Karlijn Hoondert Judith Oostendorp Werkgroep taakschikking Infectieziektebestrijding Ontwikkelgroep beroepsdeelprofiel Algemeen Competentieprofiel en Specifieke Deelprofielen Verpleegkundig Specialist, Verpleegkundige Beroepenstructuur en Opleidingscentrum, Utrecht, januari 2008 Competencies: an integrated career an competency framework for nurses working in travel health medicine, Royal Collage of Nursing, London, December 2007 Algemene competenties van de medisch specialist, september 2004 Algemene en specifieke competenties voor de arts Maatschappij en Gezondheid, november 2004 Verpleegkundige in de openbare gezondheidszorg, HB uitgevers, Baarn 2008 Concept, Taakschikking professionals binnen de GGD infectieziektebestrijding, V&VN, Vereniging voor Infectieziekten, Utrecht, april 2008 Beroepsdeelprofiel sociaalverpleegkundige, Landelijke Vereniging voor Sociaal Verpleegkundigen, Algemene Vergadering Verpleegkundigen en Verzorgenden, Utrecht, maart 2004

16 Samenstelling van de werkgroep: Ingrid Adriaans Anneke Kooij-van Splunder Annemarie de Gouw Coördinator afdeling reizigersadvisering, GGD Zuid Holland Zuid Waarnemend leidinggevende, Travel Clinic Havenziekenhuis Rotterdam Assistent teamleider reizigerszorg, GGD Hart voor Brabant Adviseur: Judith Oostendorp Coördinator Post HBO opleiding sociaal verpleegkundige, Hogeschool Leiden Maart 2009