Krimp? Maakt mij niet uit!

Transcriptie

1 Krimp? Maakt mij niet uit! Hermien Heeres Groningen november 2013 Verhuisbewegingen en motieven van verhuizers naar krimpgebieden in Groningen Afstudeerscriptie Hermien Heeres

2 Auteur Opdrachtgever Bedrijf Opleiding Begeleider Hanzehogeschool Beoordelaar Hanzehogeschool Begeleider Kadaster Hermien Heeres Dirk Kootstra Kenniscentrum NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen Instituut voor Bedrijfskunde Vastgoed & Makelaardij Anita Bruens Margreet Sommer Ramona van Marwijk Plaats en datum Groningen, 29 november 2013 Copyright Deze afstudeeropdracht is geschreven onder verantwoordelijkheid van de Hanzehogeschool Groningen. Het copyright berust bij de auteur. Zowel de Hanzehogeschool Groningen als de auteur verklaren, dat zij eventuele gegevens van derden die voor deze afstudeeropdracht zijn gebruikt en die door deze derden als vertrouwelijk zijn aangemerkt, als zodanig zullen behandelen. 2 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

3 Krimp? Maakt mij niet uit! Verhuisbewegingen en motieven van verhuizers naar krimpgebieden in Groningen

4 4 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

5 Voorwoord In het kader van mijn studie Vastgoed & Makelaardij aan de Hanzehogeschool te Groningen, heb ik onderzoek verricht naar de verhuisbewegingen en motieven van verhuizers naar krimpgebieden in Groningen. Dit heeft geleid tot mijn afstudeerscriptie, welke voor u ligt. Het rapport is opgesteld tot november Het onderzoek is tot stand gekomen door de stage bij het Kenniscentrum NoorderRuimte en het Kadaster. Het idee voor dit onderzoek is geïnitieerd door de heer Frank van Genne en sprak mij direct aan. Omdat ik geboren en getogen ben in Oost-Groningen en dus al bekend ben met het krimpgebied, leek het mij erg interessant om motieven te achterhalen van mensen die verhuizen naar de krimpgebieden. Het onderzoek bestaat uit twee delen, namelijk een data-analyse en het afnemen van interviews. Mijn dank gaat uit naar alle mensen die ik heb mogen interviewen. Overal werd ik zeer gastvrij ontvangen en werd er de tijd genomen om mij hun verhaal te vertellen. De gesprekken heb ik als zeer prettig ervaren. Tot slot wil ik mijn begeleiders bedanken. Het hebben van twee afstudeerbedrijven was met de vele begeleiders niet altijd makkelijk, maar zonder jullie had het rapport er niet zo uitgezien als dat het er nu uitziet. Ten eerste wil ik Dirk Kootstra en Frank van Genne van het Kenniscentrum NoorderRuimte bedanken voor hun ondersteuning, verder wil ik Anita Bruens van de Hanzehogeschool bedanken voor haar begeleiding. Mijn speciale dank gaat uit naar Ramona van Marwijk, van het Kadaster. Ik wil haar bedanken voor haar tijd en energie die ze in dit onderzoek heeft gestoken. Haar altijd motiverende commentaar heeft ervoor gezorgd dat ik met plezier aan dit onderzoek gewerkt heb. Ik wens u veel leesplezier. Hermien Heeres Groningen, 29 november 2013 Afstudeerscriptie Hermien Heeres 5

6 Van de geïnterviewden was er niemand ontevreden over de vorige woning. 6 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

7 Samenvatting In verschillende delen van Nederland neemt de bevolkingsomvang af, er is sprake van krimp, het tegenovergestelde van groei. Niet alleen daalt het bevolkingsaantal in deze krimpgebieden, ook verandert de bevolkingsopbouw. Jonge mensen en gezinnen trekken weg en mensen die in het krimpgebied blijven wonen worden ouder. Krimpgebieden Er zijn echter ook mensen die wel naar een krimpgebied verhuizen. Het Kenniscentrum NoorderRuimte wil graag in samenwerking met het Kadaster onderzocht hebben wat de motieven zijn van de mensen die verhuizen naar de krimpgebieden en wat de kenmerken zijn van de woningen die zij betrekken. De probleemstelling van dit onderzoek is als volgt gedefinieerd: Wat voor soort woning kopen mensen van buiten het krimpgebied in het krimpgebied in de periode 2004 tot nu en wat zijn de verhuismotieven van de mensen die in het afgelopen drie jaar verhuisd zijn? Deelvragen De probleemstelling is onderverdeeld in de volgende deelvragen: 1 Welke stromen van verhuisbewegingen vanaf 2004 zijn er waar te nemen naar het krimpgebied? 2 Wat zijn de leeftijd en herkomst van de koper? 3 Wat zijn de kenmerken van de woningen die gekocht worden in het krimpgebied door mensen van buiten het krimpgebied in de periode 2004 tot nu? 4 Wat zijn de kenmerken van de woning die de koper achterlaat en verschillen deze met de kenmerken van de nieuwe woning? 5 Wat zijn de verhuismotieven van mensen die van buiten het krimpgebied verhuizen naar het krimpgebied in de periode 2009 tot nu? Het onderzoek bestaat uit twee delen, een kwalitatief deel en een kwantitatief deel. Voor het kwantitatieve deel worden de gegevens van het Kadaster gebruikt om de verschillende kenmerken van de woningen met elkaar te vergelijken, om zo te onderzoeken welke woningen in krimpgebieden in de provincie Groningen meer in trek zijn. Het kwalitatieve deel bestaat uit het afnemen van interviews met mensen die recent in het krimpgebied zijn gaan wonen, om zo te onderzoeken wat de verhuismotieven zijn van mensen die van een niet-krimpgebied naar een krimpgebied verhuizen. Transacties In totaal hebben in de periode , in de Afstudeerscriptie Hermien Heeres 7

8 regio s Oost-Groningen, Eemsdelta en gemeente de Marne, transacties plaatsgevonden. Waarbij in 2007 de meeste transacties hebben plaatsgevonden. In verhouding verhuizen er iets meer mensen naar Oost-Groningen en gemeente de Marne dan naar de Eemsdelta. Veendam heeft met de 649 nieuwgevestigden het hoogste aantal in het krimpgebied behaald. Verhuisbewegingen Kijkend naar welke stromen van verhuisbewegingen er vanaf 2004 waar te nemen zijn naar het krimpgebied, kan gesteld worden dat de meeste verhuisbewegingen, 36,7%, plaatsvinden binnen de provincie Groningen. Daarna volgt Drenthe met 22,6% van de verhuisstromen. De provincies waar de minste mensen vandaan komen, zijn de provincies die het verste weg liggen, gezien vanuit Groningen, namelijk Zeeland en Limburg. Verder verhuizen mensen vanuit de stad Groningen relatief vaker naar Eemsdelta en gemeente de Marne, dan naar Oost-Groningen. In de leeftijdsklasse tot 30 jaar verhuizen de minste mensen, de meeste mensen verhuizen in de leeftijdsklasse jaar. In verhouding verhuizen er meer jonge mensen naar Oost- Groningen en meer oude mensen naar de Marne. De gemiddelde leeftijd van verhuizers naar Oost-Groningen is dan ook 45 en naar de Marne 55. Woningen De meeste verhuizers, iets meer dan de helft, zijn naar een vrijstaande woning verhuisd. Dit terwijl de woningvoorraad in de krimpgebieden gemiddeld met 34,5% bestaat uit vrijstaande woningen. Bijna de helft van de gekochte woningen valt in de prijsklasse Daarna volgt de klasse , met 14,2%. In Eemsdelta en gemeente de Marne zijn de meeste huizen gekocht die gebouwd zijn voor In Oost-Groningen is dit niet het geval, daar zijn de meeste woningen gekocht die gebouwd zijn in de periode Meer dan de helft van de mensen, 51,7%, is naar een woning met een gebruiksoppervlakte van m² verhuisd. Daarna volgen de woningen met een gebruiksoppervlakte van 29-99m², hier is 20,4% naar verhuisd. Vanaf elke gebruiksoppervlakteklasse, zijn de meeste mensen naar een woning met een oppervlakte van m² verhuisd. Iets meer dan een kwart van de mensen komt uit een tussenwoning, met 22,9% volgt daarna als herkomst woning een vrijstaande woning. De meeste mensen veranderen van woningtype bij het verhuizen naar het krimpgebied. Vooral bij de herkomsttypes appartement (4,2%) en hoekwoning (6,8%) is het een klein deel dat niet van woningtype verandert. Bijna de helft van de mensen die verhuisd is, had in de vorige woning een gebruiksoppervlakte tussen de 100 en 199 m². De meeste mensen zijn verhuisd naar een groter perceeloppervlakte. Slechts 0,6% is verhuisd naar een perceeloppervlakte van 26-99m², terwijl 3,2% van een woning komt met een perceeloppervlakte in deze categorie. Interviews Er zijn tien interviews afgenomen onder de mensen die uit een niet-krimpgebied naar het krimpgebied zijn verhuisd. Van de tien ondervraagden woonde er een persoon korter dan vijf jaar in de vorige woning. Niemand was ontevreden over de woning zelf. Dit is niet zo bij de woonomgeving, waarbij drie ondervraagden 8 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

9 aangaven ontevreden te zijn over de woonomgeving. Redenen hiervoor waren de drukte in de wijk, geen leuke buurt voor de kinderen of het aanwezig zijn van minder fijne stukken in de wijk door de aanwezigheid van veel sociale huurwoningen. De helft van de mensen had een specifieke voorkeur voor een bepaald gebied, zoals de Marne of Winschoten en omgeving. Zes mensen waren bewust van het feit dat het een krimpgebied is. Twee personen gaven aan het als vervelend te ervaren. Op de vraag wat het grote verschil is met de nieuwe woning en de oude woning zijn eigenlijk maar twee antwoorden gegeven, het onderhoud en de ruimte van de woning waren de grootste verschillen met de vorige woning. Landschapsfoto van het gebied Westerwolde in Oost-Groningen. Afstudeerscriptie Hermien Heeres 9

10 10 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

11 Inhoudsopgave 1. Inleiding Bedrijfsbeschrijving Kenniscentrum NoorderRuimte Kadaster Inhoudelijke oriëntatie Aanleiding Probleemverkenning Het krimpgebied Migratiestromen Verhuismotieven Woningaanbod in krimpgebieden Probleemafbakening Samenvattend Probleemomschrijving Doelstelling Probleemstelling Deelvragen Begripsafbakening Verwachtingen...31 Afstudeerscriptie Hermien Heeres 11

12 5. Onderzoeksmethode Onderzoeksmethoden per deelvraag Betrouwbaarheid Validiteit Resultaten Verhuisbewegingen Leeftijd en herkomst koper Herkomst van de kopers Leeftijd van de kopers Samenvattend Kenmerken gekochte woning Type woning Koopsom Bouwjaar Gebruiksoppervlakte Perceeloppervlakte Samenvattend Kenmerken achtergelaten woning Type woning Gebruiksoppervlakte Perceelopppervlakte Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

13 6.4.4 Samenvattend Verhuismotieven Vorige woonplaats Verhuizing Huidige woning Samenvattend Conclusie Aanbevelingen Discussie Bronnenlijst Bijlagen Bijlage 1 Woningaanbod krimpgebieden provincie Groningen Bijlage 2 Tabellen verhuisbewegingen Bijlage 3 Kenmerken gekochte en achtergelaten woning Bijlage 4 Codeboom Bijlage 5 Uitkomsten analyses interview Bijlage 6 Uitwerking interviews Afstudeerscriptie Hermien Heeres 13

14 14 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

15 1. Inleiding Krimp is een zeer actueel thema. Verschillende gebieden in Nederland hebben te kampen met een dalend bevolkingsaantal. De provincie Groningen heeft ook te maken met krimp, in verschillende regio s in deze provincie daalt het bevolkingsaantal en dit zal de komende jaren alleen nog maar toenemen. Verhuizen naar krimpgebied Er zijn echter ook mensen die wel naar een krimpgebied verhuizen. Het Kenniscentrum NoorderRuimte wil graag in samenwerking met het Kadaster onderzocht hebben wat de motieven van verhuizers naar krimpgebieden zijn en wat de kenmerken van de woningen zijn die zij betrekken. Het Kenniscentrum Noorder- Ruimte wil met de resultaten van dit onderzoek conclusies trekken om zodoende advies uit te kunnen brengen naar externe partijen. Probleemstelling Deze scriptie is geschreven om in het onderzoek een antwoord te kunnen geven op de volgende probleemstelling: Wat voor soort woning kopen mensen van buiten het krimpgebied in het krimpgebied in de periode 2004 tot nu en wat zijn de verhuismotieven van de mensen die in de afgelopen drie jaar verhuisd zijn? Allereerst vindt er in hoofdstuk 2 een bedrijfsoriëntatie plaats. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 georiënteerd op het probleem. De aanleiding, de probleemverkenning en de probleemafbakening worden in dit hoofdstuk besproken. In hoofdstuk 4 wordt het probleem omschreven, staat de onderzoeksmethode, de uitvoeringsprocedure, de begripsafbakening en de verwachtingen van de uitkomsten van het onderzoek. In hoofdstuk 5 staan de resultaten en wordt er een antwoord gegeven op de drie deelvragen. In hoofdstuk 6 staat de conclusie, in hoofdstuk 7 de aanbevelingen. Tot slot in hoofdstuk 8 de bronvermelding. Afstudeerscriptie Hermien Heeres 15

16 16 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013 Om een goed antwoord te kunnen geven op de vraag van de opdrachtgever is het van belang om een goed beeld te hebben van de organisatie van de opdrachtgever. Daarom vindt in hoofdstuk 2 een bedrijfsoriëntatie plaats. Het Kenniscentrum is de opdrachtgever, samen met het Kadaster, omdat het Kadaster beschikt over gegevens die van belang zijn voor dit onderzoek.

17 2. Bedrijfsbeschrijving 2.1 Kenniscentrum NoorderRuimte Het Kenniscentrum NoorderRuimte is onderdeel van de Hanzehogeschool Groningen. Lectoren, onderzoekers, docenten, studenten en professionals uit het werkveld werken in het Kenniscentrum NoorderRuimte samen aan onderzoek op basis van actuele ruimtelijke vraagstukken uit de praktijk. Verschillende opleidingen zijn vertegenwoordigd in het Kenniscentrum, namelijk: Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek, Vastgoed & Makelaardij, Human Technology en Facility Management. 1 Missie Kenniscentrum De missie van het Kenniscentrum is het ontwikkelen en delen van kennis over ruimtelijke vraagstukken in Noord-Nederland vanuit het perspectief people-planet-profit. Het doel van het Kenniscentrum NoorderRuimte is om kennis over gebiedsontwikkeling te delen, onderwijs en praktijk bij elkaar te brengen, toegepast onderzoek uit te voeren naar actuele vraagstukken en om integraal denken en werken te bevorderen Kadaster Het Kadaster registreert en verstrekt gegevens over de ligging van vastgoed in Nederland en de daarmee samenhangende rechten, zoals eigendom en hypotheek. Niet alleen voor gebouwen, maar ook voor schepen, luchtvaartuigen en ondergrondse netwerken. Met deze wettelijke taak borgt het Kadaster de rechtszekerheid: wat is van wie en waar lopen de grenzen. Verder verstrekt het Kadaster gegevens over energielabels en over de ligging van kabels en leidingen. Het Kadaster streeft naar een optimale kwaliteit van gegevens, met een tijdige levering van producten en met kennis van zaken. 3 Missie Kadaster De missie van het Kadaster is het bevorderen van de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer in vastgoed, het optimaliseren van de geoinformatie-infrastructuur en het doelmatig informeren van de samenleving op deze gebieden. Dit alles tegen zo laag mogelijke kosten Hanzehogeschool, Kenniscentrum NoorderRuitmte. Geraadpleegd op via: home/onderzoek/kennisportal/kenniscentra/kennis centrum+gebiedsontwikkeling+noorderruimte/kennis centrum+noorderruimte.htm 2. Hanzehogeschool, Kenniscentrum NoorderRuitmte. Geraadpleegd op via: home/onderzoek/kennisportal/kenniscentra/kenniscentrum+ Gebiedsontwikkeling+NoorderRuimte/Algemeen/Missie.htm 3. Het Kadaster, geraadpleegd op via: kadaster.nl/window.html?inhoud=/kadaster/ 4. Het Kadaster, geraadpleegd op via: kadaster.nl/window.html?inhoud=/kadaster/default.html%3 Finhoud%3D/kadaster/wat_doen_we/ Afstudeerscriptie Hermien Heeres 17

18 18 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013 In hoofdstuk 3 staat de aanleiding van dit onderzoek en wordt het probleem verkend door te kijken naar het krimpgebied, de migratiestromen, de verhuismotieven en het woningaanbod. Aan het eind van dit hoofdstuk wordt het probleem afgebakend.

19 3. Inhoudelijke oriëntatie 3.1 Aanleiding Krimp is het tegenovergestelde van groei. In verschillende delen van Nederland neemt de bevolkingsomvang af, er is sprake van krimp 1. Niet alleen daalt de bevolking in deze krimpgebieden, ook verandert de bevolkingsopbouw. Jonge mensen en gezinnen trekken weg en mensen die in het krimpgebied blijven wonen worden ouder 2. Steeds meer woningen in krimpgebieden komen te koop te staan door de wegtrekkende jonge mensen en gezinnen. Omdat er weinig vraag is naar woningen in krimpgebieden is de verkooptijd lang. Naar een krimpgebied Er zijn echter ook mensen die wel naar een krimpgebied verhuizen. Het Kenniscentrum NoorderRuimte wil graag in samenwerking met het Kadaster onderzocht hebben wat de motieven van verhuizers naar krimpgebieden zijn en wat de kenmerken van de woningen zijn die zij betrekken. Het Kenniscentrum Noorder- Ruimte wil met de resultaten van dit onderzoek conclusies trekken om zodoende advies uit te kunnen brengen naar externe partijen, zoals bijvoorbeeld bestuurders van woningcorporaties in deze gemeenten. Drie krimpgebieden In de provincie Groningen zijn drie gebieden door de provincie Groningen aangemerkt als krimpgebieden 3. In deze gebieden is krimp merkbaar en zichtbaar. Het gaat om de volgende gebieden: - Eemsdelta: de gemeenten Delfzijl, Eems mond, Appingedam en Loppersum (afgekort als DEAL-gemeenten) - Oost-Groningen: de gemeenten Bellingwedde, Menterwolde, Pekela, Oldambt, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde - Gemeente de Marne Deze gebieden worden in dit onderzoek aangehouden als krimpgebieden in de provincie Groningen. De grootste bevolkingsdaling van deze krimpregio s vindt plaats in de regio Eemsdelta. Volgens de Primos prognose zal in de periode de totale bevolking in dit gebied dalen met 22,3%. Van inwoners in 2010 naar inwoners in In Oost-Groningen zal de bevolking in de periode met 14,1% dalen. In aantallen komt dit neer op inwoners in 2010 naar inwoners in In de gemeente de Marne is het groeipercentage vergelijkbaar met het groeipercentage in Oost-Groningen. In de gemeente de Marne zal de bevolking dalen met 14.9% in de periode Afstudeerscriptie Hermien Heeres 19

20 3.2 Probleemverkenning Voor een onderzoek naar verhuisbewegingen en motieven van verhuizers naar krimpgebieden toe is het goed om te onderzoeken wat er reeds bekend is. Deze paragraaf zal dit kort beschrijven, waarna de probleemstelling geformuleerd zal worden Het krimpgebied Eemsdelta De regio Eemsdelta bestaat uit de gemeenten Delfzijl, Eemsmond, Appingedam en Loppersum. In totaal wonen er ongeveer vijftigduizend inwoners, welke wonen in kleinschalige woondorpen. In deze regio is de Eemshaven, welke een forse groei doormaakt. Ondanks de aanwezigheid en de groei van deze grote haven, wat zorgt voor veel werkgelegenheid, blijft de regio Eemsdelta een krimpgebied. Veel werknemers zijn forenzen en wonen dus niet in de regio Eemsdelta. Oost-Groningen De regio Oost-Groningen bestaat uit de gemeenten Bellingwedde, Menterwolde, Pekela, Oldambt, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde. In deze regio wonen ruim inwoners. Het gebied heeft veel natuur, zoals veengebieden, uitgestrekte graslanden, bos en verschillende vestingsstadjes. Ook beschikt de regio over voorzieningen als onderwijs, zorg, openbaar vervoer, winkels en openbare voorzieningen. De Marne Gemeente de Marne is een plattelandsgemeente gelegen in het noorden van Groningen, aan de Waddenzee. Het is een gemeente met veel natuur, ruimte en rust. Elfduizend inwoners wonen in de Marne in voornamelijk kleine dorpjes. De gemeente beschikt over alle noodzakelijke basisvoorzieningen, zoals onderwijs, openbaar vervoer, winkels, banken, zorg en een bibliotheek. Net als in de andere regio s komen door krimp de voorzieningen onder druk te staan Migratiestromen In 2012 heeft KAW architecten een onderzoek gedaan naar de verhuisstromen en motieven in Groningen en een deel van Drenthe. In dit onderzoek 5 wordt in beeld gebracht welke mensen zijn verhuisd, hoeveel en van waar naar waar. Het gebied waar onderzoek naar gedaan is, is onderverdeeld in krimpgebieden en groeigebieden. Er is dus onderzocht hoeveel verhuizers uit het groeigebied zijn verhuisd naar het krimpgebied en andersom. Het onderzoek van KAW is relevant voor dit onderzoek, want hiermee kan er een beeld gevormd worden en kunnen er verwachtingen geschept worden over de uitkomsten van dit onderzoek. In het onderzoek van KAW wordt gekeken naar dezelfde krimpregio s als in dit onderzoek. Namelijk de regio s De Marne, Eemsdelta en Oost-Groningen. De regio s Noord-oost- Drenthe (Aa en Hunze, Borger-Odoorn en Emmen), Noordflank (Bedum, Grootegast, Hoogezand-Sappemeer, Slochteren, Ten Boer en Winsum), stad Assen, stad Groningen en de Zuidflank (Haren Leek, Marum, Noordenveld en Tynaarlo) vallen onder de groeigebieden. Dit onderzoek heeft zich dus gericht op regionale migratie. Verhuizingen Binnen het onderzoeksgebied verhuizen elk jaar circa mensen (6% van de bevolking). 20 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

21 In de periode verhuisden mensen van het krimpgebied naar het groeigebied. Een kleiner aantal, namelijk mensen, verhuisden van het groeigebied naar het krimpgebied. Deze migratiestromen zijn onderzocht met behulp van CBS-cijfers. Tabel 3.1 laat de kerncijfers van migratie in het krimpgebied zien. De uitstroom uit het krimpgebied naar overige gemeenten in Groningen en aangrenzende Drentse gemeenten is het grootst in gemeente de Marne. De jaarlijkse uitstroom in deze gemeente is -0.7%, in Eemsdelta is dit -0.5% en in Oost-Groningen is dit -0.1%. Kijkend naar de instroom en uitstroom van het krimpgebied ten op zichtte van het groeigebied, kan geconcludeerd worden dat het effect van krimp in de regio Oost-Groningen in procenten het laagst is Verhuismotieven In deze paragraaf wordt er gekeken naar verhuismotieven. Om onderzoek te doen naar verhuismotieven is het van belang om inzicht te krijgen in de verschillende motieven. Verhuismotieven krimpgebied in Groningen In het onderzoek van KAW architecten is ook onderzoek gedaan naar de verhuismotieven. In dit onderzoek is onderscheid gemaakt tussen de volgende verhuismotieven: vanwege woning, vanwege woonomgeving, om (zorg)voorzieningen, om werk of opleiding en om persoonlijke redenen. Met woonomgeving wordt waarschijnlijk de buurt waarin de woning staat bedoeld, dit staat echter niet in het onderzoek vermeld. Het onderzoek beschrijft aan de hand van de uitkomsten van een enquête (1425 respondenten) de verhuismotieven van mensen die zijn verhuisd in het onderzoeksgebied. 6 Uit de enquête is gebleken dat driekwart van de verhuizingen niet woning gerelateerd is. Jonge huishoudens en gezinnen geven bijvoorbeeld vaker relationele zaken en werk aan als verhuisreden. Een op de vijf ondervraagden geeft de woonomgeving aan als verhuisreden. Tabel 3.1 Kerncijfers migratie binnen krimpgebied Inwoners gemiddeld Instroom vanuit groeigebied Uitstroom naar groeigebied Saldo Effect per jaar (%) De Marne % Eemsdelta % Oost-Groningen % Bron: Onderzoek KAW (2012). Groei, krimp en migratie. Onderzoek naar verhuisstromen en motieven in Groningen een deel van Drenthe. Afstudeerscriptie Hermien Heeres 21

22 63 Respondenten (4,4% van het totaal aantal respondenten) zijn van het groeigebied naar het krimpgebied verhuisd. Dit is een erg laag percentage en de gegevens zijn dan ook niet generaliseerbaar. De motieven van de enquête hebben dan ook vooral betrekking op migratie naar het groeigebied. Van deze respondenten is 29% vanwege persoonlijke redenen verhuisd, 27% vanwege de woning, 16% vanwege de woonomgeving. 15% vanwege werk of opleiding en slechts 13% vanwege (zorg) voorzieningen. De uitkomsten van de enquête geven een indicatie over de verhuismotieven van mensen die verhuisd zijn van het groeigebied naar het krimpgebied. Verhuismotieven in andere krimpgebieden Verder zijn er weinig tot geen onderzoeken naar verhuismotieven van mensen die van niet-krimpgebied naar het krimpgebied verhuizen. Er is daarom gekeken naar verhuismotieven van mensen die vertrekken uit een krimpgebied. Dit om te onderzoeken of de verhuismotieven van mensen die vertrekken uit een krimpgebied hetzelfde zijn als verhuismotieven van mensen die naar een krimpgebied verhuizen. Door een beeld te krijgen van de verhuismotieven van mensen die vertrekken uit een krimpgebied kan later onderzocht worden, door de motieven met elkaar te vergelijken, of deze afwijken van de verhuismotieven van mensen die verhuizen van een niet-krimpgebied naar en krimpgebied in Groningen. Er zijn verschillende gebieden in Nederland die te kampen hebben met krimp. In afbeelding 3.1 is te zien in welke gemeenten bevolkingskrimp zal toenemen de komende jaren. Onder andere de regio Zuid-Oost Limburg en de gemeente Rijssen-Holten hebben te kampen met krimp. In deze gebieden is onderzoek gedaan van de verhuismotieven van mensen die dit gebied verlaten hebben. De regio parkstad Limburg in Zuid-Oost Limburg heeft sinds midden jaren 90 met krimp te maken. Het onderzoek De nieuwe groei heet krimp. Een perspectief voor Parkstad Limburg van Nicis Institute uit beschrijft de instroom en uitstroom van Parkstad Limburg. Van de mensen die verhuizen uit dit gebied, ver- krimp = 15 % krimp % krimp 5-10 % krimp < 5 % groei < groei NL groei = groei NL Bevolkingsgroei Nederland: 3,86 % Bron: RPB/CBS Afbeelding 3.1 Prognose bevolkingsontwikkeling per gemeente ( ) huist het grootste deel binnen de regio (77%), een deel verhuist naar overig Limburg (10%), een klein deel verhuist naar andere gebieden in het land (6%) en het overige deel emigreert (7%). De korte- en langeafstandsverhuizers hebben verschillende verhuismotieven. 22 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

23 Bij korteafstandsverhuizingen zijn er veel verhuizingen van het stedelijke gebied in Parkstad Limburg naar landelijke gebieden in overig Limburg. Een kwart van deze groep mensen verhuist vanwege een landelijkere woonomgeving. Bij langeafstandsverhuizingen is de studie of carrière vaak de reden van verhuizing. 25% Verhuist vanwege de studie en 20% verhuist vanwege het werk. Het aandeel werkenden en studerenden is ook groter onder de vertrekkers dan onder de vestigers. De gemeente Rijssen-Holten (provincie Overijssel) heeft onderzoek 8 laten uitvoeren naar verhuisbewegingen. Wat verhuismotieven betreft maakt dit onderzoek onderscheid tussen de vestigers en binnenverhuizers en vertrekkers. Voor de vestigers en binnenverhuizers gelden persoonlijke redenen zoals gezinsuitbreiding, samenwonen of huwelijk/echtscheiding als belangrijkste verhuisreden. Een op de tien vestigers gaf aan dat ander werk een rol speelde bij de verhuizing. Daarnaast speelden redenen als dichtbij familie wonen, de landelijke omgeving en de nabijheid van de natuur een rol bij de keuze voor de woning. Ook voor de vertrekkers zijn persoonlijke motieven een reden om te verhuizen. Verder vormen studie en ander werk redenen om te vertrekken uit de gemeente Rijssen- Holten. Voor beide groepen zijn de woning en de woonomgeving van ondergeschikt belang als het gaat om verhuismotieven. Verhuismotieven in Nederland Om verhuismotieven van mensen die verhuizen uit een krimpgebied of binnen een krimpgebied te kunnen vergelijken met verhuismotieven in heel Nederland, om te zien of deze van elkaar afwijken, wordt het onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) beschreven. Het CBS heeft in 2005 onderzoek gedaan naar de binnenlandse migratie: verhuisstromen en verhuisafstand. 9 Dit onderzoek beschrijft om welke redenen men naar een andere gemeente verhuist en over welke afstand. Elk jaar verhuist ongeveer tien procent van de Nederlandse bevolking. Van de tien procent verhuist twee derde binnen de eigen woonplaats, een derde verhuist naar een andere gemeente. Van de verhuizingen tussen gemeenten vindt een kwart plaats op een afstand tot tien kilometer, de overige verhuizingen nemen in aantal geleidelijk af naarmate de afstand toeneemt. In het onderzoek is onderscheid gemaakt tussen vijf verschillende typen verhuismotieven, namelijk de volgende: - demografische veranderingen, hier worden verhuizingen mee bedoeld die samenhangen met veranderingen in de huishoudenssamen stelling, zoals huwelijk en samenwonen, het krijgen van kinderen, scheiden of verweduwen, zelfstandig gaan wonen of een andere huishoudensgerelateerde reden. - verandering van vorige woning, hierbij gaat het bijvoorbeeld om of de respondent wilde verhuizen naar een grotere woning. - verandering van de woonomgeving, hierbij gaat het erom of de respondent wilde ver huizen vanwege het willen wonen in een andere woonomgeving. - verandering van werk, hiermee worden ver huizingen met betrekking tot een andere baan of het dichterbij wonen van het werk bedoeld. - het volgen van een opleiding, hierbij gaat Afstudeerscriptie Hermien Heeres 23

24 het om verhuisredenen vanwege het volgen van een opleiding. De verhuismotieven uit dit onderzoek variëren naar leeftijd, huishoudenssamenstelling en (in mindere mate) naar herkomstgroepering 10. Gelet op de leeftijd valt op dat jongeren van jaar verhuizen om verschillende redenen, namelijk om op zichzelf te gaan wonen, vanwege werk of studie of om samen te gaan wonen. De leeftijdsgroepen jaar en jaar verschillen niet veel in verhuismotieven. Bij beide groepen gelden werk/studie en woning/ woonomgeving als belangrijkste verhuismotieven. Het verhuismotief gezondheid heeft een groter aandeel in de leeftijdsgroep 45 jaar of ouder, dit motief kan leiden tot een verhuiswens naar een ander type woning. Zie grafiek 3.1 voor een overzicht van de verhuisde personen naar leeftijd en verhuismotief in Verhuismotieven verschillen sterk tussen huishoudenstypen, bij de huishoudenstypen gaat het om het type huishouden ná het verhuizen. Bij eenoudergezinnen komt het verhuismotief scheiding vaak voor. De verhuismotieven huwelijk of samenwonen en woning of woo- nomgeving komt veel voor bij samenwonenden zonder kinderen. Verder komt het verhuismotief zelfstandig wonen veel voor bij alleenstaanden. Grafiek 3.1: Verhuisde personen naar leeftijd en verhuismotief in Het onderzoek Verhuisstromen en verhuismotieven van ABF Research uit beschrijft onder andere de trends in verhuisstromen en hoe grote steden zich ontwikkelen. Dit onderzoek concludeert dat het huishoudentype van invloed is op de verhuisreden. Alleenstaanden verhuizen vaker dan paren (met of zonder kinderen) en eenoudergezinnen verhuizen weer net iets vaker dan alleenstaanden. Tot slot de verhuismotieven aan de hand van herkomstgroepering. Bij alle herkomstgroeperingsgroepen komt de verhuisreden woning en woonomgeving het meeste voor. Niet-westerse allochtonen verhuizen meestal niet voor werk of studie, westerse allochtonen verhuizen om deze redenen des te meer. Zie grafiek 3.2. Er kan dan ook geconcludeerd worden dat de verhuisredenen verschillen als het gaat om leeftijd, huishoudenssamenstelling en herkomstgroepering. Vooral bij leeftijd en huishoudenssamenstelling zijn duidelijke verschillen te zien. Mensen onder de 24 verhuizen vaak vanwege werk of studie, terwijl bij mensen ouder dan 45 dit veel minder vaak het geval is. Ook verhuizen mensen boven de 45 vaker vanwege gezondheid, bij mensen onder de 24 is dit bijna niet het geval. Bij huishoudenssamenstelling komt bij eenoudergezinnen (na verhuizing) het motief scheiding vaak voor, terwijl bij samenwonenden zonder kinderen het motief samenwonen of huwelijk vaak voorkomt. 24 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

25 site van Funda. Hier staat per krimpgebied (gemeente De Marne, Eemsdelta en Oost- Groningen) welke woningen te koop worden aangeboden. In bijlage 1 staat een overzicht van de type en aantal woningen die te koop staan in de krimpgebieden in de provincie Groningen. In totaal zijn er in Nederland op dit moment woningen te koop, waarvan 1,84% te koop staat in het krimpgebied. In de regio Oost-Groningen staan in totaal 3713 woningen te koop, dit is 1,41% van het totaal. In de regio Eemsdelta staan 900 woningen te koop, 0,35% van het totaal en in gemeente de Marne staan 229 woningen te koop, 0,09% van het totale woningaanbod. In tabel 3.1 staat een overzicht van het aandeel te koop staande woningen ten opzichte van het totale woningvoorraad in Nederland. Grafiek 3.2: Verhuisde personen naar herkomstgroepering en verhuismotief in Woningaanbod in krimpgebieden In dit onderzoek worden de verhuisbewegingen naar het krimpgebied onderzocht. Om goede conclusies te kunnen trekken over welke woningen in het krimpgebied meer in trek zijn, moet het woningaanbod inzichtelijk gemaakt worden. Want als een bepaald type woning (bijna) niet te koop staat, is het logisch dat deze ook niet in grote aantallen verkocht zal worden. Het huidige woningaanbod is te vinden op de Perioden Woningvoorraad in aantal Woningvoorraad koopwoningen Aantal woningen te koop (53%) (55%) (56%) , (55%) , (55%) ,28 Tabel 3.1: Het aandeel koopwoningen ten opzichte van het totale woningaanbod in Nederland 15 Aantal koopwoningen in percentage van het totaal Afstudeerscriptie Hermien Heeres 25

26 3.3 Probleemafbakening De afbakening is in overleg met de opdrachtgever(s) opgesteld. Het onderzoek is als volgt afgebakend: - Het onderzoek zal zich uitsluitend richten op het krimpgebied in de regio s Eemsdelta, Oost-Groningen en de gemeente de Marne, want deze gebieden zijn door de provincie Groningen aangegeven als krimpgebied. - Er zal in het onderzoek alleen onderzoek worden gedaan naar de verhuisbewegingen van mensen in Nederland die verhuizen naar het krimpgebied. Verhuisbewegingen binnen het krimpgebied en uit het krimpgebied zullen niet onderzocht worden, omdat het onderzoek dan te grootschalig zou worden. - De doelgroep voor de publicatie is een breed publiek. Het doel van het Kenniscentrum NoorderRuimte is om kennis te delen en te ontwikkelen. Het Kenniscentrum en het Kadaster hebben allebei niet als doel om met de resultaten van het onderzoek een beleid te ontwikkelen, maar om informatie te verstrekken aan een breed publiek op willekeurig welk niveau. 3.4 Samenvattend Over het algemeen verhuizen mensen in krimpgebieden niet vanwege de woning. Uit het onderzoek van KAW blijkt dat driekwart van de verhuizingen niet woning gerelateerd is. Ook uit de andere onderzoeken in krimpgebieden (het onderzoek in Parkstad Limburg en het onderzoek in de gemeente Rijssen-Holten) blijkt dat mensen niet verhuizen vanwege de woning. Wel verhuizen de meeste mensen vanwege persoonlijke redenen, zoals gezinsuitbreiding, samenwonen of huwelijk/echtscheiding. In Zuid-Oost Limburg wordt als belangrijkste reden voor korteafstandsverhuizingen het landelijke wonen aangegeven, hierbij gaat het dus om de woonomgeving. Bij langeafstandsverhuizingen is de verhuisreden meestal studie of ander werk. Uit het onderzoek van het CBS blijkt dat het verhuismotief ook afhangt van de leeftijd en gezinssamenstelling. Oudere mensen verhuizen bijvoorbeeld minder vaak voor werk of studie dan jongere mensen. Uit de onderzoeken blijkt dus dat de meesten mensen niet verhuizen vanwege de woning. Toch is het goed om onderzoek te doen naar het type woning dat gekocht wordt, want mensen die verhuizen hebben waarschijnlijk wel een voorkeur voor een bepaald type huis, ook al is dit niet het belangrijkste motief om te verhuizen. Door te onderzoeken wat de verhuismotieven voor krimpgebieden zijn bij een langeafstandsverhuizing, kan gekeken worden of in het krimpgebied de woning als verhuismotief van secundair belang is, of dat het hier anders is dan bij langeafstandsverhuizingen naar niet-krimpgebieden. Met de uitkomsten hiervan kan een advies uitgebracht worden naar externe partijen, zoals een woningcorporatie. Hier zal dit onderzoek zich op gaan richten. 1. Oevering, F. (2010). Demografische krimp. De nieuwe realiteit in perspectief. Amstelveen: Kobalt. Geraadpleegd op via ekrimp _tcm pdf, p 8 2. Provincie Groningen, dossier krimp. Geraadpleegd op via 3. Provincie Groningen, dossier krimp. Geraadpleegd op Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

27 via 4. Rijksoverheid, primos prognose. Toekomstige ontwikkeling van bevolking, huishoudens en woningbehoefte. Geraadpleegd op via 5. KAW architecten en adviseurs (2012). Groei krimp en migratie. Onderzoek naar verhuisstromen en motieven in Groningen en een deel van Drenthe. Geraadpleegd op via: en/brief/ bijlage.pdf, p. 6 en p Zie voor de exacte gebiedsindeling van het onderzoeks gebied. 7. Nicis Institute (2009). De nieuwe groei heet krimp. Een perspec tief voor Parkstad Limburg. Geraadpleegd op via 8. Doeschot, F. ten & Severijn, J. (2010) Onderzoek verhuisbewe gingen Rijssen-Holten. Gemeente Rijssen-Holten. Geraadpleegd op via geninternet.nsf/images/ ,+gg/$file/10b7+onder zoek+verhuisbeweging+.pdf, hoofdstuk Centraal Bureau voor Statistiek, binnenlandse migratie: verhuisstromen en verhuisafstand. Geraadpleegd op via: Kenmerk dat weergeeft met welk land een persoon verbonden is op basis van het geboorteland van de ouders of van zichzelf (CBS). 11. ABF Research (2008). Verhuistromen en verhuismotieven. Geraadpleegd op via : nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2009/12/03/verhuis stromen-en-verhuismotieven.html 12. Centraal Bureau voor Statistiek, binnenlandse migratie: verhuisstromen en verhuisafstand. Geraadpleegd op via: Centraal Bureau voor Statistiek, binnenlandse migratie: verhuisstromen en verhuisafstand. Geraadpleegd op via: oktober Centraal Bureau voor Statistiek. Geraadpleegd op via: aspx?dm=slnl&pa=70904ned&d1=47%2c49-50&d2=0&d3= a&stb=g1%2cg2%2ct&vw=t en bijlage I analyse woning markt van de NVM Afstudeerscriptie Hermien Heeres 27

28 28 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013 In hoofdstuk 4 staat beschreven wat de doelstelling en de probleemstelling van dit onderzoek zijn en wat de bijbehorende deelvragen zijn. De begrippen worden afgebakend en de verwachtingen van de uitkomst van dit onderzoek worden gegeven.

29 4. Probleemomschrijving 4.1 Doelstelling Deze paragraaf gaat in op de doelstelling van de opdrachtgever en de doelstelling van het onderzoek Doelstelling opdrachtgever De doelstelling van het Kenniscentrum Noorder- Ruimte voor dit onderzoek is om meer inzicht te krijgen in de koopwoningmarkt in krimpgebieden in Groningen en dan specifiek kennis over de kenmerken van de woningen die gekocht zijn door mensen van buiten het krimpgebied en wat de motieven zijn van mensen die verhuizen naar krimpgebieden in Groningen. Het doel van het Kadaster is het helpen bevorderen van de toegankelijkheid van de data en het relevant maken van data voor actuele (beleids)-ontwikkelingen. Met de resultaten van het onderzoek wil het Kenniscentrum NoorderRuimte conclusies trekken om zodoende advies uit te kunnen brengen naar bijvoorbeeld bestuurders van woningcorporaties in deze gemeenten en om aanbevelingen te kunnen doen voor vervolgonderzoek. Bij dit onderzoek is het Kadaster betrokken, omdat zij beschikken over de exacte gegevens van de ligging van vastgoed in Nederland. Zij kunnen de kadastrale gegevens leveren en beschikken over informatie van transacties die hebben plaatsgevonden Doelstelling onderzoek Het doel van dit onderzoek is aan te tonen welk type woning in het krimpgebied gekocht wordt door mensen van buiten het krimpgebied en wat de verhuismotieven van deze mensen zijn. 4.2 Probleemstelling De probleemstelling die bij de doelstelling hoort is de volgende: Wat voor soort woning kopen mensen van buiten het krimpgebied in het krimpgebied in de periode 2004 tot nu en wat zijn de verhuismotieven van de mensen die in de afgelopen drie jaar verhuisd zijn? 4.3 Deelvragen Deze paragraaf gaat in op de deelvragen. Deze deelvragen moeten uiteindelijk antwoord geven op de probleemstelling. Deelvraag 1. Welke stromen van verhuisbewegingen vanaf 2004 zijn er waar te nemen naar het krimpgebied? Om te onderzoeken welke woningen in trek zijn in krimpgebieden, moet er worden gekeken naar de verhuisbewegingen. De verhuisbewegingen laten zien waar de meeste transacties plaatsvinden. Hierbij kan blijken of er een bepaald gebied een groter aandeel heeft in de aankoop van woningen in het krimpgebied. Afstudeerscriptie Hermien Heeres 29

30 Deelvraag 2. Wat zijn de leeftijd en herkomst van de koper? Door de leeftijd en herkomst van de koper te achterhalen, wordt er een beeld van de koper geschetst. Hierbij kan blijken of er een bepaalde groep een groter aandeel heeft in de aankoop van woningen in het krimpgebied. Deelvraag 3. Wat zijn de kenmerken van de woningen die gekocht worden in het krimpgebied door mensen van buiten het krimpgebied in de periode 2004 tot nu? Vervolgens wordt in deelvraag 3 onderzocht welke kenmerken de gekochte woningen in het krimpgebied in de periode 2004 tot nu hebben. Hierdoor wordt onderzocht of een bepaald type woning meer in trek is dan een ander type woning. Deelvraag 4. Wat zijn de kenmerken van de woning die de koper achterlaat en verschillen deze met de kenmerken van de nieuwe woning? Door te kijken naar welke woning de koper achter laat, wordt het verschil in gekochte en achtergelaten woning (indien doorstromer) van de koper onderzocht. Door de gekochte en achtergelaten woning met elkaar te vergelijken wordt er onderzocht of men van woningtype verandert. Zijn er structurele verschillen tussen de woningen te ontdekken en kan dit een verhuismotief zijn? Er is gekozen voor de periode 2004 tot nu, omdat van deze jaren de gegevens bij het Kadaster beschikbaar zijn. Deelvraag 5. Wat zijn de verhuismotieven van mensen die van buiten het krimpgebied verhuizen naar het krimpgebied in de periode 2009 tot nu? Met deelvraag 5 wordt onderzocht welke verhuismotieven mensen hebben die van buiten het krimpgebied verhuizen naar het krimpgebied in de afgelopen drie jaar. Er is gekozen voor drie jaar en niet vanaf 2004, omdat in de loop der jaren herinneringen van mensen kunnen vervagen of veranderen. Deze deelvraag onderzoekt of de bevindingen in de andere deelvragen overeenkomen met de verhuismotieven van de respondenten, of dat er een aanvullend verhaal is. 4.4 Begripsafbakening In dit hoofdstuk worden begrippen afgebakend die voorkomen in de probleemstelling en in de deelvragen. Buiten het krimpgebied Alle gemeenten in Nederland, behalve de gemeenten die in dit onderzoek onder het krimpgebied vallen. Kenmerken van de koper De kenmerken van de koper die bij het Kadaster bekend zijn, namelijk de volgende: herkomst (de vorige woonplaats van de koper) en leeftijd. Kenmerken van de woning De volgende kenmerken worden gehanteerd: woontype, koopsom, bouwjaar, kaveloppervlak en brutoverhuuroppervlak. Deze kenmerken zijn gekozen, omdat het Kadaster de verkochte woningen aan de hand van deze kenmerken typeert. Aangezien dit onderzoek wordt uitgevoerd met de gegevens van het Kadaster wordt deze typering gehanteerd. Koper Persoon uit Nederland die van buiten het krimpgebied (Oost-Groningen, Eemsdelta of gemeente De Marne) komt en een woning heeft 30 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013

31 gekocht in het krimpgebied. Krimpgebied In dit onderzoek wordt onder krimpgebied de volgende regio s en gemeenten verstaan: Eemsdelta (de gemeenten Delfzijl, Eemsmond, Appingedam en Loppersum, afgekort als DEAL-gemeenten), Oost-Groningen (de gemeenten Bellingwedde, Menterwolde, Pekela, Oldambt, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde) en de gemeente de Marne. Mensen De kopers van een koopwoning in het krimpgebied. Transacties Transacties van woningen en appartementen die verkocht zijn aan natuurlijke personen in een bepaalde periode en in een bepaald gebied. Type woning De volgende type woningen zijn als volgt onderverdeeld: appartement, tussen-, hoek-, tweekap-, en vrijstaande woning. Deze zes categorieën zijn gekozen, omdat het Kadaster de verkochte woningen aan de hand van deze categorieën typeert. Aangezien dit onderzoek wordt uitgevoerd met de gegevens van het Kadaster wordt deze typering gehanteerd. Verhuisbewegingen Verhuisbewegingen geven aan vanuit welke locatie naar welke locatie een natuurlijk persoon is verhuisd. Verhuisbewegingen geven inzicht in verschuivingen tussen bepaalde plaatsen. Verhuismotieven Er zijn verschillende redenen om te verhuizen. Veelvoorkomende redenen zijn bijvoorbeeld persoonlijke verhuismotieven, woonomgeving of studie en werk 4.5 Verwachtingen Op basis van de probleemoriëntatie kan er verwacht worden dat mensen die van buiten het krimpgebied verhuizen naar het krimpgebied dit vooral doen vanwege persoonlijke motieven. Bij een langeafstandsverhuizing valt te verwachten dat mensen verhuizen vanwege werk. De verhuismotieven zullen ook afhangen van de leeftijd en gezinssamenstelling van de mensen die verhuizen. Afstudeerscriptie Hermien Heeres 31

32 32 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013 In hoofdstuk 5 wordt de methodiek van dit onderzoek besproken. Allereerst wordt in 5.1 de onderzoeksmethode per deelvraag besproken. Vervolgens wordt in 5.2 de betrouwbaarheid besproken en in 5.3 de validiteit.

33 5. Onderzoeksmethode 5.1 Onderzoeksmethoden per deelvraag De probleemstelling van dit onderzoek is de volgende: Wat voor soort woning kopen mensen van buiten het krimpgebied in het krimpgebied in de periode 2004 tot nu en wat zijn de verhuismotieven van de mensen die in de afgelopen drie jaar verhuisd zijn? Het gaat hier bij om een beschrijvende vraagtype in de probleemstelling. Er is onderzocht wat voor soort woning er gekocht wordt en de uitkomst hiervan is beschreven aan de hand van de onderzochte kenmerken. Het onderzoek in het geheel bestaat uit twee delen, een kwalitatief deel en een kwantitatief deel. Het kwalitatieve deel bestaat uit het houden van interviews met mensen die recent in het krimpgebied zijn gaan wonen. Door te vragen naar de reden van verhuizing, de achtergrond van de koper en de beeldvorming van het gebied wordt onderzocht waarom ze gekozen hebben voor de woning die gekocht is. Voor het kwantitatieve deel zijn de gegevens van het Kadaster gebruikt om de verschillende kenmerken van de woningen met elkaar te vergelijken, om zo te onderzoeken welke woningen in krimpgebieden in Groningen meer in trek zijn. Ook zijn met deze gegevens de verhuisbewegingen onderzocht. Deelvraag 1. Welke stromen van verhuisbewegingen vanaf 2004 zijn er waar te nemen naar het krimpgebied? Het aantal transacties dat heeft plaatsgevonden van buiten het krimpgebied naar de krimpgebieden is onderzocht worden met de gegevens van het Kadaster. Hierbij het krimpgebied onderverdeeld in drie gebieden, namelijk de krimpgebieden De Marne, Eemsdelta en Oost-Groningen. Omdat de gegevens bij het Kadaster vanaf 2004 gedigitaliseerd zijn, is er in dit onderzoek gebruik gemaakt van de gegevens vanaf Er is gekeken naar het aantal transacties per jaar en de top 10 vestigingsplaatsen van de drie gebieden in het krimpgebied. Door middel van het analyseren van de gegevens van het Kadaster zijn er stromen in verhuisbewegingen onderzocht. Deelvraag 2. Wat is de leeftijd en herkomst van de koper? De kenmerken van de koper worden onderzocht aan de hand van de gegevens van het Kadaster. Er is te achterhalen wat de herkomst en de leeftijd van de koper is. De herkomst van de koper zal gegroepeerd worden naar provincie. Er is gekozen voor een provincie-indeling, omdat dit overzichtelijker is dan het aangeven van de gemeente als herkomst. Een onderverdeling in gemeenten is te specifiek, aangezien Nederland verdeeld is in gemeenten. De onderverdeling van de leeftijd is bepaald aan de hand van eerdere onderzoeken van het Kadaster. In Afstudeerscriptie Hermien Heeres 33

34 eerdere onderzoeken is structureel gebruik gemaakt van een bepaalde onderverdeling van de leeftijd, welke ook in dit onderzoek is gebruikt (tot 30 jaar, jaar, jaar en 60 jaar en ouder). In het geval dat er bij een transactie sprake is van meerdere kopers, dan wordt er uitgegaan van de oudste koper. Er wordt dan dus gekeken naar de herkomst en de leeftijd van de oudste koper. Deze deelvraag wordt aan de hand van deskresearch beantwoord. Deelvraag 3. Wat zijn de kenmerken van de woningen die gekocht worden in het krimpgebied door mensen van buiten het krimpgebied in de periode 2004 tot nu? Voor deelvraag drie is kwalitatief onderzoek door middel van deskresearch gebruikt door de kenmerken van de gekochte woningen te onderzoeken met de gegevens van het Kadaster. De volgende kenmerken van de woningen zijn bij het Kadaster bekend en zullen onderzocht worden: woontype, koopsom, bouwjaar, gebruiksoppervlak en perceeloppervlak. De woontypen zijn onderverdeeld in zes categorieën, namelijk de volgende: appartement, tussen-, hoek-, tweekap- en vrijstaande woning of onbekend. Dit omdat de woningen in de dataset van het Kadaster aan de hand van deze categorieën zijn gecodeerd. Deelvraag 4. Wat zijn de kenmerken van de woning die de koper achterlaat en verschilt dit met de nieuwe woning? Ook deelvraag vier is beantwoord worden door middel van deskresearch. De kenmerken van de achtergelaten woningen die bij het Kadaster bekend zijn, zijn de volgende: woontype, gebruiksoppervlak en perceeloppervlak. De kenmerken van de nieuwe woning zullen afgezet worden tegen de kenmerken van de vorige woning, zodat er onderzocht kan worden of er verschillen zijn in de nieuwe en oude woning. Dit door te onderzoeken of mensen bijvoorbeeld ook verhuizen naar een grotere woning (d.m.v. het gebruiksoppervlakte) of een woning met een grotere tuin (d.m.v. het perceeloppervlak) of een ander woontype. Deelvraag 5. Wat zijn de verhuismotieven van mensen die van buiten het krimpgebied verhuizen naar het krimpgebied in de periode 2009 tot nu? De interviews zijn afgenomen onder de mensen die in de afgelopen drie jaar verhuisd zijn naar de krimpgebieden in Groningen. De recentheid van een verhuizing heeft invloed op de moeilijkheidsgraad van de vragen. 2 Er is daarom voor drie jaar gekozen, omdat de verkregen informatie van de respondent betrouwbaarder is als er geen lange periode tussen zit. Herinneringen kunnen in de loop der jaren vervagen of bijgesteld worden, waardoor de informatie minder betrouwbaar is. Hoe langer geleden de gebeurtenis heeft plaats gevonden, hoe moeilijker het is om het zich te herinneren. Door middel van kwalitatief onderzoek (het afnemen van interviews) kunnen de getrokken conclusies uit de gegevens van het Kadaster getoetst worden. Er is gevraagd naar achterliggende motieven en de beleving van de respondenten was hierbij van belang. Het interview is een half gestructureerd interview, en de uitkomsten geven antwoord op deelvraag 5. Er is gekozen voor een half gestructureerd interview met een topiclijst, zodat er alle ruimte was voor de eigen inbreng van de respondent, maar voldoende structuur zodat de rode draad in alle interviews hetzelfde was. 34 Krimp? Maakt mij niet uit! november 2013