Inhoudsopgave. Deel i Oriëntatie 19. Voorwoord 13

Transcriptie

1 Voorwoord 13 Deel i Oriëntatie 19 1 Competent blijven werken in latere loopbaanfasen: een introductie op het thema Vergrijzing en ontgroening van de bevolking in Nederland Ontgroening en vergrijzing Vervroegde uitstroomregelingen Langduriger arbeidsparticipatie: probleem, belang en oplossingen Maatschappelijk beleidsniveau Werkgevers en direct leidinggevenden Oudere medewerkers (45+) Samenvattend Competent zijn en competent blijven Competent blijven Veranderingen, binnen en buiten organisaties, die competent blijven onder druk zetten Samenhang tussen competent blijven, ontwikkelen en leren Wat zijn oudere medewerkers en wat is bekend over hun manier van leren? Oudere medewerkers leren het liefst binnen de grenzen van een bekend terrein Ouderen leren vooral als het aansluit bij bestaande referentiekaders Ouderen leren effectiever als ze hun leerproces grotendeels zelf kunnen sturen Ouderen leren meer vanuit eigen motivatie, als het geleerde direct praktisch toepasbaar is Ouderen leren het liefst binnen de sociale context van het dagelijks werk Samenvattend 48 7

2 1.5 Competent blijven: voorgestelde oplossingen vanuit beleidsniveau en vakliteratuur Voorgestelde oplossingen voor competent blijven van oudere medewerkers, vanuit maatschappelijk beleidsniveau Voorgestelde oplossingen voor competent blijven van oudere medewerkers, vanuit vakliteratuur Van beleid naar uitvoering: wat zijn potentiële spanningsvelden? 54 2 Focus, doelstelling en centrale vraagstelling van het onderzoek Focus van het onderzoek Inhoudelijke focus op competent blijven werken en latere loopbaanfasen Contextspecifiekheid Actorenperspectief Onderzoeksproces als leerproces Wat beoogt het onderzoek op te leveren? Doelen van het onderzoek Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie van het onderzoek Formulering van de onderzoeksvraagstelling als voortschrijdend en interactief proces Veranderingen en aanscherpingen in de centrale onderzoeksvraagstelling Wendingen als gevolg van interacties met anderen Centrale onderzoeksvraagstelling en richtinggevende subvragen Centrale onderzoeksvraagstelling Richtinggevende subvragen 71 3 Verantwoording van kentheoretische en methodologische keuzes Sociaal constructionisme als kentheoretische basis voor het onderzoek Ontologische, epistemologische en methodologische aannames Keuze voor het sociaal constructionisme, gezien onderzoeksvraagstelling en focus Belang van theorie- en kennisontwikkeling, in het sociaal constructionistische paradigma Keuze voor drie methodologische pijlers De methodologie van Fourth Generation Evaluation Appreciative Inquiry Narratieve methode Keuze voor de drie methodologische pijlers 95 8

3 3.3 Uitwerking naar een concrete onderzoeksopzet Onderzoeksopzet Rol van mijzelf als onderzoeker Gemaakte keuzes met betrekking tot onderzoeksvelden, doelgroepen en aantallen deelnemers Kwaliteit van het onderzoek Analyse van onderzoeksdata De functie van data-analyse Meerdere fasen van data-analyse 115 Deel ii Praktijkonderzoek Typering van de onderzoeksvelden als professionele organisaties Wat zijn professionele organisaties? Aard van het product en de totstandkoming ervan Coördinatiemechanismen binnen professionele organisaties Sturing en aansturing van professionals De autonome professional in de organisatie Autonomie van professionals De professional als deelgenoot van een professionele organisatie Professionele ontwikkeling en leren Individuele ontwikkeling van de professional Gezamenlijke kennisontwikkeling Afsluitend: samenhang met voorafgaande hoofdstukken Praktijkonderzoek Basisscholen Procesbeschrijving van onderzoek Responsive focussing in praktijkonderzoek Basisscholen Eigen rol en positie als onderzoeker in het veld Basisscholen Introductie van de organisatie Basisscholen Basisscholen als professionele organisatie: samenvatting Positionering organisatie Basisscholen Relatie met de externe omgeving: klanten en stakeholders Beleid en regelgeving, relevant in het kader van competent blijven werken en oudere leerkrachten Bevindingen naar aanleiding van het praktijkonderzoek Basisscholen Causal Loop Diagram en toelichting Nadere toelichting van thema s Reflectie op de bevindingen en de keuze van kernthema s voor theoretische reflectie 193 9

4 6 Praktijkonderzoek Consultancybureau Procesbeschrijving van onderzoek Responsive focussing in praktijkonderzoek Consultancybureau Eigen rol en positie als onderzoeker in het veld Consultancybureau Introductie van de organisatie Consultancybureau Consultancybureau als professionele organisatie: samenvatting Positionering organisatie Consultancybureau Relatie met de externe omgeving: klanten en stakeholders Beleid en regelgeving, relevant in het kader van competent blijven werken en senior consultants Bevindingen naar aanleiding van het praktijkonderzoek Consultancybureau Causal Loop Diagram en toelichting Nadere toelichting van thema s Reflectie op de bevindingen en de keuze van kernthema s voor theoretische reflectie 233 Deel iii Reflectie Theoretische reflectie op de onderzoeksbevindingen Vergelijking algemeen beleid, literatuur en organisatiepraktijken Maatschappelijk (algemeen beleids-)perspectief HRM-/HRD-perspectief Bevindingen vanuit de onderzochte organisatiepraktijken Competent blijven werken in latere loopbaanfasen: wat zijn opmerkelijke punten van aandacht? Theoretische reflectie op basis van kernbegrippen vanuit de onderzoeksbevindingen Autonomie en tegelijkertijd onderdeel zijn van een groter geheel Grensverleggend samenwerken en waarderen van verschil Externe gerichtheid in relatie tot individuele en collectieve identiteit Gradaties wat betreft de bespreekbaarheid van regels, inzichten en principes Het zoekmodel Het zoekmodel : getotaliseerd CLD Het zoekmodel: inhoudelijke zoekvragen Reflectie op de onderzoeksaanpak Reflectie op de gehanteerde methodologische pijlers Responsive focussing De stemmen van alle actoren horen

5 8.1.3 Onderzoeksproces als leerproces: sophistication Initiëren van verandering: actieonderzoek Condities voor Fourth Generation Evaluation Appreciative Inquiry: van probleem naar waarderen wat er is en kan zijn Narratieve methode: gebruik maken van de verhalen Procesmatige vuistregels voor het zoekmodel Eigen lessen als aanzet tot procesmatige vuistregels Het zoekmodel: procesmatige vuistregels Afsluitend: terugblik op vraagstelling, focus en doelen van het onderzoek Antwoorden op de centrale vraagstelling van het onderzoek Wat draagt bij tot het competent blijven werken in latere loopbaanfasen? Welke condities zijn van invloed? Welke belemmerende of bevorderende dynamieken in de sociale context zijn van invloed? Terugblik op de gekozen focuspunten van het onderzoek Competent blijven werken Latere loopbaanfasen Contextspecifiekheid Actorenperspectief Onderzoeksproces als leerproces Terugblik op doelen van het onderzoek en bijdrage aan theorie ontwikkeling Sophistication toevoegen Maatregelkennis ontwikkelen Generatieve theorie ontwikkelen En nu? 324 Nawoord 327 Summary 333 Literatuurreferenties 341 Bijlagen 353 Eindnoten 373 Over de auteur