Oplossingen voor landelijke uitwisseling van medische gegevens

Transcriptie

1 Oplossingen voor landelijke uitwisseling van medische gegevens

2 Disclaimer Dit document bevat een verkenning voor het project Landelijk Doorverwijzen en wordt gefinancierd vanuit Alpe d HuZes (Zie Dit document is een eerste aanzet tot een verkenning van mogelijke oplossingsrichtingen. Dit document bevat geen conclusies of beslissingen Deze versie (datum: 08 maart 2013) van het document is bedoeld voor feedback en evaluatie 2

3 Het project Landelijk doorverwijzen richt op het vergroten van de snelheid en juistheid van verwijzingen in Nederland. Hierbij is gegevensuitwisseling een belangrijk onderdeel Zorgverlener Zorgverlener Dit document gaat over de keuzes op het gebied van ICT die relevant zijn bij de overdracht van medische gegevens. Het ICT proces achter gegevensuitwisseling in 5 stappen: 1 Gestructureerde / gecodeerde registratie van gegevens in digitaal dossier Huidige situatie in Nederland Elektronische registratie blijft achter: ~25% van specialisten werkt volledig in digitaal dossier ~98% van huisartsen doet dossier voering digitaal (NIVEL) 2 Exporteren digitaal dossier naar afgesproken format Weinig ziekenhuizen zijn in staat patiënt dossiers te exporteren 3 Verzenden van digitaal dossier naar andere instelling Lang niet alle gegevensoverdracht is digitaal. 50% 1 e lijn en amper 1% van de 2 e lijn zijn digitaal, veel gaat via post of fax 4 Inlezen van het ontvangen digitaal dossier en selecteren relevante informatie voor eigen digitale dossier. Alternatief: Bekijken van dossier door arts, zonder dat gegevens in eigen digitaal dossier worden overgenomen 5 Het consolideren van reeds bestaande gegevens en ontvangen gegevens tot één bruikbaar dossier 3 De meeste digitale dossiers hebben geen functionaliteit tot het digitaal importeren van patiëntgegevens Gegevensreconsiliatie vindt nog weinig plaats

4 Dit document dient ter ondersteuning bij het komen tot een passende duurzame ICT ondersteuning bij gegevensoverdracht aan de hand van vijf vragen 1. Welke mate van samenwerking wil men digitaal ondersteunen? 2. Welke ICT-configuraties vallen te onderscheiden bij verschillende samenwerkingsvormen? 3. Op basis van welke standaarden wordt gegevensuitwisseling ingericht? 4. Hoe wordt omgegaan met bescherming van persoonsgegevens? 5. Welke ICT oplossingen zijn beschikbaar en voor welke ondersteuning zijn ze geschikt? 4

5 1. Welke mate van samenwerking wil een instelling digitaal ondersteunen?

6 Een keuze voor de mate van samenwerking en gewenste ondersteuning is bepalend voor de eisen aan de ICT oplossing Communicatie richting Tweerichtings communicatie C: Consultatie D: Gezamenlijke behandeling A: Het eenmalig overdragen van patiëntinformatie tussen twee zorgverleners B: Meerdere artsen kunnen patiëntinformatie inzien (zonder data in eigen dossier Eenrichtings Communicatie A: Overdracht B: Inzien op te slaan) C: Patiënt informatie gaat eenmalig heen en weer voor een second opinion Eenmalig Meermalig Hoe vaak vindt uitwisseling plaats D: Meerdere artsen werken samen in één dossier 6

7 2. Welke ICT-configuraties vallen te onderscheiden bij verschillende samenwerkingsvormen?

8 C: Consultatie D: Gezamenlijke behandeling Afhankelijk van de samenwerkingsvorm dient een passende ICT configuratie gekozen te worden A: Overdracht B: Inzien =Overdracht =Inzien /2 nd Opinion = Gedeeld dossier Voor de samenwerkingsvorm overdracht is een voorbeeldconfiguratie gegeven (zie bijlage voor overigen) Waar worden patiëntgegevens opgeslagen? Waar wordt de autorisatie voor patiëntgegevens vastgelegd? Waar wordt authenticatie vastgelegd en gecontroleerd? Welke vorm van communicatie vindt plaats tussen zorgverleners? 8 Hoe wordt de zorgverlener geïdentificeerd? Lokaal Regionaal Landelijk Lokaal Regionaal Landelijk Lokaal Regionaal Landelijk Gericht (ontvanger bekend) Ongericht (ontvanger onbekend) Individueel Afdeling Instelling

9 Het kiezen van een passende ICT configuratie is essentieel omdat dit de complexiteit van de oplossing beïnvloedt Sommige samenwerkingsvormen zijn eenvoudiger te ondersteunen dan anderen 1. Lokale dataopslag is eenvoudiger in te richten dan decentrale opslag 2. Autorisatie en authenticatie zijn complexer in het geval van ongerichte bestandoverdracht(waarbij de ontvanger onbekend is) Eenvoudig Complex Overdracht Gedeeld dossier 9

10 3. Op basis van welke standaarden wordt gegevensuitwisseling ingericht?

11 Er dient een keuze gemaakt te worden voor verschillende IT standaarden op vier verschillende niveaus Er zijn vele codestelsels, classificaties en terminologiestandaarden De berichten-structuur bevat zowel beeld als tekst en kan gestructureerd of ongestructureerd zijn Er zijn verschillende transportmogelijkheden voor data Er zijn twee verschillende soorten infrastructuur 11

12 Het is niet op alle niveau s eenduidig welke standaarden gebruikt moeten worden voor gegevensoverdracht daardoor is interoperabiliteit niet gegarandeerd? 1. Voor Semantiek is de keuze moeilijk te maken gezien er nog geen landelijke afspraken zijn voor registratie van gegevens 2. Voor berichten is de keus eenvoudiger: DICOM lijkt de beelden standaard, HL7 is een veel genoemde en gebruikte standaard. CCD is lange termijn doel, maar CDA is flexibeler.? 3. Er zijn veel concurrenende communicatie middelen, met allen voor en nadelen. Deze keuze is moeilijker te maken 12? 4. Bij Infrastructuur is de keuze minder gemakkelijk te maken. Veilige verbinding via SSL of server certificaten zijn de norm

13 4. Hoe wordt omgegaan met bescherming van persoonsgegevens?

14 De keuze voor een configuratie heeft invloed op de bescherming van patiëntgegevens. Gegevensoverdracht waarbij gebruik wordt gemaakt van push is vaak eenvoudiger in te richten Pull (data wordt opgevraagd) Informatie moet bij aansluiting aan de patiënt voorgelegd worden Voor verwerking van gegevens is uitdrukkelijke toestemming van patiënt nodig en de registratie daarvan Raadpleging van gegevens alleen bij aanwezigheid van behandelrelatie of na uitdrukkelijke toestemming Push (data wordt verstuurd) Overdracht kan plaatsvinden zonder uitdrukkelijke toestemming mits een behandelrelatie aanwezig is Eventueel bezwaar wordt geregistreerd Autorisatie, authenticatie en data logging Het EPD is uitsluitend toegankelijk voor geautoriseerde personen zoals de zorgaanbieder (en in sommige portalen de patiënt) Voor authenticatie wordt gebruik gemaakt van passende middelen zoals een UZI-pas Data logging moet plaatsvinden waarbij ten minste de acties, datum & tijd en identiteit van de patiënt, zorgaanbieder en zorgverlener bekend zijn 14 Bron: Gedragscode Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg (EGiZ)

15 5. Welke ICT oplossingen zijn beschikbaar en voor welke ondersteuning zijn ze geschikt?

16 Bestaande oplossingen onderscheiden zich door de mate van samenwerking en het aantal interacties Vraag vanuit zorgverlening Gezamenlijk dossier Inzage in dossier Gegevensoverdracht 1 zender en 1 ontvanger 1 zender, meerdere ontvangers Meerdere zenders en ontvangers Aanbod IT ondersteuning 16

17 Voorbeelden van leveranciers en producten die 1 op 1 gegevensoverdracht faciliteren Oplossing a 1 : 1 overdracht Gegevens worden verzonden via een centrale dienst naar een ontvanger Evocs (Fysicon) Zorgdomein Interact(Topicus) ZorgMail Filesender (Surfnet) Web applicatie welke in staat stelt om beeldinformatie (DICOM), met bijlage, uit te wisselen Systeem voor het versleuteld versturen van 1 e -lijns verwijzingen Elektronische dienst voor het uitwisselen van patiëntdossiers tussen zorgverleners en het afhandelen van declaraties huisartsen Elektronische uitwisselingsdienst tussen zorgverleners in een gestandaardiseerd en versleuteld format (EDIFACT) Web gebaseerde applicatie voor het versturen van relatief grote bestanden (>25MB) 17

18 Voorbeelden van leveranciers en producten waarbij een zorgverlener informatie deelt met meerdere zorgverleners Oplossing e 1 : n overdracht Gegevens worden beschikbaar gesteld (push), welke vervolgens toegankelijk zijn voor meerdere zorgverleners (pull) Virtueel MDO (IKNL) POINT (Techxx) EZDA (eradiologie) Medische- Gegevens.nl Forcare Dutch Health Hub Landelijk Schakelpunt Overkoepelende applicatie die het mogelijk maakt om informatie bronnen (CTscans, labresultaten etc.) beschikbaar te stellen voor het MDO Web-applicatie welke een centraal elektronisch dossier bijhoudt wat door alle betrokken zorgverleners kan worden aangepast XDS-I uitwisselingssysteem voor het versturen en ontvangen van radiologie afbeeldingen Zorgverlenerportaal waarbij alle relevante data zichtbaar is; ook datgene wat door een andere zorgverlener is ingevoerd Softwareoplossingen welke het mogelijk maken medische gegevens uit te wisselen en aan te passen Onafhankelijke verzamelplaats voor medische gegevens. Deze gegevens kunnen worden ingezien en aangepast door derden Regelt de inzage en eventuele wijzigingen in patiëntinformatie die lokaal opgeslagen ligt bij zorgaanbieders 18

19 Voorbeelden van leveranciers en producten waarbij meerdere zorgverleners informatie aanbieden en delen Oplossing i n : n overdracht Door meerdere zorgverleners te machtigen kunnen verschillende zorgverleners medische gegevens inzien en bewerken Landelijk EPD In sommige landen wordt nagedacht over een centraal EPD. Cruciaal voor een centraal EPD is het consolideren van reeds bestaande gegevens en ontvangen gegevens tot één compleet dossier. Dit is tot op heden op zeer weinig plekken in Nederland mogelijk. Naast een eventueel gedeeld dossier is een zorgverlener verplicht om eigen documentatie per patiënt bij te houden. Hierdoor is er geen sprake van één gezamenlijk dossier maar van een extra gedeeld dossier. 19

20 Voor ieder type zorgvraag is er een passende oplossing, maar regelmatig worden te lichte of juist te zware oplossingen gekozen Te lichte IT oplossingen: de gekozen oplossing schiet te kort en het beoogde samenwerkingsverband komt niet tot zijn recht Vraag vanuit zorgverlening Gezamenlijk dossier Te lichte oplossing Te zware oplossingen: de gekozen oplossing is uitgebreider en vaak complexer dan nodig Inzage in dossier Gegevensoverdracht Te zware oplossing 1 zender en 1 ontvanger 1 zender, meerdere ontvangers Meerdere zenders en ontvangers Aanbod IT ondersteuning A IT st 20

21 Welke route kunnen we definiëren om tot een verbeterde gegevensoverdracht te komen?

22 Om het landelijk niveau te duiden waarop gegevensoverdracht is gerealiseerd wordt onderscheid gemaakt in 6 maturity levels % volledige digitale uitwisseling van medische gegevens op landelijk niveau 1. Lokaal Lokaal overdracht, via post of fax, getypte brief of kopie 2. Ad Hoc Regionaal overdracht, lokaal inzage dossier, platte tekst of scans 3.Eerste opzet landelijk Landelijk overdracht van niet medische gegevens, regionaal inzage dossier 4. Breed gegevens transport Landelijk overdracht medische gegevens, digitaal, lokaal gedeeld dossier 5. Gedeeld dossier Landelijk ovedracht, digitaal, landelijk inzage dossier, hele dossier, gestructureerd 6. Integrated health care Landelijk samenwerken in digitaal dossier, gepersonaliseerd patiënt-dossier Tijd 22

23 Nederland is op weg van fase 1 (lokaal) naar fase 2 (ad hoc). Bestaande landelijke initiatieven hebben nog geen brede adoptie % volledige digitale uitwisseling van medische gegevens op landelijk niveau? 1. Lokaal Lokaal overdracht, via post of fax, getypte brief of kopie? 2. Ad Hoc Regionaal overdracht, lokaal inzage dossier, platte tekst of scans 3.Eerste opzet landelijk Landelijk overdracht van niet medische gegevens, regionaal inzage dossier 4. Breed gegevens transport Landelijk overdracht medische gegevens, digitaal, lokaal gedeeld dossier 5. Gedeeld dossier Landelijk ovedracht, digitaal, landelijk inzage dossier, hele dossier, gestructureerd 6. Integrated health care Landelijk samenwerken in digitaal dossier, gepersonaliseerd patiënt-dossier Tijd 23

24 De ontwikkeling van gegevensoverdracht in Nederland is vergelijkbaar met Duitsland, enkele andere Europese landen zijn al verder % volledige digitale uitwisseling van medische gegevens op landelijk niveau 1. Lokaal Lokaal overdracht, via post of fax, getypte brief of kopie 2. Ad Hoc Regionaal overdracht, lokaal inzage dossier, platte tekst of scans 3.Eerste opzet landelijk Landelijk overdracht van niet medische gegevens, regionaal inzage dossier 4. Breed gegevens transport Landelijk overdracht medische gegevens, digitaal, lokaal gedeeld dossier 5. Gedeeld dossier Landelijk ovedracht, digitaal, landelijk inzage dossier, hele dossier, gestructureerd 6. Integrated health care Landelijk samenwerken in digitaal dossier, gepersonaliseerd patiënt-dossier Tijd 24

25 Hoe nu verder? Keuzes voor het project Landelijk Doorverwijzen

26 De beste oplossing voor Landelijk Doorverwijzen is nog onzeker, wel is er meer duidelijkheid over de oplossingsrichting Onderstaande voorlopige richting zal de komende tijd verder besproken moeten worden: 1. Welke mate van samenwerking wil een instelling digitaal ondersteunen? Primaire focus op overdracht. Geen focus op inzage dossier of gedeeld dossier 2. Welke configuraties vallen te onderscheiden bij verschillende samenwerkingsvormen? Keuze voor configuratie met relatief lage complexiteit (overdracht) 3. Op basis van welke standaarden wordt gegevensuitwisseling ingericht? Semantiek: alles toestaan (vrije tekst of zelfs PDF achtige documenten) Bericht/document: beeld: Dicom, dossier: HL7 CDA of CCR/CCD (afhankelijk van voortgang NFU) Communicatie: in pilot onderzoeken of meerdere mogelijkheden simultaan kunnen worden ondersteund 4. Hoe wordt omgegaan met bescherming van persoonsgegevens? Door de keuze voor een push-oplossing is behandelrelatie altijd bekend 5. Welke ICT oplossingen zijn beschikbaar en voor welke ondersteuning zijn ze geschikt? Nog geen uitkomst. Brainstorm op 20 april met belangrijke leveranciers en ICT professionals voor verdere diepgang 26

27 Vervolgacties project Landelijk Doorverwijzen 1. Verdere verkenning mogelijke samenwerking lopende initiatieven (te denken aan Darmkankerscreening, NFU-traject gegevensstandaarden etc.) 2. Afstemming over relevante pilots project Landelijk Doorverwijzen 3. Brainstorm verdere verkenning oplossingsrichtingen (20 maart) Inhoudelijke aanscherping van dit document De volgende partijen zijn bij de brainstorm vertegenwoordigd: 27

28 a t e Soulve Innovations Goeman Borgesiuslaan ET Utrecht Jeroen.vandalen@soulve.nu Jeroen van Dalen & Jelmer Kranenburg

29 2. Welke ICT-configuraties vallen te onderscheiden bij verschillende samenwerkingsvormen? Bijlage 1: ICT-configuraties bij verschillende samenwerkingsvormen

30 C: Consultatie D: Gezamenlijke behandeling Afhankelijk van de samenwerkingsvorm dient een passende ICT configuratie gekozen te worden A: Overdracht B: Inzien =Overdracht =Inzien /2 nd Opinion = Gedeeld dossier Onderstaande configuratie is ingevuld voor de samenwerkingsvormen inzien en second opinion, die gelijk bleken Waar worden patiëntgegevens opgeslagen? Waar wordt de autorisatie voor patiëntgegevens vastgelegd? Waar wordt authenticatie vastgelegd en gecontroleerd? Welke vorm van communicatie vindt plaats tussen zorgverleners? Hoe wordt de zorgverlener geïdentificeerd? 30 Lokaal Regionaal Landelijk Lokaal Regionaal Landelijk Lokaal Regionaal Landelijk Gericht (ontvanger bekend) Ongericht (ontvanger onbekend) Individueel Afdeling Instelling

31 C: Consultatie D: Gezamenlijke behandeling Afhankelijk van de samenwerkingsvorm dient een passende ICT configuratie gekozen te worden A: Overdracht B: Inzien =Overdracht =Inzien /2 nd Opinion = Gedeeld dossier Per samenwerkingsvorm is een voorbeeldconfiguratie gegeven: de configuratie van Inzien en 2nd opinion blijken gelijk Waar worden patiëntgegevens opgeslagen? Waar wordt de autorisatie voor patiëntgegevens vastgelegd? Waar wordt authenticatie vastgelegd en gecontroleerd? Welke vorm van communicatie vindt plaats tussen zorgverleners? Hoe wordt de zorgverlener geïdentificeerd? 31 Lokaal Regionaal Landelijk Lokaal Regionaal Landelijk Lokaal Regionaal Landelijk Gericht (ontvanger bekend) Ongericht (ontvanger onbekend) Individueel Afdeling Instelling

32 3. Op basis van welke standaarden wordt gegevensuitwisseling ingericht? Bijlage 2: relevante standaarden voor gegevensuitwisseling Gebaseerd op: Nictiz. ICT-standaarden in de zorg, een praktisch overzicht. 2012

33 Semantiek - Er zijn vele codestelsels, classificaties en terminologiestandaarden Er worden verschillende codestelsels gebruikt binnen 1 e en 2 e lijns zorg Er zijn weinig afspraken binnen ziekenhuizen volgens welke codestelsels wordt geregistreerd. SNOMED CT is een voorbeeld van een semantiek voor medische terminologie die gebruik kan worden in ziekenhuis zorg ICPC is semantiek die in Nederland regelmatig wordt gebruikt voor 1 e lijn zorg Thesaurus Zorg en Welzijn is semantiek voor patiënt termen Dit maakt gestructureerde gegevensoverdracht lastig Keuze voor één standaard zou gegevensoverdracht vergemakkelijken Analyse naar mogelijke zorg-inhoudelijke bezwaren ontbreekt nog 33

34 Berichten - DICOM is de standaard voor het beschrijven van beeldmateriaal en is een voor de hand liggende keuze DICOM Beschrijft twee standaarden: Bestandsformaat: (JPG, radiologiebeelden, films & begeleidende tekst) Communicatie bestanden tussen applicaties (bijvoorbeeld: tussen printen, zoeken en ophalen) 34

35 Berichten - HL7 is een veel gebruikte opmaaktaal voor het beschrijven van medische gegevens Twee verschillende versies: HL7.2 Voorbeeld: labresultaatvan E.Hogenboom geboren op ; meting van glucose waarde HL7.3 Bedoeld voor verwerking tussen applicaties Voorbeeld: Consult waarbij de ontslagdiagnose S13.00 BEET MENS/DIER is vastgesteld 35

36 Berichten - HL7 is een veel gebruikte opmaaktaal voor het beschrijven van medische gegevens HL7V3 CDA-documenten Bedoeld voor menselijke leesbaarheid Bevat alle informatie die nodig is om inhoud te interpreteren Overzicht hoofdpunten CDA-document: 36

37 Berichten - CCR en CCD is een opmaaktaal voor het beschrijven van medische gegevens CCR CCD Elektronische brief met: Header (over wie gaat het?) Body (inhoud van de brief) Footer (handtekening en afzender) Uitwerking van CCR in HL7-CDA Manier waarop dit gebeurt ligt vast in CCD standaard Heeft kenmerken van CDA en bevat grotendeels de inhoud van CCR 37

38 Communicatie - IHE-XDS is een manier voor uitwisselen van medische gegevens Eigen netwerk tussen verschillende zorginstellingen met: Instellingen die gegevens aanmelden (Document sources) Instellingen die gegevens opvragen (Document consumers) Index, register met daarin de verwijzingen naar de plaats waar gegevens zijn opgeslagen (Registry) Een gegevensopslag (Repository) 38

39 Infrastructuur - Er zijn drie verschillende soorten infrastructuur waarover medische gegevens kunnen worden uitgewisseld Internet Minst veilige manier omdat het openbaar is Beveiligd internet Relatief veilig vanwege beveiligde verbinding Beveiligd netwerk Meest veilig vanwege een eigen netwerk 39