Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt

Transcriptie

1 Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt INHOUDSOPGAVE Maandverslag Juni 2013 Inhoudsopgave, editoriaal en kerncijfers...1 Geharmoniseerde cijfers op Europees niveau...2 Door de RVA vergoede werklozen...3 Overzicht van de werkzoekenden...3 Stromen NWWZ...4 Evolutie van het aantal NWWZ...4 Kenmerken van de NWWZ...5 Werkloosheidsgraad...7 Tewerkstellingsmogelijkheden...8 Focus...10 Glossarium...14 EDITORIAAL De focus van deze maand zoomt in op de ontwikkeling van de werkende beroepsbevolking in Brussel. Het aantal werkende personen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het afgelopen decennium een stuk sterker gestegen dan in de twee andere gewesten van het land. Dat resulteert echter niet in een stijging van de werkzaamheidsgraad of in een vermindering van de werkloosheidsgraad. De hoofdreden hiervoor: de toename van de Brusselse bevolking over het algemeen en in dit geval de toename van de Brusselse bevolking op beroepsactieve leeftijd. De focus plaatst eveneens de demografische ontwikkelingen en de ontwikkeling van de tewerkstelling in Brussel in perspectief. Voorts komen ook de kenmerken van de groei van de Brusselse tewerkstelling aan bod. KERNCIJFERS Volgens de meest recente werkloosheidscijfers telde het Brussels Gewest eind juni 2013, niet-werkende werkzoekenden (NWWZ). Dat zijn 186 werkzoekenden minder (-0,2%) ten opzichte van de maand voordien. Op jaarbasis daarentegen evolueert het aantal NWWZ in stijgende lijn. Zo tellen we 966 NWWZ meer dan in juni 2012 (+0,9%). Deze toename is groter bij de mannen (+711 of een stijging van +1,3%) dan bij de vrouwen (+255 of een stijging van +0,5%). Geharmoniseerde werkloosheidsgraad (IAB), gemiddelde van de laatste vier trimesters: 18,7% Werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen (RVA), mei 2013: Bij Actiris ingeschreven niet-werkende werkzoekenden (NWWZ), juni 2013: Administratieve werkloosheidsgraad (NBB), juni 2013: 19,9% Door Actiris ontvangen werkaanbiedingen, juni 2013: waarvan beheerd door Actiris Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 1/14

2 Op jaarbasis zien we dat de jongerenwerkloosheid is gedaald met 597 NWWZ jonger dan 25 jaar (-4,3%) in vergelijking met juni Op maandbasis is het aantal jonge NWWZ eveneens afgenomen (-578 of een afname van 4,2%). We stellen bovendien vast dat het aantal jongeren in beroepsinschakelingstijd op jaarbasis is gedaald (daling van 637 jongeren, of -10,2%). In de loop van juni 2013 heeft Actiris in totaal werkaanbiedingen ontvangen. Dit is het totale aantal aanbiedingen dat Actiris heeft ontvangen en bevat tevens de aanbiedingen die de Forem en de VDAB aan Actiris hebben doorgegeven in het kader van het akkoord inzake de systematische uitwisseling van werkaanbiedingen tussen de gewestelijke openbare tewerkstellingsinstellingen (Forem, VDAB en Actiris). Het aantal werkaanbiedingen voor betrekkingen in het Brussels Gewest bedraagt Actiris heeft in juni 2013 overigens werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen. Dat is een daling van 15,3% (-319 eenheden) ten opzichte van het aantal aanbiedingen dat het jaar voordien voor dezelfde maand werd ontvangen. In juni werden werkaanbiedingen ingevuld. Dat zijn er 34 minder (-2,8%) dan in juni GEHARMONISEERDE CIJFERS OP EUROPEES NIVEAU In deze rubriek worden de voornaamste arbeidsmarktindicatoren voorgesteld zoals bepaald op grond van de aanbevelingen van het Drie te onthouden cijfers voor het Brussels Gewest: Internationaal Arbeidsbureau (IAB): de activiteitsgraad, de activiteitsgraad: 65,6% werkzaamheidsgraad en de werkloosheidsgraad. Deze percentages worden berekend op basis van de resultaten van de Enquêtes naar de Arbeidskrachten (EAK). In België worden deze enquêtes werkzaamheidsgraad: 53,3% werkloosheidsgraad: 18,7% uitgevoerd door de FOD Economie, die de resultaten per jaar en per kwartaal publiceert. Vermits de kwartaalgegevens voor het Brussels Gewest door de beperkte omvang van de steekproef van trimester tot trimester sterk variëren, werd ervoor gekozen om de cijfers voor de laatste vier beschikbare kwartalen samen te voegen (in dit geval gaat het om het gemiddelde van de laatste drie kwartalen van 2012 en van het eerste kwartaal van 2013). Tabel 1: Activiteitsgraad, werkgelegenheidsgraad en werkloosheidsgraad volgens geslacht Geharmoniseerde Geharmoniseerde werkzaamheidsgraad activiteitsgraad Geharmoniseerde werkloosheidsgraad jaar jaar Jongeren (< 25 jaar) jaar Laatste 4 Laatste 4 Laatste 4 Jaar 2011 Jaar 2012 kwartalen kwartalen kwartalen Jaar 2011 Jaar 2012 Laatste 4 kwartalen Mannen 72,8 58,4 37,6 40,1 41,6 18,4 18,1 19,8 Vrouwen 58,5 48,3 32,5 32,0 33,7 15,5 16,8 17,3 Totaal 65,6 53,3 35,3 36,4 38,1 17,1 17,5 18,7 Bron: FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische informatie (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Volgens deze gegevens bedraagt de werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest 18,7%. Dat is een stijging (+1,2 procentpunten) ten opzichte van Indien we de evolutie volgens geslacht bekijken, stellen we vast dat de werkloosheidsgraad bij de mannen sterker is gestegen dan de werkloosheidsgraad bij de Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 2/14

3 vrouwen. Bovendien stellen we vast dat de jongeren werkloosheidsgraad in Brussel stijgt, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. De geharmoniseerde indicatoren leren ons bovendien dat de werkloosheidsgraad voor de laatste 4 beschikbare kwartalen in het Vlaams Gewest 4,6% bedraagt, tegenover 10,6% voor Wallonië. Voor heel België ligt de werkloosheidsgraad op 7,9%. Dit is ietwat hoger dan de 7,2% voor 2011 en de 7,6% voor DOOR DE RVA VERGOEDE WERKLOZEN De RVA deelt elke maand de cijfers m.b.t. het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen mee 1. Deze statistieken geven een beeld van de omvang van de betalingen van de RVA en de evolutie van de werkloosheid. De gegevens worden met een maand vertraging ten opzichte van de gegevens van Actiris verstrekt. Tabel 2: Evolutie van het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen per gewest Werkzoekende uitkeringsgerechtigde Verschil op Verschil op Verschil op Verschil op werklozen jaarbasis jaarbasis maandbasis maandbasis Mei 2013 in aantal in % in aantal in % Mannen Vrouwen Totaal Brussels Gewest , ,3 Vlaams Gewest , ,3 Waals Gewest , ,3 België , ,6 Bron: RVA (Stat info), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen in het Brussels Gewest op jaarbasis is gestegen, van personen in mei 2012 tot personen in mei 2013 (een stijging van eenheden). Na een analyse van deze evolutie per geslacht zien we dat deze toename van uitkeringsgerechtigde werklozen groter is bij de mannen (+4,3%) dan bij de vrouwen (+2,7%). Indien we de evolutie op maandbasis bekijken, stellen we eveneens een toename van het aantal Brusselse uitkeringsgerechtigde werklozen vast (983 personen of +1,3%). Hier is de stijging eveneens groter bij de mannen (+1,5%) dan bij de vrouwen (+1,0%). OVERZICHT VAN DE WERKZOEKENDEN Eind juni 2013 waren in het Brussels Gewest werkzoekenden bij Actiris ingeschreven, waarvan niet-werkende werkzoekenden (NWWZ), werkende werkzoekenden en werkzoekenden in opleiding. 1 Na een voltijdse betrekking of na studies. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 3/14

4 Figuur 1: Overzicht van de werkzoekenden in het Brussels Gewest Ingeschreven werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) Werkzoekenden in opleiding Werkende werkzoekenden WZ die een uitkeringsaanvraag Voltijds hebben ingediend Jongeren in Deeltijds beroepsinschakelingstijd Andere NWWZ Bron: Actiris Van de NWWZ hebben werkzoekenden (of 73,0%) een werkloosheidsuitkeringsaanvraag ingediend, bevinden jongeren zich in beroepsinschakelingstijd (5,3%) en tellen we andere NWWZ die vrij of verplicht ingeschreven zijn (21,8%). STROMEN NWWZ De werkloosheid op maandbasis kent een matige daling door een lagere instroom dan uitstroom. In juni bedroeg de totale instroom in de werkloosheid personen (8.443 herinschrijvingen en nieuwe inschrijvingen) tegenover een uitstroom van personen. Dit betekent dat in de loop van de maand iets meer dan personen uit de werkloosheid zijn getreden. Figuur 2: Instroom in en uitstroom uit de werkloosheid in de loop van de maand in het Brussels Gewest Nieuwe inschrijvingen: NWWZ Mei Herinschrijvingen: Uitstroom: NWWZ Juni Bron: Actiris EVOLUTIE VAN HET AANTAL NWWZ Wanneer we de evolutie van de werkloosheid over een langere periode bekijken, zien we dat deze grote verschillen vertoont naargelang de leeftijdsklasse. Zo heeft de wijziging van de wetgeving van juli 2002, die met de afschaffing van de vrijstelling van inschrijving als werkzoekende meer 50-plussers aan het werk wilde krijgen, een grote impact gehad op de werkloosheid binnen deze leeftijdscategorie. We stellen Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 4/14

5 evenwel ook vast dat de gevolgen van deze gewijzigde wetgeving sinds het eerste kwartaal van 2011 lijken af te nemen. Figuur 3: Evolutie van het aantal NWWZ volgens leeftijdsklasse (jaarlijkse variatie) Totaal < en + Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid De werkloosheid bij de min-25-jarigen is aanzienlijk gedaald ten opzichte van juni 2012 (-4,3%). KENMERKEN VAN DE NWWZ Op een jaar tijd is het aantal jonge werkzoekenden in beroepsinschakelingstijd sterk gedaald (-10,2% in vergelijking met juni 2012). De laatste maand is dit aantal eveneens afgenomen (-7,1% of een daling van 433 eenheden). Het aantal werkzoekenden dat een uitkeringsaanvraag heeft ingediend (WZUA) is op jaarbasis dan weer licht de hoogte in gegaan (+0,9%). Voorts stellen we een afname vast van de werkloosheid bij de min-25-jarigen. Hun aantal is op één jaar tijd met 4,3% gedaald, en zelfs met 4,2% de laatste maand. Bij de oudere NWWZ (50 jaar en ouder) nemen we ten opzichte van vorig jaar een stijging waar (+3,2%). Dit blijft weliswaar een relatief minder sterke toename dan de stijging die we de afgelopen jaren noteerden. De gevolgen van de gewijzigde wetgeving voor de oudere werklozen, die in 2002 plaatsvond (nl. dat ze niet meer zijn vrijgesteld van inschrijving bij Actiris), beginnen dus af te zwakken. Tabel 3: Evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) volgens diverse kenmerken Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 5/14

6 Juni 2013 Verschil op maandbasis Verschil op jaarbasis Aandeel in het totaal Aandeel vrouwen Categorie WZUA ,4 0,9 73,0 45,9 Jongeren in beroepsinschakelingstijd ,1-10,2 5,3 50,3 Andere NWWZ ,3 4,2 21,8 49,9 Geslacht Mannen ,6 1,3 53,0 Vrouwen ,3 0,5 47,0 Leeftijdsklasse < 25 jaar ,2-4,3 12,3 47, jaar ,1 1,3 15,5 52, jaar ,8 29,5 49, jaar ,1 1,8 22,8 43,3 50 jaar > ,5 3,2 19,8 43,6 Nationaliteit Belg ,1 1,6 67,8 48,8 Buitenlanders EU ,6 5,1 13,7 47,8 Buitenlanders niet-eu ,0-4,2 18,4 39,9 Studieniveau Laag ,6-3,5 27,2 44,5 Middelmatig ,8 3,8 20,5 50,4 Hoog ,2 3,7 13,0 52,5 Andere studies ,2 1,8 39,4 45,1 Inactiviteitsduur < 6 maanden ,5-1,7 21,4 46,9 6 tot 11 maanden ,2-1,5 14,8 46,5 12 tot 23 maanden ,8 2,3 17,4 47,4 = of > 24 maanden ,5 2,5 46,4 47,0 Totaal niet-werkende werkzoekenden ,2 0, ,0 Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Wanneer we het studieniveau onder de loep nemen, stellen we vast dat de groep laaggeschoolde NWWZ sinds vorig jaar aanzienlijk is gekrompen (-3,5%). De NWWZ met een middelmatig en hoog studieniveau zijn dan weer gevoelig gestegen (respectievelijk +3,8% en +3,7%). Het aantal NWWZ dat minder dan 6 maanden inactief is geweest, ging op jaarbasis naar omlaag (-1,7%). Het aantal NWWZ dat sinds meer dan 12 maanden werkloos is, is op een jaar tijd daarentegen toegenomen. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 6/14

7 WERKLOOSHEIDSGRAAD Eind juni 2013 bedroeg de werkloosheidsgraad in Brussel 19,9% (19,4% voor de mannen en 20,5% voor de vrouwen). Dit percentage wordt gemeten op grond van de beroepsactieve bevolking, waarbij rekening wordt gehouden met de recente evolutie van de Brusselse werkgelegenheid. Deze actieve bevolking wordt berekend op basis van de actuele gegevens van de Nationale Bank en de Enquête naar de Arbeidskrachten van de FOD Economie. Het is goed eraan te herinneren dat er enorme verschillen bestaan tussen de demografische evolutie van Brussel en de andere twee gewesten. We stellen vast dat een aanzienlijk aantal nieuwkomers de Brusselse arbeidsmarkt betreedt. Zo steeg in 2012 de Brusselse bevolking op beroepsactieve leeftijd met 1,7%. In Vlaanderen en Wallonië was dat 0,2%. In absolute waarde ging de bevolking op beroepsactieve leeftijd in het Brussels Gewest met eenheden omhoog. Figuur 4: Werkloosheidsgraad per gemeente van het Brussels Gewest 3 28,4 27,1 25,0 2 23,8 23,4 22,8 22,1 21,2 21,1 19,9 18,5 18,2 17,6 17,2 17,2 16,6 15,0 1 12,7 12,1 11,5 11,3 9,5 5,0 Sint Joost ten Node Sint Jans Molenbeek Sint Gillis Schaarbeek Anderlecht Brussel Koekelberg Vorst Brussels Gewest Elsene Evere Jette Ganshoren Etterbeek Sint Agatha Berchem Ukkel Watermaal Bosvoorde Sint Lambrechts Woluwe Oudergem Sint Pieters Woluwe Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid De geografische verdeling van de werkloosheid vertoont echter grote ongelijkheden. Zo hebben de gemeentes Sint-Joost-ten-Node en Molenbeek de hoogste werkloosheidscijfers (respectievelijk 28,4% en 27,1%). De werkloosheidsgraad in elk van de zuidoostelijke gemeentes van de tweede gordel (Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Lambrechts-Woluwe, Oudergem en Sint-Pieters-Woluwe) bedraagt minder dan 13%. Onze jaarlijkse monitoring bevat gedetailleerdere informatie per gemeente. Hier wordt tevens een opsplitsing van de werkloosheidsgraad gemaakt naargelang het geslacht, zowel voor de jongeren als voor de volledige bevolking op beroepsactieve leeftijd. Ten slotte vindt u er ook de belangrijkste kenmerken van de werkloosheid per gemeente. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 7/14

8 TEWERKSTELLINGSMOGELIJKHEDEN In juni 2013 werden werkaanbiedingen (WA) rechtstreeks bij Actiris ingediend van deze vacatures hadden betrekking op jobs in het Brussels Gewest. Dit is een daling van 15,3% ten opzichte van vorig jaar. Tabel 4: Werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen door Actiris of door tussenkomst van de Forem en de VDAB, volgens bron en plaats van tewerkstelling Brussels Vlaams Waals Totaal Totaal Variatie Variatie Andere Gewest Gewest Gewest Juni 2013 Juni 2012 in aantal in % Actiris ,3 VDAB en Forem ,3 Totaal ,5 % 29,6 51,1 12,3 7,0 10 Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Eind mei 2013 telde Actiris openstaande werkaanbiedingen, waarvan in het reguliere arbeidscircuit. Eén maand later stonden vacatures open. We merken hierbij op dat in juni nieuwe werkaanbiedingen werden geregistreerd en in totaal vacatures werden ingevuld (waarvan 460 dankzij de tussenkomst van de diensten van Actiris). 459 werkaanbiedingen werden geannuleerd. Tabel 5: Werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen door Actiris, volgens beschikbaarheid en arbeidscircuit Arbeidscircuit WA WA door Actiris ingevuld in de WA Totaal Openstaande Openstaande ontvangen loop van de maand geannuleerd aantal WA eind WA eind mei in de loop in de loop ingevulde juni 2013 van de Mannen Vrouwen Totaal van de WA 2013 maand maand Gewone werkaanbiedingen waarvan: Onbepaalde duur Bepaalde duur Uitzendarbeid Andere EURES Gesubsidieerde arbeidsplaatsen Totaal Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Wanneer we de werkaanbiedingen bekijken die Actiris gedurende de laatste twaalf maanden heeft ontvangen, zien we dat de vacatures voor administratief bedienden op de eerste plaats staan. Ze zijn Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 8/14

9 goed voor ongeveer één tiende van alle werkaanbiedingen die tijdens deze periode werden ontvangen. Hierna volgen de beroepsdomeinen secundair onderwijs (eerste en tweede graad, alsook beroepsonderwijs), verkoop in winkels, schoonmaak en diensten, en lager onderwijs. Globaal genomen vertegenwoordigen de 10 beroepsdomeinen die het afgelopen jaar de meeste tewerkstellingsmogelijkheden boden bijna de helft van de werkaanbiedingen die in deze periode van 12 maanden werden ontvangen. Tabel 6: Top 10 van werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen door Actiris, volgens beroepsdomein Beroepsdomein WA ontvangen in de loop van de laatste 12 maanden % van totaal aantal ontvangen WA Administratief bedienden privésector ,5 Handel: verkoop in winkels ,8 Onderwijs: 1ste en 2de graad secundair onderwijs en secundair beroepsonderwijs 5,6 Schoonmaak & diensten ,4 Onderwijs: onderwijzers en kleuterleiders 942 4,0 Psychosociaal 903 3,8 Administratie: bedienden overheidssector 852 3,6 Informatica: netwerken, systemen, programmatie enz ,6 Beheer: verantwoordelijkheid ondernemingen/project/dienst 839 3,6 Ingenieur en toegepaste wetenschappen 836 3,6 Totaal Top ,5 Totaal WA ontvangen tijdens de laatste 12 maanden Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 9/14

10 FOCUS: DE EVOLUTIE VAN DE WERKENDE BEROEPSBEVOLKING TE BRUSSEL VAN DEMOGRAFISCHE INVLOEDEN TOT STRUCTURELE VERANDERINGEN VAN DE TEWERKSTELLING Het afgelopen decennium is de Brusselse werkende bevolking een stuk sterker gestegen dan in de twee andere gewesten van het land. Toch heeft deze positieve evolutie van de tewerkstelling maar weinig invloed gehad op de vermindering van de werkloosheid of op de stijging van de werkzaamheidsgraad in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De typische demografische ontwikkelingen van het Brussels Gewest resulteren immers ook in een toenemende bevolking op beroepsactieve leeftijd. De Brusselse arbeidsmarkt wordt dus gekenmerkt door een zeer uitgesproken evolutie op het vlak van tewerkstelling, maar dit wordt niet weerspiegeld in een verbetering van de klassieke indicatoren zoals de werkloosheidsgraad en de werkzaamheidsgraad, zoals we in het eerste deel zullen zien. In het tweede deel wordt deze evolutie bestudeerd aan de hand van de specifieke eigenschappen van de werknemers en van het soort tewerkstelling. We zullen zien dat de atypische vormen van tewerkstelling een meer uitgesproken stijging kennen. De focus zal worden afgesloten met een verwijzing naar de demografische uitdaging en de verbanden met de tewerkstelling. De demografische vooruitzichten voor Brussel voorzien op 10 jaar immers een toename van de bevolking op beroepsactieve leeftijd tot eenheden. Dit zou overeenkomen met ongeveer nieuwe actieve personen op de arbeidsmarkt, wat betekent dat de tewerkstelling een cruciale uitdaging voor Brussel zal blijven. 1. Een contrastrijke evolutie van de tewerkstelling Uit de eerste tabel wordt duidelijk dat de werkende beroepsbevolking in Brussel relatief sneller stijgt dan in Vlaanderen en in Wallonië. De laatste tien jaar ( ) is de tewerkgestelde Brusselse beroepsbevolking immers met 18,6% toegenomen. In Vlaanderen en in Wallonië bedroeg de toename respectievelijk 9,1% en 11,7%. Over de laatste vijf jaar is dit verschil nog uitgesprokener, met een stijging van 9,5% in Brussel, 2,0% in Vlaanderen en 3,3% in Wallonië. Tabel 1: Evolutie van de werkende beroepsbevolking per gewest (15 tot 64 jaar) Var Var in a.w. in % in a.w. in % Brussels Gewest , ,5 Vlaams Gewest , ,0 Waals Gewest , ,3 België , ,0 Bronnen: FOD Economie ADSEI (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Deze stijging van de tewerkstelling moet worden gezien in het kader van de demografische ontwikkelingen die het Brussels Gewest kenmerken. Er bestaan immers enorme verschillen tussen de demografische evolutie van Brussel en de andere twee gewesten. Zo stellen we vast dat het aantal nieuwkomers op de Brusselse arbeidsmarkt fors is toegenomen, wat enerzijds resulteert in een duidelijke stijging van het aantal werknemers, maar anderzijds ook van het aantal werklozen. Tabel 2: Evolutie van de bevolking op beroepsactieve leeftijd per gewest (15 tot 64 jaar) Var Var in a.w. in % in a.w. in % Brussels Gewest , ,1 Vlaams Gewest , ,3 Waals Gewest , ,8 België , ,3 Bronnen: FOD Economie ADSEI (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Doordat de Brusselse bevolking op beroepsactieve leeftijd aanzienlijk is gegroeid (+20% op tien jaar), was het toenemende aantal Brusselse werknemers niet voldoende om de werkloosheidsgraad van het gewest Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 10/14

11 terug te dringen of de werkzaamheidsgraad te doen stijgen. Ondanks het feit dat de tewerkstelling in Brussel een overduidelijke stijging optekent, stellen we voor de beschouwde periode toch een lichte daling van de werkzaamheidsgraad vast, terwijl de werkzaamheidsgraad in de andere twee gewesten is gegroeid. Om toch een stijging van zijn werkzaamheidsgraad te zien, had het Brussels Gewest een jaarlijks groeicijfer van meer dan 2% voor de tewerkstelling moeten registreren. Tabel 3: Evolutie van de werkzaamheidsgraad en van de werkloosheidsgraad (IAB) per gewest Werkzaamheidsgraad Werkloosheidsgraad (IAB) Brussels Gewest 54,5 54,8 54,0 14,7 17,2 17,5 Vlaams Gewest 63,5 66,1 65,9 4,9 4,4 4,6 Waals Gewest 54,9 57,0 57,3 10,6 10,5 10,1 België 59,9 62,0 61,8 7,6 7,5 7,6 Bronnen: FOD Economie ADSEI (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 2. Kenmerken van deze groei: toegenomen flexibiliteit en meer ondernemerschap Onderstaande grafieken geven de evolutie van de tewerkstelling weer in Brussel gedurende het afgelopen decennium aan de hand van de eigenschappen van de werknemers (geslacht, leeftijd en opleidingsniveau) en daarna volgens de kenmerken van deze betrekkingen: het beroepsstatuut van de werknemers, het arbeidsregime (voltijds of deeltijds), het soort overeenkomst (onbepaalde duur of tijdelijk) en de plaats van tewerkstelling. Grafiek 1 tot 4: Groeicijfer van de werkende beroepsbevolking per gewest ( ) 1. Volgens geslacht 2. Volgens leeftijd ,5 20,5 17,0 18,6 16,6 11,7 9,1 4,1 3,4 Mannen Vrouwen Totaal ,3 36,5 28,0 17,0 9,2-2,0-7,9-5,6-15,3 <25 jaar jaar jaar 3. Volgens opleidingsniveau 4. Volgens statuut ,8 32,1 33,7 19,7 15,2 11,9 1,0-21,7-28,4 Laag Gemiddeld Hoog ,5 17,0 15,1 21,1 10,7 13,3 1,4 2,8-3,5 Loontrekkende Zelfstandige Werkgever Bronnen: FOD Economie ADSEI (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid De tewerkstelling van vrouwen is in de drie gewesten ongeveer even snel gestegen. De uitgesproken groei van de tewerkstelling van mannen daarentegen is specifiek voor het Brussels Gewest (+17%). In de andere twee gewesten bedroeg de groei 3 tot 4%. De stijgende vrouwelijke tewerkstelling houdt verband met verschillende factoren, zoals een toename van hun activiteitsgraad, de uitbreiding van de tertiaire sector, de evolutie van de dienstencheques of de ontwikkeling van de deeltijdse tewerkstelling (cf. grafieken 5 en 6). Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 11/14

12 Grafiek 2 toont dat de tewerkstelling in de 3 gewesten vooral is gegroeid in de hoogste leeftijdscategorie (45 tot 64 jaar). Het Brussels Gewest wordt tevens gekenmerkt door een aanzienlijke toename van de tewerkstelling (+17%) in de middelste leeftijdscategorie (25 tot 45 jaar), terwijl zowel Vlaanderen als Wallonië in deze categorie voor dezelfde periode een daling optekenden (respectievelijk -5,6% en -2%). De daling van de tewerkstelling bij de jongeren kan kort worden verklaard doordat jongeren gevoeliger zijn voor de ongunstige conjunctuur van de afgelopen jaren. Bovendien stijgt het aantal jongeren in Brussel, maar ook het aantal studenten in deze leeftijdscategorie, wat betekent dat de jongeren de arbeidsmarkt later betreden. Naast de evolutie van de structuur van de tewerkstelling, stellen we eveneens vast dat deze steeds hogergeschoold wordt. Grafiek 3 geeft aan dat de hooggeschoolde werknemers in alle drie de gewesten nog sterk zijn toegenomen (ongeveer 33%). En hoewel de tewerkstelling van laaggeschoolde werknemers zowel in Vlaanderen (-28%) als in Wallonië (-22%) in dalende lijn zit, is deze in het Brussels Gewest stabiel gebleven (+1%). Grafiek 4 laat de evolutie van de tewerkstelling volgens het statuut zien (loontrekkende, zelfstandige en werkgever). We noteren een algemene stijging ongeacht het statuut, die in Brussel hoger ligt dan in de andere twee gewesten. De grootste toename vinden we echter bij de zelfstandigen en de werkgevers, een weerspiegeling van het groeiende ondernemerschap. Grafiek 5 tot 8: Evolutie van de loontrekkenden volgens arbeidsregime en soort overeenkomst ( ) 5. Groeicijfer volgens arbeidsregime Percentage deeltijds werk volgens geslacht ,9 5,8 1,3 Voltijds 54,3 48,9 46,2 Deeltijds Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen 9,5% 5,1% 9,7% 4,6% 12,5% 8,4% 31,7% 25,1% 46,3% 36,6% 48,2% 38,0% % 2% 4% 6% 7. Groeicijfer volgens soort overeenkomst Percentage tijdelijk bezoldigd werk volgens geslacht ,7 12,0 13,7 Vast werk 63,3 29,0-5,0 Tijdelijk werk Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen 11,7% 12,4% 9,0% 6,8% 7,6% 10,8% 5,6% 5,1% 13,0% 10,3% ,8% ,9% % 5,0% 1% 15,0% 2% Bronnen: FOD Economie ADSEI (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Deeltijds werk is de laatste tien jaar sterk uitgebreid. Deze evolutie was iets minder groot in het Brussels Gewest (+46%) dan in Vlaanderen (+49%) of Wallonië (+54%). De groeicijfers voor voltijds werk daarentegen zijn duidelijk hoger voor Brussel dan voor de andere gewesten. Grafiek 6 toont de toename van deeltijdse werknemers in alle drie de gewesten. Het aandeel bezoldigde vrouwen dat deeltijds werkt, blijft niettemin kleiner in Brussel dan in Vlaanderen en Wallonië. Grafiek 7 laat duidelijk zien dat tijdelijk werk in het Brussels Gewest tussen 2002 en 2012 een veel grotere stijging heeft gekend ten opzichte van de andere gewesten. Zowel bij de mannen (10,8%) als bij de vrouwen (13%) heeft het tijdelijk werk in het Brussels Gewest een grotere plaats ingenomen dan in de Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 12/14

13 andere gewesten (respectievelijk 5,6% en 7,6% in Vlaanderen en 9,0% en 11,7% in Wallonië) (cf. grafiek 8). Uit de grafiek hiernaast blijkt dat de mobiliteit van de Brusselaars het afgelopen decennium is toegenomen. De tewerkstelling van Brusselaars buiten het Brussels Gewest (nl. in Vlaanderen en in Wallonië) is immers meer gestegen dan de tewerkstelling binnen het Brussels Gewest. We merken hierbij op dat de mobiliteit richting Wallonië (+33%) in relatieve waarden meer is gegroeid dan richting Vlaanderen (+26%), maar dat de stijging in absolute waarden groter is voor Vlaanderen (ongeveer ) dan voor Wallonië (ongeveer ). Ook het uitgaande pendelpercentage is in de beschouwde periode gestegen van 15,5% tot 16,8%. Grafiek 9: Groeicijfer tewerkstelling van Brusselaars volgens plaats van tewerkstelling ( ) 4 33,0 3 26,2 2 17,2 1 In het BHG In Vlaanderen In Wallonië Bron: FOD Economie ADSEI (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 3. Demografische vooruitzichten nieuwe actieve personen per jaar 2 De uitgesproken demografische groei in Brussel zal ook zorgen voor een grotere vraag naar huisvesting, schoolse instellingen (crèches, scholen enz.) en infrastructuur (o.a. transport). Bovendien zal deze groei een belangrijke invloed uitoefenen op de bevolking op beroepsactieve leeftijd. De bevolkingstoename heeft immers niet alleen betrekking op de jonge bevolking, maar ook op de zogenaamde actieve leeftijdsgroepen (15-64 jaar), de groepen die aan de arbeidsmarkt zullen moeten deelnemen. Uitgaande van de hypothese dat de bevolking tegen 2022 met ongeveer personen zal zijn aangegroeid, zal de bevolking op beroepsactieve leeftijd met personen toenemen. Tegen de huidige activiteitsgraad (65%) betekent dit naar schatting ongeveer nieuwe actieve personen op de arbeidsmarkt per jaar (of op 10 jaar). Er zullen dus heel wat nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden. We weten echter dat de creatie van nieuwe arbeidsplaatsen binnen een geïsoleerd gebied en binnen een context van toenemende concurrentie voor de beschikbare plaats voor de verschillende functies van de stad (huisvesting, infrastructuur, werk, mobiliteit, vrije tijd ) erg ingewikkeld kan blijken te zijn. De tewerkstelling in Brussel kan ook worden opgedreven door betere pendelbewegingen, m.a.w. door een stijging van het uitgaand pendelverkeer en een daling van de inkomende pendelaars. Aangezien het aantal arbeidskrachten de komende jaren zal verminderen (voornamelijk in Vlaanderen), zal de behoefte aan werkkrachten in de rand het volgende decennium versterken. We kunnen dus een gunstige ontwikkeling van deze pendelbewegingen verwachten. Conclusie De toenemende tewerkstelling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van de afgelopen tien jaar is het resultaat van de uitgesproken stijging van de bevolking op beroepsactieve leeftijd, maar ook van een toename van atypische werkvormen, van een groeiend ondernemerschap en een grotere mobiliteit bij de Brusselaars. We zien immers dat gedurende deze periode het deeltijds werk, de tijdelijke jobs en het aantal zelfstandigen duidelijk zijn toegenomen, net als de mobiliteit richting Vlaanderen en Wallonië. De stijging van de tewerkstelling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is bijna dubbel zo hoog als in de andere twee gewesten. Toch wordt Brussel tegelijk geconfronteerd met een lichte daling van zijn werkzaamheidsgraad, terwijl die in Vlaanderen en Wallonië is gestegen. Ten slotte kunnen we zeggen dat in het licht van de huidige sociale uitdagingen en de demografische vooruitzichten, die aangeven dat de bevolking op beroepsactieve leeftijd de komende jaren gestaag zal blijven groeien, de tewerkstelling een belangrijke uitdaging voor Brussel zal blijven. 2 Bron : FOD Economie Demografie, Federaal planbureau, EAK, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 13/14

14 GLOSSARIUM Activiteitsgraad en werkgelegenheidsgraad De activiteitsgraad is de verhouding tussen het aantal actieve personen (bestaande uit de werkende beroepsbevolking en de werklozen) en de bevolking tussen 15 en 64 jaar. De werkgelegenheidsgraad (of tewerkstellingsgraad) van de bevolking op beroepsactieve leeftijd is de verhouding tussen het aantal personen van 15 tot 64 jaar dat een baan heeft en het totale aantal personen in deze leeftijdscategorie. Werkloosheidsgraad IAB en administratieve werkloosheidsgraad (NBB) De werkloosheidsgraad volgens de definitie van het Internationaal Arbeidsbureau (IAB), ook wel de geharmoniseerde werkloosheidsgraad genoemd, is het aandeel van het aantal werklozen (personen ouder dan 15 jaar, zonder werk, die beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt en werk zoeken) in de beroepsactieve bevolking (zowel werkenden als werklozen). De werkloosheidsgraad IAB wordt berekend op basis van de Enquête naar de Arbeidskrachten, en niet op basis van administratieve gegevens. Over het algemeen stellen we vast dat de werkloosheidsgraad IAB lager ligt dan de administratieve werkloosheidsgraad. Voor de berekening van deze laatste wordt uitgegaan van de verhouding van het aantal werklozen (m.a.w. van het aantal NWWZ dat bij de gewestelijke arbeidsbemiddelingsdiensten is ingeschreven) tot de beroepsactieve bevolking. Werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen In dit verslag bedoelen we met werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen de niet-werkende werkzoekenden die recht hebben op een uitkering van de RVA, hetzij na een voltijdse tewerkstelling, hetzij na studies. Niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) De niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) zijn personen zonder werk die werk zoeken en onmiddellijk beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Naargelang van hun sociaal statuut, kan het gaan om werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend (WZUA), jongeren in beroepsinschakelingstijd, verplicht ingeschreven werkzoekenden of vrij ingeschreven werkzoekenden. Werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend (WZUA) De werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend, zijn personen die een werkloosheidsuitkering ontvangen (op basis van een voltijdse of deeltijdse tewerkstelling) of een inschakelingsuitkering krijgen. Jongeren in beroepsinschakelingstijd De jongeren die net hun studies hebben beëindigd en nog niet (voldoende) hebben gewerkt om recht op een werkloosheidsuitkering te hebben, kunnen na hun studies die recht geven en na gedurende twaalf maanden als werkzoekende ingeschreven te zijn geweest, een inschakelingsuitkering ontvangen. Deze periode van inschrijving als werkzoekende wordt beroepsinschakelingstijd genoemd. Andere NWWZ Deze categorie bestaat uit werkzoekenden die bij Actiris zijn ingeschreven maar geen werkloosheidsuitkeringen ontvangen of die niet in de beroepsinschakelingstijd zijn ingeschreven. Het gaat dus om personen die wachten op de beslissing van de RVA inzake hun mogelijkheid om voor werkloosheidsuitkeringen in aanmerking te komen, personen met een leefloon of personen die geen enkel vervangingsinkomen ontvangen. Andere studies In deze rubriek worden de studies ondergebracht die niet voldoen aan de eisen die aan het in België georganiseerde onderwijs worden gesteld (gemeenschapsonderwijs provinciaal onderwijs gemeentelijk onderwijs vrij onderwijs). We vinden hier dus de diploma s van buitenlandse scholen in terug, ongeacht het studieniveau. Maandverslag nr. 10 Juni 2013 Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid (Coördinator: Stéphane THYS) De Brouckèreplein Brussel Tel.: 02/ e mail: studies@actiris.be Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie juli 2013 pagina 14/14