Artrose. Wat is een gewricht? Wat is artrose? Klachten en symptomen

Transcriptie

1 ORTHOPEDIE Artrose

2 Artrose Artrose is een aandoening aan het kraakbeen in de gewrichten, ook wel gewrichtsslijtage genoemd. Artrose kan veel klachten geven, zoals pijn en stijfheid. In deze folder leest u meer over de aandoening, de klachten en de behandelingsmogelijkheden. Wat is een gewricht? Waar de uiteinden van twee of meer botten beweeglijk met elkaar verbonden zijn, spreken we van een gewricht. Een mens heeft veel gewrichten zoals: heup knie enkel schouder elleboog pols wervels (bijvoorbeeld de nekwervels) Om te zorgen dat een gewricht soepel kan bewegen, zijn de botuiteinden bekleed met kraakbeen. Bovendien bevat het gewricht vloeistof (synoviale vloeistof) die de botuiteinden smeert en helpt bij het opvangen van schokken. Wat is artrose? Bij artrose verslechtert de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen en soms verdwijnt het zelfs helemaal. Bovendien neemt de hoeveelheid synoviale vloeistof in het gewricht af. Daardoor kunnen de botten over elkaar schuren. Dit veroorzaakt veel pijn Twee voorbeelden In het schoudergewricht zijn het schouderblad en de bovenarm beweeglijk met elkaar verbonden. In de knie gaat het om het dijbeen, het scheenbeen en de knieschijf. Artrose komt voornamelijk voor in de gewrichten van de handen, knieën, schouders, nek en heupen. Klachten en symptomen Artrose kan verschillende klachten geven, zoals: pijn, vooral tijdens beweging stijfheid, vooral na periode van bewegingloosheid, zoals s morgens ( startpijn ) 1

3 krakend geluid/gevoel bewegingsbeperking standsverandering vochtophoping (hydrops) in het gewricht. Bij artrose van de handen ontstaan vaak verdikkingen in de gewrichten aan de basis van de vingers en tussen de vingerkootjes. Daarbij zijn de basisgewrichten van de duim vaak het ergst aangetast. Door de pijn wordt de duim minder gebruikt. Daardoor kan het gebeuren dat de duimmuis (de dikke spier onderaan de duim) in kracht en omvang afneemt (atrofieert). Diagnose De diagnose wordt gesteld aan de hand van de klachten en verschijnselen. Soms wordt een röntgenfoto gemaakt om de diagnose te bevestigen. Op een röntgenfoto is kraakbeen niet te zien, maar een foto laat wel zien: hoe groot de afstand is tussen de botdelen. Als die te dicht bij elkaar liggen, kunnen we daaruit afleiden dat het kraakbeen dun is of zelfs ontbreekt. of er osteofyten zijn. Dit zijn botuitsteeksels die kunnen ontstaan als reactie op de artrose. gewrichten tussen de vingerkootjes van de wiijsvinger basisgewricht van de wijsvinger basisgewricht van de duim Bij artrose van de hand is het basisgewricht van de duim vaak het ergst aangetast. Oorzaken We onderscheiden twee vormen van artrose: primaire artose en secundaire artrose. Primaire artrose Artrose zonder aanwijsbare oorzaak noemen we primaire of idiopathische artrose. Hieronder valt ook de artrose die optreedt bij veroudering. Secundaire artrose Dit is artrose die veroorzaakt wordt door een onderliggende oorzaak, zoals een ongeluk of aangeboren scheefstand. duimmuis Als de duim door pijnklachten minder bewogen wordt, kan de duimmuis in kracht en omvang afnemen (atrofie). Bij het ouder worden is artrose eigenlijk een normaal proces. Door belasting (onder andere door het eigen lichaamsgewicht) wordt er steeds meer kraakbeen afgebroken en steeds minder kraakbeen aangemaakt. Daarbij ontstaan aan de randen van het gewricht vaak botuitsteeksels, osteofyten. 2

4 Behandeling Mensen gebruiken vaak het woord slijtage in plaats van artrose, alsof het om de slijtage gaat van machineonderdelen van dood materiaal. Maar bot en kraakbeen zijn levende weefsels, die reageren op de omstandigheden. Sommige zaken vergroten de kans op artrose, zoals: Chronische belasting Denk hierbij aan zware lichamelijke arbeid en intensief sporten. Overgewicht Overgewicht speelt een belangrijke rol bij artrose van knieën, heupen en enkels. Beschadiging In beschadigde gewrichten, bijvoorbeeld door ongelukken of sportblessures, kan eerder artrose ontstaan. Erfelijkheid Iedereen krijgt tijdens het ouder worden te maken met artrose. Maar de snelheid waarmee dat gebeurt, is tot op zekere hoogte erfelijk. Er bestaat ook een dominant erfelijke vorm van artrose, maar deze komt zelden voor. Ontstekingsreactie Bij artrose speelt ook een lichte ontstekingsreactie van het lichaam een rol. Deze ontstekingsreactie versnelt de afbraak van gewrichtskraakbeen. Een genezing voor artrose bestaat (nog) niet. Daarom is de behandeling gericht op twee doelen: het verlichten van pijn het behouden van functie. We onderscheiden twee soorten behandeling: conservatieve behandelmethoden zoals beweging, afvallen en medicijnen. operatieve vervanging van een gewricht. We proberen de klachten van artrose zo goed en zo lang mogelijk te bestrijden via conservatieve behandelmethoden. Dat heeft verschillende redenen: Niet elk gewricht kan vervangen worden door een kunstgewricht. Aan de operatieve ingreep zijn risico s verbonden. Een kunstgewricht heeft een levensduur van (gemiddeld) 15 jaar. 3

5 Mensendieck of fysiotherapie zinvol zijn, waarbij de nadruk zal liggen op bewegingstherapie. Vooral omdat artrose steeds vaker bij relatief jonge mensen optreedt en de levensduur van een kunstgewricht beperkt is, bestaat de kans dat iemand tweemaal (of vaker) aan dezelfde knie of heup geopereerd moet worden. Daarom is het belangrijk om met behulp van conservatieve behandelmethoden de operatie zo lang mogelijk uit te stellen. Voor vragen kunt u contact opnemen met de Poli Orthopedie. Contactgegevens vindt u in het adreskader achterin deze folder. Conservatieve behandelmethoden Beweging Als de aangedane gewrichten niet bewogen worden, worden ze alleen maar stijver en pijnlijker. Bovendien kan atrofie van de betrokken spieren ontstaan. Daarom is het belangrijk om in beweging te blijven. De beweging moet de gewrichten niet te veel belasten. Bij artrose van een heup of knie kan bijvoorbeeld fietsen of zwemmen een goede vorm van bewegen zijn. Afvallen Bij overgewicht worden de gewrichten extra belast. Daarom raden we patiënten met overgewicht aan om af te vallen. De combinatie van afvallen en bewegen vermindert de pijnklachten en behoudt en/ of verbetert de functie bij knieartrose. Of het effect bij heupartrose even groot is, is nog niet aangetoond. Maar er zijn sterke aanwijzingen dat deze aanpak een positief effect geeft in vergelijking met alleen bewegingstherapie. Voedingssupplementen Glucosamine heeft mogelijk effect op de pijnbeleving bij artrose. Bovendien remt het mogelijk de voortgang van artrose van de knie. Glucosamine geeft zelden bijwerkingen en is zonder recept verkrijgbaar. Glucosamine is sinds 2005 in Nederland geregistreerd als geneesmiddel ter verlichting van de pijnklachten bij artrose van de knie. Maar de werking is (nog) niet overtuigend aangetoond. Bij ernstige stijfheid, bewegingsbeperking of spieratrofie kan oefentherapie Cesar/ 4

6 Pijnbestrijding Meestal begint de pijnbestrijding met paracetamol, tot een maximumdosering van 4 gram per dag voor volwassenen (4 x 1000 mg, verdeeld over de dag). Lees bij gebruik altijd eerst de bijlsuiter. Vragen Hebt u vragen? Neem dan gerust contact op met uw behandelend arts of met de polikliniek Orthope- Voor contactgegevens zie het adreskader achterin deze folder. Als paracetamol niet voldoende helpt, kan een NSAID worden gegeven, zoals Brufen of Diclofenac. NSAID s hebben naast de pijnstillende ook een ontstekingsremmende werking. Dat geeft verlichting als er sprake is van irritatie van het gewricht. NSAID s staat voor Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Het zijn ontstekingsremmende geneesmiddelen die niet behoren tot de groep van de bijnierschorshormonen (corticosteroïden). Operatieve vervanging van een gewricht Tegenwoordig kunnen we een aantal gewrichten vervangen door een kunstgewricht. Dit gebeurt vooral bij de knie en de heup. De slaagkans van een dergelijke operatie is zeer groot (rond de 99%) maar de complicaties, die gelukkig zelden optreden, kunnen ernstig zijn. 5

7 St. Antonius Ziekenhuis T E patienteninformatie@antoniusziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp Orthopedie Locaties en bezoekadressen Ziekenhuizen St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) Poliklinieken St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern 6

8 Meer weten? Ga naar Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis ORT 64/03-11