Zorgen voor en omgaan met een dementerende persoon

Transcriptie

1 Infobrochure Zorgen voor en omgaan met een dementerende persoon Geriatrisch dagziekenhuis T Verantwoordelijke arts: dr. Els Dewaet mensen zorgen voor mensen

2 Het dementeren van uw partner, uw vader of moeder, broer of zus is een gebeuren dat ook diep ingrijpt in uw eigen leven. Als man of vrouw neemt u van uw partner taken over, die u tot dan toe wellicht nooit vervuld heeft (bijvoorbeeld koken, tuinieren, geldbeheer). Als zoon of dochter neemt u ouderlijke verantwoordelijkheden op u ten opzichte van uw eigen vader of moeder. Vooral als vader of moeder de noodzaak daarvan niet meer begrijpt, kan dat tot spanningen leiden. De zorg voor de dementerende kost veel tijd en energie. Vaak ziet u ook dat de contacten met vrienden en kennissen snel verminderen. De zorg die u op zich genomen hebt, is ook emotioneel aangrijpend. U zult momenten kennen waarop u zich verdrietig, machteloos en eenzaam voelt. Ondanks al uw zorg kan u zich soms ook nog schuldig voelen. Het is daarom noodzakelijk dat u ook aan uzelf denkt. De zorg voor een dementerende kan niemand voor langere tijd alléén op zich nemen. Die zorg kan u proberen te delen met andere familieleden, buren en vrienden. Het is ook niet in het belang van de dementerende zelf, dat hij van één persoon totaal afhankelijk is. Als die uitvalt, blijft hij nergens. Neem daarom tijd voor uzelf. Geef niet alle contacten en hobby s op; ook om straks niet met lege handen te staan. Om u op weg te helpen in de zorg creëerden we deze folder. We vinden het immers belangrijk stil te staan bij de mantelzorger en hopen via deze weg een eerste ondersteuning te bieden in de zorg voor en het omgaan met de dementerende. Hierna vindt u alvast enkele tips. Titel Hoe ga ik om met een dementerende persoon? Veiligheid scheppen Het geheugen van dementerenden slaat nog maar weinig nieuwe informatie op. Oude informatie gaat verloren. Het correct inschatten van gebeurtenissen of situaties wordt moeilijker. Toenemende desoriëntatie maakt dat er geen houvast meer is aan herkenbare plaatsen of personen. Daardoor leven dementerenden in een vreemde, onbekende en onvoorspelbare wereld en gaan zij op zoek naar veiligheid. Hoe kan u daarbij helpen? Laat de woonomgeving en de omgangssfeer zoveel mogelijk bij het oude. Zorg ervoor dat gevaarlijke dingen (kapotte leuning, loshangende tegel,...) zo snel mogelijk worden gemaakt, want de dementerende persoon kan zich meestal deze dingen niet herinneren en kan zich mogelijk kwetsen. Wanneer de eens zo eenvoudige dagdagelijkse handelingen moeilijker worden, kan u een hele hoop dingen vereenvoudigen. Bijvoorbeeld: een groter eetservies, grotere knopen en knoopsgaten, Door een warme, vertrouwde omgeving te creëren met spullen waarbij de dementerende persoon zich prettig voelt, komt u tegemoet aan de behoefte van geborgenheid. Vertel steeds wat er gaat gebeuren en voeg meteen de daad bij het woord. Zorg voor een duidelijke structuur met zo weinig mogelijk veranderingen. Hoe waardevol iemands vrijheid ook is, u mag niet aarzelen om maatregelen te treffen die zich opdringen. Bijvoorbeeld: lucifers afnemen, autosleutels opvragen, bepaalde vertrekken sluiten, 2 3

3 Respect tonen Een dementerende persoon leeft in een eigen wereld die nauw verbonden is met het verleden. Probeer u in te leven in deze wereld. Een persoon met dementie gaat vaak de gaten in zijn geheugen opvullen met zelfverzonnen informatie. Hem op deze fouten wijzen is zeer pijnlijk, frustrerend en confronteert hem met zijn geheugenverlies. Daarom: Dring de persoon geen werkelijkheid of gevoel op. Laat hem in zijn eigenwaarde. Corrigeer zo weinig mogelijk zijn beeld van de werkelijkheid. Dat geldt ook wanneer iemand iets ziet of hoort dat er niet is. Ga dat dan niet ontkennen, maar zeg bijvoorbeeld ik zie het niet, maar merk wel dat je er angstig van wordt. In plaats van de confrontatie aan te gaan, kan u ook over iets anders praten dan op dat moment aan de orde is (= afleiden). Ook humor kan moeilijke situaties vergemakkelijken. Geef op tijd en stond een complimentje, zonder te veel te betuttelen. Benadruk de positieve eigenschappen van de persoon. Behandel een dementerende met respect. Spreek hem toe met een duidelijke en lage stem. Ga op gelijke hoogte en dichtbij staan. Begin steeds met het noemen van zijn naam. Spreek in aanwezigheid van een dementerende niet over hem in de derde persoon, alsof hij er niet bij is. Vermijd woorden of thema s die de persoon angstig maken. De taal van het gevoel gebruiken Een dementerende krijgt het steeds moeilijker om woorden te begrijpen. Hij reageert steeds meer op de gevoelsboodschap die u overbrengt, het non-verbale. Let erop hoe u iets zegt. Uw houding, toon en gelaatsuitdrukking zijn erg belangrijk. Lichamelijk contact en aanwezig zijn, worden belangrijker dan praten. De gevoelswereld is voor een dementerende erg belangrijk. Probeer de gevoelens te ontdekken die achter zijn woorden liggen en ga daar op in. Speel zoveel mogelijk in op de zintuigen: met geliefkoosde muziek, met aangename geuren, met aangename smaken, Gebruik bij uw woorden gebaren en aanrakingen. Natuurlijk kan u zich nog altijd van woorden bedienen, maar dan zonder de hoop dat ze begrepen worden. U kan zelfs samen nog woorden spreken, in een liedje of een gebed. Dat zijn namelijk automatismen, die lang bewaard blijven. Geduld opbrengen Vaak vertoont een dementerende persoon vreemd of onaangepast gedrag, zoals roepen, tics, volgen, verzamelen, plots lachen of ongecontroleerd huilen. Deze en andere gedragingen vergen veel geduld van de mantelzorger. Denk eraan dat dit gedrag het gevolg is van de ziekte waarop de dementerende geen vat heeft. Wanneer er sprake is van agressie ziet u dat best als iets dat voortkomt uit de ziekte. De agressie is vaak overdreven, verkeerd gericht of een reactie op overvraagd zijn. Blijf kalm, want boos reageren kan de angst of de onrust nog groter maken. Probeer de persoon af te leiden. De betrokkene vergeet deze episode na een tijdje. Zorg er wel voor dat u uw eigen emoties en boosheid met iemand anders kunt bespreken. 4 5

4 Communicatie Antwoord eerlijk op de vragen die worden gesteld. Overvraag zelf de dementerende persoon niet. Bij moeilijkheden stelt u beter vragen waarop hij enkel met ja of nee kan antwoorden. Of vragen met weinig keuzemogelijkheden. (Wat wil je eten? Choco of gelei?) Veel vragen stellen is vaak bedreigend voor de dementerende omdat hij hier geconfronteerd wordt met zijn eigen achteruitgang. Ga dicht bij de persoon staan tijdens een gesprek. Maak oogcontact, zeg zijn naam. Eventuele aanrakingen kunnen een vorm van geruststelling zijn. Spreek traag en duidelijk, gebruik eenvoudige woorden en korte zinnen, niet meer dan één boodschap per keer meedelen, Hou er rekening mee dat alles wat meer tijd kost, ook antwoorden. Vergeet niet af en toe te controleren of de dementerende persoon heeft begrepen wat u heeft verteld. Titel Algemene tips Stimuleer de persoon in de dingen die nog mogelijk zijn maar vraag ook niet té veel. Wees ook niet te kritisch op het resultaat en geef zeker geen afkeurende commentaar. Als u toch iets uit handen neemt, doe dat dan op een tactvolle manier. Bied een luisterend oor. Gevoelens die met iemand gedeeld kunnen worden, lossen zich makkelijker op. Gevoelens die ingehouden worden, kunnen zich versterken of vervormen. Help met tijdsoriëntatie, door regelmatig op te merken: Het is nu half 11 en koffietijd Straks komt de dochter want zij komt altijd op woensdagavond Gebruik geheugensteuntjes zoals een mededelingenbord, een duidelijke kalender en een grote klok die overal zichtbaar is. Gebruik dingen uit het verleden (foto s, muziek, verhalen, rituelen,...) om rust en een goed gevoel op te wekken. In deze brochure vermelden we enkele belangrijke richtlijnen over de omgang met een dementerende persoon. Zoals wij van elkaar verschillen, zo bestaan er ook individuele verschillen tussen de dementerenden. Het is daarom niet ondenkbaar dat u na het lezen van deze folder nog vragen heeft. Wilt u meer weten of gewoon uw verhaal eens kwijt, aarzel dan niet om contact op te nemen met de geheugenkliniek. 6 7

5 Onze verpleegkundigen zijn iedere werkdag aanwezig van 8.30 uur tot uur. U kan hen bereiken op het nummer Onze psychologe kan u bereiken op het nummer Zij is iedere werkdag van 9 uur tot 17 uur aanwezig. Versie: 10 december 2012 Mariaziekenhuis vzw Maesensveld Overpelt Tel Fax info@mariaziekenhuis.be