Werkgevers brochure Stichting Burnout

Transcriptie

1 Werkgevers brochure Stichting Burnout 1.1 1

2 Inhoudsopgave 1. Burn-out: voorkomen of genezen? Waar bestaat de chronische stress uit? Burn-out: genezen of ontkennen/'pro forma aanpak'/ vaststellingsovereenkomst? Burnout meten? Do's don'ts bij burnout-herstel Chronische stress Burnout herstel aanpak Constructief voor werkgever en werknemer Burnoutpreventie...14 Bijlagen: 1 'Typisch burnout moment' SB model rondom stress en burnout info@burnout.nl 2

3 1. Burn-out: voorkomen of genezen? Voorkomen Preventie van burn-out is niet gemakkelijk. Tegen de tijd dat bij iemand de kenmerken zichtbaar worden, te weten 1) emotionele uitputting, 2) distantie, 3) laag zelfvertrouwen, is het meestal al te laat en IS de persoon burn-out of bijna burn-out. Om burn-out te voorkomen moet men dus eerder in het proces kijken: is er bij een medewerker sprake van chronische stress, EN is die persoon vatbaar voor burnout? Niet bij iedereen leidt chronische stress tot burn-out. Een oplossing waar wij als Stichting Burnout goede ervaring mee hebben bij werkgevers is het inrichten van stress-meet-tools op het intranet. Via de normale interne communicatiekanalen moet dan wel duidelijk worden gemaakt dat chonische stress ongezond is, en moet worden voorkomen. Door de stressoren weg te nemen, of per dag te beperken tot 30 minuten disstress, en/of door de copingvaardigheden van het inidividu te vergroten. Een uitstekend instrument om de disstress te meten is de 4DKL, Vier dimensonele klachtenlijst van Terluijn. Deze is gratis op het web te vinden, meestal in excel-vorm. Mail anders om een excel exemplaar met macro's te ontvangen. Mensen kunnen dan zelf een exemplaar downloaden, en de test zelf invullen zonder dat iemand anders dan zij zelf het resultaat ziet. Dat geeft veiligheid en privacy, en neemt drempels weg om de 4DKL in te vullen. Op het intranet kan gezegd worden dat bij een uitslag van 10 of meer 'disstress' burnou-gevaar dreigt, bij 'ongewijzigd beleid'. Dan weet de werknemer in kwestie dat hij/zij gevaar loopt, en kan hij/zij nagaan waar de chronische stress uit bestaat, en wat hij/zij er SAMEN met de werkomgeving iets aan kan doen. Burn-out voorkomen is dus moeilijk vanuit 'signaalherkenning' (men herkent het vaak te laat, het is erg moeilijk om het als buitenstaande bijtijds te signaleren), maar relatief eenvoudig vanuit 'stressmeting'. Genezen Men kan er ook voor kiezen NIET aan burn-out preventie te doen, en burn-outs te herstellen wanneer ze zich voordoen. Stichting Burnout heeft een dusdanig herstelprogramma (waar in paragraaf 9 op wordt ingegaan) dat burn-out eigenlijk altijd hersteld kan worden. Burn-out worden en ervan herstellen is niet zo erg als het lijkt voor het individu is het een enorm leerproces. 1.1 info@burnout.nl 3

4 Het gevaar van burn-outs toelaten is wel dat men de medewerker 6-9 maanden kwijt is (sneller gaat het niet, zie de informatie 'burnout cijfers' op burnout.nl en het wetenschappelijke onderzoek op ) Of het 'kwijt zijn' van een medewerker de bedrijfsgang hindert, hangt ervan af hoe vervangbaar iemand is. Omdat Stichting Burnout eigenlijk alle burnouts kan genezen binnen de ruime periode van 2 jaar ziekteijd, zien wij er niet altijd iets verkeerds in om NIET aan preventie te doen. Een goed begeleid burnoutherstel is ook een enorme leerervaring en sprong vooruit in persoonlijke groei. 1.1 info@burnout.nl 4

5 2.Waar bestaat de chronische stress uit? De werknemer zou, zelfs door een buitenstaander rustig bevraagd, wellicht niet eens zo duidelijk weten te benoemen waardoor hij of zij burn-out is geraakt, laat staan van welke stressoren hij of zij chronisch last van had. Dit komt omdat mensen met chronische stress vaak gevoelssignalen negeren en onderdrukken stresssignalen onderdrukken lichamelijke signalen niet herkennen c.q. Onderdrukken allemaal ten behoeve van 'een groot MOETEN' ten behoeve van een doel dat men zichzelf heeft gesteld, of dat de organisatie heeft gesteld. James Carroll zei in 1979 al dan burnout een 'ecologische dysfunctie' is: iets zit scheef tussen het individu en zijn omgeving, met name qua: voldoen aan behoeften van het individu. Het kan zijn dat het individuen zijn eigen behoeften niet kent, of chronisch heeft genegeerd, wellicht aangemoedigd door de werkomgeving. Maar op een gegeven moment houdt het 'niet voldoen aan eigen behoeften' op en komt 'plotsklaps' het 'burnout worden', of zoals het mooi in het Engels heet 'to fall ill', 'ziek vallen'. Zo wordt burnout ook beleefd. Aan 200 klanten is gevraagd hoe zij dat moment van 'burnout vallen' zouden omschrijven; het kan op 1 A4 en dat A4 is opgenomen als bijlage 1. 'Uitgebrand' (een andere goede beschrijving bestaat uit het eerste artikel over burnout, door dr. Herbert Freudenberger 1974 'Staff burn-out' een kort en krachtig artikel van zes pagina's). Om een werknemer weer wat bewustzijn en besef terug te brengen, vragen wij (Stichting Burnout) hem (haar) vaak de stress opbouw tot de burnout op schrift te stellen. Ook hebben wij een BBTI gemaakt, met de ca. 40 meest voorkomende 'burnout triggers'. Deze lijst invullend, begint iemand verfijnder te beseffen 'ja, dat was naar...' herinneringen komen terug, en vaak moet iemand huilen (= goed, verwerking). In populaire termen zeggen we: 'de balans van energiegevers en energievreters zat niet goed', of 'je hebt je grenzen niet goed aangegeven...we zullen nu nagaan waar je grenzen hebben gelegen, en wat de signalen bij jou zijn voordat je over je grens gaat'. In deze aanpak schuilt veel waarheid, die theoretisch is onderbouwd door de Duitser Sigrist. In paragraaf 8 gaan wij nader in hoe wij burnout genezen. Niet iedereen met chronische stress wordt burnout sommigen krijgen verhoogde bloeddruk en later hart- en vaatklachten, of krijgen 1.1 info@burnout.nl 5

6 verslavingsproblemen...maar een groot deel van de mensen is er vatbaar voor. Omgekeerd, wanneer een burnout optreedt, kan men wel altijd stellen dat er een periode van chronische stress is geweest. Soms verzwaard door prive-omstandigheden; Rahe & Holmes hebben gekwantificeerd hoeveel de 'tol' is van bepaalde standaard levensgebeurtenissen of 'overgangen'. In bijlage 2 hebben wij in een schema gezet wat allemaal meespeelt bij burnout en burnout-genezing. Wij spreken het graag met u door. 1.1 info@burnout.nl 6

7 3. burn-out: genezen of ontkennen/'pro forma aanpak'/ vaststellingsovereenkomst? Sommige werkgevers: a) denken dat burnout niet te genezen is b) zijn bang voor bezava consequenties, verhoging whk premies met 2-5 ton als een medewerker 'ziek-uit-dienst' gaat, werkgerelateerd 35-80% arbeidsongeschikt. Om die reden ontkennen ze een burnout, of negeren ze wat de medewerker aangeeft, en laten ze (zonder externe herstelinterventie) burnoute werknemers om de zoveel weken weer herbeginnen met werken. 'Uiteraard' vallen de werknemers weer uit: u kunt het vergelijken met een schoen waarin u lang gelopen hebt en die knelde; als u daarvan pauzeert voelt u zich wat beter, maar als u later weer begint te lopen in dezelfde knellende schoenen komen het oude 'balen' en oude pijnen snel weer terug. Het probleem is immers a) niet geanalyseerd (diepgaande probleemanalyse, zoals o.a. Met BBTI) b) er is niets veranderd: noch aan de eigen manier van lopen (= 'copen), noch aan de 'loopomstandigheden' (schoenen en eventueel andere omgevingsfactoren). Desalniettemin wordt dan gedreigd met advocaten, ontbinding arbeidsovereenkomst door verstoorde arbeidsrelatie, vaststellingsovereenkomst met zwijgplicht of wordt de werknemer dusdanig op de kast gejaagd dat deze uit zichzelf ontslag neemt. Deze methode is niet zeer ethisch; bovendien duur (veel advocaatstkosten) en riskant (de werknemer gaat bij het UWV uithuilen, laat zelf elders een burnout diagnose opstellen en neemt die mee). Als Stichting Burnout propageren wij: WEL herstellen dat is goedkoper, geeft een beter gevoel, en heeft een veel betere uitstraling op de rest van het personeel. Als de wensen van werknemer en organisatie niet meer bij elkaar passen: burnoutherstel gevolgd door outplacement, reïntegratie 'tweede spoor'. 1.1 info@burnout.nl 7

8 4. Burnout meten? Burnout is gelukkig goed te meten. De multidisciplinaire richtlijn burnout is uitstekend, en die van het Centrum voor Beroepsziekten zeker. De richtlijnen van het NHG en de NVAB komen op hetzelfde neer. Naast een gesprek zijn 3 tests heel waardevol: 1) de 4DKL, Vier Dimensionale Klachtenlijst, ooit 'uitgevonden' door bedrijfsarts dr. B. Terluijn. Met een disstress van >= 20 en somatisatie van >= 10 is een werknemer vaak burnout 2) de Ubos, Utrechtse Burn Out Schaal, wat een Nederlandse vertaling is van de wereldwijd toegepaste 'MBI', Maslach Burnout Inventory'. Deze kent 3 dimensies: a) emotionele uitputting (bij burnout: (zeer) hoog) b) distantie (bij burnout: (zeer) hoog) c) zicht/waardering van eigen Competenties (bij burnout vaak laag). 2 van deze 3 kenmerken maken iemand al burnout 3) de SCL-90, Symptoms Check List 90 (90 items). De SCL-90 wordt wereldwijd gebruikt, om in de breedte psychische symptomen in beeld te brengen. Aanvullend op vorige tests kan er bijvoorbeeld uit komen dat iemand veel angst heeft, slecht slaapt, of depressiever is dan een eerstelijnspatiënt. 1.1 info@burnout.nl 8

9 5. Do's don'ts bij burnout-herstel Veel nuttige zaken staan in het eerste artikel over burn-out ooit, 'Staff-burnout' van psycholoog dr. Herbert Freudenberger. Positief werken: sociale steun zekerheid externe interventie om van alles te bespreken (wordt op terug gekomen) eerste zes weken distantiefase Averechts werken: ontkenning stress bedreigingen, bv. van baan of loon (zoals looninhouding) dagelijks toch met werk worden geconfronteerd. Deze zaken die averechts werken vergroten de angst, en een burnout-er komt dan, toch al uitgeput, blijvend in de 'fight-flight-freeze' modus terecht. Komt daarbij niet tot rust, en zeker niet tot het leren van de lessen die allemaal mogelijk zijn door de aanloop tot de burnout met een stress/burnout specialist door te spreken

10 6. Chronische stress De mens is er niet op gebouwd de hele dag chronische stress te hebben. Chronische stress is eigenlijk pas mogelijk geworden door globalisering en automatisering. Van nature bestaat er ook eu-stress (zie dr. Hans Selye): als in een pauze een voetbalwedstrijdje wordt gespeeld, dan is dat opwindende, positieve, avontuurlijke stress waar mensen blij van worden. Dis-stress is de stress die als bedreiging wordt ervaren eigenlijk als bedreiging van homeostase, die de mens van nature wenst te handhaven (zeker het lichaam). Een stressor lokt een flight-fight-freeze reactie uit ('bevroren door angst') of, als het minder erg is, vergt een aanpassing van de mens. De mens is gebouwd om ca minuten disstress per dag te ervaren dus geen 8 urige werkdag vol stress, en ook niet een uur stressende file voor en na het werk. Niet alle chronische stress leidt tot burnout. In het bijzonder bij A1-types komt stress (disstress) meer tot uiting in verhoogde bloeddruk, en later in het leven: zwaarlijvigheid, suikerziekte, een zwak hart en dergelijke. Bij anderen mensen leidt het proces van 'zich steeds meer inzetten' terwijl aan eigen behoeften niet wordt toegekomen, tot een wat wisselvallige prestatie, en dan op een dag plotseling 'burnout', waarbij men zich emotioneel uitgeput voelt, snel geirriteerd en afstandelijk is (de medemens heeft nl. voor al die stress gezorgd, dus 'de vijand medemens' wordt nogal argwanend tegemoet getreden). Het vertrouwen in de eigen competenties is begrijpelijk laag, immers: steeds meer input leidde niet tot meer succes; aanvankelijk wel, maar later niet meer, meer input leidde tot minder output en daarna volgde een 'instorting' van energie. Waarmee tevens de 3 dimensies van de Maslach Burnout Inventory zijn toegelicht. Daarnaast is ook typerend: verminderde cognitieve vaardigheden, met name in de 'executive control systems'. Dus multitasking is onmogelijk, ook het overzien en indelen van werk is moeilijk. Stichting Burnout heeft een sorteertest met 40 woorden die gealfabetiseerd moeten worden; burnouters doen er 2 tot 5 keer zo lang over, of krijgen het helemaal niet af. Aan sommigen is de burnout helemaal niet te zien, tot je ze aan het werk zet en ziet dat ze veel fouten maken en weinig goed klaar krijgen. Bij anderen is het meteen te zien: huilen... Stress het gemakkelijkst tot stand te brengen door: maximale onvoorspelbaarheid minimale eigen regelruimte (al dan niet in combinatie met het complementaire stuk: totale supervisie/controle door een ander) 1.1 info@burnout.nl 10

11 7. Burnout herstel aanpak Stichting Burnout heeft een eigen herstelaanpak ontwikkeld op grond van bestaande wetenschap, en constante verbetering sinds onze oprichting in De wetenschap waar het met name op steunt zijn Diane Bernier (1998) en de promotie van Rosita Regedanz in 2008 (niet vrij verkrijgbar estukken, wel via te koop). Stichting Burnout heeft ook een eigen model gemaakt rond stress en burnout: u ziet het in bijlage 2. Waar veel burnoutherstelaanbieders op mikken is 'ontspanning', en verder 'de toekomst', 'waar krijg jij veel energie van?'. Dat is echter een voor de hand liggende en oppervlakkige aanpak die niet zal werken: terug in de functie knelt de schoen dan exact weer waar die knelde voor het ziekte verzuim. Burnout moet naar onze mening meer gezien worden als een 'hele reeks niet geleerde lessen' in de opbouwperiode naar de burnout toe (meestal 1 jaar of langer). De situatie vroeg om 'aanpassing', (vandaar dat burnout in DSM gedekt wordt door 'aanpassingsstoornis'), maar de mens was: niet in staat zich aan te passen, en/of de aanpassing ging ten koste van cruciale eigen behoeften de werknemer was zich vele lichamelijke en emotionele tekenen niet gewaar, of onderdrukte deze 'ten behoeve van een grote beloning op lange termijn' de werknemer had te weinig 'energievers', en/of teveel 'energievreters' zonder dat 'hij' er wat aan deed de werknemer kende zijn eigen grenzen (van gezondheid energie en herstel) niet; de werknemer had niet het zelfinzicht waar zijn vitaliteit lag de werknemer kon zijn eigen grenzen niet aangeven of de werknemer gaf zijn eigen grenzen wel aan, maar wist niet wat te doen als anderen er toch constant overheen gingen. In onze burnoutherstelaanpak gaan we de opbouw van de stress richting burnout heel nauwkeurig na. Wij inventariseren de stressfactoren met de BBTI, de copingstijlen door UCL (Utrechtse Copingstijl Lijst) en 'nabouwen' van het verleden. We zien daarbij de burnouter niet alleen als slachtoffer, maar ook als 'actor', iemand die iets deed of niet deed c.q. achterwege liet. In de teruggedraaide film gaan we alle momenten langs waarin de burnouter ANDERS had kunnen doen. Deze geleerde lessen worden vervolgens ook geoefend. Uiteraard blijven er soms zaken over waar het individu niets aan kan doen, en 1.1 info@burnout.nl 11

12 waar een mens, of deze mens, 'niet voor gebouwd is' (zoals wellicht een omgeving zonbder functieomschrijving, veel plichten en weinig middelen, totaal onvoorspelbaar met weinig eigen regelruimte). Dan moet verderop in de coaching met werkgever worden besproken: wat kan wel en niet aan de functie worden aangepast? Andere werkprocessen, andere functieomschrijving, andere inrichting werkplek (bijvoorbeeld: geen kantoortuin meer voor een HSP-er). Een uitgeschreven burnoutherstelaanpak is te vinden op onze site, of google op 'SB-2016 burnout' (de methode is 'nummer' SB-2016)

13 8. Constructief voor werkgever en werknemer Stichting Burnout wil constructief in de wereld staan, en dus constructief zijn voor werknemer en werkgever. Als de werkgever af wil van de medewerker, ook na eventueel burnoutherstel, maken wij dat aan de werknemer duidelijk (sommige mensen klampen zich te vast aan het verleden): 'Blijven heeft geen zin als de werkgever je weg wil hebben: er volgens tussentijdse slechte beoordelingen, of gaat al je verkeer na, plukt de paar priv s eruit en ontslaat je op staande voet...of men zet je onder druk op een vso, vaststellingsovereenkomst te tekenen'. Dan maken wij als SB (Stichting Burnout) aan de werknemer duidelijk dat het beter is te kiezen voor reintegratie spoor 2: burnoutherstel en vervolgens outplacement. Soms zijn er werknemers die graag burnout blijven, ziek thuis blijven, zonder enige stap te zetten naar herstel, zonder zelf te zoeken naar herstel. Dit soort burnouters wordt ons eerder aangereikt door werkgevers, die niet goed weten wat ze er mee moeten. Wij weken de kandidaat open en stimuleren hem of haar een actief plan te formuleren, o.a. door de gevolgen van ongewijzigd beleid te schetsen (bijna niemand wil een WIA keuring, dat schrikt erg af, en werkt mobiliserend). Verreweg de meeste burnouters komen naar SB via het web daarom is de website vooral op werknemers gericht. Typisch de werknemer die bij zichzelf burnout symptomen herkent, maar een huisarts heeft die weinig met psychische zaken op heeft, of een bedrijfsarts die geen enkele NVAB richtlijn inclusief diagnostische tests wil volgen. Die mensen gaan op 'burnout' googlen en komen bij SB uit

14 9. Burnoutpreventie Sommige landen, zoals Oostenrijk, zijn heel ver met burnout preventie en dat allemaal vrijwillig. In dat land bestaat uitstekend preventiemateriaal. Nederland vinden wij weinig principieel en vooral pragmatisch gericht: alleen bij niet gemakkelijk uitwisselbare werknemer of schaarste aan een bepaald soort personeel gaat men aan burnout preventie denken. Een burnout zien aankomen, van een ander, is moeilijk; als de burnoutkenmerken zichtbaar worden, is het vaak al te laat. Het helpt erg als er vanuit de leiding gezegd wordt: 'Wij geven om mensen, mocht je burnout dreigen te worden: meld het, we helpen je, we gaan je er niet uit gooien'. Dan worden mensen veel opener, en komen ze ook bijtijds bij P&O, of wie anders intern als burnout expert wordt aangewezen. Verder zit burnout qua imago in de slechte hoek: veel mensen willen zoals 'James Bond' zijn, alles aankunnen, geen eigen behoeften hebben, behalve ontspanning op zakenreis als rust en gelegenheid vzich vanzelf voor doen. Mensen willen ook ten dele zijn zoals robots: uiterlijk altijd hetzelfde ('professioneel'), zonder zichtbare eigen emoties. ('The Matrix'). Een menselijke werkomgeving, in plaats van 'HQ' omgeving met glazen ruiten en mantelpakjes helpt ook erg. SB heeft bij diverse organisaties burnoutpreventie ingericht op het intranet. Mensen kunnen dan bepaalde tests downloaden en thuis maken, zodat privacy verzekerd is; en aan de uitslag kunnen ze zien hoe groot de chronische stress is, en waar die uit bestaat. In een burnoutpreventie traject kunnen we bij een medewerker specifiek zijn stressgevoeligheden bespreken een aanpakken (door een combinatie van verandering van coping en van bedrijfsprocessen). Ook het hebben van een functiebeschrijving, en het zo planmatig mogelijk werken in plaats van 'ad hoc en chaotisch' helpt de chronische stress enorm te verlagen. Chronische stress verhoogt niet de prestaties, maar verlaagt ze en 'vreet aan' de gezondheid en de benodigde hersteltijd na het werk

15 Bijlage 1 'Typisch burnout moment' beleving In de literatuur is het nog weinig beschreven, maar veel klanten hebben in het ziekteverloop wel een tekenend moment van 'vallen', 'falling ill', 'falling burnout' zou je ook kunnen zeggen. Het Engels is hier mooier dan het Nederlands. In de periode voor de burnout ben je steeds meer gespannen. Je wilt bepaalde doelen halen, het kost steeds meer moeite. Je hebt minder plezier in het leven, veel dingen irriteren je. Je bent zelden of nooit meer ontspannen, in de zin dat je grapjes maakt, schaterlacht of je je erg ontspannen voelt. Dan volgt nog meer 'volhouden', maar komen de eerste 'concentratiefoutjes': attachments bij de mail vergeten, taken en collega's mijden, 'paniek dat je niet ziek mag worden'. 'Afwegen of je je ziek zult melden' Dan komt, toch op een onverwacht moment, al hing het voor jou of anderen al 'langer in de lucht': HET burnout moment. Bij verschillende mensen uit het zich verschillend, maar het ligt wel in de lijn van plotselinge onderstaande plotselinge extra symptomen: 1. Je staart naar een volle mail box en kunt eigenlijk niets zinnigs meer doen 2. Je wilt de auto of het OV nemen naar je werk...maar je krijgt het niet voor elkaar! 3. Je krijgt NIETS meer voor elkaar. Je wilt helemaal 'weg' met je geest en emotie 4. Je bent emotioneel plotseling erg labiel. 5. Je moet huilen: er komen bepaalde zaken, waarden naar boven die je lief zijn, en waar je om moet huilen omdat je die een lange tijd gemist hebt 6. Je vraagt je af OF er wat is is met je, en WAT er dan mis is met jezelf, en gaat acuut op zoek naar veel diagnose/leesstof over burnout... Dus: plotselinge inzakking van concentratie en cognitieve vermogens, met acute emotionele labiliteit, huilen, en angst voor de werkgever en/of werkplek. 1.1 info@burnout.nl 15

16