BROCHURE RENTEDERIVATEN

Transcriptie

1 BROCHURE RENTEDERIVATEN In deze brochure legt de AFM de belangrijkste eigenschappen van een rentederivaat uit en zijn vragen opgenomen die u kunt stellen aan uw bank. Deze brochure kunt u gebruiken als u in het verleden een rentederivaat heeft afgesloten, of als u van plan bent dit in de (nabije) toekomst te gaan doen. 1 WAT ZIJN RENTEDERIVATEN? Als u bij een bank een lening (voor de financiering van uw onderneming) afsluit met een variabele rente, loopt u een renterisico. Dit renterisico kunt u afdekken met een rentederivaat. De meest voorkomende soorten rentederivaten zijn renteswaps en rentecaps. Rentederivaten kunnen nuttig zijn om het renterisico af te dekken, het zijn echter wel ingewikkelde producten. Als u kiest voor een rentederivaat, zorg dan dat u de werking en de risico s van het product goed begrijpt. Laat u goed voorlichten door uw bank. Daarnaast kunt u kennis over de werking van deze producten in huis halen, bijvoorbeeld bij een advieskantoor dat zich specialiseert op het gebied van rentederivaten. WAAROM DEZE BROCHURE? De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft de dienstverlening van banken bij rentederivaten aan het midden- en kleinbedrijf (MKB) onderzocht. De belangrijkste conclusie uit dit onderzoek is dat banken deze dienstverlening kunnen verbeteren. De AFM is in gesprek met de banken om de dienstverlening naar een hoger niveau te krijgen. Deze brochure is met name bestemd voor ondernemingen in het MKB. De AFM vindt dat ook ondernemers een eigen verantwoordelijkheid hebben bij het afsluiten van rentederivaten. Een kritische houding van de ondernemer helpt om de dienstverlening te verbeteren. Gaat u in gesprek over een rentederivaat? Zorg dat u de werking van een rentederivaat begrijpt en stel vragen als zaken niet duidelijk zijn. 1 Hoewel de vragen die in de brochure zijn opgenomen en gesteld kunnen worden aan uw bank volgens de AFM de meest belangrijke zijn, moeten deze niet limitatief beschouwd worden.

2 WAT IS EEN RENTESWAP? Een renteswap of renteruil kan gebruikt worden om renterisico s af te dekken. De meest voorkomende vorm van de renteswap die MKB-ondernemingen afsluiten, is de zogenaamde payer-swap. U ruilt hierbij gedurende een bepaalde periode de variabele rente (Euribor) op uw lening met een vaste rente van de bank. Op deze manier wordt u beschermd tegen een eventuele stijging van de variabele rente in de toekomst. KLANT Vaste Rente (3%) BANK Variabele Rente (Euribor) Lening LENING (variabele rente + opslag) Met een renteswap betaalt u een vaste rente (bijvoorbeeld 3%) aan uw bank en ontvangt u de variabele rente (1-maands Euribor). Ervan uitgaande dat u dezelfde variabele rente betaalt op de lening, betaalt u per saldo dan de vaste rente plus de voor u geldende opslag aan de bank. Ongeacht of de variabele rente gedurende de looptijd stijgt of daalt, u blijft de vaste rente plus opslag betalen. Uw totale financieringskosten wijzigen alleen indien de opslag verandert. WAT IS EEN RENTECAP? Een rentecap kan gebruikt worden om renterisico s af te dekken. U kunt met een rentecap een eventuele stijging van de variabele rente (Euribor) van uw lening op een bepaald maximum vastleggen. U betaalt hiervoor een (eenmalige) premie aan de bank, die in veel gevallen bij de start van de overeenkomst betaald moet worden. Variabele rente RENTE Rentecap LOOPTIJD In onderstaand figuur 2 is door middel van een illustratie weergegeven hoe een rentecap werkt. Met een rentecap kunt u de variabele rente (1-maands Euribor) die u aan uw bank betaalt tot een maximum beperken (bijvoorbeeld tot 5,5%). Hiervoor moet u meestal aan het begin van de overeenkomst een premie betalen aan de bank. Soms kan de premie gedurende de looptijd worden betaald.

3 WELKE RISICO S ZIJN VERBONDEN AAN EEN RENTESWAP? Bij een dalende rente kan de renteswap voor u een negatieve waarde krijgen. Als u de swap vroegtijdig wilt beëindigen, bijvoorbeeld omdat u uw bedrijf verkoopt of de activiteiten staakt, moet u die negatieve marktwaarde van de renteswap afrekenen. U kunt dit vergelijken met een boeterente bij het vroegtijdig beëindigen van een lening met een vaste rente. Als de waarde van de renteswap voor u negatief is geworden, kan de bank u in bepaalde gevallen vragen om extra onderpand te geven, een zogenaamde margin call. Dit doet de bank om het risico af te dekken dat de vordering die de bank op u heeft, niet kan worden verhaald, bijvoorbeeld als u niet meer aan uw financiële verplichtingen kunt voldoen. Indien de nominale waarde van de renteswap groter is dan van de onderliggende lening, is er sprake van een zogenaamde overhedge. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als u de lening tussentijds extra aflost buiten de opgenomen aflossingen. De swap wordt niet automatisch verlaagd met de extra aflossing. Over het overtollig geworden deel van de swap blijft u dan de overeengekomen vaste rente betalen, terwijl daar op dat moment geen lening meer tegenover staat. Daarmee loopt u een risico. Een renteswap beschermt u alleen tegen een stijging van de variabele rente (Euribor). Uw totale financieringskosten kunnen nog steeds stijgen als de bank aanleiding ziet uw individuele kredietopslag te verhogen, of indien marktomstandigheden aanleiding zijn voor een invoering of verhoging van toeslagen op de variabele rente (zoals een liquiditeitstoeslag, geldmarkttoeslag e.d.). WELKE RISICO S ZIJN VERBONDEN AAN EEN RENTECAP? De (vooraf betaalde) premie kunt u in zijn geheel kwijt raken. Dit kan het geval zijn als de rente daalt en de waarde van de rentecap voor u hierdoor daalt tot nul. U kunt met een rentecap, in tegenstelling tot een renteswap, echter nooit achterblijven met een te betalen negatieve marktwaarde. Net als bij een renteswap geldt dat de rentecap alleen beschermt tegen een stijging van de variabele rente. De totale kosten van de lening kunnen nog steeds stijgen indien de individuele kredietopslag wordt verhoogd en/of indien afzonderlijke toeslagen worden ingevoerd of verhoogd. ZIJN ER ALTERNATIEVEN VOOR EEN RENTEDERIVAAT? In de praktijk wordt een rentederivaat vaak afgesloten in combinatie met een lening met een variabele rente. Het rentederivaat moet dan het risico van een stijgende rente afdekken. Een mogelijkheid om dit renterisico te voorkomen is een lening met vaste rente. Vergelijk de verschillende financieringsmogelijkheden en bepaal welke vorm het best aansluit bij uw behoefte, financiële situatie en risicobereidheid. Een adviseur kan u helpen bij het maken van deze beslissing.

4 MET OF ZONDER ADVIES? Een rentederivaat is wettelijk gezien een financieel instrument. Voor de dienstverlening van banken en adviseurs gelden bepaalde vereisten. Deze verschillen afhankelijk van het type dienst dat u afneemt. U kunt een rentederivaat zelfstandig afsluiten (dit wordt ook wel execution only genoemd), of u kunt zich laten adviseren door een bank of een externe adviseur. Als u gebruik maakt van advies selecteert de bank een of meer producten die het beste bij uw situatie passen en is de bank of externe adviseur ook verantwoordelijk voor het advies. Uiteraard kiest u er zelf voor om dit advies al dan niet op te volgen. Bij execution only kan de bank u informeren over verschillende mogelijkheden om uw renterisico af te dekken en bepaalt u zelf welk product het beste bij uw behoefte, financiële situatie en risicobereidheid past. De bank of externe adviseur horen u vooraf te informeren over de verplichtingen die bij de verschillende vormen van dienstverlening op u en hen van toepassing zijn. WELKE VERPLICHTINGEN HEB IK ALS IK KIES VOOR EXECUTION ONLY? Verplichtingen voorafgaand aan de transactie Voordat de bank op execution only basis een rentederivaat met u afsluit, bepaalt de bank of deze vorm van dienstverlening bij u past. U moet de bank informatie geven over uw kennis en ervaring op het gebied van rentederivaten. Vervolgens stelt u zelfstandig uw financiële behoefte vast en bepaalt u hoeveel renterisico u wilt lopen. U selecteert zelfstandig welk type derivaat het beste bij uw situatie past en voor welk bedrag en looptijd u dit derivaat wilt afsluiten. Verplichtingen tijdens de looptijd van de overeenkomst Bij execution only bent u verplicht om, gedurende de looptijd van de overeenkomst, de bank te informeren over relevante wijzigingen in uw (financiële) situatie. Bijvoorbeeld als u extra heeft afgelost op de financiering en het derivaat hiervoor aan wilt passen. WELKE VERPLICHTINGEN HEEFT DE BANK ALS IK KIES VOOR EXECUTION ONLY? De bank moet, voordat zij een transactie afsluit op basis van execution only, vaststellen of dit type dienstverlening bij u past. De bank baseert haar oordeel op de bij u ingewonnen informatie. De bank zal u hiervoor naar uw kennis van en ervaring met rentederivaten vragen. Daarnaast zal de bank u informatie moeten verstrekken op basis waarvan u de aard en risico s van de execution only beleggingsdienstverlening en het derivaat kunt beoordelen en in staat wordt een goede vergelijking te maken tussen passende alternatieven. Als het oordeel van de bank is dat execution only niet bij u past dan is zij verplicht u hiervoor te waarschuwen. Ten slotte dient de bank u ten minste één keer per jaar een overzicht van de afgesloten en nog lopende rentederivaten en te informeren over de marktwaarde daarvan toe te sturen.

5 WELKE VERPLICHTINGEN HEB IK ALS IK GEBRUIK MAAK VAN ADVIESDIENSTVERLENING? Verplichtingen voorafgaand aan de transactie U bent verplicht om de bank de juiste informatie te verschaffen over uw financiële situatie, doelstelling, kennis en ervaring en risicobereidheid. De bank kan u alleen op basis van deze informatie een passend advies geven over het financieel instrument of de financiële instrumenten die geschikt voor u zijn. De bank is verantwoordelijk voor het uitgebrachte advies. U bent niet verplicht om het advies van de bank op te volgen. Verplichtingen tijdens de looptijd van de overeenkomst Als er tijdens de looptijd van de overeenkomst veranderingen in uw financiële situatie zijn, moet u dit doorgeven aan de bank. Daarnaast bent u ook verantwoordelijk voor een goede vastlegging van het rentederivaat in uw jaarrekening. U kunt zich hierbij uiteraard laten helpen door een accountants- of administratiekantoor. WELKE VERPLICHTINGEN HEEFT DE BANK ALS IK GEBRUIK MAAK VAN ADVIESDIENSTVERLENING? De bank moet, voordat zij u adviseert, uw financiële positie, kennis en ervaring, doelstelling en risicobereidheid inventariseren. Bij het inventariseren van uw financiële positie moet de bank in ieder geval de financiële vooruitzichten en de leningvoorwaarden in kaart brengen. De bank selecteert, op basis van uw situatie, het rentederivaat dat het beste aansluit of de mogelijkheden die kunnen aansluiten bij uw behoefte. De bank hoort daarbij uit te leggen waarom zij dit specifieke rentederivaat of deze mogelijkheden het meest geschikt vindt. Daarnaast zal de bank u informatie moeten verstrekken op basis waarvan u de aard en risico s van de adviesdienstverlening en het derivaat kunt beoordelen en in staat wordt een goede vergelijking te maken tussen passende alternatieven. BENT U OP DE HOOGTE VAN DE (AANSTAANDE) WET- EN REGELGEVING OP HET GEBIED VAN RENTEDERIVATEN? Nadat u een rentederivaat heeft afgesloten, krijgt u te maken met (nieuwe) wetgeving op het gebied van rentederivaten. Een voorbeeld hiervan is de Europese regelgeving genaamd EMIR (European Market Infrastructure Regulation). EMIR is in het leven geroepen om de derivatenmarkt veiliger en transparanter te maken. Volgens de nieuwe EMIR-regels moet u als u een nieuw derivaat aangaat of een nog lopend derivatencontract heeft, samen met uw bank een aantal procedures hebben vastgelegd. Deze procedures, zoals het hebben van een geschillenregeling, zijn vooral bedoeld om u weerbaarder te maken in het gebruik van derivaten. Daarnaast zult u ook uw derivaat moeten gaan rapporteren. U kunt ervoor kiezen zelf te rapporteren of dit uit te besteden, bijvoorbeeld aan de bank met wie u het derivaat bent aangegaan. Om deze rapportages mogelijk te maken moeten partijen een Legal Entity Identifier (LEI) aanvragen. Dit kan in Nederland bij de Kamer van Koophandel. Hier zijn overigens wel kosten aan verbonden, informatie hierover vindt u op de site van de Kamer van Koophandel. Voor meer informatie over EMIR, zie ook