Gediplomeerden van het MBO van opleidingen ECABO

Transcriptie

1 Gediplomeerden van het MBO van opleidingen ECABO Analyse van de positie van gediplomeerden van het MBO van opleidingen binnen ECABO op basis van de gegevens van de MBO- Kaart 2009, 2010 en 2011 Utrecht, augustus 2012 DUO ONDERWIJSONDERZOEK drs. Vincent van Grinsven drs. Moniek de Weerd Postbus AR Utrecht telefoon: URL:

2 VOORWOORD Voor u ligt een rapportage over de analyse van de positie van deelnemers met een ECABO-opleiding op de arbeidsmarkt en in het vervolgonderwijs. De informatie is verkregen uit het onderzoek MBO- Kaart dat jaarlijks door DUO ONDERWIJSONDERZOEK wordt uitgevoerd in opdracht van ROC s, AOC s en vakscholen in Nederland. Bij het onderzoek MBO-Kaart wordt onderzocht wat de uitstroompositie is van gediplomeerden van het ROC/AOC/de vakinstelling ongeveer een half jaar na afstuderen. Dit onderzoek wordt al gedurende een groot aantal jaren uitgevoerd. ECABO Kenniscentrum beroepsonderwijs en bedrijfsleven heeft DUO ONDERWIJSONDERZOEK verzocht om nader in te zoomen op de opleidingen die vallen binnen het domein van ECABO. De voorliggende rapportage is een vervolg op onder andere de rapportages Gediplomeerden van het MBO van opleidingen ECABO van oktober 2010 over de uitkomsten van gediplomeerden van (met name) het schooljaar en Gediplomeerden van het MBO van opleidingen ECABO van oktober 2011 over de uitkomsten van gediplomeerden van (met name) het schooljaar ECABO is het landelijk kenniscentrum voor de economisch-administratieve, ICT- en veiligheidsberoepen. ECABO-opleidingen worden aangeboden in de beide leerwegen (BOL en BBL) en op alle niveaus (niveaus 1 t/m 4). Een centrale doelstelling van ECABO is een zo goed mogelijke aansluiting te bewerkstelligen van opleidingen op de arbeidsmarkt. Daarvoor is onder meer kennis nodig over de positie van afgestudeerden op de arbeidsmarkt. We hopen dat ECABO de in dit rapport gepresenteerde gegevens (wederom) goed kan gebruiken bij haar activiteiten als landelijk kenniscentrum. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 2

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 5 SAMENVATTING 9 1 HET ONDERZOEK MBO-KAART Afbakening van de onderzoekspopulatie MBO-verlaters Representativiteit uitkomsten en wegingsprocedure 15 2 EERSTE BESTEMMING Interne doorstroom Bestemming van gediplomeerde MBO-verlaters De keuze voor werken of doorleren Werkloosheid onder gediplomeerden 30 3 WERKEN Baanperspectief voor gediplomeerden Diplomarendement Objectieve benadering Subjectieve benadering Allocatie werkenden naar bedrijfstakken Beroepspraktijkvorming 44 4 OPNAME VAN MBO-VERLATERS DOOR DE ARBEIDSMARKT Opname vanuit optiek beroepen Opname vanuit optiek bedrijfstakken 48 5 DOORLEREN Doorstroom en kwalificatiewinst Aansluiting vervolgstudie en MBO-opleiding Objectieve benadering Subjectieve benadering 58 6 DOORSTROOM VAN MBO-VERLATERS NAAR HET HBO Doorstroom naar HBO-opleidingen verwant aan ECABO Doorstroom naar economische HBO-opleidingen 63 7 TEVREDENHEID OVER OPLEIDINGEN Tevredenheid over de opleiding Tevredenheid over de begeleiding door (leer)bedrijf 68 MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 3

4 BIJLAGEN 69 B1 Wegingsfactoren ECABO (2011) 70 B2 Eerste bestemming naar kwalificatierichting en leerweg 71 De Bijlagen 3 t/m 6 zijn opgenomen in de Bijlage Tabellen en vragenlijsten. Tabellen en vragenlijsten (deze zijn in een afzonderlijke band opgenomen) Tabellen per hoofdstuk Vragenlijst MBO-Kaart 2011 (BOL en BBL) B3 Voorbeelden classificatie diplomarendement B4 Voorbeelden classificatie aansluiting vervolgopleiding B5 Overzicht verwante HBO-opleidingen indeling ECABO B6 Overzicht verwante HBO-opleidingen standaardindeling MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 4

5 INLEIDING In deze inleiding willen we graag een korte toelichting geven bij het onderzoek MBO-Kaart, waarvan de informatie over gediplomeerden van 2009, 2010 en 2011 van opleidingen binnen ECABO, die in deze rapportage gepresenteerd wordt, afkomstig is. Daarnaast geven we aan hoe de uitkomsten gepresenteerd worden en hoe het rapport is opgebouwd. Het onderzoek MBO-Kaart Het schoolverlatersonderzoek MBO-Kaart wordt al een groot aantal jaren uitgevoerd in opdracht van individuele ROC s, AOC s en vakscholen in Nederland. Bij het onderzoek ontvangen gediplomeerde schoolverlaters een half jaar na het verlaten van de school een enquête met vragen over hun positie op dat moment. Daarbij komen onder meer de volgende thema s aan de orde: de eerste bestemming (werk, vervolgopleiding, werkloos, anders), informatie over werken (beroep, bedrijf, salaris, aanstelling, rol beroepspraktijkvorming), informatie over doorleren (vervolgopleiding, naam school), tevredenheid over een aantal kwaliteitsaspecten met betrekking tot de opleiding en de school (aansluiting, begeleiding, examinering etc.). In de afzonderlijke rapportage Tabellen en vragenlijsten zijn exemplaren van de vragenlijsten MBO-Kaart 2011 (BOL en BBL) opgenomen. In het onderstaande Overzicht 0.1 geven we een beeld van de totale landelijke deelname aan het onderzoek MBO-Kaart (of een maatwerktraject hiervan) in de afgelopen drie jaren 1. Overzicht 0.1 Deelname MBO-Kaart 2009, 2010 en aantal deelnemende ROC s aantal aangeschreven schoolverlaters respons 41% 40% 41% In 2011 zijn voor de 23 deelnemende instellingen gediplomeerden van opleidingen binnen ECABO aangeschreven, met een respons van 37%. In 2010 zijn in totaal gediplomeerden van opleidingen binnen ECABO aangeschreven, met een respons van 36% en in 2009 zijn in totaal gediplomeerden van opleidingen binnen ECABO aangeschreven, met een respons van 36%. De respons ligt voor ECABO daarmee ieder jaar iets lager dan de landelijke respons van alle opleidingen bij elkaar. 1 Uit non-responsonderzoek in 2005 en 2008 blijkt dat de gediplomeerden die niet op het onderzoek reageren, qua bestemming niet afwijken van de gediplomeerden die wel op het onderzoek reageren. We kunnen er daardoor vanuit gaan dat de groep respondenten een representatief beeld geeft voor de totale groep MBO-gediplomeerden. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 5

6 In Overzicht 0.2 is voor de groep aangeschreven schoolverlaters onderscheid gemaakt naar leerweg en niveau. De verdeling naar niveau is onder aangeschreven gediplomeerden van ECABO vergelijkbaar met de verdeling binnen de landelijke groep aangeschreven gediplomeerden. Naar leerweg zien we voor alle jaren een aanzienlijk verschil: gediplomeerden van ECABO hebben vaker een opleiding in de beroepsopleidende leerweg (BOL) gedaan dan we landelijk zien. Overz i cht 0.2 Verdeling deelname MBO-Kaart naar leerweg en niveau 2009, 2010 en 2011 jaar aantal aangeschreven niveau leerweg schoolverlaters niv. 1 en 2 niv. 3 en 4 BOL BBL Landelijk % 71% 63% 37% (alle opleidingen) % 69% 66% 34% % 71% 61% 39% ECABO % 70% 83% 17% % 73% 91% 9% % 74% 87% 13% Afbakening schoolverlaters In deze landelijke rapportage gaan we uit van de groep MBO-verlaters: gediplomeerden die het MBO-veld hebben verlaten. In totaal is op basis van deze afbakening informatie beschikbaar over gediplomeerde MBOverlaters van ECABO van de laatste drie jaar. In Onderstaand Overzicht 0.3 ziet u hoeveel gediplomeerden dit per jaar zijn. Daarnaast ziet u de onderverdeling van deze groep naar niveau, leerweg en geslacht. We zien dat de groep MBO-verlaters voor ECABO elk jaar ongeveer dezelfde opbouw heeft qua verdeling naar niveau, leerweg en geslacht. De groep MBO-verlaters bestaat, niet verwonderlijk, voor het merendeel uit gediplomeerden van opleidingen op niveau 3 en 4. Gediplomeerden van niveau 1 en 2 leren voor een belangrijk deel verder binnen het MBO. Overz i cht 0.3 Aantal MBO-verlaters met een opleiding ECABO 2009, 2010 en 2011 jaar aantal niveau leerweg geslacht MBO-verlaters niv. 1 en 2 niv. 3 en 4 BOL BBL man vrouw % 78% 84% 16% 52% 48% % 82% 91% 9% 54% 46% % 83% 85% 15% 51% 49% MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 6

7 Presentatie gegevens voor ECABO Binnen ECABO worden de gegevens gepresenteerd op het niveau van de volgende kwalificatierichtingen: Secretarieel Financieel-administratief Commercieel B, V & FI (Banken, Verzekeraars en Financiële Intermediairs) ICT en media Juridisch Orde en veiligheid Bij de interpretatie van de uitkomsten naar kwalificatierichting is het belangrijk om rekening te houden met de opbouw van de groep MBO-verlaters per kwalificatierichting. Niet binnen alle kwalificatierichtingen is de verhouding tussen de leerwegen (BOL / BBL), niveaus van de opleidingen en geslacht hetzelfde. In Overzicht 0.4 vindt u een overzicht van de opbouw van de groep MBO-verlaters van 2011 per kwalificatierichting binnen ECABO. Overz i cht 0.4 Aantal MBO-verlaters met een opleiding ECABO, naar kwalificatierichting, 2011 kwalificatierichting aantal niveau leerweg geslacht MBOverlaters niv. 1 en 2 niv. 3 en 4 BOL BBL man vrouw Secretarieel % 82% 85% 15% 1% 99% Financieel-administratief % 85% 88% 12% 50% 50% Commercieel % 92% 8% 54% 46% B, V & FI % 43% 57% 42% 58% ICT en media % 90% 94% 6% 98% 2% Juridisch % 93% 7% 26% 74% Orde en veiligheid % 20% 77% 23% 72% 28% Uitkomsten van kwalificatierichtingen met minder dan 20 gediplomeerden, worden wel in de figuren gepresenteerd, maar worden niet bij de analyse betrokken. In de figuren wordt per kwalificatie aangegeven om hoeveel gediplomeerden het gaat (n=). Vergelijking met uitkomsten op landelijk niveau De uitkomsten voor ECABO als geheel worden, waar mogelijk, vergeleken met de uitkomsten op landelijk niveau. De landelijke uitkomsten zijn de uitkomsten van de gediplomeerden (MBOverlaters) van alle MBO-opleidingen, leerwegen en niveaus die hebben meegedaan aan het onderzoek MBO-Kaart. In het rapport worden de landelijke uitkomsten onder andere aangeduid als landelijk en landelijk niveau. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 7

8 Opbouw rapport Voorafgaand aan de werkelijke analyse zullen we in Hoofdstuk 1 meer in detail stilstaan bij het onderzoek MBO-Kaart en de representativiteit van de uitkomsten. Dit is noodzakelijk om tot een goede interpretatie van de uitkomsten te komen. Vervolgens bekijken we in Hoofdstuk 2 de bestemming van de gediplomeerden. In Hoofdstuk 3 gaan we dieper in op de gediplomeerden die zijn gaan werken en in Hoofdstuk 4 komt de opname van gediplomeerden door de arbeidsmarkt aan de orde. In Hoofdstuk 5 gaan we dieper in op de gediplomeerden die gekozen hebben voor een vervolgopleiding en in Hoofdstuk 6 bekijken we de doorstroom naar het vervolgonderwijs vanuit het oogpunt van economische HBO-opleidingen. In Hoofdstuk 7 gaan we in op de tevredenheid van gediplomeerden over de door hen gevolgde opleiding. Voorafgaand aan hoofdstuk 1 is een Samenvatting opgenomen met de belangrijkste uitkomsten. Niet alle uitkomsten die in deze rapportage geanalyseerd worden, worden in de vorm van grafieken of tabellen gepresenteerd. In de afzonderlijke rapportage Tabellen en vragenlijsten vindt u daarom een uitgebreide tabellenbijlage met daarin de uitkomsten die voor de analyse zijn gebruikt. Ze houden dezelfde volgorde aan als dit rapport. In de tabellenbijlage vindt u ook de uitkomsten uitgesplitst naar opleiding (cluster) binnen ECABO. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 8

9 SAMENVATTING In dit hoofdstuk geven we een samenvattende typering van de keuzes en posities van gediplomeerden van opleidingen ECABO van 2009, 2010 en De gegevens in deze rapportage zijn afkomstig van het onderzoek MBO-Kaart. Na diplomering het MBO verlaten of binnen het MBO doorstromen? Niet alle gediplomeerden gaan direct van school; een aantal kiest ervoor om zich binnen het MBO verder te kwalificeren. Van alle gediplomeerden van opleidingen ECABO kiest een kwart (25%) voor een vervolgopleiding op de eigen school (zij stromen intern door). Binnen ECABO is de interne doorstroom relatief groot voor de kwalificatierichting Financieel-administratief. Gediplomeerden van de kwalificatierichtingen B, V & FI en Juridisch kiezen er allemaal voor om het MBO te verlaten. De uitkomsten voor de verschillende kwalificatierichtingen hangen voor een belangrijk deel samen met het niveau van de opleidingen binnen een kwalificatierichting. Niet verwonderlijk zijn het met name gediplomeerden van niveau 1, niveau 2 en niveau 3 die vaak verder leren op het MBO; van de gediplomeerden van ECABO van niveau 4 leren vier gediplomeerden door op het MBO. Van kwalificatierichtingen met relatief veel opleidingen op niveau 4 zal de interne doorstroom dan ook kleiner zijn dan voor kwalificatierichtingen met relatief meer opleidingen op de lagere niveaus. De interne doorstroom voor opleidingen ECABO van niveau 3 is opvallend hoog in vergelijking met de landelijke uitkomsten. Wat ook opvalt is de geringe interne doorstroom van BBL-ers van opleidingen ECABO (8% stroomt in 2011 door binnen de eigen school) ten opzichte van het landelijke niveau (18% van alle BBL-ers stroomt in 2011 door binnen de eigen school). Van gediplomeerden die het ROC, AOC of de vakschool verlaten (75%) gaat een (klein) deel toch verder op het MBO, maar op een andere school. Een groter deel verlaat echter het MBO-veld en kiest na diplomering voor de arbeidsmarkt of een andere vervolgopleiding dan een MBO-opleiding, de zogenaamde MBO-verlaters. Deze groep MBO-verlaters staat verder centraal in deze samenvatting. Gewogen uitkomsten voor MBO-verlaters: De uitkomsten van het onderzoek zijn op een tweetal punten gewogen. Ten eerste is het landelijke bestand MBO-verlaters gewogen naar kenniscentrum. Hiermee is de oververtegenwoordiging van sommige kenniscentra en de ondervertegenwoordiging van andere kenniscentra in het landelijke bestand ondervangen. Ten tweede zijn de uitkomsten voor ECABO als geheel gewogen. Hiermee is de oververtegenwoordiging of ondervertegenwoordiging van kwalificatierichtingen ondervangen. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 9

10 Bestemming MBO-verlaters Van de MBO-verlaters van 2011 van opleidingen binnen ECABO is 47% gaan werken (zie Figuur S.1). Dit is minder vaak dan we landelijk, onder MBO-verlaters van alle opleidingen, zien (64%). MBO-verlaters van opleidingen ECABO kiezen relatief vaker voor een vervolgopleiding; voltijds (27%) of in combinatie met werk (13%) dan we landelijk zien (respectievelijk 18% en 10%). Binnen ECABO zien we dat het aandeel gediplomeerden dat gaat werken met name hoog is onder MBO-verlaters van de kwalificatierichting Orde en veiligheid (78%). Onder gediplomeerden van niveau 4 zien we dat het aandeel gediplomeerden dat gaat werken met name hoog is onder MBOverlaters van de kwalificatierichting B, V & FI (59%). Gediplomeerden die zijn gaan doorleren, zijn met name te vinden onder MBO-verlaters van de kwalificatierichting Juridisch (50%). Van alle gediplomeerden ECABO van 2011 die het MBO hebben verlaten is 12% op het moment van onderzoek, ongeveer een half jaar na het behalen van het diploma, (nog) werkloos (zie Figuur S.1). Bepaalde groepen binnen de MBO-verlaters van ECABO worden (iets) vaker geconfronteerd met werkloosheid dan andere. Deze groepen zijn: gediplomeerden van de kwalificatierichting Orde en Veiligheid, gediplomeerden van niveau 1 en 2, BOL-gediplomeerden en allochtonen. Figu ur S.1 Eerste bestemming van MBO-verlaters ECABO naar kwalificatierichting, 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=222) 55% 11% 17% 15% 2% Financieel-administratief (n=278) 37% 15% 32% 14% 2% Commercieel (n=167) 29% 20% 44% 1% 5% B, V & FI (n=101) 59% 14% 22% 5% ICT en media (n=266) 45% 12% 30% 13% Juridisch (n=131) 28% 11% 50% 7% 4% Orde en veiligheid (n=148) 78% 4% 1% 16% 1% ECABO 2011 (n=1329) 47% 13% 27% 12% 1% Landelijk 2011 (n=10289) 64% 10% 18% 6% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 10

11 Perspectieven op de arbeidsmarkt Gemiddeld genomen hebben de gediplomeerden van 2011 snel een baan gevonden; 83% is binnen drie maanden aan de slag en de helft (52%) zelfs binnen 1 maand. Bijna de helft (47%) van de gediplomeerden van 2011 heeft op het moment van onderzoek (al) een vaste aanstelling. Verder kunnen we vaststellen dat 48% van de werkende gediplomeerden van ECABO van 2011 een baan heeft gevonden die direct aansluit op de door hen gevolgde opleidingen (zie Figuur S.2). Vergeleken met 2010 vinden de gediplomeerden van 2011 sneller een baan en verdienen zij gemiddeld meer (op basis van een 38-urige werkweek); gediplomeerden van 2011 hebben ongeveer even vaak een vaste aanstelling als we zagen voor gediplomeerden in BBL-ers van ECABO (die werken) hebben een (iets) gunstiger baanperspectief dan (werkende) gediplomeerden met een BOL-opleiding. BBL-ers vinden gemiddeld sneller een baan dan BOL-ers (het merendeel blijft bij de werkgever waar zij ook tijdens de studie hebben gewerkt) en hebben een half jaar na diplomering (al) vaker een vaste aanstelling. Ook het salaris van BBL-ers is gemiddeld hoger dan van werkende BOL-ers. We zien daarnaast dat BBL-ers vaker dan BOL-ers een baan hebben direct in het verlengde van hun opleiding en vaker tevreden zijn over de zinvolheid van de opleiding. Dit beeld zagen we ook in de voorgaande jaren. Figu ur S.2 Ligt het beroep in het verlengde van de opleiding (direct in het verlengde, binnen het kenniscentrum dan wel binnen de sector), 2011? (voor ECABO (totaal) gewogen) ECABO 2011 (n=662) 48% 76% 87% ECABO 2010 (n=926) 40% 77% 86% ECABO 2009 (n=956) 41% 81% 89% 0% 20% 40% 60% 80% 100% direct in verlengde binnen domein kenniscentrum binnen domein sector De perspectieven op de arbeidsmarkt zijn voor gediplomeerden van opleidingen ECABO op de meeste aspecten minder goed dan we landelijk zien, onder alle gediplomeerde MBO-verlaters bij elkaar. Voor een belangrijk deel hangt dit samen met de opbouw van de groep gediplomeerden; landelijk gezien is het aandeel BBL-ers in de populatie MBO-verlaters dat aan het onderzoek heeft deelgenomen duidelijk groter dan we voor ECABO zien (zie Overzicht 0.2 op pagina 6) en het zijn juist de BBL-ers die betere perspectieven hebben op de arbeidsmarkt. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 11

12 Binnen ECABO valt met name de kwalificatierichting B, V & FI op als we kijken naar het baanperspectief. Gediplomeerden van deze opleidingen vinden het vaakst binnen 3 maanden een baan, werken het vaakst bij het bedrijf waar zij beroepspraktijkvorming hebben gehad of hebben gewerkt tijdens de opleiding, hebben iets vaker een vaste aanstelling en hebben gemiddeld het hoogste bruto maandsalaris van alle kwalificatierichtingen. Zij werken bovendien samen met gediplomeerden van de kwalificatierichting ICT en media - het vaakst op het moment van onderzoek bij hun eerste werkgever. De contacten die worden opgedaan tijdens de beroepspraktijkvorming (bpv) spelen een belangrijke rol bij de kansen op de arbeidsmarkt. Gediplomeerden die zijn gaan werken bij het (bpv-)bedrijf waar zij tijdens de opleiding hebben gewerkt of de bpv hebben gevolgd, hebben een gunstiger baanperspectief. Niet alleen komen zij sneller aan een baan, zij hebben ook vaker een vaste aanstelling en een hoger gemiddeld salaris. Daarnaast werken zij vaker in een beroep dat direct aansluit bij de gevolgde opleiding en zijn zij vaker tevreden over de zinvolheid van de opleiding. Het verschil in perspectieven op de arbeidsmarkt tussen gediplomeerden die bij een bpv-bedrijf werken en gediplomeerden die niet bij een bpv-bedrijf werken is vooral groot onder BBL-ers. Opbrengst van het MBO voor de arbeidsmarkt Naast de kansen en mogelijkheden van MBO-verlaters op de arbeidsmarkt, hebben we ook een beeld kunnen geven van wat de MBO-verlaters van ECABO betekenen voor de arbeidsmarkt. We kijken daarbij met name naar de beroepen en bedrijfstakken. Vanuit het perspectief van de beroepen waar gediplomeerden van 2011 (landelijk) zijn gaan werken, zien we dat driekwart van de gediplomeerden, die werken in een beroep dat binnen het domein van ECABO valt, ook een opleiding binnen ECABO heeft gevolgd (76%). Gediplomeerden van 2011 die zijn gaan werken in de kwalificatierichtingen B, V & FI (95%) en ICT en media (89%) hebben in grote meerderheid ook een opleiding gevolgd binnen de betreffende kwalificatierichting. Gediplomeerden die werkzaam zijn in de kwalificatierichting Commercieel hebben relatief vaak een opleiding gevolgd buiten het domein van ECABO (49%). Vanuit de optiek van de bedrijfstakken (de bedrijven waar de gediplomeerden werken) zien we dat gediplomeerden van ECABO met name belangrijk zijn voor de bedrijfstak Financiële instellingen, de bedrijfstak Informatie en communicatie en de bedrijfstak Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen. Doorleren op het HBO Van alle gediplomeerde MBO-verlaters van opleidingen ECABO (dus ongeacht van welk niveau en of zij verder leren of niet) gaat in % naar het HBO. Landelijk, onder MBO-verlaters van alle opleidingen die aan het onderzoek hebben meegedaan, is dit aandeel duidelijk minder groot (23%). Bekijken we de doorstroom naar het HBO voor ECABO alleen voor de gediplomeerden van niveau 4 MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 12

13 (in principe hebben alleen deze gediplomeerden toegang tot het HBO) dan is het aandeel dat doorstroomt naar het HBO groter (48% in 2011). Het aandeel doorlerenden op het HBO is het grootst onder gediplomeerden van de kwalificatierichting Commercieel, onder mannen, onder allochtonen en MBO-verlaters uit de regio Zuidoost. Van de gediplomeerden van ECABO (BOL van niveau 4) die doorstromen naar het HBO, kiest ieder jaar rond de 84% voor een opleiding in de sector Economie (op basis van de indeling van ECABO) (zie Figuur S.3). Hanteren we echter de landelijke indeling dan zien we dat het aandeel van de gediplomeerden van ECABO dat heeft gekozen voor een opleiding binnen de sector van de gevolgde MBO-opleiding (en dus in de sector Economie) lager is (79% in 2011). Binnen ECABO kiezen vooral de gediplomeerden van de kwalificatierichtingen B, V & FI (95%) en Financieel-administratief (91%) voor een HBO-opleiding binnen de sector Economie (op basis van de indeling van ECABO). Gediplomeerden van de kwalificatierichting Commercieel kiezen daarentegen juist relatief vaak voor een opleiding in een andere sector dan de sector Economie (24%). Figu ur S.3 Aandeel MBO-verlaters met een BOL-opleiding op niveau 4 dat doorleert op het HBO binnen de eigen sector, (voor ECABO (totaal) gewogen) (indeling ECABO). Secretarieel (n=45) 84% 78% 78% Financieel-administratief (n=85) 91% 92% 92% Commercieel (n=85) 76% 80% 87% B, V & FI (n=22) 95% 87% 92% ICT en media (n=80) 80% 77% 80% Juridisch (n=68) 85% 87% 82% ECABO (n=379) 83% 84% 85% 0% 20% 40% 60% 80% 100% MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 13

14 Opbrengsten voor het HBO Als we de doorstroom naar het HBO bekijken van alle MBO-ers die aan het onderzoek hebben meegedaan (ongeacht welke opleiding zij hebben gedaan), zien we dat van alle doorlerende MBOers die een HBO-opleiding verwant aan ECABO zijn gaan doen, 46% van opleidingen van ECABO afkomstig is. Van alle MBO-ers die voor een economische HBO-opleiding hebben gekozen (aan ECABO verwante opleidingen plus niet-verwante opleidingen binnen de sector Economie) is 42% afkomstig van MBO-opleidingen binnen het domein van ECABO. Gediplomeerden ECABO zijn dus erg belangrijk voor de instroom van MBO-ers in economische HBO-opleidingen. Terugblik op de MBO-opleiding Over het algemeen zijn de gediplomeerden van ECABO tevreden over de opleiding die zij gevolgd hebben, zowel wat betreft de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie tijdens het praktijkgedeelte of het werk (69%), als over de zinvolheid van de opleiding als zij kijken naar wat zij op dit moment doen (71%). Op landelijk niveau zijn de gediplomeerden ongeveer even vaak tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (71%) en iets vaker tevreden over de zinvolheid van de opleiding (75%). Binnen ECABO zijn de gediplomeerden van de kwalificatierichtingen B, V & FI en Orde en veiligheid het meest tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (beide 79%); gediplomeerden van de kwalificatierichting B, V & FI zijn het meest tevreden over de zinvolheid van de opleiding (80%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 14

15 1 HET ONDERZOEK MBO-KAART Om de uitkomsten over de positie van gediplomeerden van ECABO-opleidingen op een juiste wijze te interpreteren, is het belangrijk dat men weet hoe de gegevens tot stand zijn gekomen. Daarom willen we voorafgaand aan de analyse van de positie van gediplomeerden van opleidingen ECABO een toelichting geven over de afbakening van de onderzoekspopulatie, het onderzoeksbestand dat uit het onderzoek MBO-Kaart ontstaat en de gevolgen daarvan voor de representativiteit van de gegevens. 1.1 Afbakening van de onderzoekspopulatie MBO-verlaters In landelijke rapportages gaan we doorgaans uit van een iets andere afbakening van de populatie schoolverlaters dan in het onderzoek (en de rapportages) voor de deelnemende instellingen. Gaat het in het onderzoek MBO-Kaart voor instellingen met name om de opbrengst op instellingsniveau (en de organisatorische niveaus daarbinnen), in landelijke rapportages gaat het meer om de opbrengst van het gehele MBO-veld. Om deze reden bakenen we de onderzoekspopulatie in landelijke rapporten af als de groep MBOverlaters. Zijn zij bijvoorbeeld gaan werken of leren zij door op het HBO? Gediplomeerden die verder leren op de eigen school of op een andere MBO-instelling dan waar zij een diploma hebben behaald, worden daarmee buiten beschouwing gelaten. De uitkomsten die in dit rapport worden gepresenteerd, hebben dus betrekking op gediplomeerde MBO-verlaters en niet op alle gediplomeerden van MBO-opleidingen. In totaal is op basis van deze afbakening informatie beschikbaar over gediplomeerde MBO-verlaters van ECABOopleidingen van de laatste drie jaar (zie Overzicht 0.3 in de Inleiding). Alleen de uitkomsten die worden gepresenteerd in paragraaf 2.1 (interne doorstroom), hebben betrekking op alle gediplomeerden van MBO-opleidingen ECABO. 1.2 Representativiteit uitkomsten en wegingprocedure Wegingen Hoewel de MBO-Kaart een landelijk onderzoek is, doen niet alle MBO-instellingen in Nederland (ieder jaar en met alle opleidingen) mee. Daarnaast zijn de opleidingen (en de deelname hieraan) niet gelijk verspreid over de scholen. Er is op voorhand dus geen sprake van een onderzoek onder de gehele (landelijke) populatie gediplomeerde schoolverlaters. Tevens is geen sprake van een beredeneerde steekproef. Het kan daarom voorkomen dat, naast het feit dat niet alle schoolverlaters van alle opleidingen in gelijke mate responderen, bepaalde opleidingen oververtegenwoordigd of ondervertegenwoordigd zijn in het onderzoeksbestand. Doorgaans zijn bijvoorbeeld de opleidingen binnen ECABO en Calibris in het landelijke bestand oververtegenwoordigd. In het MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 15

16 onderzoeksbestand MBO-Kaart 2011 zien we dat opleidingen ECABO naar verhouding iets minder vaak voorkomen dan op landelijk niveau. Daarnaast hebben we in het onderzoeksbestand vastgesteld dat binnen ECABO onder de responderende gediplomeerden een oververtegenwoordiging bestaat van onder andere de opleidingen binnen de kwalificatierichtingen B, V & FI en Juridisch, terwijl de opleidingen binnen onder andere de kwalificatierichtingen Commercieel en Orde en veiligheid zijn ondervertegenwoordigd. Om deze onder- of oververtegenwoordiging van opleidingen in het onderzoeksbestand te ondervangen, hebben we de uitkomsten van het onderzoek gewogen. Het wegen van het onderzoeksbestand houdt in dat we de verdeling in opleidingen in de landelijke populatie doorvoeren in het onderzoeksbestand. Voor de analyse van de uitkomsten in deze rapportage hebben we op het bestand een tweetal wegingen toegepast. We zijn hierbij uitgegaan van de landelijke populatie op basis van het aantal diploma s per opleiding en jaar in het MBO-veld 2. De eerste weging heeft betrekking op de uitkomsten op landelijk niveau (alle opleidingen bij elkaar). Deze weging gebeurt op basis van de verdeling van het aantal gediplomeerden naar kenniscentrum. Hiermee voorkomen we een onder- of oververtegenwoordiging van een kenniscentrum in de totaaluitkomsten van het onderzoek op landelijk niveau. De tweede weging heeft betrekking op de uitkomsten op het niveau van (alle opleidingen van) ECABO. Deze weging gebeurt op basis van de verdeling van het aantal gediplomeerden naar kwalificatierichting binnen ECABO. Hiermee voorkomen we een onder- of oververtegenwoordiging van een kwalificatierichting in de totaaluitkomsten voor ECABO. Het resultaat van beide wegingen is dat: de verdeling naar kenniscentrum in het onderzoeksbestand gelijk is aan de verdeling naar kenniscentrum in de landelijke populatie. de verdeling naar kwalificatierichting binnen ECABO in het onderzoeksbestand gelijk is aan de verdeling naar kwalificatierichting binnen ECABO in de landelijke populatie. Beide wegingen zijn voor alle jaren (2009, 2010 en 2011) afzonderlijk gedaan. Dat betekent dat de uitkomsten van 2011 zijn gewogen op basis van gegevens over het aantal diploma s in 2011, de uitkomsten voor 2010 gewogen zijn op basis van gegevens over het aantal diploma s in 2010 en die van 2009 op basis van gegevens over het aantal diploma s in Op de volgende pagina staat een voorbeeld van hoe een weging werkt. De aantallen in dit voorbeeld zijn fictief. In Bijlage 1 vindt u de werkelijke wegingsfactoren voor kwalificatierichtingen binnen ECABO in Het meest ideale uitgangspunt is een landelijke populatie met eenzelfde afbakening als de onderzoekspopulatie, namelijk de MBOverlaters. Een dergelijk bestand is echter niet voorhanden. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 16

17 Voorbeeld weging op niveau ECABO: De landelijke verhouding in aantal diploma s (of gediplomeerden) voor kwalificatierichtingen binnen ECABO is als volgt: - Secretarieel Financieel-administratief Juridisch 1500 De onderlinge verhouding is hierbij 45%, 40% en 15%. De verdeling in het onderzoeksbestand is als volgt: - Secretarieel Financieel-administratief Juridisch 180 De onderlinge verhouding is hierbij 40%, 42% en 18%. In dit geval zijn de opleidingen Juridisch en Financieel-administratief licht oververtegenwoordigd in het onderzoeksbestand en de opleidingen Secretarieel ondervertegenwoordigd. Om de uitkomsten representatief te maken worden de uitkomsten van Secretarieel vermenigvuldigd met een (wegings)factor 1,125 (45/40), de uitkomsten van Financieel-administratief met een (wegings)factor 0,95 (40/42) en de uitkomsten van Juridisch met een (wegings)factor 0,83 (15/18). In de titel van diverse figuren in deze rapportage staat de toevoeging voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen. Dit betekent dat de landelijke gegevens en de gegevens voor ECABO als geheel gewogen zijn, maar de gegevens voor de kwalificatierichtingen ongewogen zijn weergegeven. Dit zijn de percentages (en aantallen) zoals deze in het onderzoeksbestand voorkomen. Hierdoor kan het voorkomen dat de aantallen van de kwalificatierichtingen niet optellen tot het aantal dat genoemd wordt voor ECABO. Representativiteit Naast de wegingen, kunnen we ook bekijken wat de representativiteit van de responsgroep is ten opzichte van de totale populatie (MBO-gediplomeerden van ECABO van 2011 of op landelijk niveau). Het onderzoek is niet uitgevoerd onder de gehele populatie MBO-gediplomeerden (van 2011) voor ECABO of landelijk. Er is ook geen sprake van een beredeneerde steekproef, maar omdat uit non-responsonderzoek blijkt dat de non-respondenten niet inhoudelijk afwijken van de respondenten, kunnen we de responsgroep wel bekijken als een steekproef. Op basis van de (met behulp van de respons verkregen) gegevens, kan een schatting worden gemaakt van de werkelijkheid. Van deze schatting kunnen we aangeven hoe nauwkeurig en betrouwbaar deze is. De nauwkeurigheid van de resultaten wordt aangegeven met nauwkeurigheidsmarges die worden bepaald door: - de omvang van de respons, - het gevonden percentage (de uikomst), MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 17

18 - het betrouwbaarheidsniveau. Meestal wordt een betrouwbaarheidsniveau van 95% aangehouden, wat inhoudt dat er een kans van 95% is dat de schattingen correct zijn. Tabel nauwkeurigheidsmarges Steekproefgrootte / Responsgroep Uitkomst 50%-50% Uitkomst 75%-25% Uitkomst 90%-10% 20 21,9% 19,0% 13,1% 50 13,8% 12,0% 8,3% 75 11,3% 9,8% 6,8% 100 9,8% 8,5% 5,9% 150 8,0% 6,9% 4,8% 200 6,9% 6,0% 4,1% 500 4,3% 3,8% 2,6% ,0% 2,6% 1,8% ,4% 2,1% 1,5% ,1% 1,8% 1,3% Als toelichting geven we de volgende voorbeelden: Voorbeeld 1 Bij een respons van 200 gediplomeerden dient bij een resultaat 75% van de gediplomeerden is tevreden over de aansluiting van de theorie op de praktijk en 25% niet rekening te worden gehouden dat de werkelijke percentages (in de populatie van gediplomeerden ECABO) zullen liggen tussen respectievelijk: - tevreden: tussen de 69,0% (75% -6,0%) en 81,0% (75% + 6,0%); - niet tevreden: tussen de 19,0% en 31,0%. Voorbeeld 2 Bij een respons van gediplomeerden dient bij een resultaat waarbij 50% van de gediplomeerden gaat werken en 50% niet rekening gehouden te worden dat de werkelijke percentages werkenden (in de populatie gediplomeerden van ECABO) zullen liggen tussen de 47,9% (50% -2,1%) en 52,1% (50% + 2,1%). Het gaat hierbij om het niveau van ECABO als geheel, op basis van het absolute aantal gediplomeerden dat in 2011 een diploma heeft gehaald en het absolute aantal respondenten (of interne doorstromers in paragraaf 2.1) waarover we gegevens hebben. Naast deze nauwkeurigheidsmarges (met een betrouwbaarheid van 95%), zullen we op een aantal punten in de rapportage specifiek aangeven of gevonden resultaten significant zijn. Hierbij wordt ook een betrouwbaarheid van 95% gehanteerd, wat inhoudt dat er een kans van 95% is dat de gevonden resultaten geen toeval zijn. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 18

19 2 EERSTE BESTEMMING Wat gaan gediplomeerden van opleidingen ECABO na hun MBO-studie doen? Gaan zij werken, kiezen ze voor een vervolgopleiding binnen de eigen school of op het HBO, zijn zij werkloos of gaan zij iets anders doen? In dit hoofdstuk bekijken we zowel de bestemming van gediplomeerden die binnen een ROC / AOC of vakinstelling doorleren (interne doorstroom, paragraaf 2.1), als de bestemming van de gediplomeerden die de school en het MBO hebben verlaten (paragraaf 2.2 en verder). De informatie over de interne doorstroom is afkomstig uit de administratiebestanden die we van de verschillende deelnemende instellingen hebben gekregen. In 2009 en 2010 gaat het om 18 instellingen, in 2011 om 19 instellingen. De informatie over de MBO-verlaters is afkomstig van de uitkomsten van de MBO- Kaart. 2.1 Interne doorstroom In onderstaande Figuur 2.1 zien we dat een kwart (25%) van alle gediplomeerden van ECABOopleidingen in 2011 er voor kiest om verder te leren binnen de eigen school. Dit aandeel is iets groter dan we in 2009 en 2010 zagen voor ECABO. Landelijk, onder gediplomeerden van alle opleidingen, zien we een vergelijkbaar aandeel interne doorstromers. Figu ur 2.1 Interne doorstroom van gediplomeerden ECABO en op landelijk niveau, (niet gewogen). Landelijk % 78% Landelijk % 79% Landelijk % 76% ECABO % 75% ECABO % 79% ECABO % 78% 0% 20% 40% 60% 80% 100% intern doorgestroomd roc verlaten MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 19

20 Kwalificatierichting Niet voor alle kwalificatierichtingen binnen ECABO zien we dezelfde mate van interne doorstroom. In Figuur 2.2 zien we dat de interne doorstroom onder gediplomeerden van 2011 het grootst is voor de kwalificatierichting Financieel-administratief (37% stroomt intern door). Gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Juridisch en B, V & FI verlaten daarentegen alleemaal de instelling na het behalen van hun diploma. Dit heeft voor een deel te maken met de verschillende niveaus van de opleidingen binnen de kwalificatierichtingen. Onder gediplomeerden van 2010 en 2009 zagen we een vergelijkbaar beeld. Figu ur 2.2 Interne doorstroom van gediplomeerden ECABO naar kwalificatierichting, 2011 (niet gewogen). Secretarieel (n=881) 33% 67% Financieel-administratief (n=1185) 37% 63% Commercieel (n=450) 8% 92% B, V & FI (n=215) 100% ICT en media (n=902) 31% 69% Juridisch (n=358) 100% Orde en veiligheid (n=601) 19% 81% ECABO 2011 (n=4593) 25% 75% Landelijk 2011 (n=31947) 22% 78% 0% 20% 40% 60% 80% 100% intern doorgestroomd roc verlaten MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 20

21 Niveau Niet verwonderlijk zijn het met name gediplomeerden van opleidingen op niveau 3 (56%) en niveau 2 (38%) die in 2011 relatief vaak kiezen voor een vervolgopleiding op het MBO (en dan vaak binnen de eigen school). Van alle gediplomeerden ECABO van opleidingen op niveau 4 kiezen vier gediplomeerden (afgerond 0%) voor een vervolgopleiding binnen de eigen school. Met name de omvang van de interne doorstoom van gediplomeerden ECABO van niveau 3 is opvallend. Vergeleken met de uitkomsten op landelijk niveau kiezen gediplomeerden van opleidingen ECABO van niveau 3 (56%) beduidend vaker voor een andere MBO-opleiding op de eigen school dan we landelijk zien (27%). Onder gediplomeerden van 2010 zagen we eenzelfde beeld. Leerweg De interne doorstroom onder BBL-ers van ECABO-opleidingen is, net als voorgaande jaren, opvallend laag (8%) ten opzichte van het landelijk niveau (18% stroomt intern door). Ruim een kwart (27%) van de BOL-gediplomeerden van ECABO-opleidingen stroomt intern door. Dit aandeel is, net als voorgaande jaren, vergelijkbaar met wat we landelijk zien. Geslacht en etniciteit Binnen ECABO zien we dat mannelijke en vrouwelijke gediplomeerden van 2011 ongeveer even vaak kiezen voor een vervolgopleiding binnen de eigen school (mannen 27%, vrouwen 24%). Landelijk zien we dat mannelijke gediplomeerden iets vaker intern doorstromen (25%) dan vrouwelijke gediplomeerden (19%). Onder gediplomeerden van ECABO zien we verder dat de interne doorstroom onder allochtonen en autochtonen gelijk is (beide 24%). In 2010 en 2009 zagen we dat allochtone gediplomeerden vaker intern doorstroomden dan autochtone gediplomeerden. Op landelijk niveau zien we in 2011 wel dat allochtone gediplomeerden vaker intern doorstromen (30%) dan autochtonen (22%). Regio 3 De interne doorstroom is in de regio s Oost (15%) en Noordwest (16%) duidelijk kleiner dan we zien voor de regio s Zuidoost (39%), Middenwest (32%) en Zuidwest (26%). 3 Het absolute aantal gediplomeerden van de regio Noord waarover we gegevens hebben (n=8) is te klein om een verantwoorde vergelijking te kunnen maken. We nemen deze regio daarom niet mee in deze vergelijking. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 21

22 2.2 Bestemming van gediplomeerde MBO-verlaters Van de gediplomeerden die na het behalen van hun diploma het ROC, AOC of de vakinstelling verlaten, kiest een klein deel voor een andere MBO-opleiding, maar op een andere school. De overige gediplomeerden zijn gaan werken, kiezen voor een vervolgopleiding (niet op het MBO), zijn werkloos of iets anders gaan doen. Bij elkaar zijn dit de MBO-verlaters. In deze paragraaf bekijken we (op basis van de antwoorden op de vragenlijst) wat de MBO-verlaters van ECABO-opleidingen na diplomering zijn gaan doen. In Figuur 2.3a op de volgende pagina zien we dat 47% van de MBO-verlaters van 2011 van opleidingen binnen ECABO is gaan werken. Een kwart (27%) heeft gekozen voor een (voltijds) vervolgopleiding en 13% voor een combinatie van werken en leren. 12% van de gediplomeerden is op het moment van onderzoek (nog) werkloos. De eerste bestemming van MBO-verlaters van ECABO-opleidingen van 2011 is hiermee grofweg vergelijkbaar met eerdere jaren. Wel zijn de gediplomeerden van 2011 (significant 4 ) vaker werkloos (12%) dan we zagen in 2010 en 2009 (beide 8%). Daarnaast zien we dat ECABO-gediplomeerden van 2011 (significant) vaker kiezen voor de arbeidsmarkt (47%) en minder vaak voor een (voltijds) vervolgopleiding (27%) dan in 2010 (respectievelijk 42% en 34%). Ditzelfde beeld zien we op landelijk niveau. In paragraaf 2.3 werken we de bestemming verder uit naar kwalificatierichting. Landelijk 5 gaan in 2011 meer gediplomeerden werken (64%) dan we zien voor ECABO (zie Figuur 2.3b). Gediplomeerden van ECABO kiezen daarentegen vaker voor een vervolgopleiding (al dan niet in combinatie met werk) dan we landelijk zien. Dit beeld komt overeen met wat we voorgaande jaren zagen. 4 Een significant verschil betekent dat we met 95% zekerheid kunnen zeggen dat de gevonden resultaten geen toeval zijn en dat er dus sprake is van een echt verschil. 5 Het gaat hier om landelijke uitkomsten; uitkomsten van gediplomeerde MBO-verlaters van alle MBO-opleidingen, leerwegen en niveaus die hebben meegedaan aan het onderzoek. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 22

23 Figu ur 2.3 Eerste bestemming van MBO-verlaters na het behalen van het diploma, voor ECABO en landelijk, 2011 (gewogen). a. ECABO b. landelijk 12% 1% 47% 18% 6% 1% 27% 10% 64% 13% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders In Figuur 2.4 zien we duidelijk dat de bestemming van gediplomeerden van ECABO door de jaren heen redelijk gelijk blijft. Alleen het aandeel gediplomeerden dat kiest voor een (voltijds) vervolgopleiding is in het afgelopen jaar duidelijk afgenomen, van 34% in 2009 en 2010 tot 27% in Verder is de werkloosheid toegenomen van 8% naar 12%. Deze ontwikkeling zien we niet op landelijk niveau terug, waar de werkloosheid al drie jaar stabiel is (6%). Figu ur 2.4 Eerste bestemming van MBO-verlaters ECABO door de jaren heen, (gewogen) % 13% 27% 12% 1% % 14% 34% 8% 2% % 11% 34% 8% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 23

24 Typering gediplomeerden die zowel werken als doorleren De meerderheid van de gediplomeerden die aangeven dat zij zowel doorleren als werken zijn studenten die naast hun HBO-opleiding een (bij)baan hebben. Veel van hen hebben een bijbaan die min of meer aansluit bij de opleiding die zij op het MBO gevolgd hebben, dus banen binnen het domein van ECABO. Hieronder bevinden zich onder andere studenten die als administratief medewerker, marketing medewerker, callcenter medewerker, ICT-beheerder of applicatieontwikkelaar aan het werk zijn. Daarnaast zien we dat veel gediplomeerden met een bijbaan een gangbaar bijbaantje hebben, zoals verkoopmedewerker, magazijnmedewerker en baantjes in de horeca. Naast HBO-studenten met een bijbaan bestaat de groep doorleren en werken uit gediplomeerden die naast een baan een cursus of een deeltijd HBO-opleiding volgen. Cursussen / opleidingen die hierbij het meest genoemd worden zijn: cursus Moderne Bedrijfsadministratie (MBA), cursus Praktijk Diploma Boekhouden (PDB), opleiding HBO Rechten, opleiding Personeel en Arbeid, opleiding Accountancy, opleiding Financial Services Management. De gediplomeerden die zowel werken als doorleren worden in de hoofdstukken Werken en Doorleren toegedeeld tot de werkende dan wel doorlerende gediplomeerden (zie de inleiding bij de hoofdstukken 3 en 5). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 24

25 2.3 De keuze voor werken of doorleren Welke gediplomeerden kiezen vaker voor de arbeidsmarkt en welke gediplomeerden kiezen vaker voor een (voltijds) vervolgopleiding? We bekijken dit naar kwalificatierichting 6, niveau, leerweg, geslacht, etniciteit en regio 7. Kwalificatierichting Binnen ECABO zien we in Figuur 2.5a, op de volgende pagina, dat met name gediplomeerde MBOverlaters van Orde en veiligheid in belangrijke mate op de arbeidsmarkt georiënteerd zijn (en relatief weinig op een vervolgopleiding). 78% van de gediplomeerden van opleidingen Orde en veiligheid is op het moment van onderzoek aan het werk. Ook in voorgaande jaren zagen we dat gediplomeerden van deze kwalificatierichting vaker voor de arbeidsmarkt kozen dan gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen. Gediplomeerden van opleidingen Juridisch kiezen relatief het minst voor de arbeidsmarkt (28%) en het vaakst voor een (voltijds) vervolgopleiding (50%). De werkloosheid is, net als vorig jaar, relatief het grootst onder gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Orde en veiligheid (16%) en Secretarieel (15%). Ook gediplomeerden van de kwalificatierichting Financieel-administratief (14%) en ICT en media (13%) hebben relatief vaak te maken met werkloosheid. In Bijlage 2 zijn deze uitkomsten uitgesplitst naar kwalificatierichting en leerweg. 6 Uitkomsten van kwalificatierichtingen met minder dan 20 gediplomeerden, worden wel in de figuren gepresenteerd, maar worden niet bij de analyse betrokken. In de figuur wordt per kwalificatie aangegeven om hoeveel gediplomeerden het gaat (n=). 7 De regio s zijn op basis van de postcode van de schoolverlaters ingedeeld conform de CWI-districtsindeling, bestaande uit de 6 districten Noord, Oost, Middenwest, Noordwest, Zuidwest en Zuidoost. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 25

26 Figu ur 2.5a Eerste bestemming van MBO-verlaters naar kwalificatierichting, 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=222) 55% 11% 17% 15% 2% Financieel-administratief (n=278) 37% 15% 32% 14% 2% Commercieel (n=167) 29% 20% 44% 1% 5% B, V & FI (n=101) 59% 14% 22% 5% ICT en media (n=266) 45% 12% 30% 13% Juridisch (n=131) 28% 11% 50% 7% 4% Orde en veiligheid (n=148) 78% 4% 1% 16% 1% ECABO 2011 (n=1329) 47% 13% 27% 12% 1% Landelijk 2011 (n=10289) 64% 10% 18% 6% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 26

27 In Figuur 2.5b is de bestemming van MBO-verlaters van opleidingen op niveau 4 weergegeven. Als we kijken naar de MBO-verlaters van opleidingen op niveau 4 zien we dat de gediplomeerden van de kwalificatierichtingen B, V & FI en Secretarieel duidelijk vaker kiezen voor de arbeidsmarkt (respectievelijk 59% en 51%) en minder vaak voor een (voltijds) vervolgopleiding (respectievelijk 22% en 24%) dan gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen. Gediplomeerden van opleidingen van niveau 4 van de kwalificatierichtingen Juridisch (50%) en Commercieel (48%) kiezen het vaakst voor een (voltijds) vervolgopleiding. Figuu r 2.5b Eerste bestemming van MBO-verlaters ECABO (van opleidingen op niveau 4) naar kwalificatierichting, 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=148) 51% 15% 24% 9% 2% Financieel-administratief (n=202) 30% 18% 42% 10% Commercieel (n=151) 24% 22% 48% 5% 1% B, V & FI (n=101) 59% 14% 22% 5% ICT en media (n=190) 35% 16% 41% 8% 1% Juridisch (n=131) 28% 11% 50% 7% 4% ECABO 2011 (n=878) 35% 17% 40% 8% 1% Landelijk 2011 (n=6078) 49% 14% 31% 4% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 27

28 Niveau 8 Van alle MBO-verlaters met een ECABO-opleiding zijn de gediplomeerden van niveau 2 (70%) en niveau 3 (69%) het vaakst aan het werk. Dit is op zich niet verwonderlijk aangezien gediplomeerden van deze niveaus die verder leren dit veelal op het MBO doen en in deze rapportage buiten beschouwing worden gelaten. Het aandeel werkenden is voor gediplomeerde MBO-verlaters van niveau 4 beduidend kleiner (36%); zij kiezen veel vaker voor een (voltijds) vervolgopleiding (39%) of een combinatie van werken en leren (16%) dan gediplomeerden van de andere niveaus. Hoewel gediplomeerden van niveau 2 en niveau 3 van 2011 vaak werken, zijn zij ook relatief het vaakst werkloos (respectievelijk 25% en 17%). Door de jaren heen zien we geen grote afwijkingen in bovenstaand beeld en ook op landelijk niveau zien we in de verschillende jaren dat het aandeel werkenden met name groot is onder de niveaus 2 en 3 en relatief klein is onder gediplomeerde MBO-verlaters van niveau 4. Leerweg Het algemene beeld onder MBO-gediplomeerden is dat BBL-ers na diplomering overwegend gaan / blijven werken en dat BOL-ers duidelijk vaker kiezen voor een vervolgopleiding, al dan niet in combinatie met werk. Zo zien we onder de gediplomeerden van ECABO van 2011 dat ruim driekwart van de BBL-ers (80%) op het moment van onderzoek werkzaam is tegen 40% van de BOLers. Van de BOL-ers heeft bijna de helft (46%) gekozen om zich via scholing verder te kwalificeren (al dan niet in combinatie met werk), onder BBL-ers is dit 11%. De afgelopen drie jaren is het aandeel BOL-ers en BBL-ers van ECABO-opleidingen dat een half jaar na diplomering actief is op de arbeidsmarkt redelijk gelijk gebleven. Het aandeel BOL-gediplomeerden dat kiest voor een (voltijds) vervolgopleiding is in de afgelopen jaren (significant) afgenomen, van 41% in 2009 tot 33% in Bovendien is de werkloosheid onder BOL-gediplomeerden significant toegenomen van 8% in 2009 tot 12% in Landelijk zien we dat het aandeel BOL-ers en BBL-ers dat kiest voor (alleen) de arbeidsmarkt de afgelopen drie jaren redelijk gelijk is gebleven. Net als bij ECABO, zien we op landelijk niveau dat het aandeel BOL-gediplomeerden dat kiest voor een (voltijds) vervolgopleiding in 2011 is afgenomen (29%) ten opzichte van 2010 (31%) en 2009 (34%). Voor BOL-ers zien we bovendien op landelijk niveau, net als voor ECABO, een significante toename van het aandeel werklozen (8% in 2011 en 6% in 2009 en 2010). Geslacht en etniciteit Als we de keuze voor werk of vervolgopleiding voor gediplomeerden van ECABO bekijken naar geslacht, dan zien we dat vrouwelijke gediplomeerden, net als in 2010 en 2009 iets vaker voor de arbeidsmarkt en iets minder vaak voor een (voltijds) vervolgopleiding kiezen dan mannelijke 8 We hebben geen gegevens van gediplomeerden binnen ECABO met een opleiding op niveau 1 die hun school hebben verlaten. We nemen dit niveau daarom niet mee in de analyses van deze rapportage. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 28

29 gediplomeerden. In 2011 zien we op landelijk niveau vrijwel geen verschil tussen mannen en vrouwen. Voorgaande jaren zagen we op landelijk niveau wel hetzelfde beeld als voor ECABO. Als we de uitkomsten bekijken naar etniciteit van de gediplomeerden, dan zien we dat autochtonen in 2011 duidelijk vaker werken op het moment van onderzoek dan allochtonen. Van de autochtone gediplomeerden van ECABO-opleidingen heeft de afgelopen drie jaar ongeveer de helft gekozen voor de arbeidsmarkt (51% in 2011). Onder allochtone gediplomeerden is dit aandeel gegroeid van 26% in 2009 naar 35% in Allochtonen kiezen daarentegen in alle jaren relatief vaker voor een vervolgopleiding (voltijds of in combinatie met een baan) dan autochtonen. Op landelijk niveau, voor alle opleidingen bij elkaar, zien we eveneens dat autochtone gediplomeerden vaker kiezen voor de arbeidsmarkt en allochtone gediplomeerden vaker voor een vervolgopleiding. De verschillen tussen allochtone en autochtone gediplomeerden zijn wat betreft de keuze voor een (voltijds) vervolgopleiding op landelijk niveau wel kleiner dan voor ECABO. Regio Van alle gediplomeerde MBO-verlaters van opleidingen ECABO van 2011 gaan gediplomeerden in de regio s Oost en Noordwest na diplomering relatief gezien het vaakst werken (beide 51%). Gediplomeerden van de regio Oost kiezen bovendien minder vaak voor een (voltijds) vervolgopleiding (24%) dan gediplomeerden van de andere regio s. De werkloosheid is relatief het hoogst in de regio Noord (18%). Landelijk zien we dat gediplomeerden van 2011 uit de verschillende regio s ongeveer even vaak kiezen voor de arbeidsmarkt en voor een (voltijds) vervolgopleiding. Zij zijn bovendien ongeveer even vaak werkloos. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 29

30 2.4 Werkloosheid onder gediplomeerden De werkloosheid is onder MBO-gediplomeerden van ECABO in 2011 significant hoger (12%) dan de werkloosheid in 2009 en 2010 (beide 8%) en dan we in 2011 zien op landelijk niveau (6%). Het is daarom zinvol om te bekijken wie er met name geconfronteerd worden met werkloosheid. Ook dit bekijken we naar kwalificatierichting, niveau, leerweg, geslacht, etniciteit en regio. Kwalificatierichting Binnen ECABO zijn gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Orde en veiligheid en Secretarieel relatief vaker werkloos dan gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen (zie Figuur 2.5a op pagina 27). Onder gediplomeerden van Orde en veiligheid van 2011 zijn met name gediplomeerden van de opleidingen Beveiliger (21%) en Medewerker toezicht en veiligheid (19%) werkloos. Onder gediplomeerden van 2011 van Secretarieel zijn met name gediplomeerden van de opleidingen Secretarieel medewerker (33%) en Secretaresse (29%) vaak werkloos. Niveau en leerweg De werkloosheid is in 2011 het hoogst onder gediplomeerde MBO-verlaters van ECABO-opleidingen van niveau 2 (25%) en niveau 3 (17%). In vergelijking met de uitkomsten van de gediplomeerden van eerdere jaren zien we dat de werkloosheid onder gediplomeerden van zowel niveau 2 als niveau 3 duidelijk is toegenomen (in 2009 was respectievelijk 15% en 9% en in 2010 respectievelijk 21% en 16% van de gediplomeerden op het moment van onderzoek (nog) werkloos). De werkloosheid onder gediplomeerden van opleidingen op niveau 4 (8%) is vergeleken met de voorgaande twee jaren na een lichte daling in 2010 (3%) toegenomen tot boven het niveau dat we zagen in 2009 (5%). Op landelijk niveau zien we dat de werkloosheid onder gediplomeerden van niveau 1 (17%) en 2 (11%) relatief het hoogst is 9. Landelijk zien we dat door de jaren heen de werkloosheid op elk niveau ongeveer gelijk is gebleven. Onder gediplomeerden van ECABO van 2011 zien we dat de werkloosheid onder BOL-ers groter is dan onder BBL-ers. In 2010 en 2009 was de werkloosheid voor beide leerwegen ongeveer gelijk. Ook landelijk zien we dat de werkloosheid onder BBL-ers (4%) lager is dan onder BOL-ers (8%). Voor BOL-ers zien we bovendien op landelijk niveau, net als voor ECABO, een significante toename van het aandeel werklozen (8% in 2011 en 6% in 2009). 9 Het absolute aantal gediplomeerden binnen ECABO op niveau 1 erg klein en voor ECABO minder relevant. We bespreken de uitkomsten van dit niveau daarom niet. Landelijk is het aantal gediplomeerden op niveau 1 wel groot genoeg om te bespreken. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 30

31 Geslacht en etniciteit Mannelijke en vrouwelijke gediplomeerden van ECABO-opleidingen zijn in 2011, net als in 2010 en in 2009 ongeveer even vaak werkloos. Ook landelijk zien we dat de werkloosheid onder mannen en vrouwen de afgelopen drie jaren steeds ongeveer even hoog is. Door de jaren heen zien we dat allochtone gediplomeerden van opleidingen ECABO een half jaar na diplomering vaker (nog) werkloos zijn dan autochtone gediplomeerden. Het verschil in werkloosheid tussen allochtonen en autochtonen is, na een duidelijke toename in 2010, in 2011 weer iets afgenomen; onder gediplomeerden van 2009 was het verschil in werkloosheid tussen allochtonen en autochtonen 2%, in 2010 was dit 9% en in 2011 is dit 7% (18% onder allochtonen en 11% onder autochtonen). Overigens is de werkloosheid onder allochtone gediplomeerden van ECABO in 2011 vergelijkbaar met wat we landelijk zien, terwijl de werkloosheid onder autochtone gediplomeerden duidelijk groter is (11% voor ECABO tegen 5% op landelijk niveau). Regio Wat betreft de werkloosheid van gediplomeerden van ECABO per regio is er door de jaren heen geen duidelijk beeld waarneembaar. In 2011 zien we dat de gediplomeerden van de regio Noord vaker werkloos zijn (18%) dan we zien voor de overige regio s en voor de regio Noord op landelijk niveau (7%). Gediplomeerden uit de regio Zuidoost zijn relatief het minst vaak werkloos (6%). Landelijk zijn de verschillen in de mate van werkloosheid tussen de regio s klein. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 31

32 3 WERKEN In dit hoofdstuk bespreken we de uitkomsten voor de groep MBO-verlaters die een half jaar na diplomering zijn gaan werken. Dit zijn in eerste instantie de MBO-verlaters die aangeven dat zij werken (en dat meer dan 12 uur per week doen 10 ). Daarnaast worden ook de respondenten meegenomen die aangeven naast hun werk een cursus of een deeltijd HBO-opleiding (waarbij het werken de hoofdactiviteit is 11 ) te volgen. We kijken in dit hoofdstuk naar het baanperspectief van de gediplomeerden, de aansluiting van het beroep op de gevolgde opleiding, de allocatie van werkende gediplomeerden naar bedrijfstak en de invloed van de beroepspraktijkvorming (bpv). 3.1 Baanperspectief voor gediplomeerden Het baanperspectief voor gediplomeerden beoordelen we aan de hand van de onderstaande vragen: Hoe snel (na hoeveel maanden) vinden gediplomeerden een baan? Hebben gediplomeerden bpv gehad (als BOL-er ) of gewerkt (als BBL-er) bij het bedrijf waar zij nu werken? Wat voor aanstelling hebben zij? Wat verdienen zij? Hoe groot is de mobiliteit van gediplomeerden? Werken zij, een half jaar na diplomering, nog bij de eerste werkgever? Werkende gediplomeerden van opleidingen ECABO vinden redelijk snel een baan. 83% van de werkende gediplomeerden van 2011 heeft binnen 3 maanden een baan gevonden en de helft (52%) zelfs binnen één maand. Dit beeld is vergelijkbaar met wat we voorgaande jaren voor ECABO zagen. Binnen de groep werkenden zijn het met name BBL-ers die snel (binnen één maand) een baan vinden; 89% van de werkende BBL-ers van 2011 is binnen één maand aan de slag. Dit heeft te maken met het feit dat BBL-ers vaak blijven werken bij het bedrijf waar zij tijdens de opleiding ook werkten (87% in 2011). Voor gediplomeerden van BOL-opleidingen ECABO spelen de contacten die tijdens de beroepspraktijkvorming (bpv) worden opgedaan, een belangrijke rol bij het vinden van werk. Onder werkende BOL-ers van 2011 is 42% aan de slag gegaan bij een bedrijf waar zij tijdens de opleiding beroepspraktijkvorming hebben gehad. Een half jaar na diplomering heeft bijna de helft (47%) van de werkende gediplomeerden van opleidingen ECABO een vaste aanstelling. Dit aandeel is vergelijkbaar met wat we zagen in 2010 (48%) en 2009 (49%). Het aandeel werkenden met een tijdelijke aanstelling is de afgelopen jaren redelijk gelijk gebleven, ongeveer een derde. 10 Dit is conform de definitie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 11 Dit wordt bepaald aan de hand van de verdeling van het aantal uren per week dat de respondent aangeeft te werken dan wel een opleiding te volgen. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 32

33 Binnen de groep werkende gediplomeerden hebben BBL-ers duidelijk vaker een vaste aanstelling (83% in 2011) dan BOL-ers (38% in 2011). Dit beeld zagen we ook in de voorgaande jaren en valt voor een deel te verklaren doordat BBL-ers veelal aan het werk blijven bij het bedrijf waar zij tijdens de opleiding gewerkt hebben. Zij werken dus al langer bij het bedrijf, waardoor de kans dat zij een vaste aanstelling hebben groter is. Het aandeel BBL-ers met een vaste aanstelling is in 2011 duidelijk groter dan in voorgaande jaren, terwijl het aandeel onder BOL-ers redelijk gelijk blijft. Dat het baanperspectief voor BBL-ers beter is dan voor BOL-ers, uit zich ook in het salaris van de werkende gediplomeerden. BBL-ers verdienen over het algemeen meer dan BOL-ers 12. Ook dit heeft te maken met het feit dat BBL-ers vaak al langer in dienst zijn bij het bedrijf. Daarnaast zijn BBL-ers gemiddeld vaak iets ouder dan BOL-ers op het moment dat ze een diploma hebben, wat ook invloed op het salaris heeft. Het gemiddelde bruto maandsalaris (op basis van een 38-urige werkweek) van de totale groep werkende gediplomeerden van opleidingen ECABO is in 2011 ( 1.640,- per maand), na een daling in 2010, weer hoger dan in de jaren ervoor. Hoewel BBL-gediplomeerden van opleidingen ECABO veelal blijven werken bij het bedrijf waar zij tijdens hun opleiding werkten, heeft 13% van de BBL-ers een half jaar na diplomering een andere werkgever. Zij zijn tussen het behalen van hun diploma en het moment van onderzoek (ongeveer een half jaar later) van bedrijf veranderd. Onder BOL-ers is dit aandeel groter (28%). Door de jaren heen is de mobiliteit van BOL-ers redelijk gelijk gebleven (rond 30%). Bij BBL-ers is de mobiliteit in de afgelopen drie jaren sterk afgenomen (van 23% in 2009 naar 13% in 2011). Gemiddeld genomen is de mobiliteit onder werkende gediplomeerden van ECABO-opleidingen (BOL en BBL samen) ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van de mobiliteit van de afgelopen jaren; rond een kwart (25% in 2011). In vergelijking met het landelijke beeld kunnen we vaststellen dat het baanperspectief (in de verschillende jaren) van alle MBO-verlaters op verschillende aspecten beter is dan dat van werkende gediplomeerden van ECABO. Landelijk zien we bijvoorbeeld dat gediplomeerden die kiezen voor de arbeidsmarkt sneller een baan vinden; 89% van de werkende gediplomeerden (van alle opleidingen bij elkaar) is binnen 3 maanden aan het werk (tegen 83% voor ECABO). Vooral het aandeel gediplomeerden dat binnen één maand een baan vindt, is landelijk gezien groter (69% in 2011) dan we zien onder gediplomeerden van ECABO (ieder jaar rond 50%). Verder zien we dat werkende gediplomeerden op landelijk niveau vaker beroepspraktijkvorming hebben gehad of gewerkt hebben bij hun huidige werkgever (ieder jaar rond tweederde) dan onder werkende gediplomeerden van ECABO het geval is (tussen 53% en 57%). Daarnaast zien we dat werkende gediplomeerden op landelijk niveau vaker een vaste aanstelling (rond de 60%) en minder vaak een tijdelijke aanstelling (ieder jaar ongeveer een kwart) hebben en ligt het bruto maandsalaris, gemiddeld ongeveer 1.740, - per maand (op basis van een 38-urige werkweek), zo n 100 euro hoger dan onder gediplomeerden van ECABO. 12 Hierbij moet vermeld worden dat het gemiddelde salaris van de BBL-ers is berekend over een kleinere groep dan het salaris van BOLers, waardoor er wat voorzichtiger moet worden omgegaan met de uitkomsten. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 33

34 Het verschil in baanperspectief tussen gediplomeerden op landelijk niveau en gediplomeerden van opleidingen ECABO is met name te verklaren door het feit dat onder de landelijke gediplomeerden relatief meer gediplomeerden van BBL-opleidingen te vinden zijn, dan onder de gediplomeerden van ECABO (zie Overzicht 0.2 op pagina 6). Met name BBL-ers (zowel op landelijk niveau als binnen ECABO) vinden snel een baan en werken vaak bij het bedrijf waar zij tijdens de opleiding ook werkten. Hierdoor en door het feit dat BBL-ers gemiddeld iets ouder zijn dan BOL-ers, hebben zij ook vaker al een vaste aanstelling en is hun salaris gemiddeld hoger. De mobiliteit onder gediplomeerden van ECABO was de afgelopen jaren iets groter dan onder gediplomeerden van alle opleidingen bij elkaar, maar ligt nu redelijk dicht bij elkaar (23% op landelijk niveau en 25% voor ECABO). Kwalificatierichting Kijken we naar het baanperspectief per kwalificatierichting binnen ECABO, dan valt in 2011 met name de kwalificatierichting B, V & FI op. Gediplomeerden van de kwalificatierichting B, V & FI vinden vaker binnen 3 maanden (96%) en binnen 1 maand (87%) een baan dan we gemiddeld zien voor ECABO (82% respectievelijk 52%). Verder valt op dat zij duidelijk vaker bij het bedrijf werken waar zij beroepspraktijkvorming hebben gehad of hebben gewerkt tijdens de opleiding (86%) dan we gemiddeld zien voor ECABO (53%). Ook hebben zij vaker een vaste aanstelling (90%) dan gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen. Verder zien we dat gediplomeerden van de kwalificatierichting B, V & FI gemiddeld het hoogste bruto maandsalaris (op basis van een 38-urige werkweek) hebben van alle kwalificatierichtingen (gemiddeld 2.493,-) en dat zij het vaakst op het moment van onderzoek bij hun eerste werkgever werken (96% tegen 75% voor ECABO als geheel). Ook gediplomeerden van de kwalificatierichting Financieel-administratief hebben een bovengemiddeld baanperspectief. Daarnaast zien we het baanperspectief van gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Commercieel en Secretarieel gemiddeld minder is dan voor gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen. Zo vinden zij minder snel een baan, werken zij minder vaak bij bpv-bedrijven (respectievelijk 42% en 43%) en verdienen zij gemiddeld minder (respectievelijk 1.544,- en 1.528,-) dan gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen. Niveau van de opleiding Kijkend naar het baanperspectief van werkende gediplomeerden ECABO naar niveau van de gevolgde MBO-opleiding, zien we dat gediplomeerden van opleidingen op niveau 4 een beter baanperspectief hebben dan werkenden van de andere niveaus. Zo vinden gediplomeerden van niveau 4 vaker binnen 3 maanden (88%) en binnen 1 maand (59%) een baan, hebben zij iets vaker een vaste aanstelling (52%), hebben zij gemiddeld een (iets) hoger salaris ( 1.757,-) en werken zij vaker op het moment van onderzoek bij hun eerste werkgever (78%) dan werkende gediplomeerden van de andere niveaus. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 34

35 Van de werkende gediplomeerden van niveau 2 vindt driekwart (75%) binnen 3 maanden een baan en ongeveer de helft (48%) binnen één maand en werkt 54% van de gediplomeerden bij bedrijven waar zij bpv hebben gehad of tijdens de studie hebben gewerkt. Dit beeld is redelijk vergelijkbaar met het beeld voor de andere niveaus. Werkende gediplomeerden van niveau 2 hebben wel iets minder vaak een vaste aanstelling op het moment van onderzoek ( 45%) en gemiddeld een minder hoog salaris ( 1.512,-) dan gediplomeerden van niveau 3 en niveau 4. Geslacht en etniciteit Als we het baanperspectief van mannelijke werkende gediplomeerden in 2011 vergelijken met dat van vrouwelijke werkende gediplomeerden van ECABO, zien we dat vrouwelijke gediplomeerden vaker binnen 3 maanden een baan vinden (87% tegen 79% van de mannen), vaker werken bij het bedrijf waar zij beroepspraktijkvorming hebben gehad of hebben gewerkt tijdens de opleiding (58% tegen 51% van de mannen), vaker een vaste aanstelling hebben (54% tegen 45% van de mannen) en gemiddeld een hoger salaris hebben dan mannelijke werkende gediplomeerden. Mannelijke gediplomeerden van 2011 werken wel iets vaker op het moment van onderzoek bij hun eerste werkgever. Het baanperspectief van autochtone werkende gediplomeerden van ECABO is doorgaans beter dan dat van allochtonen 13. Autochtonen vinden na diplomering duidelijk vaker binnen 3 maanden een baan (86% tegen 71% onder allochtonen), werken vaker bij het bedrijf waar ze bpv gehad hebben of hebben gewerkt tijdens de opleiding (58% tegen 34% onder allochtonen), hebben vaker een vaste aanstelling (53% tegen 32% onder allochtonen) en werken op het moment van onderzoek vaker bij hun eerste werkgever (78% tegen 64%). Opvallend is wel dat het salaris van werkende allochtonen ieder jaar net iets hoger is dan het salaris van autochtonen. Regio In het algemeen zijn de baanperspectieven voor de verschillende regio s redelijk vergelijkbaar. Wel zien we in 2011 dat werkende gediplomeerden uit de regio Noord vaker binnen 3 maanden een baan vinden (90%) dan werkende gediplomeerden uit de andere regio s. In deze regio (en de regio Zuidwest) werken echter relatief de minste gediplomeerden bij het bedrijf waar zij beroepspraktijkvorming hebben gehad of hebben gewerkt tijdens de opleiding (45%), hebben relatief de minste gediplomeerden een vaste aanstelling (29%) en werken relatief het minste gediplomeerden bij hun eerste werkgever (67%). Gediplomeerden uit de regio Oost werken relatief het vaakst bij het bedrijf waar ze bpv gehad hebben of hebben gewerkt tijdens de opleiding en hebben gemiddeld het hoogste salaris. 13 Hiermee dient wel opgemerkt te worden dat de groep autochtone werkende gediplomeerden enkele malen groter is dan de groep werkende allochtone gediplomeerden. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 35

36 3.2 Diplomarendement Het begrip diplomarendement wordt gebruikt om aan te geven in hoeverre MBO-verlaters in een functie terechtkomen die past bij de gevolgde opleiding op het MBO. Vinden zij werk direct in het verlengde van hun opleiding, of in ieder geval in een beroep dat ligt binnen het domein van het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (verder: kenniscentrum) of komen zij wellicht in een andere sector terecht 14? Om tot deze classificatie te komen leggen we de gevolgde opleiding op het MBO naast het beroep dat zij uitoefenen. In Bijlage 3 vindt u hiervan een aantal voorbeelden. Naast deze objectieve benadering van het diplomarendement hebben we de gediplomeerden zelf gevraagd hoe zij de aansluiting ervaren; hebben zij gezien hun huidige bezigheden veel aan de opleiding gehad? We noemen dit de subjectieve benadering Objectieve benadering Van de gediplomeerden van 2011 van opleidingen ECABO die op het moment van onderzoek een baan hebben, werkt 48% in een beroep dat direct aansluit bij de gevolgde opleiding (zie Figuur 3.1 op de volgende pagina). Dit is significant vaker dan we zagen in 2010 (40%) en 2009 (41%). Onder de werkende gediplomeerden van ECABO zien we dat de gediplomeerden van 2011 iets minder vaak binnen het domein van de sector Economie en binnen het domein van het kenniscentrum werken (76%) dan gediplomeerden van 2009 (81%) en 2010 (77%). Landelijk is het aandeel gediplomeerden dat een beroep heeft dat direct aansluit bij de gevolgde opleiding (57%) groter dan we zien voor ECABO. Ook dit aandeel is (significant) groter dan we zagen in 2010 (47%) en in 2009 (44%). Dat er gediplomeerden zijn die terecht zijn gekomen in beroepen die niet direct in het verlengde van de opleiding liggen wil overigens niet direct zeggen dat de opleiding onvoldoende was. Men kan ook zeggen dat de opleiding juist breed opleidt en dit de gediplomeerden de mogelijkheid biedt om ook werk te vinden buiten bijvoorbeeld de eigen opleiding of beroepssector. Zij zijn in dit geval dus breed inzetbaar. 14 We onderscheiden hierbij de opleidingssectoren Techniek, Economie, Zorg & Welzijn en Groen. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 36

37 Figu ur 3.1 Ligt het beroep in het verlengde van de opleiding (direct in het verlengde, binnen het kenniscentrum dan wel binnen de sector), ? (voor ECABO gewogen) ECABO 2011 (n=662) 48% 76% 87% ECABO 2010 (n=926) 40% 77% 86% ECABO 2009 (n=956) 41% 81% 89% 0% 20% 40% 60% 80% 100% direct in verlengde binnen domein kenniscentrum binnen domein sector Beroepen buiten ECABO, maar binnen sector Gediplomeerden (van 2011) die buiten het domein van ECABO gaan werken (maar binnen de sector Economie) komen met name terecht in beroepen die tot het domeinen van KC Handel behoren. Zij komen met name in de volgende beroepen terecht: Verkoper (KC Handel), Magazijnmedewerker (KC Handel), Logistiek medewerker (KC Handel) Gastheer/-vrouw (Kenwerk). Het aandeel gediplomeerden dat is gaan werken in een andere sector dan de sector Economie is in 2011 vergelijkbaar (13%) met voorgaande jaren (14% in 2010 en 11% in 2009). Beroepen buiten de sector Gediplomeerden (van 2011) die buiten het domein van de sector zijn gaan werken komen met name in de volgende beroepen terecht: Koerier, Helpende, Schoonmaker / medewerker vloeronderhoud, Verkoper vershandel, Helpende zorg & welzijn. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 37

38 Kwalificatierichting Binnen ECABO werken de gediplomeerden (van 2011) van de kwalificatierichtingen B, V & FI (93%), ICT en media (63%) en Orde en Veiligheid (61%) een half jaar na diplomering vaker in beroepen die direct op de gevolgde opleiding aansluiten dan gediplomeerden van de andere kwalificatierichtingen (zie Figuur 3.2). Het aandeel werkende gediplomeerden dat direct in het verlengde van de opleiding aan de slag is gegaan is het laagst onder gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Commercieel (19%), Juridisch (23%) en Secretarieel (24%). Gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Commercieel (28%), Juridisch (18%) en Orde en veiligheid (17%) werken relatief het vaakst in een andere sector dan de sector Economie. Van de kwalificatierichting B, V & FI werkt geen enkele gediplomeerde buiten de sector Economie. Figu ur 3.2 Ligt het beroep in het verlengde van de opleiding, naar kwalificatierichting (direct in het verlengde, binnen het kenniscentrum dan wel binnen de sector), 2011? (voor ECABO (totaal) gewogen) Secretarieel (n=124) 24% 76% 93% Financieel-administratief (n=124) 49% 83% 90% Commercieel (n=57) 19% 46% 72% B, V & FI (n=68) 93% ICT en media (n=120) 63% 84% 92% Juridisch (n=40) 23% 74% 82% Orde en veiligheid (n=115) 61% 76% 83% ECABO 2011 (n=662) 48% 76% 87% 0% 20% 40% 60% 80% 100% direct in verlengde binnen domein kenniscentrum binnen domein sector MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 38

39 Leerweg en niveau BBL-ers hebben in 2011 duidelijk vaker een beroep dat direct aansluit op de gevolgde opleiding (73%) dan BOL-ers (41%). Ditzelfde beeld zagen we in voorgaande jaren, al is het aandeel BBL-ers dat in het directe verlengde van de gevolgde opleiding werkt dit jaar, na een flinke afname in 2010, duidelijk toegenomen. Als we kijken naar het aandeel werkende gediplomeerden dat in een andere sector dan de sector Economie terecht is gekomen, zien we dat BOL-ers vaker in een andere sector terecht komen (14%) dan BBL-ers (2%). Werkende gediplomeerden van niveau 2, werken in 2011 net zoals in 2010 iets vaker direct in het verlengde van de gevolgde opleiding (56%) dan gediplomeerden van de andere niveaus. Zij werken echter ook vaker in een beroep in een andere sector dan de sector Economie (19%) dan werkende gediplomeerden van niveau 3 en niveau 4. Zowel naar leerweg als naar niveau zagen we in voorgaande jaren een vergelijkbaar beeld. Geslacht en etniciteit Mannelijke gediplomeerden werken in 2011 vaker in een beroep dat direct in het verlengde van de gevolgde opleiding ligt (58%) dan vrouwelijke gediplomeerden (42%). Vrouwen werken wel vaker in een beroep binnen het domein van het kenniscentrum (81%) en minder vaak buiten de sector (9%) dan mannen (76% werkt binnen het kenniscentrum en 14% buiten de sector). In voorgaande jaren zagen we een vergelijkbaar beeld, al stijgt het aandeel gediplomeerden dat werkt in het direct verlengde van de gevolgde opleiding onder zowel mannen als vrouwen. Autochtone gediplomeerden werken in 2011 vaker in een beroep direct in het verlengde van de opleiding (56%) en vaker binnen het kenniscentrum (82%) dan allochtone gediplomeerden (33% direct in het verlengde en 72% binnen het kenniscentrum). In voorgaande jaren zagen we tussen autochtonen en allochtonen een groter verschil voor werken binnen het kenniscentrum en een kleiner verschil voor werken direct in het verlengde van de gevolgde opleiding. Regio Gediplomeerden van de regio Noord werken in 2011 vaker direct in het verlengde van de gevolgde opleiding (63%) dan gediplomeerden uit de andere regio s, terwijl zij in 2010 nog relatief het minst vaak direct in het verlengde van de opleiding werkten. Werkenden uit de regio Zuidwest werken in 2011 relatief het minst vaak direct in het verlengde van de opleiding (44%). Gediplomeerden van de regio s Noordwest en Zuidoost werken in 2011 het vaakst in beroepen in een andere sector dan de sector Economie (beide 16%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 39

40 3.2.1 Subjectieve benadering In onderstaande Figuur 3.3 zien we dat de ruime meerderheid van de werkende gediplomeerden van ECABO van 2011 (69%) aangeeft dat zij, terugkijkend op de opleiding en kijkend naar wat zij op dit moment doen, veel aan de opleiding hebben gehad. Dit aandeel is iets kleiner dan we voorgaande jaren zagen. Landelijk vindt ieder jaar driekwart van de werkende gediplomeerden (76% in 2011) dat zij veel aan de opleiding hebben gehad. Zij zijn daarmee ieder jaar (iets) meer tevreden dan werkende gediplomeerden van ECABO. Figu ur 3.3 Hebben de werkende gediplomeerden veel aan hun opleiding gehad, (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen) ECABO landelijk 69% 72% 72% 76% 74% 77% % 20% 40% 60% 80% 100% Niet alle gediplomeerden binnen ECABO zijn even positief (zie Figuur 3.4 op de volgende pagina). Gediplomeerden van de kwalificatierichting ICT en media vinden ieder jaar het minst vaak dat zij veel aan hun opleiding gehad hebben (62% in 2011). Werkende gediplomeerden van de kwalificatierichting Juridisch vinden in 2011, in tegenstelling tot de voorgaande jaren, vaker dan gemiddeld dat zij veel aan hun opleiding hebben gehad (82%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 40

41 Figu ur 3.4 Hebben de werkende gediplomeerden veel aan hun opleiding gehad, naar kwalificatierichting 2011? (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen) Secretarieel (n=117) 67% Financieel-administratief (n=125) 71% Commercieel (n=52) 68% B, V & FI (n=62) 77% Logistiek (n=1) ICT en media (n=111) 62% Juridisch (n=38) 82% Orde en veiligheid (n=107) 72% ECABO 2011 (n=625) 69% Landelijk 2011 (n=6487) 76% 0% 20% 40% 60% 80% 100% veel aan opleiding gehad Voor de afgelopen 3 jaren zien we ieder jaar dat BBL-gediplomeerden (iets) vaker tevreden zijn over de zinvolheid van de opleiding dan BOL-gediplomeerden van de opleidingen ECABO. Werkende gediplomeerden van niveau 4 van 2011 zijn vaker tevreden dan werkende gediplomeerden van niveau 2 en niveau 3; in 2010 en 2009 waren werkende gediplomeerden van niveau 2 nog vaker tevreden over de zinvolheid van de opleiding dan werkende gediplomeerden van niveau 4. De tevredenheid onder mannen en vrouwen is ieder jaar ongeveer gelijk. In 2011 is 68% van de mannen tevreden over de zinvolheid van de opleiding en 71% van de vrouwen. In 2009 en 2010 waren allochtonen en autochtonen ongeveer even vaak tevreden over de zinvolheid van de opleiding, maar in 2011 zijn allochtonen vaker tevreden (80%) dan autochtonen (70%). Tussen de verschillende regio s zit weinig verschil betreft de tevredenheid over de zinvolheid van de opleiding. Gediplomeerden uit de regio Zuidwest geven het vaakst aan dat zij veel aan de opleiding hebben gehad (76%). Werkende gediplomeerden uit de regio Zuidoost vinden het minst vaak dat zij veel aan hun opleiding hebben gehad (66%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 41

42 3.3 Allocatie werkenden naar bedrijfstakken Eerder hebben we gezien dat gediplomeerden van opleidingen ECABO vooral terecht komen in beroepen die binnen het domein van ECABO, of in ieder geval binnen de sector Economie, liggen. De vraag is nu in welke bedrijfstakken zij gaan werken. Beroepen die binnen het domein van ECABO liggen, komt men namelijk in een grote diversiteit aan bedrijven tegen. Zo hebben zorginstellingen of taxibedrijven bijvoorbeeld ook administratief medewerkers nodig. Om enige ordening aan te brengen in de diversiteit van bedrijven waar gediplomeerden van ECABO werken, hebben we de bedrijven ingedeeld in bedrijfstakken op basis van de Standaard Bedrijfsindeling van het CBS (op het niveau van 1 digit). In onderstaand Overzicht 3.5 worden de bedrijfstakken weergegeven waar de gediplomeerden van ECABO van 2011 werken. Ter vergelijking zijn ook de gegevens van 2009 en 2010 opgenomen. Overzicht 3.5 In welke bedrijven werken gediplomeerden van ECABO 2011,2010 en 2009 (gewogen)? bedrijfstak aantal werkenden abs. % abs. % abs. % Landbouw, bosbouw en visserij 7 1% 9 1% 2 0% Industrie 51 5% 55 7% 30 5% Prod. en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas 6 1% 3 0% 4 1% Winning/distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer 4 0% 3 0% 3 1% Bouwnijverheid 22 2% 24 3% 9 2% Groot- en detailhandel; reparatie van auto s 97 10% % 99 17% Vervoer en opslag 30 3% 36 4% 24 4% Logies-, maaltijd- en drankverstrekking 27 3% 22 3% 30 5% Informatie en communicatie 68 7% 54 7% 46 8% Financiële instellingen 54 6% 34 4% 44 7% Verhuur van en handel in onroerend goed 16 2% 15 2% 12 2% Advisering, onderz. en overige spec. zakelijke dienstverl % 81 10% 43 7% Verhuur v. roerende goederen en overige zakelijke dienstv % % 86 14% Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verpl. sociale verz % % 79 13% Onderwijs 33 3% 26 3% 21 4% Gezondheids- en welzijnszorg 66 7% 70 8% 50 8% Cultuur, sport en recreatie 16 2% 12 1% 11 2% Overige dienstverlening 8 1% 5 1% 6 1% totaal % % % MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 42

43 Uit het overzicht op de vorige pagina blijkt dat gediplomeerden van ECABO in alle jaren vooral werken in de volgende bedrijfstakken: Groot- en detailhandel; reparatie van auto s, Verhuur van roerende goederen en overige zakelijke dienstverlening, Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen. Kwalificatierichting Niet voor alle kwalificatierichtingen binnen ECABO zien we dezelfde top drie van bedrijfstakken. Zo gaat 19% van de werkende gediplomeerden van de kwalificatierichting Juridisch en 15% van de werkende gediplomeerden van de kwalificatierichting Secretarieel aan de slag bij Gezondheids- en welzijnszorg. Zij zijn hierdoor iets minder gericht op de andere bedrijfstakken, net als gediplomeerden van de kwalificatierichting ICT en media; zij werken vooral in de Informatie en communicatie (30%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 43

44 3.4 Beroepspraktijkvorming In paragraaf 3.1 hebben we al gezien dat een meerderheid van de werkende BBL-ers (87%) en 42% van de BOL-ers bij een bedrijf werkt waar zij tijdens de opleiding beroepspraktijkvorming (bpv) hebben gevolgd, of hebben gewerkt. De contacten die tijdens de bpv worden opgedaan, zijn dus belangrijk voor het arbeidsmarktperspectief van MBO-verlaters. In deze paragraaf gaan we hier dieper op in. Gediplomeerden van ECABO van 2011 die op het moment van onderzoek werken bij een bedrijf waar zij tijdens de opleiding bpv hebben gehad of hebben gewerkt, hebben duidelijk vaker binnen 1 maand na diplomering een baan gevonden (74%) dan gediplomeerden die niet bij een bpv-bedrijf aan de slag zijn gegaan (32%). Hoewel we dit voor zowel BOL-ers als BBL-ers zien, is vooral onder BBL-ers het verschil erg groot 15. Alle werkende BBL-gediplomeerden die aan de slag zijn gegaan bij een bedrijf waar zij tijdens de opleiding hebben gewerkt hebben binnen een maand na diplomering een baan gevonden (zij blijven dan ook allemaal na de opleiding werken bij het bedrijf). BBL-ers die niet blijven werken bij het bedrijf, zoeken langer naar een baan. 12% heeft binnen een maand een baan gevonden en 65% doet er langer dan 3 maanden over om een baan te vinden. Niet alleen hebben gediplomeerden die bij hun bpv-bedrijf werken sneller een baan gevonden, hun positie is ook beter. Gediplomeerden die bij hun bpv-bedrijf werken hebben over het algemeen vaker een vaste aanstelling en minder vaak een tijdelijke aanstelling en een hoger bruto maandsalaris (op basis van een 38-urige werkweek). Opnieuw zien we vooral onder BBL-ers grote verschillen. BBL-ers die bij het bedrijf blijven werken waar ze ook tijdens de opleiding hebben gewerkt, hebben in 2011 vaker een vaste aanstelling (88%) dan degenen die niet bij hun bpv-bedrijf werken (41%). Daarnaast is het salaris van BBL-ers van 2011 die bij het bedrijf zijn blijven werken ongeveer 17% hoger dan onder BBL-ers die bij een ander bedrijf werken dan waar ze tijdens de opleiding hebben gewerkt. Verder zien we dat het diplomarendement onder de groep ECABO-gediplomeerden die bij het bedrijf werkt waar zij tijdens de opleiding ook bpv gehad hebben of gewerkt hebben, groter is. Bijna tweederde van de gediplomeerden die werken bij hun bpv-bedrijf, werkt direct in het verlengde van de gevolgde opleiding (62%) en het deel dat buiten de sector werkt is relatief klein (4%). Van de gediplomeerden die niet werken bij het bpv-bedrijf werkt een derde (33%) direct in het verlengde van de gevolgde opleiding en werkt een vijfde (20%) in een andere sector. In voorgaande jaren zagen we een vergelijkbaar beeld. De tevredenheid over de zinvolheid van de opleiding is in 2011 onder gediplomeerden die werken bij hun bpv-bedrijf ook iets groter (73%) dan we zien onder gediplomeerden die werken bij een ander bedrijf (66%). In 2010 zagen we dat 77% van de gediplomeerden die werken bij hun bpvbedrijf tevreden was over de zinvolheid van de opleiding, tegen 64% van de gediplomeerden die werken bij een ander bedrijf. 15 Hierbij moeten we wel opmerken dat het absolute aantal BBL-ers dat niet bij een bpv-bedrijf werkt relatief klein is (n=17). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 4 4

45 4 OPNAME VAN MBO-VERLATERS DOOR DE ARBEIDSMARKT De inzetbaarheid van schoolverlaters is niet alleen interessant vanuit het oogpunt van de opleiding (sluit het beroep aan op de gevolgde opleiding?), maar ook vanuit de optiek van de arbeidsmarkt. We kunnen de inzetbaarheid van schoolverlaters zowel vanuit de optiek van de beroepen (paragraaf 4.1) als vanuit de optiek van de bedrijfstakken (paragraaf 4.2) bekijken. De vraag waar het hierbij om gaat is: welke opleidingsachtergrond hebben gediplomeerden die in bepaalde beroepen of bedrijfstakken zijn gaan werken? We kijken hierbij alleen naar de beroepen en bedrijven waarin de MBO-verlaters van 2011 (die aan het onderzoek hebben meegedaan) zijn gaan werken. Het gaat dus niet om de totale arbeidsmarkt of een steekproef hierbinnen, maar puur om de beroepen en bedrijfstakken waar de MBO-verlaters zijn gaan werken. 4.1 Opname vanuit optiek beroepen Bij de opname door de arbeidsmarkt vanuit de optiek van de beroepen van gediplomeerden is uitgegaan van het aantal werkende MBO-verlaters in beroepen vallend onder het domein van een bepaald kenniscentrum. Bekeken is of de gediplomeerden die in deze beroepen werkzaam zijn wel of niet een opleiding hebben gevolgd binnen het kenniscentrum waarbinnen de beroepen vallen. Hieronder vindt u ter verduidelijking een voorbeeld. Voorbeeld opname van MBO-verlaters door arbeidsmarkt (fictieve getallen): Van alle MBO-verlaters van 2011 werken er ruim 1000, een half jaar na het behalen van hun diploma, in beroepen waar ECABO voor opleidt 16. Vervolgens bekijken we welke opleiding de ruim 1000 MBO-verlaters van 2011 hebben gedaan. Hieruit blijkt dat: 86% een opleiding heeft gedaan binnen ECABO (bijv. administratief medewerker, beveiliger etc.), 14% een opleiding heeft gedaan binnen een ander kenniscentrum (bijv. SPW of verkoopmedewerker, etc.). Van de 1000 MBO-verlaters werken er ruim 300 in beroepen binnen de kwalificatierichting Secretarieel. Als we kijken naar de opleidingen die deze ruim 300 MBO-verlaters hebben gedaan, dan zien we dat: 78% een opleiding heeft gedaan in de kwalificatierichting Secretarieel (bijv. directiesecretaresse, administratief medewerker), 12% een andere opleiding heeft gedaan binnen ECABO (bijv. boekhoudkundig medewerker, commercieel medewerker banken etc.), 10% een opleiding heeft gedaan in een kwalificatierichting binnen een ander kenniscentrum (bijv. verkoopmedewerker, etc.). 16 Aan beroepen die respondenten invullen wordt een opleiding gekoppeld (zie Bijlage 3). Op basis hiervan worden de beroepen ingedeeld in kenniscentra. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 45

46 In Figuur 4.1 is voor ECABO en enkele andere grote kenniscentra de opname van MBO-verlaters met een bepaalde opleiding weergegeven. Uit de figuur blijkt dat driekwart van de MBO-verlaters die momenteel werken in beroepen vallend binnen ECABO, gediplomeerden zijn die ook daadwerkelijk een opleiding binnen ECABO hebben gedaan (76%; optelling van de onderste twee categorieën). Ook bij de meeste andere kenniscentra die in de figuur gepresenteerd worden, zien we dat het merendeel van de werkenden in beroepen binnen het domein van een bepaald kenniscentrum een opleiding binnen hetzelfde kenniscentrum hebben gedaan. Dit geldt niet voor het kenniscentrum KC Handel. Van MBO-verlaters die werken binnen KC Handel komt in 2011 ongeveer de helft (53%) van opleidingen uit andere kenniscentra. In voorgaande jaren zagen we een vergelijkbaar beeld. Gediplomeerden van andere opleidingen MBO-verlaters (van 2011) die werken in een beroep dat binnen het domein van ECABO valt, maar die geen opleiding binnen ECABO hebben gevolgd, zijn met name gediplomeerden van een opleiding Calibris, Kenwerk of KC Handel, onder andere: Interieuradviseur (KC Handel), Horeca-ondernemer/manager (Kenwerk), Sociaal pedagogisch werker 3(spw3) (Calibris), Manager dierverzorging (Aequor), Meubelmaker (SH&M), Mediavormgeving (GOC). Figu ur 4.1 Van welke opleidingen komen de gediplomeerden 2011 die werkzaam zijn in het domein van een aantal grote kenniscentra, per kenniscentrum? 100% 80% 21% 3% 34% 8% 3% 22% 2% 1% 6% 3% 2% 3% 60% 40% 60% 19% 61% 17% 45% 79% 78% 64% 37% 20% 0% 31% 28% 16% 15% 19% 10% 14% ECABO KC Handel Kenteq Kenwerk Calibris Fundeon Aequor afkomstig van opleiding buiten kenniscentrum niv. 3 en 4 afkomstig van opleiding buiten kenniscentrum niv. 1 en 2 afkomstig van opleiding binnen kenniscentrum niv. 3 en 4 afkomstig van opleiding binnen kenniscentrum niv. 1 en 2 MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 46

47 Natuurlijk kunnen we deze gegevens ook uitsplitsen naar kwalificatierichting binnen ECABO (zie Figuur 4.2). Gediplomeerden van 2011 die zijn gaan werken in een beroep binnen de kwalificatierichtingen B, V & FI (95%) en ICT en media (89%) hebben in grote meerderheid ook een opleiding gevolgd binnen de betreffende kwalificatierichting. Gediplomeerden die werkzaam zijn in de kwalificatierichting Commercieel hebben relatief vaak een opleiding gevolgd buiten het domein van ECABO (49%). Figu ur 4.2 Van welke opleidingen komen de gediplomeerden die werken in beroepen vallend binnen ECABO, Secretarieel (n=113) 59% 14% 27% Financieel-administratief (n=198) 50% 19% 31% Commercieel (n=55) 31% 20% 49% B, V & FI (n=66) 95% 3% 2% ICT en media (n=70) 89% 3% 9% Juridisch (n=17) 76% 18% 6% Orde en veiligheid (n=106) 71% 1% 28% ECABO 2011 (n=625) 63% 12% 25% 0% 20% 40% 60% 80% 100% afkomstig van opleiding binnen beroepsgroep afkomstig van opleiding binnen kenniscentrum (overige beroepsgroepen) afkomstig van opleiding buiten ECABO MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 47

48 4.2 Opname vanuit optiek bedrijfstakken Bij de opname door de arbeidsmarkt vanuit de optiek van de bedrijfstakken is uitgegaan van het aantal werkende MBO-verlaters (van 2011) in bedrijven vallend binnen een bepaalde bedrijfstak. Gekeken is of de gediplomeerden die in bedrijven werken binnen een bepaalde bedrijfstak een opleiding hebben gevolgd binnen ECABO of binnen een ander kenniscentrum. Hieruit kunnen we afleiden voor welke bedrijfstakken de gediplomeerden van ECABO meer of minder belangrijk zijn. Uit Figuur , op de volgende pagina, kunnen we afleiden dat gediplomeerden ECABO vooral belangrijk zijn voor de volgende drie bedrijfstakken: Financiële instellingen (84% van de gediplomeerden die in bedrijven / instellingen in deze bedrijfstak zijn gaan werken heeft een opleiding ECABO gedaan), Informatie en communicatie (46% van de gediplomeerden die in bedrijven / instellingen in deze bedrijfstak zijn gaan werken heeft een opleiding ECABO gedaan), Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen (39% van de gediplomeerden die in bedrijven / instellingen in deze bedrijfstak zijn gaan werken heeft een opleiding ECABO gedaan), Voor bedrijven in de overige bedrijfstakken zijn gediplomeerden met een opleiding ECABO minder belangrijk, al nemen de bedrijfstakken Advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening en Verhuur van roerende goederen en overige zakelijke dienstverlening nog een aanzienlijk deel van de gediplomeerden op (respectievelijk 22% en 21% van de werkende gediplomeerden heeft een opleiding ECABO gedaan). 17 Alleen de bedrijfstakken waarin meer dan 75 gediplomeerden van 2011 werken worden hier gepresenteerd. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 48

49 Figu ur 4.3 Van welke opleidingen (ECABO of een ander kenniscentrum) komen de gediplomeerden die werken in de verschillende bedrijfstakken, landbouw, bosbouw en visserij 1% 99% industrie 4% 96% bouwnijverheid 2% 98% groot- en detailhandel; reparatie van auto's 8% 92% vervoer en opslag 9% 91% logies-, maaltijd en drankverstrekking 9% 91% informatie en communicatie 46% 54% financiële instellingen 84% 16% advisering, onderzoek en overige specialistische zak. dienstv. 22% 78% verhuur van roerende goederen en overige zak. dienstv. 21% 79% openbaar bestuur, overheidsdiensten en verpl. soc. verzek. 39% 61% gezondheids- en welzijnszorg 2% 98% cultuur, sport en recreatie 5% 95% overige dienstverlening 4% 96% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ECABO overige kenniscentra MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 49

50 5 DOORLEREN In dit hoofdstuk komen de uitkomsten naar voren voor de groep MBO-verlaters van opleidingen ECABO die na diplomering verder zijn gaan studeren (buiten het MBO-veld). Dit zijn in eerste instantie de MBO-verlaters die aangeven dat zij een voltijds opleiding doen. Daarnaast zijn ook MBO-verlaters die aangeven dat zij werken en daarnaast een duale opleiding of deeltijdopleiding op het HBO volgen (waarbij studeren de hoofdactiviteit is 18 ) tot de groep doorlerende MBO-verlaters gerekend. We kijken naar de doorstroom richting het HBO (paragraaf 5.1) en naar de aansluiting van de vervolgstudie op de opleiding (paragraaf 5.2). 5.1 Doorstroom en kwalificatiewinst In Hoofdstuk 2 zagen we al dat 27% van de gediplomeerden ECABO (van 2011) heeft gekozen voor een (voltijds)vervolgopleiding (buiten het MBO) en dat er bij 13% sprake is van een combinatie van werken en leren. De vraag is wie deze doorlerende gediplomeerden zijn. Omdat het in deze rapportage gaat om gediplomeerde schoolverlaters die het MBO-veld hebben verlaten, richten we ons alleen op de doorstroom richting het HBO. Van alle gediplomeerde MBO-verlaters (van alle niveaus, ongeacht of zij verder leren of niet) van ECABO-opleidingen kiest 34% voor een vervolgopleiding op het HBO, zoals we kunnen zien in Figuur 5.1a 19 op de volgende pagina. Dit aandeel is afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Landelijk gezien, voor MBO-verlaters van alle opleidingen bij elkaar, is de doorstroom richting het HBO de afgelopen drie jaar ook ieder jaar iets afgenomen. Het landelijk aandeel (23% in 2011) is (duidelijk) kleiner dan we zien voor ECABO-opleidingen. 18 Dit wordt bepaald aan de hand van de verdeling van het aantal uren per week dat de respondent aangeeft te werken dan wel te leren. 19 De absolute aantallen die genoemd worden in de figuur, hebben betrekking op het jaar 2011 en zijn niet geldig voor alle jaren. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 50

51 Figuu r 5.1a Doorstroom naar het HBO per kwalificatierichting, (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=222) 24% 26% 25% Financieel-administratief (n=278) Commercieel (n=167) 36% 51% 49% 58% 63% 51% B, V & FI (n=101) 27% 52% 71% ICT en media (n=266) 38% 51% 44% Juridisch (n=131) 56% 63% 66% Orde en veiligheid (n=148) 1% 3% ECABO 2011 (n=1329) 34% 41% 37% Landelijk 2011 (n=10289) 23% 25% 27% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Het aandeel gediplomeerden dat doorstroomt naar het HBO is afhankelijk van het aandeel gediplomeerden van niveau 4 in de totale groep gediplomeerden, aangezien alleen deze gediplomeerden in principe toegelaten worden tot het HBO. Bekijken we de doorstroom naar het HBO alleen voor de gediplomeerden van niveau 4, dan zien we dat (in 2011) 48% van de gediplomeerden van ECABO doorstroomt naar het HBO (zie Figuur 5.1b 20 op de volgende pagina). Dit aandeel is groter dan we landelijk zien, waar ieder jaar rond de 40% van de gediplomeerden van niveau 4 doorstroomt naar het HBO. Binnen ECABO zijn het met name gediplomeerden van BOL-opleidingen van niveau 4 die relatief vaak doorstromen naar het HBO (54%). Van de BBL-gediplomeerden van niveau 4 stroomt in % door naar het HBO. 20 De absolute aantallen die genoemd worden in de figuur, hebben betrekking op het jaar 2011 en zijn niet geldig voor alle jaren. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 51

52 Figu ur 5.1b Doorstroom naar het HBO van MBO-verlaters op niveau 4 per kwalificatierichting, voor ECABO (totaal). Secretarieel (n=148) 33% 37% 34% Financieel-administratief (n=202) 48% 63% 59% Commercieel (n=151) 64% 69% 69% B, V & FI (n=101) 27% 52% 71% ICT en media (n=190) 52% 55% 64% Juridisch (n=131) ECABO 2011 (n=923) Landelijk 2011 (n=2301) 48% 40% 43% 45% 56% 63% 66% 60% 57% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kwalificatierichting De mate van doorstroom van gediplomeerden naar het HBO is niet voor alle kwalificatierichtingen binnen ECABO gelijk (zie Figuur 5.1a), iets dat voor een belangrijk deel samenhangt met het aantal gediplomeerden van niveau 4 binnen een kwalificatierichting. Van alle gediplomeerden binnen ECABO is de doorstroom naar het HBO in 2011 het grootst voor gediplomeerden van de kwalificatierichting Commercieel (58%). Ook onder gediplomeerden van de kwalificatierichting Juridisch (56%) is de doorstroom naar het HBO relatief groot. Bekijken we de uitkomsten alleen voor de groep MBO-verlaters met een opleiding op niveau 4 dan zien we dat met name de MBO-verlaters van de kwalificatierichting Commercieel (64%) relatief vaak doorstromen naar het HBO (zie Figuur 5.1b). MBO-verlaters van niveau 4 van de kwalificatierichting B, V & FI stromen het minst vaak door naar het HBO (27%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 52

53 Geslacht, leeftijd en etniciteit Mannelijke gediplomeerden van ECABO van 2011 kiezen iets vaker voor een vervolgopleiding op het HBO (39%) dan vrouwelijke gediplomeerden (30%). In 2010 zagen we een vergelijkbaar beeld; in 2009 stroomden mannelijke en vrouwelijke gediplomeerden even vaak door naar het HBO. Kijken we naar de leeftijd van de MBO-verlaters, dan zien we dat in 2011 vooral gediplomeerden van 19 en 20 jaar relatief vaak kiezen voor een HBO-opleiding (beide 49%). Ook onder 21-jarigen (43%) is de doorstroom naar het HBO relatief groot. In voorgaande jaren zagen we een vergelijkbaar beeld. Allochtone gediplomeerden stromen in alle jaren duidelijk vaker door naar een HBO-opleiding dan autochtone gediplomeerden; in 2011 stroomde 40% van allochtonen en 30% van de autochtonen door naar het HBO. Regio Gediplomeerden uit de regio Zuidoost (50%) kiezen, anders dan vorige jaren, vaker voor een vervolgopleiding op het HBO dan gediplomeerden uit de andere regio s. Van de regio Oost stromen in 2011 het minst vaak gediplomeerden door naar het HBO (29%). In voorgaande jaren zagen we wisselende resultaten voor de regio s. Kenniscentrum In Figuur op de volgende pagina is een beeld gegeven van de doorstroom naar het HBO voor de zeven belangrijkste kenniscentra. We hebben hier alleen de MBO-verlaters van BOL-opleidingen op niveau 4 meegenomen. Het is immers vooral deze groep die doorstroomt naar het HBO. Het beeld door de jaren heen is vrij divers. Wel kunnen we opmerken dat de doorstroom van de BOL-ers op niveau 4 naar het HBO voor ECABO de afgelopen jaren gemiddeld relatief hoger was dan voor de meeste andere grotere kenniscentra. Voor de meeste kenniscentra is de doorstroom naar het HBO de afgelopen 3 jaren redelijk gelijk gebleven. Voor ECABO en Fundeon zagen we in de afgelopen jaren een lichte stijging van de doorstroom van BOL-ers op niveau 4 naar het HBO, maar zien we in 2011 een (lichte) daling. Voor KC Handel en GOC zagen we in 2010 (ten opzichte van 2009) een daling, maar zien we in 2011 weer een stijging in het aandeel BOL-gediplomeerden van niveau 4 dat doorstroomt naar het HBO. 21 De absolute aantallen die genoemd worden in de figuur, hebben betrekking op het jaar 2011 en zijn niet geldig voor alle jaren. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 53

54 Figu ur 5.2 Doorstroom naar het HBO (MBO-verlaters met een BOL-opleiding op niveau 4), per kenniscentrum, ECABO (n=833) KC Handel (n=362) Kenteq (n=249) Kenwerk (n=296) Fundeon (n=160) 54% 63% 60% 52% 47% 59% 47% 49% 52% 43% 49% 55% 56% 64% 59% GOC (n=491) Calibris (n=1298) 45% 46% 47% 47% 53% 53% 0% 20% 40% 60% 80% 100% MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 54

55 5.2 Aansluiting vervolgstudie en MBO-opleiding Niet alleen de omvang van de doorstroom richting het HBO is van belang, maar ook de vraag of de gediplomeerden van opleidingen ECABO in het verlengde van hun MBO-opleiding gaan doorleren. Om dit te analyseren leggen we de gevolgde opleiding op het MBO naast de vervolgopleiding op het HBO, waarna we de vervolgopleiding classificeren (in Bijlage 4 vindt u hiervan een aantal voorbeelden). Naast deze objectieve benadering van de aansluiting van de vervolgopleiding hebben we de gediplomeerden zelf gevraagd hoe zij de aansluiting ervaren; hebben zij gezien hun huidige bezigheden veel aan de opleiding gehad? We noemen dit de subjectieve benadering Objectieve benadering In Figuur op de volgende pagina is een beeld gegeven van de mate van doorstroom in de eigen sector (Economie) 23. Ook hierbij beperken we ons tot gediplomeerden van BOL-opleidingen op niveau 4. NB In overleg met ECABO is vastgesteld welke vervolgopleidingen op het HBO verwant zijn aan de MBOopleidingen binnen het domein van ECABO 24 en welke overige HBO-opleidingen binnen de sector Economie vallen 25. Zo zijn bijvoorbeeld de ICT-opleidingen (zoals technische informatica) op het HBO, die vallen in de sector Techniek, toch meegenomen als zijnde opleidingen in de sector Economie. Een overzicht van de indeling van HBO-opleidingen vindt u in Bijlage 5. Bij de landelijke standaardindeling hanteren we in eerste instantie een indeling van opleidingen in sectoren op basis van de indeling volgens de Dienst Uitvoering Onderwijs (zie ook Bijlage 4). Gediplomeerde schoolverlaters van sociaal-juridische opleidingen (sector Economie) die in een verwante opleiding doorleren komen hierbij standaard terecht in een andere sector (sociaal-juridisch valt op het HBO binnen de sector Zorg & Welzijn). Een overzicht van de landelijke indeling van HBO-opleidingen vindt u in Bijlage 6. Van alle gediplomeerde BOL-ers op niveau 4 van ECABO die kiezen voor een vervolgopleiding kiest een ruime meerderheid (ieder jaar rond de 84%) voor een vervolgopleiding in de eigen sector (sector Economie 26 ). 22 De absolute aantallen die genoemd worden in de figuur, hebben betrekking op het jaar 2011 en zijn niet geldig voor alle jaren. 23 Omdat het voor HBO-opleidingen in sommige gevallen moeilijk is om een goede koppeling te maken met een bepaald kenniscentrum, beperken we ons hier tot de mate van doorstroom binnen de eigen sector. 24 De aan ECABO verwante HBO-opleidingen vormen een deel van alle HBO-opleidingen binnen de sector Economie. In overleg met ECABO is afgesproken welke HBO-opleidingen verwant zijn aan ECABO-opleidingen. Het aantal en de soort HBO-opleidingen dat verwant is aan de gevolgde opleiding binnen ECABO is per kwalificatierichting verschillend. Verwante HBO-opleidingen aan opleidingen van de kwalificatierichting Juridisch zijn bijvoorbeeld andere opleidingen dan verwante HBO-opleidingen aan de kwalificatierichting Commercieel. 25 Deze indeling is in overleg met ECABO vastgesteld. Aangezien deze indeling in 2011 iets is bijgesteld kan het zijn dat de uitkomsten van 2010 en 2009 die in dit rapport worden gepresenteerd (iets) afwijken van de uitkomsten voor deze jaren die in het rapport van afgelopen keer zijn gepresenteerd. 26 Op basis van de indeling in overleg met ECABO. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 55

56 Als we de doorstroom binnen de eigen sector echter bekijken aan de hand van de landelijke standaardindeling, zien we dat het aandeel gediplomeerden ECABO dat voor een vervolgopleiding heeft gekozen binnen de eigen sector (Economie) in 2011 lager is (79%). Landelijk (voor alle opleidingen bij elkaar) is het aandeel dat doorleert binnen de eigen sector onder gediplomeerden in 2011 kleiner (73%) dan voor ECABO. Figu ur 5.3 Aandeel MBO-verlaters met een BOL-opleiding op niveau 4 dat doorleert op het HBO binnen de eigen sector, (voor ECABO (totaal) gewogen) (indeling ECABO). Secretarieel (n=45) 84% 78% 78% Financieel-administratief (n=85) 91% 92% 92% Commercieel (n=85) 76% 80% 87% B, V & FI (n=22) 95% 87% 92% ICT en media (n=80) 80% 77% 80% Juridisch (n=68) 85% 87% 82% ECABO (n=379) 83% 84% 85% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kwalificatierichting Van alle doorlerende BOL-ers van niveau 4 binnen ECABO, kiezen vooral de gediplomeerden van de kwalificatierichtingen B, V & FI (95%) en Financieel-administratief (91%) vaak voor een vervolgopleiding binnen de sector Economie. Gediplomeerden van de kwalificatierichting Commercieel kiezen in 2011 juist relatief vaak voor een vervolgopleiding in een andere sector (24%). Door de jaren heen zien we dat het aandeel gediplomeerden van de verschillende kwalificatierichtingen dat doorleert binnen de sector Economie redelijk gelijk blijft. Gediplomeerden van kwalificatierichting Commercieel die doorleren in een andere sector kiezen vooral voor de opleidingen Leraar Engels 2 e gr. v.o. en Fysiotherapie. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 56

57 Naast de mate van doorstroom in de eigen sector is voor de verschillende kwalificatierichtingen binnen ECABO ook gekeken naar de mate van doorstroom naar HBO-opleidingen die niet alleen binnen de eigen sector vallen, maar ook in het verlengde van de gevolgde opleiding. We hebben het dan bijvoorbeeld over een gediplomeerde Financieel-administratief die op het HBO gekozen heeft voor de opleiding Accountancy. In Figuur is een beeld gegeven van de mate van doorstroom naar verwante HBO-opleidingen. We zien voor alle jaren dat gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Juridisch (81% in 2011) en Financieel-administratief (71% in 2011) het vaakst kiezen voor een vervolgopleiding die verwant is aan de gevolgde MBO-opleiding. Opvallend is dat hoewel gediplomeerden van de kwalificatierichting B, V & FI relatief vaak kiezen voor een vervolgopleiding binnen de eigen sector (95%) geen van hen in 2011 kiest voor een opleiding die verwant is aan de gevolgde opleiding. Verder valt op dat het aandeel BOL-ers van niveau 4 van de kwalificatierichting Secretarieel dat kiest voor een verwante HBO-opleiding ieder jaar relatief klein is (16% in 2010), maar in 2011 een uitschieter heeft van 27%. We moeten bij deze analyse wel opmerken dat het niet voor elke kwalificatierichting binnen ECABO mogelijk is om in gelijke mate verwante HBO-opleidingen aan te wijzen. Dit geldt ook voor de kwalificatierichting B, V & FI. Figu ur 5.4 Aandeel MBO-verlaters met een BOL-opleiding op niveau 4 dat op het HBO doorleert in een verwante opleiding, (voor ECABO (totaal) gewogen). Secretarieel (n=45) 16% 14% 27% Financieel-administratief (n=85) 71% 76% 74% Commercieel (n=85) 45% 44% 44% B, V & FI (n=22) 2% ICT en media (n=80) Juridisch (n=68) ECABO (n=379) 54% 54% 56% 57% 65% 69% 81% 78% 72% 0% 20% 40% 60% 80% 100% De absolute aantallen die genoemd worden in de figuur, hebben betrekking op het jaar 2011 en zijn niet geldig voor alle jaren. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 57

58 Meest gekozen vervolgopleidingen binnen de sector Economie De gediplomeerden van ECABO (van 2011) die kiezen voor een vervolgopleiding binnen de eigen sector (Economie) kiezen met name voor: HBO rechten (46 gediplomeerden), Bedrijfseconomie (36 gediplomeerden), Informatica (25 gediplomeerden), Commerciële economie (25 gediplomeerden) Subjectieve benadering Hoewel de meerderheid van de doorlerende gediplomeerden een vervolgopleiding is gaan doen binnen de eigen sector en wat dat betreft dus een opleiding is gaan doen die aansluit bij de opleiding die zij op het MBO hebben gevolgd, is de vraag hoe zij zelf de aansluiting ervaren. Met andere woorden; vinden zij dat zij veel aan hun opleiding op het MBO hebben gehad, als ze kijken naar wat ze nu doen? Bijna driekwart (72%) van de doorlerende BOL-ers van ECABO van niveau 4 geeft aan dat zij, achteraf gezien, veel aan hun opleiding hebben gehad (zie Figuur op de volgende pagina). Landelijk zijn de doorlerende BOL-gediplomeerden van niveau 4 ongeveer even vaak tevreden (73% in 2011). Ditzelfde beeld zagen we in voorgaande jaren. Binnen ECABO vinden in 2011 vooral de doorlerende gediplomeerden van de kwalificatierichting B, V & FI (83%) achteraf dat zij veel aan de MBO-opleiding hebben gehad. Doorlerende gediplomeerden van de kwalificatierichtingen Financieel-administratief, Commercieel en ICT en media geven minder vaak aan (alle drie 70%) dat zij veel aan de opleiding hebben gehad. In voorgaande jaren zagen we een wisselend beeld. 28 De absolute aantallen die genoemd worden in de figuur, hebben betrekking op het jaar 2011 en zijn niet geldig voor alle jaren. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 58

59 Figu ur 5.5 Hebben de doorlerende gediplomeerden (BOL op niveau 4 ) veel aan hun opleiding gehad, naar kwalificatierichting, ? (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=49) 63% 75% 74% Financieel-administratief (n=95) Commercieel (n=95) 70% 70% 70% 65% 78% 79% B, V & FI (n=24) 64% 73% 83% ICT en media (n=93) Juridisch (n=71) ECABO (n=422) Landelijk (n=2152) 59% 70% 67% 76% 72% 73% 72% 71% 69% 73% 72% 71% 0% 20% 40% 60% 80% 100% MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 59

60 6 DOORSTROOM VAN MBO-VERLATERS NAAR HET HBO We kunnen onderzoeken in welke mate gediplomeerden van opleidingen ECABO doorstromen naar verwante (dan wel andere) opleidingen op het HBO (zie Hoofdstuk 5). Daarnaast kunnen we ook analyseren welke gediplomeerden (van ECABO en andere opleidingen) doorstromen naar het Hoger Economisch (beroeps)onderwijs (HEO). Op deze wijze ontstaat een compleet beeld van de doorstroom tussen Middelbaar Economisch Onderwijs (MEO) en Hoger Economisch Onderwijs (HEO). We kijken hierbij alleen naar de HBO-opleidingen waarvoor de MBO-verlaters van 2011 (die aan het onderzoek hebben meegedaan) hebben gekozen. Het gaat dus niet om de totale instroom van alle MBO-ers (en andere opleidingen) naar HBO-opleidingen, maar puur om de opleidingen waar de MBO-verlaters, die aan het onderzoek hebben meegedaan, voor gekozen hebben. NB In overleg met ECABO is vastgesteld welke vervolgopleidingen op het HBO verwant zijn aan de MBOopleidingen binnen het domein van ECABO en welke overige HBO-opleidingen binnen de sector Economie vallen. Een overzicht van de indeling van HBO-opleidingen vindt u in Bijlage 5. De analyse doen we zowel vanuit de optiek van HBO-opleidingen verwant aan ECABO als vanuit de optiek van alle economische HBO-opleidingen. 6.1 Doorstroom naar HBO-opleidingen verwant aan ECABO Bij de analyse van de doorstroom naar HBO-opleidingen verwant aan ECABO is uitgegaan van de groep doorlerende MBO-verlaters die voor een vervolgopleiding heeft gekozen die verwant is aan de MBO-opleidingen binnen het domein van ECABO. Gekeken is of de gediplomeerden die voor deze vervolgopleidingen gekozen hebben wel of niet een opleiding hebben gevolgd binnen ECABO. In Figuur 6.1 op de volgende pagina ziet u van welke opleidingen in het MBO (gepresenteerd naar kenniscentrum) de doorlerende gediplomeerden van 2011 komen die hebben gekozen voor vervolgopleidingen op het HBO die verwant zijn aan opleidingen binnen het domein van ECABO. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 60

61 Figu ur 6.1 Doorstroom van MBO-ers naar HBO-opleidingen verwant aan ECABO, % 4% 15% 9% 9% 46% ECABO KC Handel Kenwerk GOC Calibris Kenteq Overige kenniscentra 15% In totaal hebben 711 MBO-verlaters van 2011 (die aan het onderzoek hebben deelgenomen) gekozen voor een HBO-opleiding die verwant is aan ECABO. 46% van deze gediplomeerde MBO-verlaters heeft een opleiding binnen het domein van ECABO gevolgd. Zij zijn met name afkomstig van opleidingen binnen de kwalificatierichtingen Commercieel en Financieel-administratief. 15% van de (711) gediplomeerden die gekozen hebben voor een aan ECABO verwante HBOopleiding heeft op het MBO een handelsopleiding gedaan (KC Handel). Zij zijn met name afkomstig van de opleiding detailhandel. Daarnaast heeft 9% een opleiding gedaan binnen kenniscentrum Kenwerk of GOC. NB Hoewel we bij deze analyse alleen kijken naar de situatie van 2011, kunnen we opmerken dat het beeld zoals dat hierboven geschetst is, vergelijkbaar is met het beeld van voorgaande jaren. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 61

62 Kader: Commerciële Economie Landelijk zien we dat afgelopen jaar in totaal 63 gediplomeerden (2011) hebben gekozen voor de opleiding Commerciële economie op het HBO. Van deze 63 gediplomeerden heeft 40% een opleiding binnen het domein van ECABO gedaan, namelijk opleidingen binnen de kwalificatierichtingen: - Commercieel: 20 gediplomeerden, - Financieel-administratief: 4 gediplomeerden, - Juridisch: 1 gediplomeerden. Niet alleen gediplomeerden van opleidingen ECABO kiezen voor een vervolgopleiding Commerciële Economie. 21 van de 63 gediplomeerden (33%) die hebben gekozen voor deze HBO-opleiding hebben een opleiding gedaan binnen het domein van KC Handel. De overige MBO-gediplomeerden die de opleiding Commerciële Economie op het HBO zijn gaan doen komen onder andere van opleidingen GOC, Kenwerk en Savantis. Kader: HBO Rechten Landelijk zien we dat afgelopen jaar in totaal 57 gediplomeerden (2011) hebben gekozen voor de opleiding Rechten op het HBO. Van deze 57 gediplomeerden heeft 81% een opleiding binnen het domein van ECABO gedaan, namelijk opleidingen binnen de kwalificatierichtingen: - Juridisch: 34 gediplomeerden, - Secretarieel: 5 gediplomeerden, - Commercieel: 3 gediplomeerden, - ICT en media: 3 gediplomeerden, - Financieel-administratief: 1 gediplomeerde. Niet alleen gediplomeerden van opleidingen ECABO kiezen voor een vervolgopleiding HBO Rechten. 7 van de 57 gediplomeerden (12%) die hebben gekozen voor deze HBO-opleiding hebben een opleiding gedaan binnen het domein van KC Handel. De overige 4 MBO-gediplomeerden die de opleiding HBO rechten zijn gaan doen komen van opleidingen Kenwerk, Calibris, Aequor en VTL. Kader: Facility management Landelijk zien we dat afgelopen jaar in totaal 50 gediplomeerden (2011) hebben gekozen voor de opleiding Facility management op het HBO. Van deze 50 gediplomeerden heeft 30% een opleiding binnen het domein van ECABO gedaan, namelijk opleidingen binnen de kwalificatierichtingen: - Secretarieel: 10 gediplomeerden, - Commercieel: 3 gediplomeerden, - Financieel-administratief: 2 gediplomeerden. Niet alleen gediplomeerden van opleidingen ECABO kiezen voor een vervolgopleiding Facility management. 22 van de 50 gediplomeerden (44%) die hebben gekozen voor deze HBO-opleiding hebben een opleiding gedaan binnen het domein van Kenwerk. De overige MBO-gediplomeerden die de opleiding Facility management op het HBO zijn gaan doen komen onder andere van opleidingen KC Handel en GOC. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 62

63 6.2 Doorstroom naar economische HBO-opleidingen Dezelfde analyse als in de vorige paragraaf, kunnen we maken voor alle economische HBOopleidingen (dus inclusief de HBO-opleidingen die verwant zijn aan de MBO-opleidingen van ECABO). In Figuur 6.2 ziet u van welke opleidingen in het MBO (gepresenteerd naar kenniscentrum) de doorlerende gediplomeerden van 2011 komen die hebben gekozen voor economische vervolgopleidingen op het HBO. In totaal hebben 795 MBO-gediplomeerden van 2011 (die hebben meegedaan aan het onderzoek en die verder zijn gaan leren) gekozen voor een economische HBO-opleiding. Van deze MBO-ers heeft 42% van de gediplomeerden een opleiding op het MBO gedaan binnen het domein van ECABO. Zij hebben voornamelijk een opleiding gevolgd binnen de kwalificatierichtingen Commercieel en Financieel-administratief. Daarnaast komen de gediplomeerden die hebben gekozen voor een economische HBO-opleiding vooral van opleidingen binnen KC Handel (15%) en Kenwerk (12%). Figu ur 6.2 Doorstroom van MBO-ers naar alle economische HBOopleidingen, % 4% 2% 7% 12% 42% 15% ECABO KC Handel Kenwerk GOC Calibris Kenteq Overige kenniscentra MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 63

64 Kader: Bedrijfseconomie Landelijk zien we dat afgelopen jaar in totaal 49 gediplomeerden (2011) hebben gekozen voor de opleiding Bedrijfseconomie op het HBO. Van deze 49 gediplomeerden heeft 73% een opleiding binnen het domein van ECABO gedaan, namelijk opleidingen binnen de kwalificatierichtingen: - Financieel-administratief: 32 gediplomeerden, - Commercieel: 3 gediplomeerden, - ICT en media: 1 gediplomeerde. Niet alleen gediplomeerden van opleidingen ECABO kiezen voor een vervolgopleiding Bedrijfseconomie. 6 van de 49 gediplomeerden (12%) die hebben gekozen voor deze HBO-opleiding hebben een opleiding gedaan binnen het domein van KC Handel. De overige MBO-gediplomeerden die de opleiding Bedrijfseconomie op het HBO zijn gaan doen komen onder andere van opleidingen Kenwerk en Calibris. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 64

65 7 Tevredenheid over opleidingen De MBO-verlaters hebben in het onderzoek onder andere hun mening kunnen geven over een aantal kwaliteitsaspecten. Zo hebben zij over de opleiding aangegeven of zij wel of niet tevreden zijn op het punt van: (1) de aansluiting van de theorie op het praktijkgedeelte van de opleiding (BOL) of de bruikbaarheid van de theorie in het werk (BBL) en (2) de zinvolheid van de opleiding (hebben zij veel aan de opleiding gehad?). Daarnaast is aan de BBL-ers gevraagd of zij tevreden zijn met de begeleiding die zij van hun (leer)bedrijf hebben gekregen tijdens het werk. 7.1 Tevredenheid over de opleiding Gediplomeerden van opleidingen ECABO van 2011 zijn over het algemeen tevreden over hun gevolgde opleiding. In Figuur 7.1 op de volgende pagina zien we dat ruim tweederde (69%) van de gediplomeerden tevreden is over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie en 71% aangeeft dat zij, gezien hun huidige bezigheden, veel aan de opleiding hebben gehad. Een vergelijkbaar beeld zagen we in voorgaande jaren. Landelijk zijn de gediplomeerden (van 2011) ongeveer even tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (71%) en geven zij iets vaker aan veel aan hun opleiding te hebben gehad (75%) dan gediplomeerden van de opleidingen ECABO. Ook landelijk zagen we voorgaande jaren een vergelijkbaar beeld. Kwalificatierichting Van alle gediplomeerden van 2011 binnen ECABO zijn gediplomeerden van de kwalificatierichtingen B, V & FI en Orde en veiligheid het meest tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (beide 79%); gediplomeerden van de kwalificatierichting B, V & FI zijn het meest tevreden over de zinvolheid van de opleiding (80%). In 2010 waren gediplomeerden van de kwalificatierichting Orde en veiligheid over beide aspecten het vaakst tevreden, maar zij zijn in 2011 duidelijk minder vaak tevreden over de zinvolheid van de opleiding (69%) dan in 2010 (81%). MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 65

66 Figu ur 7.1 Beoordeling van de opleiding (het percentage dat tevreden is), 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=210) Financieel-administratief (n=259) Commercieel (n=161) 66% 70% 76% 71% 66% 70% B, V & FI (n=93) ICT en media (n=248) 59% 66% Juridisch (n=124) 72% 79% Orde en veiligheid (n=138) 69% 79% ECABO 2011 (n=1250) 69% 71% Landelijk 2011 (n=9597) 71% 75% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tevreden over aansluiting / bruikbaarheid theorie veel aan opleiding gehad Niveau en leerweg Gediplomeerden van opleidingen ECABO van niveau 2 en niveau 4 zijn in 2011 vaker tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (van beide niveaus is 71% is tevreden). Over de zinvolheid van de opleiding zijn de gediplomeerden van niveau 4 vaker tevreden (73%) dan gediplomeerden van de andere niveaus. Gediplomeerden van niveau 3 zijn, net als in 2009 en 2010, het minst tevreden over beide aspecten (61% is tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie en 64% vindt dat zij veel aan de opleiding hebben gehad). Bekijken we de resultaten naar leerweg, dan zien we dat BBL-ers vaker tevreden zijn over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (75%) dan BOL-ers (68%); BBL-ers en BOL-ers zijn even vaak tevreden over de zinvolheid van de opleiding (respectievelijk 71% en 72%). In de afgelopen jaren zagen we een wisselend beeld. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 66

67 Geslacht en etniciteit Vrouwelijke gediplomeerden zijn in 2011 even vaak tevreden als mannelijke gediplomeerden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (beide 70%) en over de zinvolheid van de opleiding (respectievelijk 72% en 71%). Allochtone gediplomeerden zijn in alle jaren vaker tevreden dan autochtone gediplomeerden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (respectievelijk 79% en 69% in 2011) en over de zinvolheid van de opleiding (respectievelijk 77% en 71% in 2011). Bestemming We kunnen de tevredenheid over de opleiding ook bekijken naar bestemming van de gediplomeerden. Opvallend is dat gediplomeerden die wat anders zijn gaan doen (dan werken, doorleren of werkloos zijn) in 2011 vaker tevreden zijn over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (81%) en over de zinvolheid van de opleiding (88%) dan werkende, doorlerende en werkloze gediplomeerden. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat groep anders vele malen kleiner is dan groepen werken, doorleren en werkloos. In de voorgaande jaren waren de werkloze gediplomeerden gemiddeld het meest tevreden over beide aspecten. Regio Gediplomeerden van opleidingen ECABO uit de regio Noord zijn in 2011 relatief vaker tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (78%) dan gediplomeerden uit de andere regio s. In 2010 waren gediplomeerden uit de regio Noord juist het minst vaak tevreden over de aansluiting / bruikbaarheid van de theorie (57%). Over de zinvolheid van de opleiding zijn gediplomeerden van opleidingen ECABO uit de regio Zuidwest relatief vaker tevreden (80%) dan gediplomeerden uit de andere regio s. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 67

68 7.2 Tevredenheid over de begeleiding door (leer)bedrijf Een belangrijk aspect van de opleiding voor BBL-ers is de begeleiding die zij krijgen van het bedrijf waar ze tijdens de opleiding werken. Aan de gediplomeerde BBL-ers is gevraagd of zij tevreden zijn over de begeleiding die zij van het bedrijf hebben gekregen. Elk jaar is ongeveer driekwart van de BBL-ers (79% in 2011) van opleidingen ECABO tevreden over de begeleiding door het (leer)bedrijf. Landelijk zien we dat dit aandeel elk jaar iets groter is (84% in 2011). In Figuur 7.2 zijn de uitkomsten voor 2011 voor ECABO en op landelijk niveau weergegeven. Kwalificatierichting 29 Bekijken we de kwalificatierichtingen met meer dan 20 BBL-gediplomeerden, dan zien we dat BBLers van de kwalificatierichting Secretarieel (90%) duidelijk vaker tevreden zijn over de begeleiding door het bedrijf dan BBL-ers van de andere kwalificatierichtingen. BBL-ers van de kwalificatierichting Financieel-administratief zijn relatief het minst tevreden over de begeleiding door het bedrijf (63%). Figu ur 7.2 Beoordeling van BBL-ers over de begeleiding door het (leer)bedrijf (het percentage dat tevreden is), 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=31) 90% Financieel-administratief (n=33) 63% Commercieel (n=11) 73% B, V & FI (n=49) ICT en media (n=14) 93% Juridisch (n=9) Orde en veiligheid (n=31) 74% ECABO (n=164) 79% Landelijk (n=3812) 84% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Vanwege de kleine absolute aantallen BBL-gediplomeerden waarover we gegevens hebben per kwalificatierichting, nemen we in deze analyse alleen de kwalificatierichtingen Secretarieel, Financieel-administratief, B, V & FI en Orde en veiligheid mee. In de figuur zijn wel alle kwalificatierichtingen weergegeven. MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 68

69 BIJLAGEN B1 Wegingsfactoren ECABO (2011) B2 Eerste bestemming naar kwalificatierichting en leerweg MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 69

70 B1 WEGINGSFACTOREN ECABO (2011) In onderstaand overzicht is voor de opleidingen binnen ECABO de wegingsfactoren weergegeven voor O v e r z i c h t B 1 Wegingsfactoren 2011 kwalificatierichting landelijke populatie onderzoeksbestand wegingsfactor (aantal diploma s) (aantal MBO-verlaters) aantal verhouding aantal verhouding factor berekening Secretarieel % % 1 17/17 Financieel-administratief % % 1 21/21 Commercieel % % /13 B, V & FI 995 3,5% 101 7,7% ,5/7,7 ICT en media % % /20 Juridisch ,4% % ,4/10 Orde en veiligheid % % /11 totaal ECABO % % MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 70

71 B2 EERSTE BESTEMMING NAAR KWALIFICATIERICHTING EN LEERWEG Figu ur B2a Eerste bestemming van BOL MBO-verlaters ECABO naar kwalificatierichting, 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=187) 51% 12% 20% 15% 2% Financieel-administratief (n=243) 31% 15% 36% 16% 2% Commercieel (n=154) 25% 21% 47% 1% 5% B, V & FI (n=43) 26% 21% 51% 2% ICT en media (n=251) 43% 12% 31% 13% Juridisch (n=121) 26% 10% 54% 7% 4% Orde en veiligheid (n=114) 76% 4% 1% 18% 1% ECABO 2011 (n=1147) 42% 13% 31% 13% 1% Landelijk 2011 (n=6208) 48% 13% 29% 8% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 71

72 Figu ur B2b Eerste bestemming van BBL MBO-verlaters ECABO naar kwalificatierichting, 2011 (voor ECABO (totaal) en landelijk gewogen). Secretarieel (n=34) 76% 6% 12% 6% Financieel-administratief (n=34) 76% 18% 3% 3% Commercieel (n=13) 77% 8% 8% 8% B, V & FI (n=57) 86% 7% 7% ICT en media (n=15) 73% 7% 7% 13% Juridisch (n=9) 67% 22% 11% Orde en veiligheid (n=34) 85% 6% 9% ECABO 2011 (n=179) 80% 9% 2% 8% 1% Landelijk 2011 (n=4046) 88% 6% 4% 1% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werken combinatie werken / leren doorleren werkloos anders MBO-Kaart 2011 ECABO DUO ONDERWIJSONDERZOEK 72