Figuur 1: Aantal gediplomeerde studenten lerarenopleidingen studiejaar (bronnen: hbo-raad en vsnu, bewerkt door sbo)

Transcriptie

1 Aantal gediplomeerden aan de lerarenopleidingen in Nederland Ondanks huidige en verwachte lerarentekorten is er geen sprake van een substantiële groei van aantal gediplomeerden aan de verschillende lerarenopleidingen. Mannen en personen van allochtone afkomst zijn ondervertegenwoordigd, vooral in het primair onderwijs. januari Inleiding Het onderwijs is een relatief vergrijsde sector, de verwachting is dat de komende jaren de generatie babyboomers zal uitstromen naar pensioen en tekorten in bepaalde regio s zullen ontstaan of zullen toenemen. Om die reden is het interessant om te kijken hoeveel mensen hun bevoegdheid halen en in kunnen stromen in het onderwijs. In de eerste paragraaf worden de ontwikkelingen voor de verschillende soorten lerarenopleidingen toegelicht, in de paragrafen daarna wordt ook aandacht besteed aan de aantallen gediplomeerden per vakkencluster en worden tekortvakken onder de loep genomen. Ten slotte wordt gekeken naar de man-/vrouwverhoudingen onder de gediplomeerden en de vertegenwoordiging van westerse en niet-westerse allochtonen onder de afgestudeerden. 2. Gediplomeerden per soort lerarenopleiding Figuur 1: Aantal gediplomeerde studenten lerarenopleidingen studiejaar (bronnen: -raad en vsnu, bewerkt door sbo) leraar bo leraar so leraar vo leraar vo gr. leraar vo gr. Van alle lerarenopleidingen studeren aan de lerarenopleidingen voor het basisonderwijs verreweg de meeste studenten af. In de opleidingen in het eerste gebied is het aantal gediplomeerden het laagst, het aantal ligt in de getoonde jaren steeds rond de duizend studenten. De meerderheid van deze gediplomeerden bestaat uit docenten lichamelijke opvoeding. In de genoemde jaren is hun aandeel onder de gediplomeerden binnen het eerste steeds zo n 6 à 75 procent; Het aantal gediplomeerden voor de lerarenopleiding voor het basisonderwijs (pabo) is tussen 24 en 28 teruggelopen met bijna 2 procent tot gediplomeerden in 28; Het aantal gediplomeerden van de opleiding voor het speciaal onderwijs liep in 28 met bijna 3 procent terug ten opzichte van 27. In absolute aantallen ging het om ruim duizend gediplomeerden minder. In 28 waren er gediplomeerden met een bevoegdheid voor het speciaal onderwijs; Het aantal gediplomeerden voor de tweede lerarenopleidingen loopt na een kleine daling in de jaren ervoor weer op tot in 28; Deze en meer gegevens zijn te vinden op pagina 1 van 6

2 Het aantal gediplomeerden bij de universitaire lerarenopleidingen ( s) schommelt in de getoonde jaren een beetje, maar het aantal personen dat afstudeert ligt steeds rond de duizend. 3. Gediplomeerden per vakkencluster In onderstaande grafiek komt het aantal gediplomeerden per vakkencluster aan de orde voor de verschillende lerarenopleidingen die een bevoegdheid voor het voortgezet onderwijs opleveren. Figuur 2: Gediplomeerden lerarenopleidingen per vakkencluster (bron: -raad, bewerkt door sbo) exact maatschappij talen kunst Maatschappij Binnen het tweede -gebied zijn de meeste gediplomeerden te vinden binnen het vakkencluster maatschappij. In 28 studeerden hier 1.12 personen af; Ook bij de eerste universitaire opleidingen studeerden de meeste mensen af binnen het vakkencluster maatschappij: 249 personen studeerden af in 28. Exact Het aantal gediplomeerden binnen het tweede cluster exact is met wat schommelingen teruggelopen in 28 ten opzichte van 24. In 28 studeerden nog 46 mensen af aan deze opleidingen. In 24 waren dit er 527; Aan de eerste universitaire lerarenopleidingen is het aantal gediplomeerden sinds 24 jaarlijks teruggelopen. In 24 studeerden 21 studenten af, maar in 28 liep dit met 37 procent terug tot 133 gediplomeerde studenten. Talen Het aantal gediplomeerden binnen het talencluster schommelde tussen 24 en 28 bij zowel de eerste als de tweede lerarenopleidingen. In 28 werden de meeste gediplomeerden binnen dit cluster gehaald door de tweede studenten, gevolgd door de universitaire eerste opleidingen en daarna de eerste ers. 4. Tekortvakken Het onderwijs behoort tot de relatief meest vergrijsde sectoren en de komende jaren zullen veel docenten uitstromen naar pensioen. Omdat in veel regio s het aantal leerlingen voorlopig nog niet daalt, betekent dit dat de leraren die met pensioen gaan de komende jaren vervangen zullen moeten worden. Voor een aantal vakken komen er onvoldoende nieuwe leraren bij om aan die vraag te voldoen, de zogenaamde tekortvakken. Dit is zowel in het eerste- als in het tweede gebied het geval, maar omdat in het tweede gebied meer lesuren worden gegeven, zijn de tekorten daar groter. Er zijn geen ramingen op vakniveau bekend, maar de volgens de Deze en meer gegevens zijn te vinden op pagina 2 van 6

3 vacaturecijfers is de vraag het grootst bij de exacte vakken en Engels, Duits en economie. In de paragrafen hierna wordt gekeken naar het aantal personen dat een bevoegdheid voor deze vakken. Begonnen wordt met een aantal bètavakken: wis-, natuur- en scheikunde. In de paragraaf daarna wordt aandacht besteed Engels en Duits en economie 4.1. Wiskunde, natuurkunde en scheikunde Binnen de bètavakken is er vooral sprake van tekorten voor het vak wiskunde. Hierbij gaat het zowel om eerste- als tweede vakdocenten. Ook bij natuur- en scheikunde is er sprake van tekorten. Figuur 3: Gediplomeerden lerarenopleidingen wiskunde, natuurkunde en scheikunde (bron: -raad, bewerkt door sbo) HBO ULO HBO ULO HBO ULO wiskunde natuurkunde scheikunde Wiskunde Voor het vak wiskunde is het aantal gediplomeerden voor zowel de tweede- als beide eerste opleidingen in 28 teruggelopen ten opzichte van 24. In 24 studeerden nog 37 studenten af met een bevoegdheid voor wiskunde, maar na een kleine toename van het totaal in 25 en 26 liep dit aantal per 27 flink terug. In 28 studeerden 216 studenten af met een bevoegdheid voor het vak wiskunde; Bij de tweede wiskundeopleiding liep het aantal gediplomeerden in 28 met een kwart terug ten opzichte van 24. In 24 studeerden nog 217 studenten af, maar in 28 waren dit er nog maar 217; Bij de eerste universitaire lerarenopleiding studeerden in 24 nog 49 studenten af. De jaren daarna liep het aantal gediplomeerden hier steeds verder terug, in 28 studeerden nog maar 19 studenten af aan deze eerste opleiding. Natuurkunde Ook het totale aantal gediplomeerden met een bevoegdheid voor het vak natuurkunde lag in 28 lager dan in 24. Er studeerden in 28 in totaal 119 studenten af in dit schoolvak, tegenover 137 in 24. De oorzaak van de afname van het aantal gediplomeerden ligt met name bij de eerste opleidingen; Het aantal personen dat afstudeerde met een tweede bevoegdheid natuurkunde nam wèl toe: ten opzichte van 24 ging dit om 1 procent meer gediplomeerden (86 personen) in 28. Scheikunde Het aantal personen dat afstudeerde om les te geven in het vak scheikunde liep terug van in totaal 119 gediplomeerden in 24 naar 82 in 28; Bij de eerste HBO-opleiding nam het aantal gediplomeerden ten opzichte van 24 eerst toe tot 28 in 26, om daarna terug te lopen tot 14 afgestudeerden in 28. Ook bij de universitaire lerarenopleiding studeerden in personen af. Deze en meer gegevens zijn te vinden op pagina 3 van 6

4 4.2. Engels, Duits en economie Bij een aantal van de moderne vreemde talen is of dreigt er een tekort in verschillende regio s in Nederland. Er is vooral vraag naar docenten Engels en Duits. Daarnaast is er vraag naar docenten economie. Hieronder wordt gekeken naar hoeveel mensen de lerarenopleidingen verlaten met een bevoegdheid voor deze vakken. Figuur 4: Gediplomeerden lerarenopleidingen Engels, Duits en economie (bron: -raad, bewerkt door sbo) HBO ULO HBO ULO HBO ULO Engels Duits economie Engels Het totaal aantal gediplomeerden met een bevoegdheid voor het vak Engels is in 28 met personen toegenomen ten opzichte van 24 toen studeerden totaal 35 mensen af; De groei van de gediplomeerden voor het vak Engels is toe te schrijven aan de tweede opleidingen. In 24 studeerden iets meer dan 25 studenten af aan deze opleiding, maar in 28 waren dit er meer dan 3; Bij beide eerste opleidingen liep het aantal gediplomeerden voor het vak Engels in de periode na wat schommelingen in de tussenliggende jaren uiteindelijk in 28 toch terug ten opzichte van 24. In 28 haalden ruim 8 studenten hun eerste bevoegdheid. Duits In 28 haalden iets minder studenten hun bevoegdheid voor het vak Duits dan in 24; Voor het vak Duits is met name het aantal gediplomeerden binnen het eerste gebied in 28 sterk teruggelopen ten opzichte van 24. Binnen de eerste opleidingen studeerden in 28 in totaal 37 personen af met een eerste bevoegdheid. In 24 waren er bijna 2 keer zoveel, namelijk 72; Binnen het tweede gebied nam het aantal gediplomeerden voor het vak Duits na wat schommelingen in de tussenliggende jaren in 28 juist met ruim een kwart toe ten opzichte van 24. In 24 studeerden 97 studenten af, in 28 waren dat 122 geworden. Economie In 28 studeerden 311 studenten af met een bevoegdheid voor het vak economie. Dit aantal ligt hoger dan het voorgaande jaar, maar nog altijd lager dan in 25, toen nog 387 personen hun bevoegdheid voor dit vak haalden; Ten opzichte van 24 daalde het aantal gediplomeerden bij zowel de tweede als de universitaire lerarenopleiding in 28 met ongeveer 1 procent. Bij de tweede opleiding studeerden in 28 bijna 24 studenten af en bij de eerste universitaire opleiding haalden 5 studenten hun bevoegdheid voor het vak economie; Deze en meer gegevens zijn te vinden op pagina 4 van 6

5 Met wat schommelingen ligt het aantal studenten voor de eerste -opleiding economie in 28 weer ongeveer op hetzelfde niveau als in 24. In 28 studeerden er 22 studenten af aan deze opleiding. 5. Aandeel mannen onder gediplomeerden aan de lerarenopleidingen In de media wordt vaak gesproken over de feminisering van het onderwijs. In het totale onderwijs is minder dan een kwart van de werknemers in het onderwijs man. In het basisonderwijs is een op de vijf werknemers man. Hoewel in het voortgezet onderwijs het aantal mannelijke en vrouwelijke werknemers ongeveer gelijk verdeeld is, neemt het aandeel vrouwen ook in deze sector al jaren gestaag toe. Een evenwichtig personeelsbestand wordt gezien als een meerwaarde voor de school als organisatie, maar ook voor de leerlingen. In dat licht is het interessant om te kijken wat het aandeel is van de mannen onder de gediplomeerden van de verschillende lerarenopleidingen. Figuur 5: Percentage gediplomeerde mannen per soort lerarenopleiding (bron: -raad, bewerkt door sbo) leraar bo leraar so leraar vo leraar vo leraar vo Het basisonderwijs is een sector waarbinnen mannelijke werknemers sterk ondervertegenwoordigd zijn. Het aandeel van mannen onder de pabo-gediplomeerden lijkt op de korte termijn weinig soelaas te bieden. De laatste jaren is iets meer dan 1 op de 1 afgestudeerden van de pabo man; In 24 was het aandeel mannen onder de gediplomeerden voor de opleiding voor het speciaal onderwijs nog bijna 16 procent, in 28 was dit teruggelopen tot iets meer dan 1 op de 1; Hoewel op dit moment het aantal mannen en vrouwen in het voortgezet onderwijs nog redelijk evenwichtig is verdeeld, loopt het aandeel mannelijke afstudeerders bij de grootste leverancier voor vo-docenten, de tweedeopleiding, gestaag terug. In 24 was het aandeel mannen onder de gediplomeerden nog 4 procent, maar in 28 was dit teruggelopen tot iets meer dan 36 procent; Mannen vormden tussen 24 en 28 al minimaal de helft van het aantal afgestudeerden aan de eerste -opleiding, maar hun aandeel is in deze periode wèl gestaag toegenomen tot ruim 56 procent van de gediplomeerden in 28. In dat jaar studeerden iets minder dan duizend studenten af aan dit type lerarenopleiding; Binnen de universitaire lerarenopleidingen schommelde het aandeel mannen onder de gediplomeerden tussen 24 en 28 rond de 4 procent. In 28 studeerden aan de universitaire lerarenopleidingen in totaal iets minder dan 6 mannen en vrouwen af. Deze en meer gegevens zijn te vinden op pagina 5 van 6

6 6. Aandeel allochtonen onder de gediplomeerden aan de lerarenopleidingen Behalve aandacht voor de man-/vrouwverhoudingen binnen het onderwijs, moet voor een evenwichtig personeelsbestand ook gekeken worden naar het aandeel allochtone medewerkers op scholen. Om ook op dit gebied een divers personeelsbestand te bewerkstelligen, zou ook het aandeel van allochtone personen onder de gediplomeerden voldoende groot moeten zijn. Hieronder wordt gekeken naar het aandeel van de allochtone studenten onder het totaal aantal personen dat een lesbevoegdheid haalde in de periode Figuur 6: Percentage gediplomeerde mannen per soort lerarenopleiding (bron: -raad, bewerkt door sbo) leraar bo leraar so leraar vo ( ) leraar vo ( ) leraar bo leraar so leraar vo ( ) leraar vo ( ) niet-westers allochtoon westers allochtoon Zowel de westerse als de niet-westerse allochtonen zijn binnen de lerarenopleiding het best vertegenwoordigd bij de tweede opleidingen. Het aandeel van beide allochtone groepen onder de gediplomeerden aan de tweede opleidingen lag rond de 1 procent; Binnen het speciaal onderwijs zijn de niet-westerse allochtonen het minst vertegenwoordigd onder de afstudeerders. Hun aandeel schommelt rond de 2 procent en groeide in 28 tot 2,7 procent van het totaal aantal gediplomeerden. Het percentage westers allochtone studenten onder de gediplomeerden voor het speciaal onderwijs ligt ongeveer twee keer zo hoog als de niet-westers allochtonen. In 28 vormde deze groep bijna 6 procent van alle gediplomeerden van dit type lerarenopleiding; Onder de mensen die in de periode hun bevoegdheid haalden om les te geven in het basisonderwijs, was het aandeel westerse en niet-westerse allochtonen ongeveer even groot, steeds rond de 4 à 5 procent van het totaal aantal afgestudeerden; Bij de eerste -opleidingen ligt het aandeel westers allochtone gediplomeerden door de jaren heen hoger dan het aandeel niet-westers allochtone afstudeerders. Tegelijkertijd lijkt het aandeel westers allochtonen met wat schommelingen terug te lopen, maar neemt het aandeel niet-westerse allochtonen bij deze opleiding tussen 25 en 28 gestaag toe. In 28 was het aandeel niet-westerse allochtone studenten onder de gediplomeerden 4,6 procent en het aandeel westerse allochtonen 6,5 procent; Bij de universitaire lerarenopleidingen wordt geen onderscheid gemaakt naar westers en nietwesters allochtoon, maar naar Nederlandse en niet-nederlandse studenten. In de jaren varieerde het aandeel van de niet-nederlanders onder de gediplomeerden van 3,5 tot 6 procent. Deze en meer gegevens zijn te vinden op pagina 6 van 6