SAMENVATTING KWALITEITSHANDBOEK WERVEN AAN DE GRACHT

Transcriptie

1

2

3 Kwaliteit van de werven De grachten weerspiegelen de rijke historie van Utrecht en bieden een blik in het ontstaan van de stad. Samen met de Dom bepalen de grachten met de werven het beeld van de stad. Bovendien zijn de werven uniek in de wereld. Bijzonder is dat deze oude constructie niet alleen als monument bewaard is gebleven, maar tot op de dag van vandaag nog intensief wordt gebruikt en een essentieel onderdeel uitmaakt van het dagelijkse leven in de stad. Daarnaast zijn de werven en de grachten een belangrijke toeristische attractie voor de stad. Juist de unieke vormgeving, gecombineerd met de diversiteit aan functies, maken de werven tot een aantrekkelijk stukje Utrecht. Zo bieden de grachten de gelegenheid de stad van een heel andere kant te zien. De straten langs de grachten loopt men tussen de kronen van de bomen. De grachten bestaan uit het tracé van de Oudegracht en de Nieuwegracht. Bij het tracé van de Nieuwegracht horen tevens de Plompetorengracht, de Drift en de Kromme Nieuwegracht. De waterloop van de Oude en de Nieuwegracht inclusief grachtmuren, walmuren, werven of werfmuren met balies vormen gezamenlijk het Rijksmonument Stadsbinnengrachten. Hieronder vallen zowel de Oudegracht, de Nieuwegracht, de Plompetorengracht, de Drift en de Kromme Nieuwegracht. Dit handboek beschrijft de kwaliteit van de openbare ruimte langs deze vijf stadsbinnengrachten. Huidig beheerniveau Als uniek element in de stad verdienen de werven extra aandacht met betrekking tot beheer en onderhoud. Hoewel de werven de afgelopen jaren zijn gerestaureerd, reikt het huidige beheerniveau voor de openbare ruimte helaas niet verder dan calamiteitenbeheer. Diverse gemeentelijke diensten geven regelmatig aan, niet meer te kunnen doen dan de ergste gebreken herstellen. Budgettaire redenen worden hiervan als oorzaak opgegeven. En dus blijft het beheerniveau van de werven aan de gracht achter ten opzichte van de omliggende binnenstad. Daarnaast leidt het huidige beheerniveau ook tot concrete problemen zoals: De veiligheid van de bezoekers op de werven kan door de gemeente niet worden gegarandeerd (valpartijen door ongelijke bestrating), huidige beeld is niet optimaal (conflict tussen bomen en verharding, onvoldoende budget om de benodigde zorg te leveren, alleen calamiteiten beheer mogelijk). Kansen: De werven verdienen meer! De werven aan de gracht verdienen meer status en aandacht als uniek en beeldbepalend object in de stad. Structureel onderhoud gekoppeld aan een langetermijnplanning en serieuze investeringen bieden de mogelijkheid om de beeldkwaliteit van de werven te verhogen. Wanneer dergelijke investeringen niet tot de mogelijkheden behoren, is het onmogelijk het in dit handboek omschreven gewenste beeld te realiseren en te handhaven. Dan dreigen de werven te verworden tot een schim van zichzelf die alleen nog herinnerd aan de uitstraling en grandeur van voorheen. Een substantiële investering heeft niet alleen een positieve impuls voor de werven tot gevolg, het betekent tevens op termijn mogelijkheden voor de promotie van de stad Utrecht. Hierbij kan worden aangesloten bij de stadspromotie Je vindt het pas echt in Utrecht, promotie gericht op toerisme en cultuurhistorie of promotie op internationaal niveau, bijvoorbeeld door Utrecht voor te dragen als culturele hoofdstad van Europa.

4 Het doel Het doel van dit handboek is de gewenste beeldkwaliteit te omschrijven en vast te leggen, zowel qua uiterlijk als qua gebruik. Hierbij worden de volgende onderdelen besproken: De ontstaansgeschiedenis, de cultuurhistorische elementen, het vigerend beleid, de huidige situatie met betrekking tot beeld, structuur, gebruik en beheer, het gewenste beeld voor de grachten als geheel en op onderdelen. Bovendien is aangegeven op welke manier de verschillende cultuurhistorische kwaliteiten moeten worden behandeld om het beste tot hun recht te komen. Hierbij is het gewenste eindbeeld gegeven voor de bomen, de verharding, de muren en de overige inrichtingselementen. Gezamenlijk beschrijft dit alles de beoogde beeldkwaliteit voor de openbare ruimte aan de grachten. Conclusie Menig grote stad kent een of meerdere parken binnen de (oude) stadsgrenzen. Deze parken ondersteunen een veelvoud aan functies en zijn een belangrijke katalysator voor activiteiten. Tegelijkertijd fungeren deze parken als rustzones en bieden ze de gelegenheid tot reflectie. Voor de binnenstad van Utrecht vervullen de grachten dezelfde functie. Een groene oase van rust die je even mee neemt naar het verleden, weg uit de jachtige stad. De grachten met de werven vormen zowel historisch als structureel de basis van de stad Utrecht. Daarnaast weerspiegelen de grachten ook de dynamiek van de binnenstad. Enerzijds dynamisch en bruisend, anderzijds rustig en sereen. Bijna achteloos vormt deze weerspiegeling van het verleden een onderdeel van de alledaagse stad. De unieke eigenschappen van de grachten met de werven worden door iedereen zeer gewaardeerd maar dreigen, net als wijzelf, soms verloren te gaan in de hectiek van het leven van alledag. Het is dan ook van belang de unieke waarde van de grachten met de werven te erkennen en te beschermen. Dit om te voorkomen dat ondoordacht en onzorgvuldig ingrijpen de essentie van deze oase teniet doet. Doelgroep Dit rapport is in de eerste plaats bedoeld als intern stuk voor de gemeente, als basis voor een diverse concrete projectplannen en als leidraad voor beheerders en ontwerpers die zich met openbare ruimte op de werven bezighouden. Vervolg Het vervolg op dit kwaliteitshandboek bestaat uit projectplannen voor compacte deelgebieden. In deze projectplannen worden concrete duurzame maatregelen en acties voorgesteld op basis van het geschetste gewenste beeld. De verschillende locaties en de planning voor de verschillende projectplannen wordt op een later tijdstip vastgesteld door Stadswerken.

5 Subsidiemogelijkheden Door middel van een beheerplan kunnen de kosten voor de gewenste kwaliteitsverbetering inzichtelijk worden gemaakt. Bovendien kan een dergelijk plan als basis dienen voor de aanvraag van subsidies. Voor rijksmonumenten kan via het Brim (besluit rijkssubsidiering instandhouding monumenten) subsidie worden aangevraagd. Aangezien de grachten vallen binnen categorie 4, weg- en waterwerken, komt de eigenaar van een beschermd monument in aanmerking voor subsidie met ingang van 1 januari Voor het verkrijgen van subsidie kan een eigenaar van een beschermd monument een aanvraag indienen van 1 april tot 1 september voorafgaand in het kalenderjaar waarop de eigenaar in aanmerking komt voor de subsidie. Daartoe dient wel een instandhoudingsplan te worden opgesteld. Dit plan wordt opgesteld voor de duur van zes jaar en is gebaseerd op een bouwkundig inspectierapport. Het instandhoudingsplan bestaat uit de volgende onderdelen: Een overzicht van de aard en omvang van de voorgenomen werkzaamheden en een omschrijving van de beoogde resultaten (bestek of werkomschrijving), een meerjarenplan, een meerjarenbegroting. Het subsidiepercentage voor lagere overheden als eigenaar van een rijksmonument bedraagt 30% van de subsidiabele kosten. Stel dat de subsidiabele kosten voor het beheer van de werven op het gewenste kwaliteitsniveau zijn begroot op ,-. Dan kan de gemeente in principe rekenen op een subsidie van 30% van ,- = ,- over een periode van zes jaar, verdeeld in zes gelijke delen. Het rijk kan subsidieplafonds aangeven, waarmee een maximumbedrag aan subsidieabele kosten wordt vastgesteld. Wanneer een monument structureel, dat wil zeggen elke zes jaar, minimaal ,- aan subsiabele kosten voor instandhouding nodig heeft, geldt als maximumbedrag voor de subsiabele kosten 1 miljoen euro over de periode waarop het instandhoudingsplan betrekking heeft. (Bron: Besluit rijkssubsidiering instandhouding monumenten, Regeling rijkssubsidiering instandhouding monumenten en Leidraad Brim.) Wilt u meer weten, lees dan het volledige Kwaliteitshandboek werven aan de gracht.

6

7 7